ایرج پزشک‌زاد

نویسنده، روزنامه‌نگار، دیپلمات، مترجم و قاضی ایرانی (۱۳۰۵–۱۴۰۰)

ایرج پزشک‌زاد (۸ بهمن ۱۳۰۵[۱][۲] – ۲۲ دی ۱۴۰۰)[۳][۴] نویسنده و طنزپرداز ایرانی معاصر بود. او بیشتر به خاطر آفرینش رمان دایی‌جان ناپلئون و شخصیتی به همین نام شناخته می‌شود.[۵] در سال ۱۳۵۵ مجموعهٔ تلویزیونی دایی‌جان ناپلئون توسط ناصر تقوایی برگرفته از این رمان ساخته شد. کتاب دایی جان ناپلئون در سال ۱۹۹۶ میلادی توسط دیک دیویس به زبان انگلیسی ترجمه شده‌است.

ایرج پزشک‌زاد
ایرج پزشک‌زاد پس از سخنرانی در مؤسسه فناوری ماساچوست، ۳۰ آوریل ۲۰۰۸.
ایرج پزشک‌زاد پس از سخنرانی در مؤسسه فناوری ماساچوست، ۳۰ آوریل ۲۰۰۸.
زاده۸ بهمن ۱۳۰۵
بهبهان ، ایران
درگذشته۲۲ دی ۱۴۰۰ (۹۴ سال)
لس آنجلس، ایالات متحده
تخلصالف. پ. آشنا
پیشهنویسنده
خویشاوندانمؤیدالممالک فکری ارشاد (پدربزرگ)
معزالدیوان فکری (دایی)
جوایز

زندگی

ویرایش

پزشک‌زاد در سال ۱۳۰۵ در بهبهان زاده شد. پدرش حسن پزشک‌زاد یک پزشک و مادرش شاهزاده فکری ارشاد دختر مؤیدالممالک فکری ارشاد بود. معزدیوان فکری نیز دایی او بود. وی پس از تحصیل در ایران و فرانسه در رشتهٔ حقوق دانش‌آموخته شد و به مدت پنج سال در ایران به قضاوت در دادگستری مشغول بود. پس از آن به خدمت در وزارت امور خارجه ایران ادامه داد و آخرین سمتش مدیرکل روابط فرهنگی بود.[۶][۷]

 
آذر ۱۳۸۷

وی کار نویسندگی را در اوایل دهه ۱۳۳۰ با نوشتن داستان‌های کوتاه برای مجله‌ها و برگردان نوشته‌های ولتر، مولیر و چند رمان تاریخی آغاز کرد.[۷] او هنگام کار در وزارت امور خارجه، نویسنده ستون طنز «آسمون ریسمون» در مجله فردوسی نیز بود.[۶]

پزشک‌زاد دربارهٔ خود می‌گوید:

از پدری پزشک و مادری معلم به دنیا اومدم. تحصیلات ابتدایی و متوسطه در تهران و تحصیلات عالیه رو در فرانسه در رشته حقوق گذراندم. بعد از فارغ‌التحصیلی به استخدام وزارت امور خارجه درآمدم و به عنوان دیپلمات تا انقلاب در اونجا کار کردم. بعد از انقلاب از کار اخراج شدم به طوری که حتی حقوق بازنشستگی هم شامل حالم نشد. بعد از اون به فرانسه برگشتم و به کار روزنامه‌نگاری و قلم زنی و نوشتن اراجیف مشغول شدم.

پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران به فرانسه رفت و عضو شورای نهضت مقاومت ملی ایران شد که با رهبری شاپور بختیار تشکیل شده بود و به مدت ده سال سردبیری نشریه قیام ایران را برعهده داشت. وی برای نهضت چند کتاب نوشته که نمونه آن «مروری بر واقعه ۱۵ خرداد ۱۳۴۲» است.[۸][۹][۱۰][۱۱][۱۲]

وی در ۲۲ دی ۱۴۰۰ در سن ۹۴ سالگی در لس آنجلس درگذشت.[۳]

جایزه‌ها

ویرایش
  • پزشک‌زاد برنده جایزه بیتا در سال ۲۰۱۴ بوده‌است.[۱۳]

تأثیرگذاری

ویرایش

برخی مجموعه تلویزیونی قهوه تلخ را کپی جذابی از کتاب ماشاءالله خان در بارگاه هارون‌الرشید نوشتهٔ ایرج پزشک‌زاد می‌دانند.[۱۴]

 
نوشته ایرج پزشک‌زاد در روزنامه کیهان، ۳ اسفند ۱۳۵۷

تاریخی

ویرایش
  • مروری در واقعهٔ ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ و قانون مصونیت نظامیان آمریکایی[۱۸] (تاریخ)
  • مروری در تاریخ انقلاب روسیه (۱۳۷۰) (تاریخ)
  • مصدق بازمصلوب: چند مقالهٔ سیاسی (۱۳۷۲) (مقالات سیاسی)
  • مروری در تاریخ انقلاب فرانسه (۱۳۸۱) (تاریخ)
  • طنز فاخر سعدی (۱۳۸۱) (نقد و تفسیر)
  • حافظ ناشنیده‌پند (۱۳۸۳) (سرگذشت‌نامه و رمان تاریخی)
  • مروری در انقلاب مشروطیت ایران (۱۳۸۴) (تاریخ)
  • ریشه‌های اختلاف چین و شوروی (رساله)[۱۷]

ترجمه

ویرایش

مقاله‌ها

ویرایش
  • سوم اسفند ۱۳۵۷، یازده روز پس از پیروزی انقلاب ۵۷، ایرج پزشک‌زاد در کیهان مقاله‌ای به نام «آن‌ها که می‌خواهند غنائم خونین انقلاب را تقسیم کنند» نوشت. در این مقاله او به بازگویی روایت انقلاب فرانسه می‌پردازد و هشدار می‌دهد.

پانویس

ویرایش
  1. https://www.nytimes.com/2022/02/23/world/middleeast/iraj-pezeshkzad-dead.html
  2. ایرج پزشک‌زاد، خانواده نیک‌اختر، پشت جلد تاریخ تولد ۱۹۲۸ ذکر شده‌است.
  3. ۳٫۰ ۳٫۱ «ایرج پزشک‌زاد نویسنده رمان دایی جان ناپلئون درگذشت». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۳ دی ۱۴۰۰. دریافت‌شده در ۲۳ دی ۱۴۰۰.
  4. «ایرج پزشک‌زاد؛ خالق دایی جان ناپلئون درگذشت». ایران وایر. دریافت‌شده در ۲۲ دی ۱۴۰۰.
  5. مسعود بهنود (۲۷ آبان ۱۳۸۶). «سخنرانی پزشکزاد: آیا مشروطیت کار انگلیسی‌ها بود». بی‌بی‌سی فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۱-۱۲.
  6. ۶٫۰ ۶٫۱ «گفت‌وگو با ایرج پزشک‌زاد، خالق دایی‌جان ناپلئون». بی‌بی‌سی فارسی. ۷ خرداد ۱۳۹۳.
  7. ۷٫۰ ۷٫۱ گفت و گو با ایرج پزشک زاد، خالق دایی جان ناپلئون در یوتیوب، بی‌بی‌سی فارسی، ۱ دی ۱۳۹۲
  8. محمد رهبر (۸ اردیبهشت ۱۳۹۸). «کتاب‌های صد سال اخیر ایران؛ دایی جان ناپلئون زنده است». بی‌بی‌سی فارسی.
  9. ایرج پزشکزاد (۲۰ مرداد ۱۳۸۵). «بختیار و شعر و ادبیات ایران». سایت میلیون. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ سپتامبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۲۸ آوریل ۲۰۱۹.
  10. «پیام نهضت مقاومت ملی ایران بمناسبت برگزاری صدمین سالگرد انقلاب مشروطیت». Mashroutiat.com. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ ژانویه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۷ اکتبر ۲۰۱۱.
  11. ایرج پزشکزاد (۱۸ مرداد ۱۳۹۰). «بختیار؛ شیفته و شیدای حافظ». بی‌بی‌سی فارسی.
  12. ایرج پزشکزاد (۱۹ اردیبهشت ۱۳۸۷). «چرا بختیار در فهرست سیاه قربانیان رژیم جای گرفت؟ ایرج پزشکزاد». Hasanagha.org. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ دسامبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۲۷ اکتبر ۲۰۱۱.
  13. «Seventh Annual Bita Prize for Persian Arts: Iraj Pezeshkzad». Stanford University (به انگلیسی). ۷ نوامبر ۲۰۱۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ آوریل ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۸ آوریل ۲۰۱۹.
  14. «کپی برداری «قهوه تلخ» از رمان قبل از انقلاب». تابناک. ۱۷ مهر ۱۳۸۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۱-۱۳.
  15. عنوان کتاب روی جلد «آسمون ریسمون» و داخل جلد «آسمون و ریسمون» است.
  16. تاریخ نشر ندارد. اولین نوشته‌اش در آذر ۱۳۶۹ و آخرینش در اسفند ۱۳۷۱ نوشته شده و در ابتدای کتاب گفته شده این مجموعه قبلاً در مجلهٔ علم و جامعهٔ آمریکا چاپ شده.
  17. ۱۷٫۰ ۱۷٫۱ ««ایرج پزشکزاد» درگذشت». ایسنا. ۲۳ دی ۱۴۰۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۱-۱۳.
  18. پزشک‌زاد (آشنا)، ایرج. «مروری در واقعه‌ی ۱۵ خرداد ۴۲ و قانون مصونیت نظامیان آمریکایی». آمریکا/لس‌آنجلس، شرکت کتاب، بهار ۱۳۸۷. شابک: 1-59584-168-7

منابع

ویرایش

پیوند به بیرون

ویرایش