دایی‌جان ناپلئون (مجموعه تلویزیونی)

مجموعه تلویزیونی ایرانی

دایی‌جان ناپلئون یک مجموعهٔ تلویزیونی ایرانی به کارگردانی ناصر تقوایی است که در سال ۱۳۵۵ از طریق تلویزیون ملی ایران پخش می‌شد. این مجموعه تلویزیونی بر اساس رمانی به همین نام نوشتهٔ نویسنده طنزپرداز معاصر ایرانی ایرج پزشک‌زاد[۱] تهیه و توسط ناصر تقوایی کارگردانی و تولید شد.[۲] بازیگران این مجموعه غلامحسین نقشینه، پرویز فنی‌زاده، نصرت‌الله کریمی، پرویز صیاد، سعید کنگرانی، محمدعلی کشاورز، اسماعیل داورفر، پروین ملکوتی و بهمن زرین پور هستند.

دایی‌جان ناپلئون
ژانرکمدی-درام[نیازمند منبع]
نویسندهایرج پزشک‌زاد
ناصر تقوایی
کارگردانناصر تقوایی
بازیگرانغلامحسین نقشینه
پرویز فنی‌زاده
نصرت‌الله کریمی
پرویز صیاد
سعید کنگرانی
اسماعیل داورفر
پروین ملکوتی
محمدعلی کشاورز
محمدعلی ورشوچی
جهانگیر فروهر
بهمن زرین پور
محمود لطفی
خیرالله تفرشی آزاد
سوسن مقدم
میراحمد ایروانلو
مینو ابریشمی
مهری ودادیان
پروین سلیمانی
مستانه جزایری
زری زندپور
گربل سینک
نورمحمد ذوالفقاری
کارمن زکی
سهیلا ملکی
روح‌الله مفیدی
اکبر دودکار
حمیده خیر آبادی
راویهوشنگ لطیف‌پور
آهنگسازشیدا قره‌چه‌داغی
کشور سازندهایران
زبان اصلیفارسی
شمار قسمت‌ها۱۸
تولید
تهیه‌کننده‌های اجراییناصر تقوایی
محسن تقوایی
مکان تولیدخیابان لاله‌زار، تهران
فیلم‌برداریعلیرضا زرین‌دست
تدوین‌گرعباس گنجوی
مدت۴۵–۶۰ دقیقه
پخش
شبکهٔ اصلیتلویزیون ملی ایران
انتشار اولیه۱۳۵۵

پس از انقلاب ۱۳۵۷ مجموعهٔ دایی‌جان ناپلئون ممنوع شد و هیچ‌گاه از صدا و سیمای جمهوری اسلامی به نمایش درنیامد. محل تصویربرداری این مجموعه خانه امین‌السلطان بود که به عنوان خانه و باغ اتحادیه شناخته می‌شود.[نیازمند منبع]

بازیگران ویرایش

بازیگران اصلی ویرایش

 
غلامحسین نقشینه

در این مجموعه تلویزیونی بازیگران مطرح سینما و تلویزیون ایران به ایفای نقش می‌پرداختند. از آن جمله می‌توان به بازیگران زیر اشاره نمود:

  • سعید کنگرانی در نقش سعید: سعید گوینده داستان، پسر آقاجان و خواهر زاده دایی‌جان است که در آغاز داستان عاشق لیلی دختر دایی‌جان ناپلئون می‌شود. با صدای آرشاک قوکاسیان.
  • پرویز صیاد در نقش اسدالله میرزا: او مردی عیاش و خوش‌گذران است که در وزارت خارجه کار می‌کند. برای او که نقش اول داستان وی را عمو اسدالله می‌نامد هیچ چیز دنیا جدی نیست به ویژه نگاه غضب‌آلود شوهرها وقتی با خانم‌های‌شان شوخی می‌کند. اسدالله میرزا یک بار ازدواج کرده‌است ولی همسرش وی را به خاطر مرد دیگری ترک می‌کند و از آن زمان اسدالله در صدد اغوای زنان، به خصوص زنان شوهردار بر می‌آید. هر وقت کسی از او در مورد زنش سؤال می‌پرسد او به شدت افسرده می‌شود (در ابتدا نقش به داوود رشیدی پیشنهاد شده بود.[نیازمند منبع]) منوچهر اسماعیلی دوبلهٔ این نقش را انجام داده‌است.
  • غلامحسین نقشینه در نقش دایی‌جان ناپلئون: او مسن‌ترین فرد خانواده و نایب (ستوان) سوم بازنشسته قزاق است و باور دارد که در بسیاری از جنگ‌های بین قوای قزاق و انگلیس در جنوب ایران با انگلیسی‌ها جنگیده‌است. او دچار انگلوفوبیا است و شباهت‌های زیادی بین خود و ناپلئون می‌بیند. وی به مرور زمان دچار این توهم می‌شود که امپراتوری بریتانیا، که در آن زمان همراه متفقین به ایران لشکرکشی کرده بود، به خاطر خرده حساب‌های قدیمی، درصدد از بین بردن او است. در ابتدا این نقش به علی نصیریان پیشنهاد شده بود.[۳]
  • پرویز فنی‌زاده در نقش مش قاسم: مش قاسم از اهالی روستای کوچک غیاث‌آباد و خدمتکار بسیار وفادار دایی‌جان است. او نیز همچون دایی‌جان تصور می‌کند که در جنگ‌های بسیاری علیه انگلیس شرکت داشته‌است. در ابتدا این نقش به عزت‌الله انتظامی پیشنهاد شده بود.[۳]
  • نصرت‌الله کریمی در نقش آقاجان: او پدر سعید، راوی داستان است. او از خانواده «الدوله‌ها» و «السلطنه‌ها» نیست بلکه یک دارو ساز تجربی است که قوم و خویش و مشتری‌های دواخانه او را «دکتر» صدا می‌زنند. دایی‌جان ناپلئون ازدواج خواهرش با یک بازاری معمولی را بزرگ‌ترین فاجعه تاریخ می‌دانست. از سوی دیگر، آقاجان بر خلاف دایی‌جان، ناپلئون بناپارت را ماجراجویی می‌دانست که اروپا را به خاک و خون کشاند. این دو موضوع موجب اختلاف و درگیری این دو شخصیت از سال‌ها پیش بود. جنگ اصلی بر اثر یک سوء تفاهم در شب مهمانی شروع می‌شود. استراتژی آقاجان (نصرت کریمی) در مبارزه با دایی‌جان به تدریج از حالت رو در رو تبدیل به تظاهر به دوستی و از پشت ضربه زدن می‌شود (با تقلید از استراتژی انگلیس). او همواره سعی می‌کند با قوت بخشیدن به این توهم دایی‌جان ناپلئون که انگلیسی‌ها هنوز با او دشمنی دارند و در صدد کشتنش هستند، دایی‌جان را تحت فشار روحی و مالیخولیایی قرار دهد.
  • محمدعلی کشاورز در نقش دایی‌جان سرهنگ: او برادر دایی‌جان ناپلئون و مردی بسیار ترسو است که در واقع سرهنگ هم نیست! وی یاور (سرگرد) ارتش است ولی در یک مهمانی به حکم ضمنی دایی‌جان که او را «داداش سرهنگ» صدا کرد همه به مرور عادت کردند او را آقای سرهنگ بنامند. او با درجه سرگردی بازنشسته شد. با صدای احمد رسول‌زاده
  • اسماعیل داورفر در نقش دوستعلی‌خان: او از خویشاوندان دایی‌جان است و همواره مورد تمسخر سایرین به خصوص اسدالله قرار می‌گیرد. یک بار به خاطر خیانت به عزیزالسلطنه مورد حمله وی با کارد آشپزخانه قرار گرفت و بار دیگر هنگامی که عزیز فکر می‌کرد او نادختری خودش را حامله کرده‌است از پشت تیر خورد. وی از عزیز السلطنه به شدت می‌ترسد. با صدای عزت‌الله مقبلی
  • پروین ملکوتی در نقش عزیز السلطنه: وی همسر دوستعلی است و از ازدواج اولش دختری به نام «قمر» دارد که از لحاظ ذهنی عقب افتاده‌است و روی او حساسیت زیادی دارد. با صدای خودش
  • جهانگیر فروهر در نقش نایب تیمورخان: کارآگاه خیلی جدی و تا حدودی بی‌ادب، که به قول خودش سیستم بین‌المللی مچ‌گیری نایب تیمورخان در دنیا نظیر ندارد! با صدای حسین عرفانی
  • سوسن مقدم در نقش لیلی: تنها دختر دایی‌جان که عاشق سعید بود؛ و با وجود نفرت از پوری در آخر به عقد ازدواج او در می‌آید. با صدای مینو غزنوی
  • محمدعلی ورشوچی در نقش آسپیران غیاث‌آبادی: کارآگاه معتادی که با قمر ازدواج کرد. همچنین او دستیار نایب تیمور خان است.
  • محمود لطفی در نقش شیر علی قصاب: قصابی بسیار تنومند و ترسناک و کمی تندخو بود که در واقع آدم شروری نبود اما نسبت به همسرش خیلی حساس بود. البته زن او نیز با اهل محل رابطه داشت و کسی جرأت نمی‌کرد که موضوع را به اطلاع شیرعلی برساند. گویا یکبار گردن فاسق زنش را با ساطور قطع کرده بود. با صدای صادق ماهرو
  • خیرالله تفرشی آزاد در نقش شمس‌علی میرزا آقا شازده: برادر بزرگتر اسدالله و مستنطق عدلیه که بنا به دلایل نامعلوم منفصل از خدمت شده‌است. با صدای مهدی آرین‌نژاد
  • مینو ابریشمی در نقش طاهره، زن شیرعلی: همسر شیرعلی که با اسدالله و دوستعلی رابطه نامشروع داشت. با صدای شهلا ناظریان
  • بهمن زرین‌پور در نقش پوری آقا، «پوری فش فشو»: پوری پسر خنگ و بچه‌ننه اما تحصیل‌کردهٔ دایی‌جان سرهنگ است که همیشه مورد تمسخر سایرین قرار می‌گیرد. او نیز همچون سعید عاشق لیلی بود. با صدای حسین معمارزاده
  • میر احمد ایروانلو در نقش دکتر ناصر الحکما: پزشک پیری که از دوستان خانوادگی دایی‌جان به‌شمار می‌آید و سه بار ازدواج کرده‌است.
  • پروین سلیمانی در نقش مادر آسپیران غیاث آبادی: زنی حساس روی آسپیران و زشت. با صدای اصغر افضلی!
  • مستانه جزایری در نقش اختر خواهر آسپیران: دوست دختر اصغر دیزل. با صدای زهره شکوفنده
  • علی‌اکبر مهدوی‌فر در نقش عکاس دوره‌گرد و اردواس ارمنی که دایی‌جان به او تهمت جاسوس بودن زد.
  • سهیلا ملکی در نقش زن دایی‌جان سرهنگ.
  • روح‌الله مفیدی در نقش آسید ابوالقاسم واعظ
  • نریمان شیری‌فرد در نقش اصغر دیزل: دوست پسر اختر خواهر آسپیران
  • گریل سینگ در نقش سردار مهارت خان مستأجر هندی آقاجان که به پیشنهاد اسدالله میرزا، آقاجان خانه‌اش را به او اجاره داده‌است.
  • کوریال سینگ در نقش سردار مهارت خان(در برخی قسمتها)
  • مهری ودادیان در نقش همسر آقاجان (مادر سعید) که از طرف دایی‌جان مجبور شد بین آقاجان و خانواده یکی را انتخاب کند. با صدای سیمین سرکوب
  • کارمن زکی در نقش فرخ‌لقا: زن شوم و بد قدمی که از هر دری وارد می‌شود یک خبر شوم وارد آن خانه می‌شود. با صدای نیره معاون
  • زری پورزند در نقش قمر: دختر عقب افتاده و پرخور عزیزالسلطنه که بعدها همسر آسپیران غیاث آبادی می‌شود.
  • کیومرث ملک‌مطیعی در نقش معلم سعید
  • نورمحمد ذوالفقاری درنقش شاگرد خمیرگیر
  • کامران ملک‌مطیعی هم‌کلاسی سعید.

صداپیشگان ویرایش

 
سعید کنگرانی و سوسن مقدم در سریال دایی جان ناپلئون

عوامل فیلم ویرایش

جستارهای وابسته ویرایش

منابع ویرایش

  1. رهبر، محمد (۲۰۱۹-۰۴-۲۷). «کتاب‌های صد سال اخیر ایران؛ دایی‌جان ناپلئون زنده است». BBC Persian. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۴-۲۸.
  2. «گفت‌وگو با ایرج پزشک‌زاد، خالق دایی‌جان ناپلئون». BBC فارسی. ۷ خرداد ۱۳۹۳. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۴-۲۸.
  3. ۳٫۰ ۳٫۱ «روایت نصرت کریمی از دایی‌جان ناپلئون». پارسینه. دریافت‌شده در ۲ اوت ۲۰۱۷.

پیوند به بیرون ویرایش