ویکی‌پدیا

دوشنبه (تاجیکستان)

پایتخت و بزرگ‌ترین شهر تاجیکستان
(تغییرمسیر از دوشنبه (شهر))

دوشنبه[الف][ب] پایتخت و بزرگ‌ترین شهر تاجیکستان است. بر اساس آمار مارس ۲۰۲۴، جمعیت دوشنبه ۱٬۵۶۴٬۷۰۰ نفر است که بیشتر این جمعیت تاجیک هستند. تا سال ۱۹۲۹، این شهر در روسی به نام د یوشانبه[پ] و از سال ۱۹۲۹ تا ۱۹۶۱ به نام استالین‌آباد[ت]، پس از ژوزف استالین شناخته می‌شد. دوشنبه در دره حصار واقع شده و از شمال و شرق به رشته‌کوه حصار و از جنوب به کوه‌های باباتاق، آق‌تاو، رنگون‌تاو و قراتاو محدود می‌شود و ارتفاع آن بین ۷۵۰ تا ۹۳۰ متر است. این شهر به چهار ناحیه تقسیم شده‌است: اسماعیل سامانی، ابوعلی سینا، فردوسی و شاه منصور.

دوشنبه
Душанбe  (تاجیکی)
پایتخت
دوشنبه
نمایی از شهر دوشنبه
تندیس رودکی
نشان رسمی دوشنبه
مهر
موقعیت دوشنبه در تاجیکستان
موقعیت دوشنبه در تاجیکستان
دوشنبه در تاجیکستان واقع شده
دوشنبه
دوشنبه
دوشنبه در آسیا واقع شده
دوشنبه
دوشنبه
مختصات: ۳۸°۳۲′۱۲″ شمالی ۶۸°۴۶′۴۸″ شرقی / ۳۸٫۵۳۶۶۷°شمالی ۶۸٫۷۸۰۰۰°شرقی / 38.53667; 68.78000
ولایتدوشنبه
همنامدوشنبه
حکومت
 • شهرداررستم امامعلی (ح د خ ت)
مساحت
[۲]
 • خشکی۲۰۳ کیلومتر مربع (۷۸ مایل مربع)
 • شهری
۱۸۵ کیلومتر مربع (۷۱ مایل مربع)
ارتفاع
[۳][۴][۵]
۸۲۳ متر (۲۷۰۰ فوت)
بیشترین ارتفاع
۹۳۰ متر (۳۰۵۰ فوت)
کمترین ارتفاع
۷۵۰ متر (۲۴۶۰ فوت)
جمعیت
 (مارس ۲۰۲۴)
 • پایتخت۱۵۶۴۷۰۰[۱]
 • رتبهاولین در تاجیکستان
 • کلان‌شهری
۳۱۴۷۰۰۰[۱]
منطقهٔ زمانییوتی‌سی +۰۵:۰۰ (TJT)
کد پستی
6-رقمی
کد منطقه۳۷۲[۳]
پلاک خودرو۰۱, ۰۵[۶]
HDI (۲۰۲۱)۰٫۷۵۶[۷]
بالا
زبان‌های رسمی
وبگاهwww.dushanbe.tj

در دوران باستان، منطقه‌ای که اکنون دوشنبه مدرن است یا نزدیک به آن، توسط امپراتوری‌ها و اقوام مختلفی از جمله کاربران ابزار موستری، فرهنگ‌های مختلف نوسنگی، شاهنشاهی هخامنشی، یونانی بلخ، امپراتوری کوشان و هپتالیان سکونت داده شد. در قرون وسطی، سکونتگاه‌های بیشتری در نزدیکی دوشنبه امروزی مانند هولبک و کاخ معروف آن آغاز شد. از قرن ۱۷ تا اوایل قرن ۲۰، دوشنبه به یک روستای بازار تبدیل شد که گاهی تحت کنترل بیگ حصار، بلخ و در نهایت بخارا بود، تا اینکه توسط امپراتوری روسیه فتح شد. دوشنبه در سال ۱۹۲۲ توسط بلشویک‌ها تسخیر شد و این شهر در سال ۱۹۲۴ به پایتختی جمهوری سوسیالیستی شوروی خودمختار تاجیکستان تبدیل شد که آغاز توسعه دوشنبه و رشد سریع جمعیت آن تا زمان جنگ داخلی تاجیکستان بود. پس از جنگ، این شهر به پایتختی یک تاجیکستان مستقل تبدیل شد و به رشد و توسعه خود به عنوان یک شهر مدرن ادامه داد و امروزه میزبان بسیاری از کنفرانس‌های بین‌المللی است.

بخش بزرگی از سیستم آموزشی دوشنبه از دوران شوروی به جا مانده و میراثی از کنترل دولتی دارد. امروزه بزرگ‌ترین دانشگاه در دوشنبه، دانشگاه ملی تاجیکستان، توسط دولت تأمین مالی می‌شود. فرودگاه بین‌المللی دوشنبه فرودگاه اصلی این شهر است. سایر اشکال حمل و نقل شامل سیستم ترولی‌بوس مربوط به سال ۱۹۵۵، سیستم ریلی کوچک و جاده‌هایی است که از شهر عبور می‌کنند. برق دوشنبه عمدتاً از طریق برق‌آبی تولید می‌شود که توسط سد نورک تولید می‌شود و سیستم آب قدیمی مربوط به سال ۱۹۳۲ است. سیستم بهداشتی تاجیکستان در دوشنبه متمرکز است، به این معنی که بیمارستان‌های اصلی کشور در این شهر قرار دارند. این شهر ۲۰٪ از تولید ناخالص داخلی تاجیکستان را تشکیل می‌دهد و دارای بخش‌های بزرگ صنعتی، مالی، خرده‌فروشی و گردشگری است. پارک‌ها و مناظر اصلی شهر شامل پارک پیروزی، پارک رودکی، موزه ملی تاجیکستان، میله پرچم دوشنبه و موزه ملی آثار باستانی تاجیکستان است.

ریشه‌شناسی

ویرایش
 
بازار در دوشنبه، ۲۰۰۷

دوشنبه محل یک بازار بزرگ بود که در روزهای دوشنبه دایر می‌شد.[۱۱] این امر موجب پیدایش نام دوشنبه‌بازار (تاجیکی: Душанбе Бозор, Dushanbe Bozor)[۱۳] از دوشنبه شد که در زبان فارسی[۱۰][۱۴] به معنای دوشنبه است – به معنای واقعی کلمه، دومین روز (دو) پس از شنبه (shanbe).[۹][۱۱] تا سال ۱۹۲۹، این شهر در زبان روسی دوشنبه (روسی: Дюшамбе) نامیده می‌شد. در سال ۱۹۲۹، دولت شوروی نام شهر را به استالین‌آباد (تاجیکی: Сталинобод, روسی: Сталинабад) تغییر داد، به افتخار ژوزف استالین. در سال ۱۹۶۱، در دوران استالین‌زدایی، نام اصلی دوشنبه دوباره به شهر بازگردانده شد.[۱۵]

تاریخچه

ویرایش
همچنین ببینید: گاه‌شمار تاریخ دوشنبه

دوران باستان

ویرایش

در عصر سنگ، استفاده‌کنندگان ابزارهای فرهنگ موستری در دره حصار در نزدیکی دوشنبه امروزی سکونت داشتند.[۱۶] فرهنگ حصار، که ابزارهای سنگی آن در داخل دوشنبه امروزی در محل تلاقی ورزاب و لوچوب کشف شد،[۱۷] فرهنگ بیشکنت و فرهنگ وخش همگی گمان می‌رود که در هزاره دوم پیش از میلاد، در دوره نوسنگی در این دره سکونت داشته‌اند و عمدتاً به دامداری، کشاورزی و بافندگی مشغول بوده‌اند.[۱۸][۱۹][۲۰] نزدیک فرودگاه بین‌المللی دوشنبه، گورهای عصر برنز کشف شده‌اند که قدمت آن‌ها به اواخر هزاره دوم تا آغاز هزاره اول پیش از میلاد می‌رسد.[۲۱] ظروف و سرامیک‌های هخامنشی در ۶ کیلومتری شرق دوشنبه در قبله‌ای یافت شده‌اند،[۲۲] زیرا این شهر از قرن ششم پیش از میلاد تحت کنترل هخامنشیان بود.[۲۰] بقایای باستان‌شناسی یک ارگ کوچک متعلق به قرن پنجم پیش از میلاد در ۴۰ کیلومتری جنوب کشف شده است[۲۳] و تبرهای مسی گوهی‌شکل متعلق به قرن دوم پیش از میلاد نیز کشف شده‌اند.[۲۴] سلوکیان در سال ۳۱۲ پیش از میلاد این منطقه را فتح کردند.[۲۵] یک سکونتگاه کوچک یونانی-باختری به مساحت حدود ۴۰ هکتار به اواخر قرن سوم پیش از میلاد برمی‌گردد.[۲۴][۲۶][۲۷] قدیمی‌ترین سکه یافت شده در این شهر یک سکه یونانی-باختری است که تصویر اوکراتیدس (حکومت ۱۷۱–۱۴۵ پیش از میلاد) را نشان می‌دهد و سکه دیگری نیز یافت شده که تصویر دیونیسوس را نشان می‌دهد.[۲۵][۲۸] همچنین یک شهر کوشانی در ساحل چپ رودخانه ورزاب از قرن دوم پیش از میلاد تا قرن سوم پس از میلاد وجود داشت که شامل گورستان‌هایی از آن دوره بود.[۲۴][۲۷][۲۹] کوشانیان سکونتگاه‌های دیگری مانند گاراوکالا، تپای شاه، شهرینو و ازبکون‌تپه ایجاد کردند.[۳۰][۳۱] شاهنشاهی ساسانی در قرن پنجم به سغد حمله کرد و احتمالاً سکه‌هایی به عنوان خراج به کیداریان پرداخت کرد که در محل شهر امروزی یافت شده‌اند.[۳۲][۳۳] ویرانه‌های یک صومعه بودایی متعلق به دوره هپتالیان در اواخر قرن پنجم تا ششم، که اکنون به تپه آجینه معروف است، در ناحیه وخش در نزدیکی دوشنبه قرار دارد.[۳۴] سکونتگاه‌های دیگری از دوره تخارستان نیز کشف شده‌اند، مانند شهر شیشیکونا که در دوران دوران شوروی ویران شد و در جریان حمله مغول خالی از سکنه شد.[۳۵][۳۶] تجارت بین‌المللی در این دوره در منطقه رونق گرفت.[۳۷] یک قلعه نیز مربوط به این دوره کشف شده است.[۳۸] در سال ۵۸۲، خاقانات ترک غربی کنترل منطقه را به دست گرفت.[۲۵] در قرن هفتم، یک زائر چینی از این منطقه بازدید کرد و از شهر شومان نام برد که احتمالاً در محل دوشنبه امروزی قرار داشته است.[۳۹][۴۰] پس از فتح عرب، سامانیان بر این منطقه تسلط یافتند که در صنایع دستی و تجارت نقش داشت،[۲۰] و در قرون ۱۰ تا ۱۲ شهر قرون وسطایی هولبوک در نزدیکی دوشنبه توسعه یافت که به ویژه شامل کاخ حاکم خولبوک، "گنجینه هنری مردم تاجیک"، در میان دیگر سکونتگاه‌های کوچک قرون وسطایی مانند شیشیخونا بود.[۴۱] قراخانیان سکه‌هایی از سال ۱۰۱۸ تا ۱۰۱۹ ضرب کردند که در این شهر یافت شده است.[۴۲] این شهر از قرن ۱۲ تا ۱۳ تحت نفوذ غوریان قرار گرفت.[۲۰] سکونتگاه‌های کوچک دیگری در اواخر قرون وسطی پس از حمله مغول تأسیس شدند، مانند عبدلائف و شایناک. تیمور لنگ در این دوره این منطقه را فتح کرد و امپراتوری‌های مختلف دیگری بر این شهر تسلط یافتند. اقتصاد شهر به طور فزاینده‌ای به صنایع دستی و تجارت متکی شد.[۲۰][۴۳][۲۵]

شهر بازار

ویرایش

نخستین بار نام دوشنبه در سال ۱۶۷۶ در یک سند تاریخی ذکر شد، در نامه‌ای که از سوی سبحان‌قلی بهادر خان بلخ به فئودور سوم تزار روسیه فرستاده شد. با این حال، محمود بن ولی، مورخ بلخی، در دهه ۱۶۳۰ در کتاب «دریای اسرار درباره ارزش‌های والایان» به این منطقه اشاره کرده است.[۴۴][۴۵][۴۶] در ابتدا، این شهر «قصبه دوشنبه» (فارسی: قصبه دوشنبه‎ қасабаи Душанбе) نامیده می‌شد، زمانی که تحت کنترل بلخ بود. این نام هم وضعیت دوشنبه را به عنوان یک شهر نشان می‌داد، زیرا قصبه به معنای شهر است، و هم نفوذ تجارت را، زیرا نام دوشنبه، که در فارسی به معنای روز دوشنبه است، به دلیل بازار بزرگی بود که در این روستا در روزهای دوشنبه برپا می‌شد. موقعیت دوشنبه در میان مسیرهای کاروانی که از دره حصار از طریق قره‌تگین به دره علای در جهت شرق-غرب، و از شمال به جنوب به رودخانه کافرنهان و سپس به دره وخش و افغانستان از طریق گذرگاه انزاب از دره فرغانه و دره‌های زرافشان منتهی می‌شد که در نهایت بازرگانان را به بخارا، سمرقند، پامیر و افغانستان می‌رساند، انگیزه توسعه بازار آن را فراهم کرد.[۲۴][۹][۴۷] در آن زمان، این شهر حدود ۷۰۰۰–۸۰۰۰ نفر جمعیت و حدود ۵۰۰–۶۰۰ خانوار داشت.[۴۸]

 
عکس رنگی سال ۱۹۱۱ از آخرین امیر بخارا، عالم خان

تا سال ۱۸۲۶، این شهر «دوشنبه قرغان» (تاجیکی: Душанбе Қурғон، Dushanbe Qurghon، با پسوند qurƣon از ترکی qurğan، به معنای «قلعه») نامیده می‌شد. نخستین بار در سال ۱۸۷۵ به صورت روسی شده «دوشانبه» (Дюшамбе) نوشته شد. این شهر دارای یک کاروانسرا بود، محل توقف مسافران به سمرقند، خجند، کولاب و پامیر. در آغاز قرن نوزدهم، دارای ۱۴ مسجد با مکتب، ۲ مدرسه و ۱۴ چایخانه بود. در آن زمان، این شهر یک ارگ در ساحل شیب‌دار سمت چپ رودخانه ورزاب با ۱۰۰۰۰ نفر سکنه بود.[۲۰][۴۹][۴۸] این شهر مرکز تولید بافندگی، دباغی و ذوب آهن در منطقه بود. دولت‌های مختلف، از جمله حصار، در قرن هجدهم و اوایل قرن نوزدهم، علیرغم ادعاهای حاکمیت بخارا، بر این شهر اعمال نفوذ می‌کردند. در سال ۱۸۶۸، دولت تزاری سلطه خود را بر بخارا برقرار کرد. در محیط ناپایدار مداخله روسیه و شورش‌های محلی، بخارا منطقه دوشنبه را تصرف کرد، کنترلی که امارت توانست از طریق تأسیس تدریجی یک دولت متمرکز تحت نفوذ روسیه حفظ کند.[۵۰][۵۱] نخستین بیمارستان در این روستا در سال ۱۹۱۵ با سرمایه‌گذاری روسیه ساخته شد[۵۲] و یک خط آهن اولیه برای اتصال این شهر بازار به سیستم راه‌آهن روسیه در سال ۱۹۰۹ پیشنهاد شد، اما پس از بررسی مشخص شد که این سرمایه‌گذاری سودآور نخواهد بود، اگرچه این شهر یک خط آهن فعال به کاگان داشت.[۵۳] در سال ۱۹۲۰، آخرین امیر بخارا پس از سرنگونی توسط انقلاب بلشویکی، مدت کوتاهی در دوشنبه پناهنده شد. پس از آنکه ارتش سرخ در سال بعد این منطقه را فتح کرد، او در ۴ مارس ۱۹۲۱ به افغانستان گریخت.[۵۴][۵۵][۵۶] در فوریه ۱۹۲۲، این شهر پس از یک محاصره توسط نیروهای باسماچی به رهبری انور پاشا تصرف شد،[۵۴] اما در ۱۴ ژوئیه ۱۹۲۲ دوباره تحت سلطه بلشویک‌ها قرار گرفت[۵۷][۵۸] کمی پیش از مرگ انور پاشا در ۴ اوت ۱۹۲۲ در خارج از دوشنبه.[۵۴][۵۹] این شهر تا زمان تشکیل جمهوری خودمختار شوروی تاجیکستان بخشی از جمهوری شوروی خلق بخارا بود.[۶۰]

پایتخت جمهوری خودمختار شوروی تاجیکستان

ویرایش
 
تقسیمات ملی آسیای مرکزی؛ جمهوری خودمختار شوروی تاجیکستان به رنگ بنفش روشن است

دوشنبه در اکتبر ۱۹۲۴ به عنوان پایتخت جمهوری خودمختار شوروی سوسیالیستی تاجیکستان به عنوان بخشی از جمهوری سوسیالیستی ازبکستان شوروی اعلام شد و دولت رسماً در ۱۵ مارس ۱۹۲۵ آغاز به کار کرد.[۶۱][۶۲][۶۳] دوشنبه به جای روستاهای پرجمعیت‌تر در تاجیکستان به دلیل نقش آن به عنوان چهارراه تاجیکستان انتخاب شد، زیرا بازار بزرگ آن به عنوان محل ملاقات بسیاری از جمعیت تاجیکستان عمل می‌کرد. در کنار بازار آن، تجارت پر رونق دام و همچنین تجارت پارچه، چرم، محصولات قلع و سلاح نیز وجود داشت.[۶۴] آب و هوای معتدل آب و هوای مدیترانه‌ای دلیل دیگری بود که مقامات شوروی این شهر را به عنوان پایتخت انتخاب کردند.[۵۳] پیش از نقل مکان امیر به این شهر، دوشنبه تنها جمعیت یهودی در بخارای شرقی (حدود ۶۰۰ نفر) را داشت که در تجارت و خیاطی مشغول بودند. با این حال، هنگامی که امیر در سال ۱۹۲۰ به این شهر نقل مکان کرد، اموال جمعیت یهودی غارت شد و یهودیان به حصار منتقل شدند. آنها تنها با فتح شهر توسط ارتش سرخ اجازه بازگشت به دوشنبه را یافتند و در دهه‌های ۱۹۲۰ و ۱۹۳۰ جمعیت آنها به تدریج با مهاجران بخارایی افزایش یافت.[۶۵][۵۳] دوشنبه همچنین در روزهای پایانی امارت بخارا به طور رسمی به عنوان پایتخت آن به رسمیت شناخته شد، زیرا به عنوان آخرین پناهگاه آخرین امیر بخارا در جریان فتح آن توسط اتحاد جماهیر شوروی خدمت می‌کرد، که احتمالاً عامل انگیزشی دیگری برای تصمیم‌گیری برای تأسیس پایتخت جدید جمهوری خودمختار در این روستا بود.[۶۴] جمعیت در جریان فتح شوروی و شورش‌های باسماچی از ۳۱۴۰ نفر در سال ۱۹۲۰ به تنها ۲۸۳ نفر در سال ۱۹۲۴ کاهش یافت و تنها ۴۰ خانه باقی مانده بود.[۶۱][۵۳][۶۶] برای کمک به بهبود، مقامات شوروی به طور موقت بسیاری از جمعیت را از پرداخت مالیات معاف کردند. در سال ۱۹۲۳، شوروی‌ها نخستین خط تلگراف دوشنبه را به بخارا ایجاد کردند، نخستین خط آهن آن را به ترمذ آغاز کردند،[۶۱] و در سال ۱۹۲۴ یک مرکز تلفن راه‌اندازی کردند.[۶۷] در ۱۲ اوت ۱۹۲۴، نخستین روزنامه شهر، «صدای شرق» (روسی: Овози Шарк)، به زبان عربی منتشر شد و اندکی پس از آن یک روزنامه به زبان روسی، «تاجیکستان سرخ» (روسی: Красный Таджикистан)، شروع به انتشار کرد. نیروگاه‌ها و برق در این دوره به دوشنبه معرفی شدند. تا پایان سال ۱۹۲۴، نخستین خطوط منظم هواپیمایی از دوشنبه به بهره‌برداری رسید، با یک اتصال به بخارا و بعداً یک اتصال به تاشکند. اداره پست نیز در همان سال تأسیس شد.[۵۳] ساخت راه‌آهن در ۲۴ ژوئن ۱۹۲۶ آغاز شد و در نوامبر ۱۹۲۹ به پایان رسید و دوشنبه را به راه‌آهن سراسری ماوراء خزر متصل کرد و باعث رشد اقتصادی شد.[۴۵] در سال ۱۹۲۵، نخستین مدرسه شبانه‌روزی پسرانه در پایتخت ساخته شد.[۵۳] در ۱ سپتامبر ۱۹۲۷، نخستین دانشکده تربیتی در دوشنبه افتتاح شد و در نوامبر جاده موتوری از دوشنبه به کولاب به پایان رسید.[۶۳] به منظور افزایش جمعیت و توسعه پایتخت، به تاجیک‌ها از مناطق روستایی کمک و قطعات زمین رایگان در پایتخت داده شد.[۵۳]

پایتخت جمهوری سوسیالیستی تاجیکستان شوروی

ویرایش
پرونده:Dushanbe WWIImonument.jpg
یادبود جنگ جهانی دوم در دوشنبه

جمهوری سوسیالیستی تاجیکستان شوروی که پیش از این جمهوری خودمختار شوروی تاجیکستان بود، در سال ۱۹۲۹ از جمهوری سوسیالیستی ازبکستان شوروی جدا شد و پایتخت آن دوشانبه در ۱۹ اکتبر ۱۹۲۹ به افتخار ژوزف استالین به «استالین‌آباد» (روسی: Сталинабад؛ تاجیکی: Сталинобод Stalinobod) تغییر نام یافت و روستاهای مجاور شاه‌منصور، مولانا و سری آسیو را در خود جای داد.[۴۵][۶۸][۶۳] در سال‌های بعد، شهر با سرعت زیادی توسعه یافت.[۲۴] شوروی‌ها این منطقه را به مرکز تولید پنبه و ابریشم تبدیل کردند و ده‌ها هزار نفر به این شهر نقل مکان کردند. جمعیت همچنین با مهاجرت هزاران نفر از قوم تاجیک از ازبکستان پس از انتقال بخارا و سمرقند به جمهوری سوسیالیستی ازبکستان به عنوان بخشی از تقسیمات ملی در آسیای مرکزی افزایش یافت.[۵۹] صنعت در این دوره محدود و متمرکز بر تولید محلی بود، اگرچه تا سال ۱۹۴۰ نسبت به سال ۱۹۱۳ نه برابر افزایش یافته بود.[۶۱][۵۶] نخستین خط اتوبوس در سال ۱۹۳۰ آغاز به کار کرد و در سال ۱۹۳۸، اعضای کامسامول دریاچه دریاچه کامسامولسکویه را در این شهر ساختند.[۵۳][۶۹]

  •  
    ساختمان سابق شورای عالی
  •  
    ساختمان سابق کمیته مرکزی، تخریب شده در سال ۲۰۲۱

بسیاری از این پروژه‌ها در دوره شهرداری عبدالکریم روزیکوف در سال‌های ۱۹۲۵–۱۹۳۲، یکی از نخستین شهرداران دوشنبه، رخ داد که تلاش کرد با مدرن‌سازی و شهرسازی آن را به یک «شهر کمونیستی نمونه» تبدیل کند. میخائیل کالینین به توسعه صنعتی دوشنبه ادامه داد، دریاچه کامسامولسکویه را ساخت و صنعت را در شهر ترویج کرد.[۷۰] در اواخر این دوره، در اواخر دهه ۱۹۳۰، ۴۲۹۵ ساختمان در دوشنبه وجود داشت.[۷۱] در طول جنگ جهانی دوم، جمعیت دوشنبه و تاجیکستان با ۱۰۰۰۰۰ نفر تخلیه‌شده از جبهه شرقی افزایش یافت که منجر به استقرار ۱۷ بیمارستان در این شهر شد.[۶۴] صنعت شهر نیز در طول جنگ به شدت افزایش یافت، زیرا شوروی‌ها می‌خواستند زیرساخت‌های حیاتی را به مناطق دور از خطوط دشمن منتقل کنند و صنایعی مانند تولید نساجی و فرآوری مواد غذایی رشد کردند.[۶۱] در سال ۱۹۵۴، ۳۰ مدرسه در این شهر وجود داشت؛ یک مؤسسه پزشکی به نام ابوعلی سینا؛ آکادمی علوم استالین‌آباد؛ دانشگاه استالین‌آباد که در سال ۱۹۴۷ تأسیس شد و ۱۵۰۰ دانشجو داشت؛[۷۲] و مؤسسه تربیت معلم زنانه استالین‌آباد که در ۱ سپتامبر ۱۹۵۳ تأسیس شد.[۷۳] در سال ۱۹۶۰، با افتتاح خط لوله گاز از قیزیل به تومشوک به دوشنبه، گازرسانی به پایتخت رسید. در ۱۰ نوامبر ۱۹۶۱، به عنوان بخشی از استالین‌زدایی، استالین‌آباد دوباره به دوشنبه تغییر نام یافت، نامی که تا به امروز حفظ کرده است.[۷۴] در سال ۱۹۶۰، تحت رهبری محمودبک نارزیبکوف، نخستین باغ وحش در این شهر ساخته شد. بعدها در این دهه، شهردار برنامه‌ای برای پایان دادن به کمبود مسکن و ارائه آپارتمان‌های رایگان تدوین کرد.[۷۰] سد نورک، که در آن زمان بلندترین سد جهان بود، در ۹۰ کیلومتری جنوب شرقی دوشنبه در دهه ۱۹۶۰ به پایان رسید. ساخت سد راغون، بالادست سد نورک، نیز در آن دوره آغاز شد. هر دو ابرپروژه‌هایی بودند که برای نمایش نوآوری و توسعه شوروی در تاجیکستان در نظر گرفته شده بودند. با این حال، در حالی که سد نورک تکمیل شد، پروژه سد راغون در دهه ۱۹۷۰ به دلیل دوره رکود رشد اقتصادی شوروی لغو شد.[۷۵][۷۶] در ۲ اوت ۱۹۷۹، جمعیت دوشنبه به ۵۰۰۰۰۰ نفر رسید[۶۳] و بالاترین نرخ رشد جمعیت را در اتحاد جماهیر شوروی داشت.[۷۷]

شورش‌ها و ناآرامی‌ها

ویرایش
مقالهٔ اصلی: شورش‌های ۱۹۹۰ دوشنبه
 
شورش‌های فوریه ۱۹۹۰ در دوشنبه

در دهه ۱۹۸۰، مشکلات زیست‌محیطی و جرم و جنایت شروع به افزایش کرد. خشونت‌های جمعی، هولیگانیسم، مشروب‌خواری افراطی و حملات خشونت‌آمیز رایج‌تر شد. در سال ۱۹۸۷ حمله‌ای به دانشجویان خارجی در مؤسسه کشاورزی رخ داد و دو سال بعد شورشی در مؤسسه تربیت معلم به وقوع پیوست. افزایش منطقه‌گرایی نیز جمهوری سوسیالیستی را بی‌ثبات کرد.[۷۸] در ۱۰–۱۱ فوریه ۱۹۹۰، ۳۰۰ تظاهرکننده در ساختمان کمیته مرکزی حزب کمونیست تجمع کردند پس از آنکه شایعه شد دولت اتحاد جماهیر شوروی قصد دارد ده‌ها هزار پناهنده ارمنی را به تاجیکستان منتقل کند. در واقع، تنها ۲۹ ارمنی به دوشنبه رفتند و توسط اعضای خانواده خود اسکان داده شدند. با این حال، جمعیت همچنان افزایش یافت و به ۳–۵ هزار نفر رسید؛ اندکی بعد، خشونت آغاز شد. به سرعت حکومت نظامی اعلام شد و نیروها برای محافظت از اقلیت‌های قومی و دفاع در برابر خرابکاری و غارت اعزام شدند. با این حال، تعداد معترضان به طور قابل توجهی افزایش یافت و آنها به ساختمان کمیته مرکزی حمله کردند. ۲۹ ارمنی پس از شلیک گلوله با یک پرواز اضطراری به سرعت تخلیه شدند.[۷۹] چند روز بعد، در حالی که غارت همچنان در سراسر شهر ادامه داشت، تظاهرکنندگان کمیته موقت مردمی یا کمیته موقت حل بحران را ایجاد کردند که خواسته‌هایی مانند «اخراج پناهندگان ارمنی، استعفای دولت و برکناری حزب کمونیست تاجیکستان، تعطیلی کارخانه ذوب آلومینیوم در غرب تاجیکستان به دلایل زیست‌محیطی، توزیع عادلانه سود حاصل از تولید پنبه و آزادی ۲۵ معترض بازداشت شده» را مطرح کرد.[۷۹] بسیاری از مقامات عالی رتبه استعفا دادند و هدف محافظان از سرنگونی دولت تقریباً موفق شد، اما نیروهای اتحاد جماهیر شوروی وارد شهر شدند، خواسته‌ها را غیرقانونی اعلام کردند و استعفای مقامات عالی رتبه را رد کردند. ۱۶–۲۵ نفر در این خشونت‌ها کشته شدند؛ بسیاری اگر نگوییم بیشتر آنها روس بودند.[۷۹] این شورش‌ها عمدتاً ناشی از نگرانی‌ها در مورد کمبود مسکن برای جمعیت تاجیک بود، اما همزمان با موجی از ناآرامی‌های ملی‌گرایانه بود که در دوره افول حکومت میخائیل گورباچف، ورای قفقاز و دیگر کشورهای آسیای مرکزی را فرا گرفت.[۸۰] پس از افزایش اپوزیسیون سازمان‌یافته از سوی حزب دموکراتیک تاجیکستان و رستخیز، گلاسنوست توسط میخائیل گورباچف، انقباض اقتصادی و افزایش مخالفت نخبگان منطقه‌ای، قهار محکموف در ۲۷ اوت ۱۹۹۱ حزب کمونیست تاجیکستان را منحل کرد و روز بعد از حزب استعفا داد. در ۹ سپتامبر ۱۹۹۱، دولت تاجیکستان استقلال خود را از اتحاد جماهیر شوروی اعلام کرد.[۸۱]

پایتخت تاجیکستان

ویرایش
همچنین ببینید: جنگ داخلی تاجیکستان
 
رستم امامعلی

دوشنبه در ۹ سپتامبر ۱۹۹۱ به پایتخت تاجیکستان مستقل تبدیل شد.[۸۱] ایران، ایالات متحده و روسیه به زودی در اوایل سال ۱۹۹۲ سفارتخانه‌های خود را در دوشنبه افتتاح کردند.[۶۳] دوشنبه در بیشتر دوره جنگ داخلی تاجیکستان در سال‌های ۱۹۹۲–۱۹۹۷ تحت کنترل دولت مورد حمایت جبهه مردمی تاجیکستان بود، اگرچه اپوزیسیون متحد تاجیک اسلامی و دموکراتیک موفق شد در سال ۱۹۹۲ پایتخت را تصرف کند تا اینکه ۸۰۰۰ سرباز دولتی تحت حمایت روسیه و ازبکستان کنترل دوشنبه را بازپس گرفتند.[۸۲] در طول جنگ، بسیاری از روس‌ها و دیگر اقلیت‌ها از ترس خشونت از کشور گریختند و موجی از جنایت و فقر شهر را فرا گرفت.[۵۹] در سال‌های پس از جنگ، دوشنبه به سرعت رشد کرد و در اوایل دهه ۲۰۰۰ ساخت‌وساز جدیدی در سراسر شهر آغاز شد. فواره یادبود استقلال تاجیکستان در سال ۲۰۰۲ به مناسبت دهمین سالگرد استقلال تاجیکستان در مرکز شهر ساخته شد و کاخ ملت در سال ۲۰۰۶ به پایان رسید. در سال ۲۰۱۶، رستم امامعلی، پسر رئیس‌جمهور امامعلی رحمان، به عنوان شهردار دوشنبه منصوب شد.[۸۳] در سال‌های اخیر، دوشنبه به مرکز فرهنگی و اقتصادی تاجیکستان تبدیل شده است. این شهر دارای چندین دانشگاه، موزه‌، تئاتر و پارک است. اقتصاد آن بر پایه صنایع خدماتی، تجارت و تولید است. دوشنبه همچنین به دلیل داشتن خیابان‌های عریض، ساختمان‌های مدرن و فضاهای سبز فراوان شناخته شده است. با این حال، این شهر همچنان با مشکلاتی مانند فقر، فساد و آلودگی هوا دست و پنجه نرم می‌کند.[۸۴]

جغرافیا

ویرایش
 
دوشنبه در دره حصار

دوشنبه در محل تلاقی دو رودخانه، ورزآب (جریان از شمال به جنوب) و کافرنهان واقع شده است. این شهر ۷۵۰ متر (۲٬۴۶۰ فوت)–۹۳۰ متر (۳٬۰۵۰ فوت) بالاتر از سطح دریا قرار دارد. در جنوب و غرب، ارتفاع نزدیک به ۷۵۰ متر (۲٬۴۶۰ فوت)–۸۰۰ متر (۲٬۶۰۰ فوت) است، در حالی که در شمال و شمال شرق به ۹۰۰ متر (۳٬۰۰۰ فوت)–۹۵۰ متر (۳٬۱۲۰ فوت) می رسد. شمال و شرق شهر توسط رشته کوه حصار محدود شده است که می تواند تا ۴٬۰۰۰ متر (۱۳٬۰۰۰ فوت) بالاتر از سطح دریا برسد، و از جنوب توسط کوه های باباتاق، آکتاو، رنگونتاو و قراتاو محدود شده است که ارتفاع آنها از ۱٬۴۰۰ متر (۴٬۶۰۰ فوت)–۱٬۷۰۰ متر (۵٬۶۰۰ فوت) بالاتر از سطح دریا می رسد. بنابراین، دوشنبه یک حوضه بین کوهی واقع در دره حصار است. [۲۴][۸۵] دارای زمین عمدتاً تپه ای است. ۸۰٪ ساختمان های دوشنبه در داخل دره واقع شده اند که عرض آن تقریباً ۱۸ کیلومتر (۱۱ مایل)–۱۰۰ کیلومتر (۶۲ مایل) است. [۸۶][۸۷] قبل از دهه ۱۹۶۰، بیشتر دوشنبه در ساحل چپ رودخانه ورزآب قرار داشت، اما افزایش ساخت و ساز منجر به گسترش شهر در سراسر آن شد. [۸۵]

 
نقشه لرزه خیزی دوشنبه

دوشنبه در منطقه ای با لرزه خیزی بالا واقع شده است. تصور می شود بزرگی زمین لرزه های احتمالی به حداکثر ۷٫۵-۸ برسد. در ۱۰۰ سال گذشته، زمین لرزه های متعددی با بزرگی ۵-۶ در شهر احساس شده است، مانند زمین لرزه ۱۹۴۹ خیط. [۸۵][۸۸][۸۹]

آب و هوا

ویرایش

دوشنبه دارای آب و هوای مدیترانه ای (کوپن: Csa) است، [۹۰] با برخی از تأثیرات آب و هوای قاره ای مرطوب (کوپن: Dsa) به دلیل یخچال های نزدیک و رشته کوه. [۲۴][۹۰] این شهر دارای تابستان های گرم و زمستان های سرد است. آب و هوا مرطوب تر از سایر پایتخت های آسیای مرکزی است، با میانگین بارندگی سالانه بیش از ۵۰۰ میلیمتر (۲۰ اینچ)، زیرا هوای مرطوب توسط دره اطراف در طول زمستان و بهار هدایت می شود. زمستان ها به دلیل محافظت شهر توسط کوه ها از هوای بسیار سرد از سیبری به اندازه شمال رشته کوه حصار سرد نیست. برف به طور متوسط ۲۵ روز در سال می بارد و روزهای ابری به طور متوسط ۲۴ روز در سال است. [۸۵][۹۱] با این حال، بارش در زمستان معمولاً به صورت باران می بارد و نه برف. کوه های اطراف از ورود بادهای شدید به شهر جلوگیری می کنند، اگرچه نسیم های ملایم مداوم وجود دارد. [۹۲] زمستان در دوشنبه در ۷ دسامبر آغاز و در ۲۲ فوریه به پایان می رسد. بهار در ۲۲ فوریه آغاز و در ۱۷ مه به پایان می رسد. در طول بهار، سیکلون ها و باران در بالاترین حد خود به همراه رعد و برق و تگرگ قرار دارند که خسارات قابل توجهی وارد می کند و حدود ۳ روز در سال رخ می دهد. [۸۵] تابستان در ۱۷ مه آغاز و در ۱۴ اوت به پایان می رسد، بهترین دوره برای کشاورزی است. [۹۲] هوای خشک در این مدت حاکم می شود، همانطور که با کاهش شدید بارندگی در طول تابستان مشهود است. یک پاییز گرم و خشک در ۱۴ اوت آغاز و در ۷ دسامبر به پایان می رسد. [۸۶]

داده‌های اقلیم دوشنبه (۱۹۹۱–۲۰۲۰، اوج ها ۱۹۲۶–حال)
ماه ژانویه فوریه مارس آوریل مه ژوئن ژوئیه اوت سپتامبر اکتبر نوامبر دسامبر سال
سابقهٔ بیش‌ترین °C (°F) ۲۱٫۸
(۷۱) 		۲۷٫۷
(۸۲) 		۳۲٫۲
(۹۰) 		۳۶٫۲
(۹۷) 		۳۸٫۸
(۱۰۲) 		۴۴٫۱
(۱۱۱) 		۴۳٫۷
(۱۱۱) 		۴۵٫۰
(۱۱۳) 		۳۸٫۹
(۱۰۲) 		۳۶٫۸
(۹۸) 		۳۱٫۹
(۸۹) 		۲۴٫۳
(۷۶) 		۴۵٫۰
(۱۱۳)
میانگین بیش‌ترین °C (°F) ۹٫۰
(۴۸) 		۱۱٫۰
(۵۲) 		۱۷٫۰
(۶۳) 		۲۲٫۸
(۷۳) 		۲۷٫۹
(۸۲) 		۳۳٫۶
(۹۲) 		۳۶٫۴
(۹۸) 		۳۵٫۵
(۹۶) 		۳۱٫۳
(۸۸) 		۲۴٫۴
(۷۶) 		۱۶٫۷
(۶۲) 		۱۱٫۱
(۵۲) 		۲۳٫۱
(۷۴)
میانگین روزانه °C (°F) ۳٫۱
(۳۸) 		۵٫۰
(۴۱) 		۱۰٫۵
(۵۱) 		۱۵٫۸
(۶۰) 		۲۰٫۱
(۶۸) 		۲۵٫۱
(۷۷) 		۲۷٫۴
(۸۱) 		۲۶٫۰
(۷۹) 		۲۱٫۲
(۷۰) 		۱۴٫۷
(۵۸) 		۹٫۰
(۴۸) 		۴٫۶
(۴۰) 		۱۵٫۲
(۵۹)
میانگین کم‌ترین °C (°F) −۰٫۹
(۳۰) 		۰٫۵
(۳۳) 		۵٫۵
(۴۲) 		۱۰٫۱
(۵۰) 		۱۳٫۴
(۵۶) 		۱۷٫۲
(۶۳) 		۱۸٫۹
(۶۶) 		۱۷٫۲
(۶۳) 		۱۲٫۷
(۵۵) 		۷٫۸
(۴۶) 		۳٫۸
(۳۹) 		۰٫۴
(۳۳) 		۸٫۹
(۴۸)
سابقهٔ کم‌ترین °C (°F) −۲۶٫۶
(−۱۶) 		−۱۷٫۶
(۰) 		−۱۲٫۹
(۹) 		−۶٫۱
(۲۱) 		۱٫۲
(۳۴) 		۸٫۴
(۴۷) 		۱۰٫۹
(۵۲) 		۸٫۲
(۴۷) 		−۱٫۰
(۳۰) 		−۴٫۴
(۲۴) 		−۱۳٫۵
(۸) 		−۱۹٫۵
(−۳) 		−۲۶٫۶
(−۱۶)
بارندگی میلی‌متر (اینچ) ۶۱
(۲٫۴) 		۹۴
(۳٫۷) 		۱۰۳
(۴٫۰۶) 		۱۱۴
(۴٫۴۹) 		۷۷
(۳٫۰۳) 		۱۷
(۰٫۶۷) 		۳
(۰٫۱۲) 		۱
(۰٫۰۴) 		۴
(۰٫۱۶) 		۲۹
(۱٫۱۴) 		۵۵
(۲٫۱۷) 		۶۰
(۲٫۳۶) 		۶۱۸
(۲۴٫۳۴)
میانگین روزهای بارندگی (≥ ۱٫۰ mm) ۸٫۵ ۹٫۱ ۱۳٫۴ ۹٫۸ ۷٫۸ ۱٫۵ ۰٫۷ ۰٫۱ ۰٫۸ ۳٫۷ ۵٫۳ ۸٫۱ ۶۸٫۸
درصد رطوبت ۶۹ ۶۷ ۶۵ ۶۳ ۵۷ ۴۲ ۴۱ ۴۴ ۴۴ ۵۶ ۶۳ ۶۹ ۵۷
میانگین روزانه ساعت‌های تابش آفتاب ۱۲۰ ۱۲۱ ۱۵۶ ۱۹۸ ۲۸۱ ۳۳۷ ۳۵۲ ۳۳۸ ۲۸۹ ۲۲۴ ۱۶۴ ۱۱۹ ۲٬۶۹۹
منبع شماره ۱: Pogoda.ru.net[۹۳]
منبع شماره ۲: Deutscher Wetterdienst (humidity 1951–1993 and precipitation days 1961–1990)[۹۴] NOAA (sun, 1961–1990)[۹۵]

گیاهان و جانوران

ویرایش

قبل از قرن بیستم، این شهر دارای پوشش گیاهی مانند بوته های بادام بخارا بود، اما ایجاد شهر بیشتر پوشش گیاهی طبیعی را از بین برد. با این حال، کمربند سبز و باغ گیاه شناسی، پوشش گیاهی جدیدی را به شهر معرفی کردند. این شهر دارای بیش از ۱۵۰ گونه درخت و درختچه است که تنها حدود ۱۵ گونه بومی شهر هستند [۸۵] و ۲۲٪ از شهر توسط فضای سبز اشغال شده است. [۹۶] ۱۴ گونه پستاندار در دوشنبه شهری شناسایی شده است، از جمله یک روباه، یک راسوی کوچک، موش خرما مرمری، جوجه تیغی گوش دراز، پنج خفاش و پنج جونده. ۱۳۰ گونه پرنده در این شهر شناسایی شده است، مانند کبوترهای صخره ای، کبوترهای آبی و قمری ها. پرندگان مهاجر رایج هستند و اغلب فقط در پاییز و تابستان می مانند. ۴۷ خزنده در دوشنبه شناسایی شده است، مانند مارمولک ها، مار ها، مارمولک ها و لاک پشت ها. دوزیستان، مانند قورباغه مردابی و وزغ سبز، در آب های تمیزتر شهر زندگی می کنند. ۱۴ گونه ماهی شناسایی شده دوشنبه در رودخانه ها، دریاچه ها و حوضچه های شهر زندگی می کنند. برخی از گونه ها عبارتند از مارینکا، چار تاجیک و گربه ماهی ترکستان در رودخانه های ورزآب، همراه با ۷ گونه در کافرنهان، و گونه هایی مانند کپور، ماهی قرمز، خوک راه راه و ماهی پشه در دریاچه ها و حوضچه ها. ۳۰۰ گونه حشره در شهر زندگی می کنند که بیشتر آنها زنجره ها، پسیلیدها، شپشه ها، حشره فلس دار ها، سوسک ها و پروانه ها هستند. بوم زاد بید انگور حصار نیز در این شهر زندگی می کند و حشرات ناقل مالاریا در شهر رو به افزایش هستند. نماتدهای گیاهی یک تهدید برای گیاهان در شهر هستند، با ۵۵ گونه متمایز شناسایی شده که مخرب ترین آنها نماتد گال ریشه است. گونه های نادر یا در معرض خطر عبارتند از تاچیسفکس درخشان، عقاب سفید شکم و خفاش دم آزاد اروپایی. [۸۵]

مناطق

ویرایش
 
مناطق دوشنبه قبل از گسترش سال ۲۰۲۰
سبز تیره: شاه منصور
بنفش: اسماعیل سامانی
سبز روشن: ابوعلی سینا
زرد: فردوسی

دوشنبه به مناطق زیر تقسیم شده است:

نام منطقه نام سابق مساحت،

کیلومتر ۲ (۲۰۲۰) [۹۷][۲]

جمعیت،

نفر (تا مرزهای قبلی ۲۰۱۹) [۹۷]

رئیس منطقه [۹۸]
اسماعیل سامانی (تاجیکی: Исмоили Сомонӣ, Ismoili Somoni; فارسی: اسماعیل سامانی‌‎‎) اکتبر (Октябрьский) ۳۷٫۶ ۱۴۸,۷۰۰ سامی شریف حمید
ابوعلی سینا (سینو) (تاجیکی: Абӯалӣ Ибни Сино, Abūali Ibni Sino; فارسی: ابوعلی ابن سینا‌‎‎) فرونزه (Фрунзенский) ۶۲٫۲ ۳۲۶,۱۰۰ سلیم زاده نصرت الله فیض الله
فردوسی (تاجیکی: Фирдавсӣ, Firdavsi; فارسی: فردوسی‌‎‎) مرکزی (Центральный) ۵۴٫۵ ۲۰۹,۰۰۰ یوسفی محمدرحیم
شاه منصور (تاجیکی: Шоҳмансур, Shohmansur; فارسی: شاه منصور‌‎‎)[۳] راه آهن (Железнодорожный) ۴۸٫۹ ۱۶۲,۶۰۰ بلال ابراهیم

در سال ۲۰۲۰، مرزهای شهر گسترش یافت تا زمین هایی از ناحیه رودکی در جنوب غربی را در بر گیرد. [۲]

کاربری زمین در دوشنبه تا سال ۲۰۲۰
زمین مساحت (ha) [۲]
زمین آبی ۲,۰۹۱٫۷۵
باغات ۱۴۵٫۲۱
باغ های ابریشم ۱۲٫۲۸
باغات مرکبات ۲٫۱۰
مراتع ۲۵٫۷۹
شهرک ها ۶۳۹۰٫۸۵
مزارع/باغ های خصوصی ۶۵٫۷۹
باتلاق ۳٫۷
بوته زارها ۱۳۷۲٫۰۰۲۶
مخازن ۱۴۳۶٫۶۶
گذرگاه های زیرزمینی ۳۱۰٫۲
ساخت و ساز ۷۲۲۷٫۵۱
زمین های غیر کشاورزی ۱۲۳۵٫۰۳

جاذبه های اصلی

ویرایش

برخی از جاذبه های اصلی دوشنبه عبارتند از موزه ملی تاجیکستان؛ موزه ملی آثار باستانی؛ مرکز اسماعیلی؛ کاخ وحدت؛ دوشنبه که دومین میله پرچم بلند مستقل در جهان است، با ارتفاع ۱۶۵ متر (۵۴۱ فوت)؛ [۹۹] باغ وحش دوشنبه؛ خیابان رودکی، خیابان اصلی پایتخت؛ موزه سازهای موسیقی گرمینج؛ و کتابخانه ملی، بزرگترین کتابخانه در آسیای مرکزی، با ۳٫۱۱ میلیون نسخه کتاب. [۹][۵][۱۰۰]

جمعیت‌شناسی

ویرایش

جمعیت دوشنبه پس از حمله شوروی در دهه ۱۹۲۰ با سرعت زیادی رشد کرد، در طول جنگ داخلی تاجیکستان و ناآرامی‌های فزاینده دهه ۱۹۹۰ کاهش یافت و پس از آن دوره رشد خود را از سر گرفت.[۵] در اواسط قرن بیستم، این شهر اکثریت جمعیت روس/اروپای شرقی را داشت، اما پس از جنگ داخلی، بسیاری از روس‌ها این شهر را ترک کردند و جمعیت تاجیک غالب شد.[۱۰۱] از سال ۲۰۰۵ تا ۲۰۱۴، در مجموع ۵۳٬۱۱۸ نفر به این شهر مهاجرت کردند. میانگین امید به زندگی در دوشنبه در سال ۲۰۱۴، به‌طور کلی ۷۴٫۱ سال بود که برای مردان ۷۱٫۹ سال و برای زنان ۷۶٫۳ سال بود.[۱۰۲]

جمعیت تاریخی
سالجمعیت±%
1676[۴۸]۷٬۵۰۰—    
1875[۴۸]۱۰٬۰۰۰۳۳٫۳٪+
1911[۱۰۳]۲۰٬۰۰۰۱۰۰٪+
1920[۱۰۴] ۳٬۱۴۰۸۴٫۳٪−
1924[۶۱]۲۸۳۹۱٪−
1926[۶۱]۵٬۶۰۰۱٬۸۷۸٫۸٪+
1929[۵۲]۷٬۲۹۸۳۰٫۳٪+
1933[۵۲]۳۵٬۸۱۸۳۹۰٫۸٪+
1939[۵۲][۵۳]۸۲٬۵۴۰۱۳۰٫۴٪+
1949[۷۳]۱۵۰٬۰۰۰۸۱٫۷٪+
1956[۱۰۵]۲۲۷٬۰۰۰۵۱٫۳٪+
1959[۵]۲۳۳٬۵۰۰۲٫۹٪+
1965[۱۰۶]۳۱۲٬۰۰۰۳۳٫۶٪+
1970[۵]۳۷۶٬۲۰۰۲۰٫۶٪+
1971[۱۰۵]۳۸۸٬۰۰۰۳٫۱٪+
1976[۱۰۷]۴۴۸٬۰۰۰۱۵٫۵٪+
1979[۵]۴۹۲٬۲۰۰۹٫۹٪+
1983[۱۰۸]۵۳۰٬۰۰۰۷٫۷٪+
1987[۱۰۹]۵۸۲٬۰۰۰۹٫۸٪+
1989[۱۱۰]۶۰۱٬۵۰۱۳٫۴٪+
1991[۱۱۱]۵۹۲٬۰۰۰۱٫۶٪−
1993[۱۱۲]۵۲۸٬۶۰۰۱۰٫۷٪−
1996[۱۱۳]۵۰۵٬۶۰۰۴٫۴٪−
1998[۱۱۴]۵۳۸٬۶۰۰۶٫۵٪+
2000[۱۱۳]۵۶۴٬۰۰۰۴٫۷٪+
2002[۱۱۳]۵۹۱٬۶۰۰۴٫۹٪+
2003[۱۱۴]۶۱۹٬۴۰۰۴٫۷٪+
2008[۱۱۵]۶۶۱٬۰۰۰۶٫۷٪+
2010[۵]۷۳۱٬۱۰۰۱۰٫۶٪+
2013[۵]۷۶۴٬۳۰۰۴٫۵٪+
2014[۵]۷۷۵٬۸۰۰۱٫۵٪+
2015[۵]۷۸۸٬۷۰۰۱٫۷٪+
2016[۱۱۶]۸۰۲٬۷۰۰۱٫۸٪+
2018[۵]۸۳۵٬۰۰۰۴٪+
2019[۵]۸۵۱٬۳۰۰۲٪+
2020[۱۱۷]۸۶۳٬۴۰۰۱٫۴٪+
2022[۱۱۸]۱٬۲۰۱٬۸۰۰۳۹٫۲٪+

الگو:Population pyramid

ترکیب قومی دوشنبه بر اساس سال
سال تاجیک روس ازبک تاتار اوکراینی یهودی کره‌ای آلمانی ترکمن قرقیز قزاق سایر
۱۹۳۹[۱۱۹] ۱۲.۰۵ ۵۶.۹۵ ۹.۰۲ ۴.۷۱ ۵.۹۵ ۴.۰۹ .۰۱ .۴۶ ۰.۰۵ ۰.۱۱ ۰.۴۲ ۶.۱۸
۱۹۵۹[۱۰۱][۱۲۰] ۱۸.۷ ۴۷.۸۳ ۱۰.۳۱ ۵.۵ ۴.۴ ۳.۸۸ ۰.۱۴ ۳.۵۵ ۰.۰۵ ۰.۱۱ ۰.۱۷ ۵.۳۶
۱۹۷۰[۱۰۱][۱۲۱] ۲۶.۴ ۴۱.۹۲ ۱۰.۲۶ ۵.۱۳ ۳.۵۴ ۳.۰۴ ۰.۸۷ ۳.۶۲ ۰.۰۸ ۰.۱۴ ۰.۱۵ ۴.۸۵
۱۹۷۹[۱۰۱][۱۲۲] ۳۱.۶۱ ۳۸.۵۱ ۱۰.۰۳ ۴.۷۳ ۳.۵۹ ۲.۲۶ ۱.۰۱ ۳.۰۹ ۰.۱۱ ۰.۱۴ ۰.۱۵ ۴.۷۷
۱۹۸۹[۱۰۱][۱۱۰] ۳۹.۱۳ ۳۲.۳۷ ۱۰.۴۳ ۴.۰۹ ۳.۵۵ ۲ ۱.۱۰ ۲.۲۸ ۰.۱۲ ۰.۱۷ ۰.۱۸ ۴.۵۸
۲۰۰۰[۱۰۱] ۸۴.۴ ۵.۱ ۹.۱ .۷ .۳ .۰۲ .۰۶ ۱.۳۲
۲۰۰۳[۱۲۳] ۸۳.۴ ۵.۱ .۷ .۳ .۱ ۱.۱ ۹.۳
۲۰۱۰[۱۲۴][۱۲۵] ۸۹.۵ ۲.۶۳ ۶.۷۱ ۰.۲۶ .۱ ۰.۰۸ ۰.۰۳ ۰.۷

زبان‌های اصلی گفتاری در دوشنبه، دو زبان رسمی، تاجیکی و روسی، همراه با زبان اقلیت ازبکی است که به‌طور گسترده صحبت می‌شود.[۱۲۶]

مذهب

ویرایش

اسلام در قرن هشتم به دوشنبه معرفی شد[۱۲۷] و امروزه، اکثریت جمعیت شهر پیرو اسلام سنی هستند.[۱۲۸] یک جامعه کوچک کاتولیک با ۱۲۰ نفر در شهر در کلیسای سنت جوزف وجود دارد.[۱۲۹] حدود ۳۵۰ یهودی در این کشور وجود دارند[۱۳۰] که کنیسه آنها در سال ۲۰۰۶ تخریب شد[۱۳۱] اما در سال ۲۰۰۸ جایگزین شد.[۱۳۲] در ۹ سپتامبر ۲۰۰۹، شهردار مهمد سعید عبیدالله‌یف طرح سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی اسلامی را برای به رسمیت شناختن دوشنبه به عنوان پایتخت فرهنگی اسلامی در سال ۲۰۱۰ تأیید کرد.[۱۳۳] در اکتبر ۲۰۰۹، رئیس‌جمهور امامعلی رحمان ساخت مسجد مرکزی جدیدی را در دوشنبه آغاز کرد که با هزینه سرمایه‌گذاران قطری ساخته می‌شود. این مسجد جایگزین مسجد حاجی یعقوب فعلی خواهد شد و قرار است بزرگ‌ترین مسجد در آسیای مرکزی شود. ساخت آن در سال ۲۰۱۱ با تاریخ افتتاحیه اصلی در سال ۲۰۱۴ آغاز شد؛ با این حال در فوریه ۲۰۲۱، تاریخ افتتاحیه تجدیدنظر شده آن به تعویق افتاد.[۱۳۴][۱۳۵]

کلیسای ارتدکس روسی یکی دیگر از گروه‌های مذهبی در این شهر است. کلیسای جامع سنت نیکلاس در دوشنبه مرکز عبادت جامعه ارتدکس است.[۱۳۶][۱۳۷]

  • ساختمان‌های مذهبی در دوشنبه
  •  
    کنیسه در دوشنبه

اقتصاد

ویرایش
 
بانک در دوشنبه

در سال ۲۰۱۸، تولید ناخالص منطقه‌ای (GRP) دوشنبه ۱۳٬۸۰۸٬۰۰۰٬۰۰۰ سامانی بود که تقریباً معادل ۱٬۵۰۸٬۹۰۰٬۰۰۰ دلار آمریکا با نرخ رشد ۷٫۳٪ بود. این میزان ۲۰٫۱٪ از کل تولید ناخالص داخلی (GDP) تاجیکستان را تشکیل می‌داد.[۱۳۸][۱۲۴] در نیمه اول سال ۲۰۲۰، GRP دوشنبه ۲۰٫۷٪ از GDP کشور بود.[۱۳۹] میانگین حقوق در شهر تا تاریخ ۲۰۱۴ ۱۴۰۲٫۶۷ سامانی یا $۱۶۴٫۰۵ است.[۱۰۲] دوشنبه به عنوان مرکز فعالیت‌های مالی جمهوری، در سال ۲۰۰۴ بیش از ۳۰ بانک تجاری را در خود جای داده بود.[۱۴۰]

دوشنبه تجارت بین‌المللی گسترده‌ای دارد. صادرات از دوشنبه در نیمه اول سال ۲۰۱۹ بالغ بر ۸٬۳۴۳٬۲۰۰ دلار بود[۱۴۱] و گردش کلی تجارت خارجی در سال ۲۰۱۸ بالغ بر ۳۹۸٬۰۸۰٬۹۰۰ دلار بود. کشورهای عمده‌ای که دوشنبه به آنها صادرات می‌کند عبارتند از ترکیه (۴۲٫۸٪ از کل)، ایران (۲۸٫۰٪)، روسیه (۱۰٫۸٪)، افغانستان (۷٫۳٪)، چین (۱٫۲٪)، لهستان (۱٫۲٪) و سایر کشورها. در مورد واردات، روسیه ۵۴٫۵٪ از کل، قزاقستان ۱۳٫۵٪، چین ۶٫۸٪، ایتالیا ۳٫۴٪، ترکیه ۲٫۶٪، ترکمنستان ۲٫۵٪، اوکراین ۲٫۱٪، ایران ۱٫۴٪، امارات متحده عربی ۱٫۲٪ و سایر کشورها بقیه را تشکیل می‌دهند.[۱۴۲]

 
نیروگاه زغال سنگ در دوشنبه

در طول و در دهه پس از حمله شوروی، بیشتر صنایع بر تأمین تقاضای محلی با مواد محلی متمرکز بودند. بسته‌بندی گوشت، تولید صابون، آجر، الوار، نخ ابریشم، چرم، پوشاک و تولید نیروی برق همگی صنایع محلی در آن دوره بودند.[۶۱] در سال ۱۹۳۲، ۷۷۶ کارگر در صنعت مشغول به کار بودند، در حالی که در سال ۱۹۳۸، ۱۲ هزار نفر بودند.[۱۴۰] در طول جنگ جهانی دوم، صنعت شهر با تصمیم شوروی برای انتقال صنایع به شرق به شهرهایی مانند دوشنبه، به ویژه صنایع سبک مانند نساجی و صنایع غذایی، رشد چشمگیری داشت.[۶۱] تولید صنعتی از سال ۱۹۴۰ تا ۱۹۴۵، ۲٫۵ برابر افزایش یافت.[۲۸] حدود یک سوم نیروی کار صنعتی و کارمندی تاجیکستان در دوشنبه واقع شده است، علیرغم اینکه کمتر از ۱۰ درصد جمعیت تاجیکستان را در خود جای داده است.[۶۱] از ژانویه تا اوت ۲۰۱۹، ۴۵۵ شرکت تولیدی در دوشنبه وجود داشت که به ارزش ۱٬۶۴۴٬۷۴۵٬۴۰۰ سامانی محصول تولید می‌کردند. اکثریت این میزان، ۶۳٫۹٪، از صنایع فرآوری، ۳۴٫۵٪ از برق، آب، گاز و تصفیه هوا و ۱٫۶٪ دیگر از صنایع ساختمانی غیرفلزی بود.[۱۴۱] این صنعت بیش از ۳۰۰ نوع محصول تولید می‌کند.[۱۴۳] صادرات از بخش صنعت در این دوره بالغ بر ۱٬۵۳۵٬۵۰۰ دلار بود.[۱۴۱] محصولات صنعتی اصلی صادر شده از این شهر عبارتند از نخ پنبه، پارچه‌های پنبه‌ای تمام شده، جوراب بافی، محصولات کابلی، محصولات کشاورزی، محصولات تنباکو و تجهیزات تجاری و غیره.[۱۴۳] صنعت، تا سال ۲۰۱۹، ۲۰۷۴۶ نفر را با میانگین حقوق ۱۴۲۸٫۰۲ سامانی استخدام کرده بود.[۱۴۱] صنایع سبک بالغ‌ترین صنعت در این شهر است که به دلیل وجود مواد اولیه در کشور از آن حمایت می‌شود. برخی از شرکت‌های بزرگ در صنایع سبک عبارتند از ناسوخ که مقادیر زیادی الیاف پنبه را فرآوری می‌کند، چوار و گولیستان که هر دو تولیدکننده پوشاک هستند و نفیسه که تولیدکننده جوراب بافی است.[۱۴۳] صنایع خدمات تولید الکترونیک، مهندسی صنایع و متالورژی نیز در این جمهوری برجسته هستند. تاجیک‌تکستیلماش که محصولات متنوعی برای کشاورزی و برق تولید می‌کند و تاجیک‌کابل که تولیدکننده کابل است، دو شرکت شناخته شده از این بخش از اقتصاد هستند. سومون-تاچخیزوت که کالاهای الکترونیکی تولید می‌کند، تورگماش که کالاهایی برای شرکت‌های تجاری تولید می‌کند و کارخانه ولو که محصولات آهنی تولید می‌کند، برخی دیگر از شرکت‌های برجسته در این صنعت هستند.[۱۴۳] صنایع غذایی نیز با وجود بسیاری از کارخانه‌های شراب‌سازی، دامداری و کارخانه‌های بسته‌بندی گوشت، کنسروسازی و نانواییها در این شهر حضور دارد. صنایع مختلف دیگری نیز در این شهر وجود دارند.[۱۴۳] این صنایع شامل صنعت مصالح ساختمانی که سیمان، نفت (با ۳ میدان گازی اصلی) و پلاستیک تولید می‌کند؛[۱۴۴] صنعت چوب؛ و صنعت چاپ که ۸۰٪ ظرفیت جمهوری را تشکیل می‌دهد و در سال ۱۹۲۶ آغاز به کار کرد.[۱۴۰]

در سال ۲۰۱۴، بخش خرده‌فروشی در معاملات به ارزش ۲٫۶ میلیارد سامانی دخیل بود. در بخش خدمات، هتل‌ها، رستوران‌ها، غذاخوری‌ها و کافه‌ها خدماتی به ارزش ۲۹۶٫۶ میلیون سامانی فروختند. خدمات پولی شهر در سال ۲۰۱۴ به ۵۶۶۲٫۲ سامانی به ازای هر نفر رسید.[۱۰۲]

 
هتل تاجیکستان

دوشنبه پایتخت گردشگری سازمان همکاری اقتصادی است و بیش از ۴۰ هتل دارد. ساخت ۹ هتل مدرن با ظرفیت بیش از ۱۰۰۰ نفر در حال برنامه‌ریزی است.[۱۴۵] در سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹، ابتکارات متعددی مانند عضویت دوشنبه در فدراسیون جهانی شهرهای گردشگری، جشنواره‌های مختلف، قوانین ترویج‌دهنده شهر، یک گالری هنری و تأسیس سال گردشگری و صنایع دستی مردمی در سال ۲۰۱۸ همگی به ترویج صنعت گردشگری کمک کردند. جشنواره تابستانی دوشنبه، یکی دیگر از جشنواره‌های تبلیغ‌شده، به دلیل اتصال به اینترنت قابل توجه است.[۱۴۶][۱۴۷][۱۴۸] با این حال، در مقایسه با بقیه کشور، دوشنبه مقصد گردشگری کم‌طرفدارتری است که تا حدی به دلیل تأسیس نسبتاً جدید و فقدان اهمیت تاریخی آن است.[۱۴۹] موزه‌های این شهر شامل موزه ملی تاجیکستان که در سال ۱۹۳۴ تأسیس شده است،[۱۵۰] و موزه گورمینج سازهای موسیقی که شامل سازهای موسیقی پامیری و بدخشانی است.[۱۵۱]

فرهنگ

ویرایش

فرهنگ در دوشنبه، که نخستین بار در دوره حکومت بخارا توسعه یافت، تحت اتحاد جماهیر شوروی رشد کرد، که بسیاری از اولین نهادهای فرهنگی شهر را تأسیس کرد. پس از استقلال، فرهنگ دوشنبه به سمت ملی‌گرایی بیشتری رفت.[۱۵۲]

هنرهای نمایشی

ویرایش
 
ششمقام در تالار کنسرت دوشنبه

در قرن نوزدهم، ششمقام رایج‌ترین ژانر موسیقی در تاجیکستان بود. در حالی که مقامات شوروی آن را "موسیقی ساخته شده برای امیر" نامیدند و سرکوب کردند، در دوران مدرن محبوبیت بیشتری پیدا کرده‌است.[۱۵۳] در دوره دوره شوروی، اتحاد جماهیر شوروی توسعه موسیقی در دوشنبه، مکانی با ازدحام فرهنگی کمتر نسبت به کلانشهرهای معمول روسیه، را تشویق کرد. آهنگ‌های انقلابی، مانند مارسیز، ترویج و به زبان تاجیکی ترجمه شدند.[۱۵۴] انجمن فیلارمونیک تاجیکستان در سال ۱۹۳۸ تأسیس شد؛ امروزه، به نام آکشریف جورایف نامگذاری شده‌است.[۱۵۵][۱۵۶] سرگئی آرتمیویچ بالاسانیان، یک ارمنی، یکی از آهنگسازانی بود که در ابتدا از سال ۱۹۳۶ تا ۱۹۴۳ به دوشنبه رفت تا جمهوری سوسیالیستی تاجیکستان شوروی را برای جشنواره فرهنگی آینده تاجیکستان که قرار بود در مسکو برگزار شود، آماده کند. او در آنجا خود را "آهنگساز، فعال اجتماعی-موسیقی، فولکلورشناس و آموزگار" توصیف کرد. او همچنین رئیس اتحادیه آهنگسازان تاجیکستان و رهبر هنری خانه اپرا شد.[۱۵۳] تعداد زیادی از سمفونی‌های روسی و اوکراینی در طول جنگ جهانی دوم به دوشنبه منتقل شدند.[۱۵۷] تئاتر اپرا و باله تاجیک، که ساختمان آن به نام صدرالدین عینی نامگذاری شده و اولین خانه اپرا در دوشنبه بود، در سال ۱۹۳۶ تأسیس شد.[۱۵۸][۱۵۹] اولین اپرای اجرا شده، اولین اپرا در تاریخ تاجیکستان، قیام واسه بود و جزئیات یک قیام دهقانی در شرق بخارا در اواخر قرن نوزدهم را شرح می‌داد.[۱۶۰] یکی از خوانندگان برجسته اپرا حنیفه مولویانوا بود.[۱۶۱] یکی دیگر از موسیقیدانانی که در دوره شوروی به دوشنبه آمد، الکساندر لنسکی، یک مولداویایی بود که در سال ۱۹۳۷ به تاجیکستان آمد. او مدیر هنری تئاتر لاهوتی، مدیر فیلارمونیک تاجیکستان و دبیر اول اتحادیه آهنگسازان تاجیکستان بود. او همچنین اولین اپرای تاجیکی و بسیاری از قطعات ارکسترال را آهنگسازی کرد.[۱۵۳] یکی دیگر از ارکسترهای دوشنبه، ارکستر اپرا است.[۱۶۲] ارکستر سمفونیک دولتی تاجیکستان در سال ۲۰۱۶ تأسیس شد و اولین کنسرت آن در ۹ سپتامبر ۲۰۱۶ برگزار شد.[۱۶۳][۱۶۴] تئاتر اپرا و باله تاجیکستان تا به امروز به فعالیت خود ادامه داده و نشان لنین را دریافت کرده‌است.[۱۵۸] در زمان‌های مختلف، خانه اپرا اپراهایی با مضامین مدرن، تاریخی، ملی، انقلابی و قهرمانانه اجرا کرده‌است.[۱۵۹]

تئاتر اپرا و باله تاجیکستان همچنین اولین باله اجرا شده در دوشنبه را در سال ۱۹۴۱ با عنوان دو گل رز داشت و گروه باله به تدریج در طول زمان رشد کرد.[۱۶۱][۱۶۵] این گروه با فارغ التحصیلان مدرسه رقص لنینگراد و رقصنده‌های باله مانند ملیکه صابرووا بهبود یافت.[۱۶۱] این تئاتر در سال ۲۰۰۹ بازسازی شد و تا به امروز به فعالیت خود ادامه می‌دهد.[۱۶۶]

 
تئاتر اپرای عینی

دهه ۱۹۲۰ شاهد تولد درام در شهر بود. اولین تئاتر، تئاتر لاهوتی، در سال ۱۹۲۹ ساخته شد. در دهه ۱۹۳۰، مضامین شوروی مانند مبارزه طبقاتی، مبارزه با گذشته و برابری جنسیتی در نمایشنامه‌ها برجسته بودند. در سال ۱۹۳۵، تئاتر موزیکال تاجیک، که اکنون تئاتر عینی است، ساخته شد.[۱۵۷][۱۶۷] یک گروه کمدی در سال ۱۹۴۴ ایجاد شد و پس از جنگ، هنرمندان جوان بر نمایشنامه‌ها در دوشنبه تأثیر گذاشتند و منجر به ایجاد تئاتر جوانان دولتی تاجیکستان شدند.[۱۵۷] در ادامه سنت ملی‌گرایانه، آثار کلاسیک تاجیک به نمایشنامه تبدیل شدند. در طول جنگ جهانی دوم، نمایشنامه‌ها بر جنگ و مضامین تاریخی از دهه ۱۹۵۰ به بعد متمرکز بودند. در دهه‌های ۷۰ و ۸۰ نمایشنامه‌های خارجی مانند ادیپ شهریار به دوشنبه معرفی شدند. پس از استقلال، نمایشنامه‌ها عمدتاً بر جنگ داخلی ویرانگر متمرکز بودند.[۱۶۷][۱۵۷] امروزه، برخی از تئاترها عبارتند از تئاتر اپرا و باله آکادمیک تاجیک، تئاتر درام دولتی روسیه، تئاتر جوانان، تئاتر تجربی دولتی و تئاتر عروسکی جمهوری.[۱۵۷] تئاتر مایاکوفسکی قدیمی‌ترین تئاتر تاجیکستان و آخرین گروه تئاتر زبان روسی باقی‌مانده بود؛ این تئاتر در سال ۲۰۱۶ به عنوان بخشی از تخریب گسترده ساختمان‌های قرن بیستم با اهمیت تاریخی و معماری توسط دولت تخریب شد.[۱۶۸]

ادبیات

ویرایش
 
میرسعید میرشکر

اولین چاپخانه در تاجیکستان در اوت ۱۹۲۴ ایجاد شد، انتشارات دولتی تاجیک، انتشارات دانش در سال ۱۹۴۴ تأسیس شد.[۱۶۹] در سال ۱۹۲۵ ۴ کتاب چاپ شد که در سال ۱۹۲۶ به ۱۳ کتاب افزایش یافت. در سال ۱۹۳۰، صدرالدین عینی اولین رمان تاجیکی، دختونده را نوشت.[۱۷۰] انتشاراتی که در سال ۱۹۳۴ تأسیس شدند و انتشارات آکادمی علوم تاجیکستان تولید کتاب در شهر را به طور چشمگیری افزایش دادند.[۱۷۱] انتشارات معارف در سال ۱۹۷۵ ایجاد شد.[۱۶۹] در سال ۲۰۰۴، ۳۰ شرکت انتشاراتی در شهر وجود داشت.[۱۷۱] دوشنبه در دهه ۱۹۲۰ با چهره‌هایی مانند صدرالدین عینی، ابوالقاسم لاهوتی و پیرو سلیمانی همراه با ادبیات جدید شوروی که خواستار انقلاب و برابری اجتماعی و ادبیات ملی‌گرایانه تاجیک بود، به مرکز ادبیات تاجیک تبدیل شد. کتاب‌های کودکان و آثار ترجمه شده نیز در این دوره آغاز شدند. در دهه ۱۹۳۰، نویسندگان جوان روسی بر ادبیات شهر تأثیر گذاشتند، بخشی از "نسل کومسومول". مضامین اغلب به توسعه سریع دوشنبه در دهه ۳۰ می‌پرداختند.[۱۶۷] در طول جنگ جهانی دوم، ادبیات به سمت مضامین میهنی و نظامی‌گرایانه دفاع از میهن در قالب‌های کوتاه‌تر از رمان تغییر یافت. پیام‌هایی از خط مقدم و هجوها محبوب شدند. ادبیات روسی نیز شناخته شد، تا حدی به دلیل جابجایی کارخانه‌ها و مردم از خطوط مقدم جنگ به شرق. پس از جنگ، آثار نثر و شعر، با شاعرانی مانند میرزا تورسون‌زاده، همراه با ادامه ژانرهای دهه‌های قبل، محبوب‌تر شدند. نقد ادبی همراه با تحلیل نویسندگان فردی توسعه یافت.[۱۶۷] از دهه ۱۹۵۰، ژانر انقلابی تاریخی توسعه یافت و نویسندگان را بر آن داشت تا از تاریخ برای الهام گرفتن استفاده کنند. در دهه ۶۰ ژانر جدید علمی تخیلی در شهر با نویسندگانی مانند میرسعید میرشکر آغاز شد. در دهه‌های ۷۰ و ۸۰ مضامین بی‌نظمی برجسته‌تر شدند، که تصادفاً مدت کوتاهی قبل از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی بود. در شعر، مضامین غنایی مدنی و فلسفی محبوب‌ترین بودند.[۱۶۷] پس از استقلال، موضوعات ممنوعه قبلی مانند مذهب در ادبیات ظاهر شدند، همراه با تأملاتی در مورد جنگ داخلی و صحنه بین‌المللی‌تری در شهر توسعه یافته‌است.[۱۶۷]

هنرهای تجسمی

ویرایش

مجسمه‌سازی برای اولین بار در دهه ۱۹۲۰ به دوشنبه معرفی شد و در طول دوره شوروی بر ترکیب فرهنگ مدرن و میراث کلاسیک متمرکز بود. مجسمه‌های مدرن عمدتاً دارای موضوعات تاریخی مانند فردوسی، شاه انوشیروان یا اسماعیل سامانی هستند، که اغلب برای بزرگداشت ملت و قومیت تاجیک با نگاه به چهره‌های گذشته هخامنشی و سامانی ساخته می‌شوند.[۱۲۷][۶۶]

نقاشی در دوشنبه زمانی رونق گرفت که نقاشان روسی در دهه‌های ۲۰ و ۳۰ به این شهر نقل مکان کردند. در دهه ۵۰، هنرمندان تاجیک شروع به نقاشی کردند. در دهه ۱۹۶۰، سبک سخت [ru] رشد کرد و در دهه‌های ۷۰ و ۸۰ تمرکز بر میراث تاجیک و ملی‌گرایی غالب بود. با این حال، در اواخر دهه ۸۰، نقاشی از تمرکز بر چهره‌های تاریخی به عمق عاطفی و شخصیت تغییر یافت. در طول جنگ داخلی، موضوع درگیری در نقاشی توسعه یافت.[۱۲۷] برای مثال، مجموعه سیاه و سفید سبزعلی شریپوف به جنگ داخلی اختصاص داشت.[۱۷۲]

فیلم

ویرایش
همچنین ببینید: سینمای تاجیکستان
 
سینما

سینما در دوشنبه در دهه ۱۹۳۰ با ایجاد استودیوهای فیلم و سینما توسط دولت شوروی آغاز شد، اگرچه اولین سینما در سال ۱۹۲۷ ایجاد شد که در آن ساکنان فیلم نیبلونگ اثر فریتز لانگ را تماشا کردند. کمیل یارماتوف اولین کارگردان برجسته تاجیک بود. فیلم‌های مستند نیز در این دوره محبوب بودند و اولین فیلم بلند در سال ۱۹۳۸ ظاهر شد. در جنگ جهانی دوم، تولید فیلم بلند در دوشنبه به دلیل کمبود منابع متوقف شد. پس از جنگ، فیلم‌های بلند بیشتری تولید شد و بسیاری از فیلم‌ها تلاش می‌کردند تصویری از شهر ایجاد کنند. در دهه ۱۹۸۰ نسل جدیدی از فیلمسازان ارزش‌های جدیدی مانند تکثرگرایی را به تئاتر آوردند، که منجر به برخی فیلم‌ها با تمرکز بر حقیقت تاریخ شوروی شد. در طول جنگ داخلی، چشم‌انداز به طور چشمگیری تغییر کرد. تاجیک‌فیلم، که قبلاً انحصار تولید فیلم را داشت، مجبور به تعطیلی شد، در حالی که فیلمسازان مستقل وحشت‌های جنگ داخلی را ثبت کردند.[۱۵۴][۱۷۳]

ورزش

ویرایش

ژیمناستیک، ورزش‌های سوارکاری و دو و میدانی در سال ۱۹۲۳ در باشگاه ورزشی دوشنبه تمرین می‌شد و در سال ۱۹۲۹ تنیس معرفی شد. اولین دوره اسپارتاکیاد سراسری تاجیکستان در سال ۱۹۳۴ برگزار شد و در سال ۱۹۳۹ دینامو دوشنبه به مرحله یک چهارم نهایی جام اتحاد جماهیر شوروی رسید. در سال ۱۹۵۰ تیم فوتبال این کشور مقام اول را در بازی‌های آسیای مرکزی کسب کرد.[۱۷۴] در سال ۲۰۰۳، دوشنبه میزبان بازی‌های آسیای مرکزی بود. محبوب‌ترین ورزش‌ها در دوشنبه عبارتند از سامبو، کشتی، جودو، کاراته، تکواندو، ژیمناستیک هنری، وزنه‌برداری، تیراندازی با کمان، تیراندازی، بوکس، فوتبال، بسکتبال، شیرجه، تنیس، شطرنج، بزکشی و چکرز.[۱۷۴] چهار تیم فوتبال از لیگ عالی تاجیکستان در دوشنبه بازی می‌کنند: زسکا پامیر،[۱۷۵] دوشنبه-۸۳،[۱۷۶] استقلال،[۱۷۷] و لوکوموتیو پامیر.[۱۷۸] ورزشگاه پامیر در دوشنبه در سال ۱۹۳۹ ساخته شد که زسکا پامیر دوشنبه در آن بازی می‌کرد.[۱۷۹] ورزشگاه دوشنبه در حال حاضر در حال ساخت است و پس از اتمام ۳۰٬۰۰۰ نفر گنجایش خواهد داشت.[۱۸۰]

آموزش

ویرایش
 
مدرسه در غرب دوشنبه

پیش از حمله شوروی، آموزش در دوشنبه محدود بود و عمدتاً شامل مدرسه‌هایی می‌شد که قرآن و زبان‌های فارسی و عربی را به همراه جغرافیا، هندسه، جبر و دیگر علوم تدریس می‌کردند. پس از حمله، اتحاد جماهیر شوروی مدارس را تعطیل کرد.[۱۸۱]

 
دانشگاه دولتی آموزشی تاجیکستان به نام ق. جورائف، اولین دانشگاه در دوشنبه

نظام آموزشی شوروی در زمان خود موفق تلقی می‌شد و از طریق یک برنامه سوادآموزی گسترده و آموزش اجباری به همراه مشارکت دختران در آموزش، به نرخ سواد نزدیک به ۱۰۰٪ دست یافت.[۱۸۲][۱۸۱] کمیساریای خلق آموزش جمهوری سوسیالیستی تاجیکستان در ۱۱ فوریه ۱۹۲۵ در دوشنبه تأسیس شد.[۱۸۳] آموزش عالی در دهه ۱۹۳۰ با تأسیس یک مؤسسه آموزشی عالی در دوشنبه در سال ۱۹۳۱ آغاز شد. در سال ۱۹۳۹، دانشگاه دولتی پزشکی تاجیکستان در دوشنبه تأسیس شد و اندکی بعد در سال ۱۹۴۴، مؤسسه کشاورزی تاجیکستان به دوشنبه منتقل شد. پیش از شروع جنگ جهانی دوم، ۳۲ مدرسه متوسطه و دو مؤسسه در این شهر وجود داشت.[۵۶] در حالی که جنگ جهانی دوم رشد آموزش عالی را کند کرد، پس از آن در سال ۱۹۴۷ دانشگاه دولتی تاجیکستان تأسیس شد. در سال ۱۹۵۶، یک مؤسسه پلی‌تکنیک در این شهر به همراه مؤسسه تربیت بدنی در سال ۱۹۷۱، مؤسسه هنر در سال ۱۹۷۳ و مؤسسه آموزشی زبان و ادبیات روسی تاجیکستان در سال ۱۹۸۰ تأسیس شد که در سال ۱۹۸۷ به مؤسسه دولتی زبان‌های تاجیکستان تغییر نام داد. در سال ۱۹۹۰، دانشگاه فناوری تاجیکستان تأسیس شد.[۱۸۱] نظام شوروی بر اساس نیازهای اقتصاد بود؛ مؤسسات کشاورزی، پزشکی و پلی‌تکنیک همگی برای کمک به اقتصاد تأسیس شده بودند. خارج از آن، بیشتر آموزش عالی در این نظام به شکل کالج‌های آموزشی بود. محدودیت‌ها در موضوعات سیاسی مانند تاریخ، پیشرفت در این زمینه‌ها را با مانع روبرو کرد.[۱۸۱] پس از استقلال، دانشگاه‌ها دوره‌های خود را با دقت کمتری با اقتصاد هماهنگ کردند و در نتیجه، مشاغل دیگر در مدارسی مانند دانشگاه حقوق، تجارت و سیاست تاجیکستان گسترش یافتند.[۱۸۴] جنگ داخلی پس از استقلال، نظام آموزشی شهر را ویران کرد و بودجه دولتی در این دوره از ۱۱٪ به ۲٪ کاهش یافت. در حالی که هزینه‌های دولتی کاهش یافت، مؤسسات خصوصی به طور موقت در اقتصاد بازار توسعه یافتند و عامل رشد تعداد دانشگاه‌ها در دوشنبه پس از استقلال شدند.[۱۸۵]

دانشگاه دولتی مدرن در دوشنبه، دانشگاه دولتی تربیت معلم تاجیکستان، هزاران دانشجو دارد. مؤسساتی مانند دانشگاه فنی تاجیکستان، دانشگاه کشاورزی تاجیکستان، دانشگاه دولتی بازرگانی تاجیکستان و دانشگاه فناوری تاجیکستان، که برخی از آنها در دوران شوروی وجود داشتند، رشد کرده و بین ۵۰۰۰ تا ۹۰۰۰ دانشجو پذیرش کردند.[۱۸۵] مدارس تخصصی و فنی نیز به طور قابل توجهی گسترش یافتند.[۱۸۲]

 
دانشگاه ملی تاجیکستان

امروزه، ۶۰٪ از دانشجویان دانشگاهی در تاجیکستان در دوشنبه ثبت نام کرده‌اند، که دارای ۲۳ دانشگاه با ۱۰۳٬۶۰۰ دانشجو، ۱۳ کالج با ۱۶٬۱۰۰ دانشجو و ۱۴۰ مدرسه با ۱۸۰٬۸۰۰ دانشجو است.[۴۵] تا سال ۲۰۱۵، یک دانشگاه ملی در دوشنبه، دانشگاه ملی تاجیکستان، ۷ دانشگاه تخصصی، ۴ مؤسسه بین‌المللی دوجانبه و ۱۲ مؤسسه در پایتخت وجود دارد.[۱۸۶][۱۸۷] در سال تحصیلی ۲۰۱۸/۲۰۱۹، ۲۳ مؤسسه آموزش عالی با ۱۰۳٬۶۰۰ دانشجو وجود داشت. همچنین ۱۲۴ پیش‌دبستانی و ۱۴۰ مدرسه آموزش عمومی در این شهر وجود داشت.[۵]

دانشگاه اسلاوی روسی-تاجیکی روسی‌زبان در دهه ۱۹۹۰ در جریان روند تعطیلی آموزش زبان روسی به دلیل مهاجرت روس‌ها در طول جنگ داخلی ایجاد شد. مؤسسه اسلامی تاجیکستان که با هدف مقابله با افراط‌گرایی اسلامی ایجاد شده بود، تا سال ۲۰۲۰، ۹۲۴ دانشجو داشت.[۱۸۶][۱۸۷] دانشگاه روابط بین‌الملل که توسط یک تاجیک آمریکایی تأسیس شده بود، در مخالفت با دولت تأسیس شد و تا زمان تعطیلی خود، رهبران اپوزیسیون را تربیت کرد. در سال ۲۰۰۹، به دلیل تلاش‌های امامعلی رحمان، شعبه‌ای از دانشگاه دولتی مسکو در دوشنبه افتتاح شد. ۷۰٪ از مدرسان روسی و تنها ۳۰٪ تاجیک هستند. دیگر شعب دانشگاه‌های روسی در دوشنبه شامل شعبه‌ای از مؤسسه فولاد و آلیاژ مسکو و شعبه‌ای از مؤسسه مهندسی قدرت مسکو می‌شود.[۱۸۵] دانشگاه ملی تاجیکستان برجسته‌ترین دانشگاه در شهر و کشور است. با بیش از ۲۱٬۰۰۰ دانشجو و تعداد زیادی از برنامه‌ها، دانشگاه شاخص تاجیکستان است. به طور منحصر به فرد، این دانشگاه مستقیماً توسط دولت تأمین مالی می‌شود در حالی که در مقایسه با دیگر دانشگاه‌های دولتی، استقلال بیشتری از آن دارد. اگرچه در اصل این امر آزادی آکادمیک را فراهم می‌کند، اما در واقع دولت هنوز به شدت درگیر است، محتوا را سانسور می‌کند و انتصابات در دانشگاه را کنترل می‌کند.[۱۸۸] نظام آموزشی دوشنبه هنوز به شدت توسط دولت ملی مدیریت می‌شود، که میراث دوران شوروی است. دیگر مدارس شامل دانشگاه بین‌المللی علوم انسانی تاجیکستان، مدرسه بین‌المللی دوشنبه و مؤسسه حقوق مالیاتی، که اکنون دانشگاه دولتی اقتصاد و دارایی تاجیکستان است، می‌باشد.[۱۸۲][۱۸۴][۱۸۸]

ترابری

ویرایش

حمل و نقل هوایی

ویرایش
مقالهٔ اصلی: فرودگاه بین‌المللی دوشنبه

رشید بک اهری‌یف و پیتر کوماروف نخستین پرواز را به شهر از بخارا در ۳ سپتامبر ۱۹۲۴ با یک فروند یونکرس اف-۱۳ انجام دادند؛ این سرویس سه بار در هفته از یک فرودگاه کوچک در خیابان رودکی امروزی انجام می‌شد.[۱۸۹] در سال ۱۹۲۷، دومین مسیر هوایی در اتحاد جماهیر شوروی از تاشکند به سمرقند به ترمذ به دوشنبه با یونکرس اف-۱۳ افتتاح شد، دو سال قبل از ورود خودروها و پنج سال قبل از راه‌آهن. یک فرودگاه کوچک استالین‌آباد ایجاد شد و در سال ۱۹۳۰ یک فرودگاه درجه یک در شهر ساخته شد. نخستین پرواز برنامه‌ریزی شده از شهر در سال ۱۹۴۵ با لی-۲ آغاز شد.[۶۳] شرکت هواپیمایی دولتی، تاجیکستان - که اکنون به نام تاجیک ایر شناخته می‌شود - در سال ۱۹۴۹ تأسیس شد. در دهه‌های ۵۰ و ۶۰، بسیاری از هواپیماهای جدید به ناوگان هواپیمایی غیرنظامی تاجیکستان معرفی شدند. اداره هوانوردی غیرنظامی تاجیکستان در دهه ۱۹۸۰ مقام اول را در بهره‌وری در اتحاد جماهیر شوروی به دست آورد.[۱۹۰]

  •  
    نمایی از فرودگاه بین‌المللی دوشنبه
  •  
    ترمینال فرودگاه بین‌المللی دوشنبه
  •  
    هواپیمای ایر آستانا در فرودگاه بین‌المللی دوشنبه

این شهر توسط فرودگاه بین‌المللی دوشنبه خدمات‌رسانی می‌شود که از آوریل ۲۰۱۵، پروازهای برنامه‌ریزی شده منظم به اورومچی، کابل، دهلی، دبی، استانبول، فرانکفورت و شهرهای بزرگ روسیه و آسیای مرکزی و غیره داشت. دفتر مرکزی تاجیک ایر در محوطه فرودگاه دوشنبه در دوشنبه قرار داشت.[۱۹۱] سامان ایر که در سال ۲۰۰۸ افتتاح شد، دفتر مرکزی آن در دوشنبه قرار دارد.[۱۹۲] دولت قصد داشت ۰٫۱۸٪ از تولید ناخالص داخلی تاجیکستان را به توسعه هوانوردی، عمدتاً در دوشنبه، اختصاص دهد.[۱۹۰] سرمایه‌گذاران ژاپنی یک ترمینال باربری به ارزش ۲۸ میلیون دلار در فرودگاه ایجاد کردند.[۱۹۳]

سامانه جاده‌ای

ویرایش

نخستین جاده در کشور، از اوایل قرن نوزدهم، به گذر بود که توسط شترها پیموده می‌شد و توسط شوروی‌ها به یک جاده مدرن تبدیل شد. نخستین خط اتوبوس در سال ۱۹۳۰ و سرویس تاکسی در سال ۱۹۳۷ آغاز به کار کرد.[۱۸۹] خودروها وسیله اصلی حمل و نقل در کشور و در دوشنبه هستند. یک جاده اصلی از طریق کوه‌ها از خجند به دوشنبه از طریق تونل انزاب که توسط یک اپراتور ایرانی ساخته شده است، می‌گذرد.[۱۹۴] جاده اصلی دوم از دوشنبه به شرق به خاروغ در ولایت خودمختار بدخشان کوهستانی، سپس به مرغاب و سپس به جاده‌هایی به سمت چین و قرقیزستان منشعب می‌شود.[۱۹۵] بسیاری از پروژه‌های ساخت بزرگراه و تونل در حال انجام یا اخیراً به پایان رسیده است (تا تاریخ ۲۰۱۴). پروژه‌های مهم شامل بهسازی بزرگراه‌های دوشنبه – چاناک (مرز ازبکستان)، دوشنبه – کولمه (مرز چین)، بُختر – پایان پایین (مرز افغانستان) و ساخت تونل زیر گذرگاه‌های کوهستانی انزاب، شهرستان، شرشر[۱۹۶] و چورمازاك است.[۱۹۷]

حمل و نقل ریلی

ویرایش
همچنین ببینید: حمل و نقل ریلی در تاجیکستان
 
ایستگاه راه‌آهن دوشنبه

نخستین خط آهن در دوشنبه، به طول الگو:تبدیل به مایل، از سال ۱۹۲۶ تا ۱۹۲۹ ساخته شد و در ۱۰ سپتامبر ۱۹۲۹ از وحدت به دوشنبه به ترمذ[۱۹۸][۱۹۹] افتتاح شد که در نهایت دوشنبه را به مسکو متصل کرد. در سال‌های ۱۹۳۳ و ۱۹۴۱، دو خط راه‌آهن باریک دیگر از دوشنبه به گولپیستا و قرغان‌تپه کشیده شد. در سال ۲۰۰۲، یک اداره راه‌آهن جدید مسئولیت را بر عهده گرفت که این سیستم را مدرن کرد.[۲۰۰] امروزه، راه‌آهن‌های اصلی تاجیکستان در منطقه جنوبی قرار دارند و دوشنبه را با مناطق صنعتی در دره‌های حصار و وخش و با ازبکستان، ترکمنستان، قزاقستان و روسیه متصل می‌کنند.[۲۰۱] راه‌آهن‌های تاجیکستان متعلق به شرکت راه‌آهن تاجیکستان است و توسط آن اداره می‌شود. در اوایل دهه ۲۰۰۰، یک خط راه‌آهن جدید از دوشنبه به غرم به جیرگتال ساخته شد که این کشور را بدون عبور از ازبکستان به دلیل تنش‌های ژئوپلیتیکی معاصر به روسیه، قزاقستان و قرقیزستان متصل می‌کرد. یک خط پیشنهادی از دوشنبه به هرات و مشهد نیز توسط دولت ترویج می‌شود.[۱۹۹] در ۱۸ ژوئن ۲۰۱۸، نخستین راه‌آهن بین دوشنبه و آستانه، پایتخت قزاقستان، سفر خود را از طریق منطقه قره‌قالپاقستان ازبکستان به پایان رساند.[۲۰۲] سیستم راه‌آهن شمالی تاجیکستان از سایر خطوط راه‌آهن آن، از جمله خطوط دوشنبه، جدا مانده است. همچنین یک سرویس از دوشنبه به خجند و شهر شمالی ازبکستان، پخته‌آباد وجود دارد.[۱۹۹]

سامانه ترولی‌بوس

ویرایش
مقالهٔ اصلی: ترولی‌بوس‌های دوشنبه
 
ترولی‌بوس‌ها در دوشنبه

سامانه ترولی‌بوس دوشنبه در ۶ آوریل ۱۹۵۵ با سازماندهی یک اداره ترولی‌بوس در شهر آغاز به کار کرد. در ۱ مه ۱۹۵۵، نخستین ترولی‌بوس ترولزا در خیابان لنین، خیابان اصلی دوشنبه، به بهره‌برداری رسید. مسیرها در سال‌های ۱۹۵۷ و ۱۹۵۸ و در سال ۱۹۶۷ به تدریج اضافه شدند و ۹ مسیر افتتاح شد و طول شبکه به الگو:تبدیل به مایل رسید. فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی منجر به بحران در این سیستم شد، زیرا قیمت سوخت افزایش یافت و غارت به یک مشکل دائمی تبدیل شد، به طوری که یک حادثه در ایستگاه اتوبوس مرکزی منجر به تعلیق موقت خطوط شد. در این دوره، تعداد ترولی‌بوس‌ها از اوج ۲۵۰ دستگاه در اواخر دهه ۱۹۸۰ به تنها ۴۵–۵۰ دستگاه کاهش یافت. در سال ۲۰۰۴، ۱۰۰ ترولی‌بوس جدید سفارش داده شد که چند سال بعد تحویل داده شد و به از سرگیری خدمات کمک کرد.[۲۰۳][۲۰۴] در سال ۲۰۲۰، بانک اروپایی بازسازی و توسعه ۸ میلیون دلار برای تعمیر این سیستم اختصاص داد. تا سال ۲۰۲۰، دوشنبه ۷ خط ترولی‌بوس با ۱۱ میلیون مسافر در سال داشت.[۲۰۵][۲۰۶] در حالی که ترولی‌بوس‌ها در دوران شوروی وسیله اصلی حمل و نقل بودند، امروزه تنها ۲٪ از سفرهای موتوری را تشکیل می‌دهند.[۲۰۷] ترولی‌بوس‌های دوشنبه بر اساس طراحی ترولی‌بوس زیو-۹ ساخته شده‌اند. 

* ترولزا-۵۲۶۴٫۰۱ "کاپیتال" (شماره‌های ۱۰۰۰–۱۰۰۳)؛
* زیو-۶۸۲اچ-۰۱۶ (۰۱۲) (شماره‌های ۱۰۰۴–۱۰۳۹، ۲۰۰۰–۲۰۲۷)؛
* زیو-۶۸۲اچ-۰۱۶ (۰۱۸) (شماره‌های ۱۰۴۲، ۱۰۵۳، ۱۰۵۴، ۱۰۵۸، ۱۰۵۹، ۱۰۷۲–۱۰۸۳، ۲۰۳۸، ۲۰۴۶، ۲۰۵۱–۲۰۷۹)؛
* زیو-۶۸۲وی (شماره‌های ۱۱۷۷، ۲۰۹۵، ۲۰۹۹).[۲۰۸]

سامانه مترو

ویرایش

ساخت یک سامانه متروی روگذر قرار است در سال ۲۰۲۵ آغاز شود.[۲۰۵] انتظار می‌رود نخستین خط متروی هوایی در سال ۲۰۴۰ تکمیل شود و دروازه جنوبی و گولیسون (منطقه سیرک) را به هم متصل کند.[۲۰۹]

زیرساخت

ویرایش
 
ترکیبی از تزئینات نئوکلاسیک و ساختار مینیمالیستی از اواخر دهه ۱۹۵۰

معماری

ویرایش

پیش از حمله شوروی، دوشنبه از خیابان‌های باریک با ساختمان‌های خشت خام تشکیل شده بود.[۲۱۰] هیچ‌یک از ساختمان‌های آن زمان باقی نمانده‌اند.[۲۱۱] توسعه دهه ۱۹۲۰، اندکی پس از حمله شوروی، زمینه‌ساز توسعه آینده شد و آغاز شهر را رقم زد. در دهه ۱۹۳۰، معماری کانستراکتیویستی همراه با ساخت سازه‌های بزرگ‌تر، که اغلب از بتن ساخته می‌شدند، برجسته شد.[۱۱۴][۲۱۲] چندین معمار نقش مهمی در ساخت شهر ایفا کردند که گروهی به رهبری پتر واولین داشتند. او قانونی به نام «درباره ساخت شهر دوشنبه» تدوین کرد که شهر در ۲۷ آوریل ۱۹۲۷ آن را تصویب کرد. او طرحی کانستراکتیویستی را در شهر اجرا کرد که احتمالاً از ملاقاتش با لو کوربوزیه در مسکو در سال ۱۹۲۹ الهام گرفته بود.[۲۱۳] در سال‌های ۱۹۳۴ و ۱۹۳۵، مؤسسه گریپروگور مستقر در لنینگراد، طرح جامع ساخت دوشنبه را ایجاد کرد. این طرح در ۳ مارس ۱۹۳۸ تصویب شد. مرکز شهر در جریان بازسازی به میدان سرخ و پارک فرونزه، محل بسیاری از تظاهرات کارگران و رژه‌های نظامی تا دهه چهل، منتقل شد. در نیمه دوم این دهه، بسیاری از زیرساخت‌ها و تأسیسات مدرن شهر ایجاد شد. در دهه ۱۹۴۰، معماری بیشتر بر تزئینات و معماری نئوکلاسیک متمرکز بود.[۲۱۲][۱۱۴]

سال ۱۹۵۵ با انتشار «درباره رفع افراط در طراحی»، دوران جدیدی از معماری را نوید داد که سرانجام به دوره نئوکلاسیک پایان داد و معماری شهر را در روندهای مدرن و مینیمالیستی شوروی ادغام کرد.[۲۱۲] در سال ۱۹۶۶، به دلیل رشد سریع شهر، طرح جامع جدیدی برای شهر ایجاد شد.[۱۱۴]

 
معماری مدرن آسمان‌خراش در دوشنبه

نخستین آسمان‌خراش در دوشنبه، هتل دوشنبه، در سال ۱۹۶۴ ساخته شد.[۶۳] ساختمان بلندمرتبه در اواسط دهه ۷۰ برخلاف میل مؤسسه مهندسی زلزله و لرزه‌شناسی تاجیکستان توسعه یافت، که چنین توسعه‌هایی را در زلزله‌ای که پیش‌بینی می‌کردند در آینده نزدیک رخ خواهد داد، خطرناک می‌دانستند.[۴۷][۷۷]

در دهه ۱۹۸۰، طرح‌های پیچیده‌تر و خلاقانه‌تری از سوی نسل جدیدی از معماران ساخته شد و توجه بیشتری به مسائل زیست‌محیطی معطوف گردید.[۲۱۲] در اواخر دهه ۱۹۹۰، خانه‌های بتنی ۹ تا ۱۲ طبقه بیشتری ساخته شد و شرکت‌های خصوصی به ۷۵ درصد بازار مسکن رسیدند.[۲۱۰] تأثیرات مینیمالیستی از دهه ۶۰ تا ۹۰ همچنان محسوس بود.[۱۱۴] در قرن بیست و یکم، پروژه‌های ساختمانی جدیدی مانند آسمان‌خراش‌های بلند، ساختمان جدید پارلمان و موزه ملی ساخته شده یا در حال ساخت هستند. با این حال، سبک‌های معماری جدید امروزی منجر به تخریب بسیاری از ساختمان‌های تاریخی دوران شوروی در مرکز شهر، مانند اداره پست مرکزی و تئاتر مایا کوفسکی، به استثنای فهرست کوچکی از ۱۵ ساختمان با اهمیت تاریخی، شده است.[۲۱۴][۶۶][۲۱۱] مرکز شهر امروزه عمدتاً از بلوارهای عریض و ساختمان‌های به سبک روسی تشکیل شده است،[۲۱۵] در حالی که مناطق حومه‌ای نسبتاً توسعه نیافته هستند.[۶۶]

برق

ویرایش
 
سد نورک

در دهه ۱۹۳۰، استفاده از نیروی برق‌آبی در دوشنبه آغاز شد و آن را در آن زمان به یکی از پیشرفته‌ترین مناطق از نظر انرژی در اتحاد جماهیر شوروی تبدیل کرد؛ امروزه، ۹۶ درصد برق تاجیکستان از نیروی برق‌آبی تأمین می‌شود.[۲۱۶][۲۱۷] در دوشنبه، ۹۹۰ میلیون کیلووات ساعت در سال ۱۹۸۰ تولید شد که در سال ۱۹۸۵ به ۱۱۶۱ میلیون کیلووات ساعت رسید اما در سال ۲۰۰۱ به طور قابل توجهی کاهش یافت.[۱۴۰] در سال ۲۰۰۷، به دلیل زمستان سرد در دوشنبه، بحران انرژی بزرگی رخ داد که سیستم انرژی دوران شوروی دوشنبه را ناکارآمد کرد و به دلیل کمبود گرمایش، بحران شدیدی ایجاد شد.[۲۱۸] از سال ۲۰۰۷، در فصل زمستان، کمبود انرژی در دوشنبه وجود داشته است.[۲۱۹] در سال ۲۰۰۹، تجارت انرژی تاجیکستان با سایر کشورها به حالت تعلیق درآمد و در سال ۲۰۱۲، واردات گاز طبیعی از ازبکستان قطع شد که این امر بحران را تشدید کرد، اگرچه واردات گاز طبیعی در سال ۲۰۱۸ از سر گرفته شد.[۲۲۰] سد برق‌آبی نورک، تا سال ۲۰۱۶، حدود ۳/۴ برق کشور را تأمین می‌کند.[۲۲۱] نیروگاه‌های برق‌آبی جدید در حال برنامه‌ریزی هستند[۲۲۲] و در سال ۲۰۱۷، دولت پایان خاموشی‌های چرخشی را اعلام کرد؛[۲۱۷] با این حال، در سال ۲۰۲۰، خاموشی‌های چرخشی ادامه داشت.[۲۲۳] برقی تاجیک تولیدکننده اصلی انرژی برای شهر است و ۷۵ درصد برق کشور را تولید می‌کند.[۲۲۴] برای کاهش بحران انرژی، نیروگاه زغال‌سنگ دوم برای شهر با مشارکت گسترده چین در حال برنامه‌ریزی است، اما به دلیل آلودگی و اثرات منفی زیست‌محیطی مورد انتقاد قرار گرفته است.[۲۱۶] سه نیروگاه ورزاب در سال ۲۰۰۴، ۱۵۰ میلیون کیلووات ساعت در سال تولید کردند و سیستم تأمین برق دوشنبه، که بر اساس ایده یک حلقه دوتایی ساخته شده است، دارای یک حلقه خارجی از خطوط انتقال نیرو از سد نورک به دوشنبه تا یاوان با ولتاژ ۲۲۰ کیلوولت و یک حلقه داخلی است که محیط شهر را پوشش می‌دهد و از خطوط برق ۱۱۰ کیلوولت تشکیل شده است.[۱۴۰]

آب و فاضلاب

ویرایش

تاجیکستان با داشتن رودخانه‌های متعدد، دریاچه‌های طبیعی (مانند دریاچه قره‌قل)، و یخچال‌های طبیعی، بالاترین میانگین بارندگی سالانه را در منطقه خود دارد. بیشتر سیستم آب دوشنبه که منسوخ شده است، در دوران شوروی در سال ۱۹۳۲ ساخته شده و پس از آن با افزایش جمعیت، توسعه چندانی نیافته است.[۲۲۵] کانال بزرگ حصار در سال ۱۹۴۲ ساخته شد و بخش زیادی از جنوب تاجیکستان را آبیاری می‌کند و از رودخانه کافرنهان به رودخانه سرخون‌دریا می‌رود.[۲۲۶] تا سال ۲۰۰۴، طول شبکه آبرسانی شهر ۴۷۶ کیلومتر بود و عمدتاً آب خود را از ناحیه ورزاب، رودخانه کافرنهان و جنوب غربی تأمین می‌کرد.[۲۲۷] آب از طریق دو تصفیه‌خانه آب زیرزمینی و دو تصفیه‌خانه آب سطحی تأمین می‌شود.[۲۲۸] تا سال ۲۰۱۸، ۴۰ درصد از جمعیت شهر به سیستم فاضلاب دسترسی نداشتند.[۲۲۹]

پارک‌ها

ویرایش

تا سال ۲۰۲۰، ۱۵ پارک در دوشنبه وجود دارد.[۲۳۰] یکی از مشهورترین آن‌ها پارک رودکی است که در اواسط دهه ۱۹۳۰ به همراه مجسمه برنزی لنین ایجاد شد.[۲۳۱] این پارک در سال ۲۰۰۷ بازسازی شد.[۲۳۲] پارک دیگر، پارک پیروزی است که در سال ۱۹۷۵ به یادبود جنگ بزرگ میهنی ایجاد شد.[۲۳۳] باغ گیاه‌شناسی آکادمی علوم تاجیکستان در سال ۱۹۳۳ تأسیس شد و درختانی که در آن زمان کاشته شدند هنوز در این پارک برجسته هستند. در سال ۲۰۰۷، مجموعه‌ای از معماری بومی به این پارک اضافه شد.[۲۳۴]

  • پارک‌های دوشنبه
  •  
    پارک رودکی با کاخ ملت در پس‌زمینه.
  •  
    منطقه معماری بومی باغ‌های گیاه‌شناسی
  •  
    باغ‌های گیاه‌شناسی دوشنبه
  •  
    رژه در پارک پیروزی
  •  
    یادبود جنگ جهانی دوم در پارک پیروزی

گورستان‌ها

ویرایش
 
آرامگاه صدرالدین عینی

در دوشنبه ۵ گورستان اصلی و ۱۴ گورستان غیررسمی وجود دارد.[۲۳۵] یکی از ۵ گورستان اصلی، مهرباد است که در سال ۲۰۱۳ تأسیس شده و ۷۴ هکتار مساحت دارد و عمدتاً شامل سنگ قبرها است. در یک دوره ۹ ماهه در سال ۲۰۱۹، ۷۸ نفر در آنجا به خاک سپرده شدند. گورستان لوچوب، که آن هم یکی از پنج گورستان اصلی است، از سنگ یادبود برای یادبود درگذشتگان استفاده می‌کند و چهره‌های مشهور بیشتری را در خود جای داده است. تا اکتبر ۲۰۱۹، ۵۴ نفر در آنجا به خاک سپرده شدند، از جمله جبار رسولوف، باباجان غفوروف، محمد عاصمی، میرزا تورسون‌زاده، لائق شیرعلی، محمدجان شکوری، ملیکه صبیرووا، تحفه فاضلوا و مقدمه اشرفی. این گورستان در سال ۱۹۷۷ تأسیس شد و کمترین مساحت را در بین پنج گورستان اصلی دارد.[۲۳۵] در سال ۲۰۱۷، دولت به طور مخفیانه بسیاری از چهره‌های ملی را از پارک عینی به گورستان لوچوب منتقل کرد که این امر خشم عمومی را برانگیخت.[۲۳۶] ساری آسیا، که در سال ۱۹۳۳ تأسیس شده، یکی دیگر از پنج گورستان اصلی است. این گورستان یکی از قدیمی‌ترین گورستان‌های شهر است و قبرهایی از اواخر قرن نوزدهم دارد. در دوره ۹ ماهه سال ۲۰۱۹، ۲۲۵ نفر در اینجا به خاک سپرده شدند. گورستان مسیحی یکی دیگر از پنج گورستان اصلی است که کمترین بازدیدکننده را دارد، اگرچه لشکر ۲۰۱ روسیه مرتباً به آنجا رفت و آمد می‌کند. این گورستان ۸۴٫۳ هکتار زمین را اشغال می‌کند و در همان دوره ۹ ماهه، ۱۹۷ قبر جدید در آن ایجاد شد. شاهمانصور آخرین گورستان از پنج گورستان اصلی است و در دوره ۹ ماهه، ۶۵ مورد دفن در آنجا صورت گرفت.[۲۳۵] گورستان یهودیان شهر، یکی از چهارده گورستان غیررسمی، تحت نظارت کنگره یهودیان بخارایی قرار دارد.[۲۳۷]

بهداشت و درمان

ویرایش

در سال ۱۹۲۵، بیمارستان شهر دوشنبه و سیستم آمبولانس ایجاد شد و در طول این دهه، تأسیسات پزشکی متعددی به وجود آمد. در سال ۱۹۳۹، بیمارستان بیماری‌های عفونی تأسیس شد و در همان سال مؤسسه پزشکی استالین‌آباد بنیان گذاشته شد. در طول جنگ جهانی دوم تا جنگ داخلی تاجیکستان، سیستم بهداشت و درمان از طریق بیمارستان‌ها و کلینیک‌های تخصصی به طور قابل توجهی گسترش یافت.[۲۳۸]

 
آسایشگاه خواجه اوبی گرم

سیستم بهداشت و درمان تاجیکستان در دوشنبه متمرکز است.[۲۳۹] شبکه توسعه‌یافته‌ای از درمانگاههای شهری، بیمارستانها، مراکز پزشکی، زایشگاهها، یتیم‌خانهها، مراکز بهداشتی و همه‌گیرشناسی - در مجموع ۶۲ مؤسسه پزشکی در شهر تا بهار ۲۰۱۰ وجود دارد. این ۶۲ مرکز درمانی و پیشگیری شامل ۱۷ بیمارستان، ۲ یتیم‌خانه، ۱۴ مرکز بهداشت شهری، ۵ کلینیک دندانپزشکی، ۸ مرکز نظارت و اقدامات بهداشتی و همه‌گیرشناسی، ۱۲ مرکز شعبه شهری و ۴ مرکز پشتیبانی است.[۲۴۰] در سال ۲۰۱۹، تعداد بیمارستان‌ها به ۴۳ رسید.[۵] مراقبت‌های بهداشتی اولیه برای ساکنان دوشنبه (و مهمانان شهر) در ۳۹ مؤسسه (مراکز بهداشت شهری، کلینیک دندانپزشکی‌ها، مراکز نظارت و اقدامات بهداشتی و همه‌گیرشناسی، مراکز شعبه شهری) ارائه می‌شود.[۲۴۱] از جمله مهم‌ترین مؤسسات پزشکی دوشنبه می‌توان به بیمارستان‌ها و مراکز تخصصی جمهوری، پلی‌کلینیک‌های شهری شماره ۱ تا ۵، بیمارستان بیماری‌های عفونی شهر، بیمارستان بیماری‌های عفونی کودکان و بیمارستان‌های وزارتخانه‌های نیروی کشور اشاره کرد.[۲۴۲] شهروندان از طریق کلینیک‌های تعیین‌شده خود در شهر مراقبت دریافت می‌کنند.[۲۲۸] برخی از بیمارستان‌های دوشنبه شامل کلینیک منصوروف، بیمارستان راه‌آهن تاجیکستان، مرکز پزشکی ملی شیفابخش و مجتمع پزشکی استقلال هستند.[۲۴۳] خواجه اوبی گرم، یک آسایشگاه دوران شوروی، هنوز هم فعال است و از درمان‌های رادون و غیره استفاده می‌کند.[۲۴۴] بیمارستان‌های موقت در طول همه‌گیری کووید-۱۹ تأسیس شدند.[۲۴۵]

افراد سرشناس

ویرایش

یادداشت

ویرایش
  1. ↑ تاجیکی: Душанбе, تلفظ در تاجیکی: [duʃæmˈbe]; روسی: Душанбе [dʊʂɐnˈbɛ]
  2. ↑ به معنای واقعی کلمه "دوشنبه".[۹][۱۰][۱۱][۱۲]
  3. ↑ روسی: Дюшамбе [dʲʊʂɐmˈbɛ]
  4. ↑ تاجیکی: Сталинобод، ت. «Stalinobod», تلفظ‌شده به صورت [(ɪ)stɐlinɔˈbɔd]; روسی: Сталинабад [stəlʲɪnɐˈbat]

پانویس‌

ویرایش
  1. ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ "ШУМОРАИ АЊОЛИИ ЉУМЊУРИИ ТОЉИКИСТОН ТО 1 ЯНВАРИ СОЛИ 2022" (PDF). 2022. Archived from the original (PDF) on 10 October 2022. Retrieved 3 February 2023.
  2. ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ Вечёрка (2020-07-27). "География Душанбе в цифрах". Вечёрка (به روسی). Retrieved 2020-09-18.[منبع نامعتبر؟]
  3. ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ "About Dushanbe". U.S. Embassy in Tajikistan. Retrieved 2020-08-01.
  4. ↑ M., Davidzon (1983). Dushanbe, a guide. Raduga. OCLC 11399951.
  5. ↑ ۵٫۰۰ ۵٫۰۱ ۵٫۰۲ ۵٫۰۳ ۵٫۰۴ ۵٫۰۵ ۵٫۰۶ ۵٫۰۷ ۵٫۰۸ ۵٫۰۹ ۵٫۱۰ ۵٫۱۱ ۵٫۱۲ ۵٫۱۳ "Шиносномаи шаҳр / Сомонаи расмии Мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии шаҳри Душанбе". dushanbe.tj. Retrieved 2021-04-07.
  6. ↑ "License Plates of Tajikistan". worldlicenseplates.com. Retrieved 2021-07-28.
  7. ↑ "Sub-national HDI – Area Database – Global Data Lab". hdi.globaldatalab.org. Retrieved 2018-09-13.
  8. ↑ "КОНСТИТУЦИЯ РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН". prokuratura.tj. Parliament of Tajikistan. Retrieved 9 January 2020.
  9. ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ ۹٫۲ ۹٫۳ "General information about Dushanbe | Conference on Interaction and Confidence Building Measures in Asia". کنفرانس تعامل و اقدامات اعتمادسازی در آسیا. 2020-07-30. Archived from the original on 30 July 2020. Retrieved 2021-01-16. The village Dushanbe arose at the crossroads. On Mondays big bazaars would be organized, which is where the village inherited its name "Dushanbe", meaning "Monday".
  10. ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ Saĭmiddinov, Dodikhudo; Kholmatova, S. D .; Karimov, S.; Kapranov, V. A . (2006). Farḣangi tojikī ba rusī : 70 000 kalima va ibora [Tajik-Russian dictionary: 70,000 words and phrases]. Dushanbe: Academy of Sciences of the Republic of Tajikistan, Rudaki Institute of Language and Literature, Scientific Center for Persian-Tajik Culture. OCLC 76271036.
  11. ↑ ۱۱٫۰ ۱۱٫۱ ۱۱٫۲ "Tajikistan". The World Factbook. CIA. Retrieved 30 January 2020. etymology: today's city was originally at the crossroads where a large bazaar occurred on Mondays, hence the name Dushanbe, which in Persian means Monday, i.e., the second day (du) after Saturday (shambe)
  12. ↑ Tajik National Encyclopedia (PDF). p. 272. Archived from the original (PDF) on 8 April 2022. Retrieved 2 September 2021.
  13. ↑ "Душанбе" [دوشنبه]. DicLib (به روسی).
  14. ↑ "دوشنبه | پارسی ویکی". 2016-01-31. Archived from the original on 31 January 2016. Retrieved 2021-01-16.
  15. ↑ Nazarov, Shohboz (2018). Tajikistan: A Political and Social History [تاجیکستان: تاریخ سیاسی و اجتماعی] (به انگلیسی). Taylor & Francis. p. 99. ISBN 978-1-351-29468-0. {{cite book}}: Check |isbn= value: checksum (help)
  16. ↑ Ranov, V. A. (Vadim Aleksandrovich) (1993). Dushanbe : gorod drevniĭ (PDF) (به روسی). Solovʹev, V. S. (Viktor Stepanovich), Masov, R. M. (Rakhim Masovich). Dushanbe: Izd-vo "Donish". p. 15. ISBN 5-8366-0427-4. OCLC 32311792.
  17. ↑ Ranov, V. A. (Vadim Aleksandrovich) (1993). Dushanbe : gorod drevniĭ (PDF) (به روسی). Solovʹev, V. S. (Viktor Stepanovich), Masov, R. M. (Rakhim Masovich). Dushanbe: Izd-vo "Donish". p. 100. ISBN 5-8366-0427-4. OCLC 32311792.
  18. ↑ "Hissar Culture". TheFreeDictionary.com. Retrieved 2020-08-02.
  19. ↑ Ranov, V. A. (Vadim Aleksandrovich) (1993). Dushanbe : gorod drevniĭ (PDF) (به روسی). Solovʹev, V. S. (Viktor Stepanovich), Masov, R. M. (Rakhim Masovich). Dushanbe: Izd-vo "Donish". pp. 21, 25. ISBN 5-8366-0427-4. OCLC 32311792.
  20. ↑ ۲۰٫۰ ۲۰٫۱ ۲۰٫۲ ۲۰٫۳ ۲۰٫۴ ۲۰٫۵ "Краткая историческая справка" (به روسی). 2008-12-01. Archived from the original on 1 December 2008. Retrieved 2020-08-02.
  21. ↑ Ranov, V. A. (Vadim Aleksandrovich) (1993). Dushanbe : gorod drevniĭ (PDF) (به روسی). Solovʹev, V. S. (Viktor Stepanovich), Masov, R. M. (Rakhim Masovich). Dushanbe: Izd-vo "Donish". pp. 107–108. ISBN 5-8366-0427-4. OCLC 32311792.
  22. ↑ Ranov, V. A. (Vadim Aleksandrovich) (1993). Dushanbe : gorod drevniĭ (PDF) (به روسی). Solovʹev, V. S. (Viktor Stepanovich), Masov, R. M. (Rakhim Masovich). Dushanbe: Izd-vo "Donish". p. 27. ISBN 5-8366-0427-4. OCLC 32311792.
  23. ↑ Yavan, Oxford Art Online. Macy, Laura Williams. [Basingstoke, England]: Macmillan. 2002. ISBN 1-884446-05-1. OCLC 50959350.{{cite book}}: نگهداری CS1: سایر موارد (link)
  24. ↑ ۲۴٫۰ ۲۴٫۱ ۲۴٫۲ ۲۴٫۳ ۲۴٫۴ ۲۴٫۵ ۲۴٫۶ "Regions: Dushanbe & Surroundings". Official Website of the Tourism Authority of Tajikistan. Committee of Youth Affairs, Sports and Tourism. Archived from the original on 22 November 2012. Retrieved 10 May 2013.
  25. ↑ ۲۵٫۰ ۲۵٫۱ ۲۵٫۲ ۲۵٫۳ M., Davidzon (1983). Dushanbe, a guide. Raduga. pp. 10–11. OCLC 11399951.
  26. ↑ Ranov, V. A. (Vadim Aleksandrovich) (1993). Dushanbe : gorod drevniĭ (PDF) (به روسی). Solovʹev, V. S. (Viktor Stepanovich), Masov, R. M. (Rakhim Masovich). Dushanbe: Izd-vo "Donish". p. 110. ISBN 5-8366-0427-4. OCLC 32311792.
  27. ↑ ۲۷٫۰ ۲۷٫۱ "Southern Tajikistan in Kushana period". National Museum of Antiquities of Tajikistan. Retrieved 2020-08-02.
  28. ↑ ۲۸٫۰ ۲۸٫۱ "Historical Sketch". Dushanbe : ėnt︠s︡iklopedii︠a︡ (به روسی). Dinorshoev, Muso. Dushanbe: Glavnai︠a︡ nauchnai︠a︡ redakt︠s︡ii︠a︡ Tadzhikskoĭ nat︠s︡ionalʹnoĭ ėnt︠s︡iklopedii. 2004. ISBN 5-89870-071-4. OCLC 65068362. Archived from the original on 28 October 2010.{{cite book}}: نگهداری CS1: سایر موارد (link)
  29. ↑ Ranov, V. A. (Vadim Aleksandrovich) (1993). Dushanbe : gorod drevniĭ (PDF) (به روسی). Solovʹev, V. S. (Viktor Stepanovich), Masov, R. M. (Rakhim Masovich). Dushanbe: Izd-vo "Donish". pp. 125–126. ISBN 5-8366-0427-4. OCLC 32311792.
  30. ↑ Hiebert, F. T.; Kohl, P. L. (2012-10-20). "Garav kala: a Pleiades place resource". Pleiades: a gazetteer of past places. R. Talbert, T. Elliott, S. Gillies. Retrieved 2020-08-02.
  31. ↑ Ranov, V. A. (Vadim Aleksandrovich) (1993). Dushanbe : gorod drevniĭ (PDF) (به روسی). Solovʹev, V. S. (Viktor Stepanovich), Masov, R. M. (Rakhim Masovich). Dushanbe: Izd-vo "Donish". pp. 38–39. ISBN 5-8366-0427-4. OCLC 32311792.
  32. ↑ Gariboldi, Andrea; Saripov, Abduvali (2012). "A Sasanian Hoard from Dushanbe" (PDF). Studia Iranica. 41: 169–186. Archived from the original (PDF) on 4 March 2022. Retrieved 6 March 2021.
  33. ↑ Довуди, Давлатходжа (January 2004). "Древние и средневековые монеты, найденные на территории города Душанбе". Древние и средневековые монеты, найденные на территории города Душанбе.
  34. ↑ Litvinskiĭ, B. A. "Ajina Tepe". Encyclopaedia Iranica. Retrieved 2020-08-02.
  35. ↑ Ranov, V. A. (Vadim Aleksandrovich) (1993). Dushanbe : gorod drevniĭ (PDF) (به روسی). Solovʹev, V. S. (Viktor Stepanovich), Masov, R. M. (Rakhim Masovich). Dushanbe: Izd-vo "Donish". pp. 54–55, 85, 90. ISBN 5-8366-0427-4. OCLC 32311792.
  36. ↑ "Illustrations" (PDF). p. 3.
  37. ↑ Ranov, V. A. (Vadim Aleksandrovich) (1993). Dushanbe : gorod drevniĭ (PDF) (به روسی). Solovʹev, V. S. (Viktor Stepanovich), Masov, R. M. (Rakhim Masovich). Dushanbe: Izd-vo "Donish". p. 133. ISBN 5-8366-0427-4. OCLC 32311792.
  38. ↑ Ranov, V. A. (Vadim Aleksandrovich) (1993). Dushanbe : gorod drevniĭ (PDF) (به روسی). Solovʹev, V. S. (Viktor Stepanovich), Masov, R. M. (Rakhim Masovich). Dushanbe: Izd-vo "Donish". p. 136. ISBN 5-8366-0427-4. OCLC 32311792.
  39. ↑ Ranov, V. A. (Vadim Aleksandrovich) (1993). Dushanbe : gorod drevniĭ (PDF) (به روسی). Solovʹev, V. S. (Viktor Stepanovich), Masov, R. M. (Rakhim Masovich). Dushanbe: Izd-vo "Donish". p. 170. ISBN 5-8366-0427-4. OCLC 32311792.
  40. ↑ Turekulova, Natalia; Turekulov, Timur (2004–2005). "Tajikistan: A view from outside". Heritage at Risk. ICOMOS. ISSN 2365-5615.
  41. ↑ Ranov, V. A. (Vadim Aleksandrovich) (1993). Dushanbe : gorod drevniĭ (PDF) (به روسی). Solovʹev, V. S. (Viktor Stepanovich), Masov, R. M. (Rakhim Masovich). Dushanbe: Izd-vo "Donish". pp. 61, 144. ISBN 5-8366-0427-4. OCLC 32311792.
  42. ↑ Ranov, V. A. (Vadim Aleksandrovich) (1993). Dushanbe : gorod drevniĭ (PDF) (به روسی). Solovʹev, V. S. (Viktor Stepanovich), Masov, R. M. (Rakhim Masovich). Dushanbe: Izd-vo "Donish". p. 163. ISBN 5-8366-0427-4. OCLC 32311792.
  43. ↑ Ranov, V. A. (Vadim Aleksandrovich) (1993). Dushanbe : gorod drevniĭ (PDF) (به روسی). Solovʹev, V. S. (Viktor Stepanovich), Masov, R. M. (Rakhim Masovich). Dushanbe: Izd-vo "Donish". pp. 149–151. ISBN 5-8366-0427-4. OCLC 32311792.
  44. ↑ "АҶАБ ШАҲРИ ДИЛОРОЙӢ" [The Wonderful City of Dushanbe]. Садои мардум (به تاجیکی (خط سرلیک)). 2013-04-19. Retrieved 2020-08-03.
  45. ↑ ۴۵٫۰ ۴۵٫۱ ۴۵٫۲ ۴۵٫۳ Abdullaev, Kamoludin (2018). "Dushanbe". Historical Dictionary of Tajikistan. Rowman & Littlefield Publishers. pp. 130–131. ISBN 978-1-5381-0252-7. OCLC 1049912411.
  46. ↑ "Душанбе (столица Таджикистана)". Планета Земля (به روسی). Retrieved 2020-09-18.
  47. ↑ ۴۷٫۰ ۴۷٫۱ Rusu, Stefan; Dubovitskiy, Victor (2016). Spaces on the Run. Turkey. Istanbul: Dushanbe Art Ground. p. 31. ISBN 978-99947-892-7-6.
  48. ↑ ۴۸٫۰ ۴۸٫۱ ۴۸٫۲ ۴۸٫۳ "Аҷаб шаҳри дилороӣ, Душанбе…". tiroz.org (به روسی). 2019-07-19. Retrieved 2020-07-31.
  49. ↑ "Urban Planning and Architecture". Dushanbe : ėnt︠s︡iklopedii︠a︡ (به روسی). Dinorshoev, Muso. Dushanbe: Glavnai︠a︡ nauchnai︠a︡ redakt︠s︡ii︠a︡ Tadzhikskoĭ nat︠s︡ionalʹnoĭ ėnt︠s︡iklopedii. 2004. ISBN 5-89870-071-4. OCLC 65068362. Archived from the original on 28 October 2010.{{cite book}}: نگهداری CS1: سایر موارد (link)
  50. ↑ Becker, Seymour. (1968). Russia's protectorates in Central Asia: Bukhara and Khiva, 1865-1924. Russian Research Center studies. Cambridge: Harvard University Press. pp. 48–50.
  51. ↑ Morrison, Alexander (2020). The Russian conquest of Central Asia : a study in imperial expansion, 1814-1914. Cambridge, UK. p. 255. ISBN 978-1-139-34338-1. OCLC 1224354503.
  52. ↑ ۵۲٫۰ ۵۲٫۱ ۵۲٫۲ ۵۲٫۳ ""Русский дом", "Заразка" и "Детский садик" - истории инфекционных больниц Душанбе | Новости Таджикистана ASIA-Plus". asiaplustj.info (به روسی). Retrieved 2020-08-02.
  53. ↑ ۵۳٫۰ ۵۳٫۱ ۵۳٫۲ ۵۳٫۳ ۵۳٫۴ ۵۳٫۵ ۵۳٫۶ ۵۳٫۷ ۵۳٫۸ Вечёрка (2019-07-09). "Душанбе - столица края". Вечёрка (به روسی). Retrieved 2020-08-01.
  54. ↑ ۵۴٫۰ ۵۴٫۱ ۵۴٫۲ "A Tomb in Kabul: The Fate of the Last Amir of Bukhara and his country's relations with Afghanistan". Afghanistan Analysts Network - English. 2018-12-27. Retrieved 2020-07-31.
  55. ↑ Bleuer, Christian (2013). Tajkistan: A Political and Social History. ANU Press. p. 56. ISBN 978-1-925021-15-8. OCLC 1076650077.
  56. ↑ ۵۶٫۰ ۵۶٫۱ ۵۶٫۲ M., Davidzon (1983). Dushanbe, a guide. Raduga. pp. 13–14. OCLC 11399951.
  57. ↑ Projorov, A. M. (1973–1982). "Dushanbe". Great Soviet Encyclopedia. Macmillan. OCLC 435381348.
  58. ↑ "History". www.dushanbehotels.ru. Archived from the original on 1 April 2022. Retrieved 2020-08-03.
  59. ↑ ۵۹٫۰ ۵۹٫۱ ۵۹٫۲ "Dushanbe: History". Lonely Planet. Archived from the original on 10 June 2016. Retrieved 10 May 2013.
  60. ↑ "Бухарская Народная Советская Республика - это... Что такое Бухарская Народная Советская Республика?". Словари и энциклопедии на Академике (به روسی). Retrieved 2020-08-03.
  61. ↑ ۶۱٫۰۰ ۶۱٫۰۱ ۶۱٫۰۲ ۶۱٫۰۳ ۶۱٫۰۴ ۶۱٫۰۵ ۶۱٫۰۶ ۶۱٫۰۷ ۶۱٫۰۸ ۶۱٫۰۹ Atkin, Muriel. "Dushanbe". Encyclopaedia Iranica. Encyclopedia Iranica Foundation, Inc. Retrieved 2020-08-01.
  62. ↑ Bleuer, Christian (2013). Tajkistan: A Political and Social History. Australian National University. p. 41. OCLC 940754059.
  63. ↑ ۶۳٫۰ ۶۳٫۱ ۶۳٫۲ ۶۳٫۳ ۶۳٫۴ ۶۳٫۵ ۶۳٫۶ Abdullaev, Kamoludin (2018). "Chronology". Historical Dictionary of Tajikistan. Rowman & Littlefield Publishers. pp. xxviii–xxxvi. ISBN 978-1-5381-0252-7. OCLC 1049912411.
  64. ↑ ۶۴٫۰ ۶۴٫۱ ۶۴٫۲ "Чтобы помнили. Русский Душанбе". Фергана.Ру (به روسی). Archived from the original on 2020-08-04. Retrieved 2020-08-01.
  65. ↑ Редакция. "Душанбе". Электронная еврейская энциклопедия ОРТ (به روسی). Retrieved 2020-08-01.
  66. ↑ ۶۶٫۰ ۶۶٫۱ ۶۶٫۲ ۶۶٫۳ Hughes, Katherine (2017-05-22). "From the Achaemenids to Somoni: national identity and iconicity in the landscape of Dushanbe's capitol complex". Central Asian Survey. 36 (4): 511–533. doi:10.1080/02634937.2017.1319796. ISSN 0263-4937. S2CID 149039948.
  67. ↑ "Communication". Dushanbe : ėnt︠s︡iklopedii︠a︡ (به روسی). Dinorshoev, Muso. Dushanbe: Glavnai︠a︡ nauchnai︠a︡ redakt︠s︡ii︠a︡ Tadzhikskoĭ nat︠s︡ionalʹnoĭ ėnt︠s︡iklopedii. 2004. ISBN 5-89870-071-4. OCLC 65068362. Archived from the original on 28 October 2010.{{cite book}}: نگهداری CS1: سایر موارد (link)
  68. ↑ Times, Walter Duranty Wireless To the New York (1929-10-23). "Tajikistan Capital Becomes Stalinbad – Change Follows Elevation to Soviet Federal State – Regime Starts by Declaring an Amnesty". The New York Times. ISSN 0362-4331. Retrieved 2020-07-31.
  69. ↑ M., Davidzon (1983). Dushanbe, a guide. Raduga. p. 44. OCLC 11399951.
  70. ↑ ۷۰٫۰ ۷۰٫۱ Shermatov, Gafur. "Столица и ее градоначальники: кто был до Рустама Эмомали". Asia-Plus. Archived from the original on 13 February 2017.
  71. ↑ "История Душанбе". Tajik Development Gateway на русском языке (به روسی). Retrieved 2020-09-25.
  72. ↑ DeYoung, Alan J.; Kataeva, Zumrad; Jonbekova, Dilrabo (2018), Huisman, Jeroen; Smolentseva, Anna; Froumin, Isak (eds.), "Higher Education in Tajikistan: Institutional Landscape and Key Policy Developments", 25 Years of Transformations of Higher Education Systems in Post-Soviet Countries: Reform and Continuity, Palgrave Studies in Global Higher Education, Cham: Springer International Publishing, pp. 363–385, doi:10.1007/978-3-319-52980-6_14, ISBN 978-3-319-52980-6
  73. ↑ ۷۳٫۰ ۷۳٫۱ "CIA Information Report" (PDF). CIA. Archived from the original (PDF) on 22 January 2017.
  74. ↑ "Дюшамбе - Сталинабад - Душанбе". Радио Озоди (به روسی). 11 November 2015. Retrieved 2020-08-01.
  75. ↑ "H-Diplo Roundtable XX-46 on Laboratory of Socialist Development: Cold War Politics and Decolonization in Soviet Tajikistan | H-Diplo | H-Net". networks.h-net.org. Retrieved 2020-08-01.
  76. ↑ "Perspectives | Light and nostalgia in Tajikistan | Eurasianet". eurasianet.org. Retrieved 2020-08-01.
  77. ↑ ۷۷٫۰ ۷۷٫۱ M., Davidzon (1983). Dushanbe, a guide. Raduga. p. 15. OCLC 11399951.
  78. ↑ Nourzhanov, Kirill (2013). Tajikistan a political and social history. ANU E Press. p. 156. ISBN 978-1-925021-16-5. OCLC 984803513.
  79. ↑ ۷۹٫۰ ۷۹٫۱ ۷۹٫۲ Nourzhanov, Kirill (2013). Tajikistan a political and social history. ANU E Press. pp. 180–183. ISBN 978-1-925021-16-5. OCLC 984803513.
  80. ↑ Ethnic rioting in Dushanbe, New York Times, 13 February 1990. Retrieved 18 October 2008
  81. ↑ ۸۱٫۰ ۸۱٫۱ Nourzhanov, Kirill (2013). "The Rise of Opposition, the Contraction of the State and the Road to Independence". Tajikistan a political and social history. ANU E Press. ISBN 978-1-925021-16-5. OCLC 984803513.
  82. ↑ Nourzhanov, Kirill (2013). Tajikistan a political and social history. ANU E Press. pp. 204–205. ISBN 978-1-925021-16-5. OCLC 984803513.
  83. ↑ "Tajik President's Son Appointed Dushanbe Mayor". RadioFreeEurope/RadioLiberty. 2017-01-13. Retrieved 2020-08-01.
  84. ↑ "Tajikistan: Dushanbe's facelift masks persistent problems". Eurasianet. Retrieved 2023-08-20.
  85. ↑ ۸۵٫۰ ۸۵٫۱ ۸۵٫۲ ۸۵٫۳ ۸۵٫۴ ۸۵٫۵ ۸۵٫۶ "Natural Conditions". Dushanbe : ėnt︠s︡iklopedii︠a︡ [Dushanbe Encyclopedia] (به روسی). Dinorshoev, Muso. Dushanbe: Glavnai︠a︡ nauchnai︠a︡ redakt︠s︡ii︠a︡ Tadzhikskoĭ nat︠s︡ionalʹnoĭ ėnt︠s︡iklopedii. 2004. ISBN 5-89870-071-4. OCLC 65068362. Archived from the original on 28 October 2010.{{cite book}}: نگهداری CS1: سایر موارد (link)
  86. ↑ ۸۶٫۰ ۸۶٫۱ ХУРСАНД МИРЗОШОЕВИЧ, ТАЛБОНОВ. БИОТОПИЧЕСКОЕ РАСПРЕДЕЛЕНИЕ И ЭКОЛОГИЯ ПТИЦ ГОРОДА ДУШАНБЕ (PDF). pp. 17–22. Archived from the original (PDF) on 3 February 2019. Retrieved 18 September 2020.
  87. ↑ ИСТОРИЯ СТАНОВЛЕНИЯ И РАЗВИТИЯ АРХИТЕКТУРЫ ОБЩЕСТВЕННЫХ ЗДАНИЙ ДУШАНБЕ (1924 началдх2000 гг.) (PDF). p. 13.
  88. ↑ Hakimov, Farkhod; Domej, Gisela; Ischuk, Anatoly; Reicherter, Klaus; Cauchie, Lena; Havenith, Hans-Balder (2021-03-31). "Site Amplification Analysis of Dushanbe City Area, Tajikistan to Support Seismic Microzonation". Geosciences. 11 (4): 154. Bibcode:2021Geosc..11..154H. doi:10.3390/geosciences11040154. ISSN 2076-3263.
  89. ↑ Hakimov, Farkhod; Havenith, Hans-Balder; Ischuk, Anatoly; Reicherter, Klaus (2024-04-26). "Site Assessment of Site Effects and Numerical Modeling of Seismic Ground Motion to Support Seismic Microzonation of Dushanbe City, Tajikistan". Geosciences. 14 (5): 139. Bibcode:2024Geosc..14..117H. doi:10.3390/geosciences14050117. ISSN 2076-3263.
  90. ↑ ۹۰٫۰ ۹۰٫۱ Beck, Hylke E.; Zimmermann, Niklaus E.; McVicar, Tim R.; Vergopolan, Noemi; Berg, Alexis; Wood, Eric F. (30 October 2018). "Present and future Köppen-Geiger climate classification maps at 1-km resolution". Scientific Data. 5: 180214. Bibcode:2018NatSD...580214B. doi:10.1038/sdata.2018.214. ISSN 2052-4463. PMC 6207062. PMID 30375988.
  91. ↑ "Tajikistan: Citizens Ponder Bleak Future Amid Harsh Winter - Eurasianet.Org". Archived from the original on 1 December 2017. Retrieved 22 August 2013.
  92. ↑ ۹۲٫۰ ۹۲٫۱ M., Davidzon (1983). Dushanbe, a guide. Raduga. pp. 6–7. OCLC 11399951.
  93. ↑ "Weather and Climate-The Climate of Dushanbe" (به روسی). Weather and Climate. Retrieved 28 October 2021.
  94. ↑ "Klimatafel von Duschanbe / Tadschikistan" (PDF). Baseline climate means (1961–1990) from stations all over the world (به آلمانی). Deutscher Wetterdienst. Retrieved 18 February 2016.
  95. ↑ "Dushanbe Climate Normals 1961–1990". National Oceanic and Atmospheric Administration. Retrieved 18 February 2016.
  96. ↑ Environmental Protection (2004). Dushanbe : ėnt︠s︡iklopedii︠a︡. Dinorshoev, Muso. Dushanbe: Glavnai︠a︡ nauchnai︠a︡ redakt︠s︡ii︠a︡ Tadzhikskoĭ nat︠s︡ionalʹnoĭ ėnt︠s︡iklopedii. ISBN 5-89870-071-4. OCLC 65068362. Archived from the original on 28 October 2010.
  97. ↑ ۹۷٫۰ ۹۷٫۱ "/ Исполнительный орган государственной власти города Душанбе". www.dushanbe.tj. Retrieved 2020-08-02.
  98. ↑ "Тақсимоти маъмурӣ / Сомонаи расмии Мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии шаҳри Душанбе". www.dushanbe.tj. Retrieved 2020-08-02.
  99. ↑ "Tallest unsupported flagpole". Guinness World Records. 24 May 2011. Retrieved 14 December 2011.
  100. ↑ "Dushanbe travel guide". Caravanistan. Retrieved 2019-07-02.
  101. ↑ ۱۰۱٫۰ ۱۰۱٫۱ ۱۰۱٫۲ ۱۰۱٫۳ ۱۰۱٫۴ ۱۰۱٫۵ Dushanbe : ėnt︠s︡iklopedii︠a︡. Dinorshoev, Muso. Dushanbe: Glavnai︠a︡ nauchnai︠a︡ redakt︠s︡ii︠a︡ Tadzhikskoĭ nat︠s︡ionalʹnoĭ ėnt︠s︡iklopedii. 2004. p. 22. ISBN 5-89870-071-4. OCLC 65068362. Archived from the original on 28 October 2010.{{cite book}}: نگهداری CS1: سایر موارد (link)
  102. ↑ ۱۰۲٫۰ ۱۰۲٫۱ ۱۰۲٫۲ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Dushanbe-2020d وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  103. ↑ Logofet, Dmitry Nikolaevich (1911). Бухарское ханство под русским протекторатом [بخارا زیر سلطه روسیه]. سن پترزبورگ.
  104. ↑ "Бозоре, ки пойтахт шуд | جدید آنلاین". www.jadidonline.com. Retrieved 2021-06-20.
  105. ↑ ۱۰۵٫۰ ۱۰۵٫۱ "Dushanbe, Tajikistan". Great Soviet Encyclopedia. Retrieved 2021-06-20.
  106. ↑ Demographic Yearbook 1965 (PDF). United Nations. p. 171.
  107. ↑ Demographic Yearbook 1976 (PDF). United Nations. p. 278.
  108. ↑ Demographic Yearbook 1984 (PDF). United Nations. p. 278.
  109. ↑ Demographic Yearbook 1988 (PDF). United Nations.
  110. ↑ ۱۱۰٫۰ ۱۱۰٫۱ "1989 All-Union Population Census". Demoscope. Retrieved 2021-07-08.
  111. ↑ Matveeva, Anna (2009). The perils of emerging statehood : civil war and state reconstruction in Tajikistan : an analytical narrative. Crisis States Research Centre. p. 5. OCLC 436344566.
  112. ↑ Demographic Yearbook 1997 (PDF). United Nations. p. 254.
  113. ↑ ۱۱۳٫۰ ۱۱۳٫۱ ۱۱۳٫۲ "Population of the Republic of Tajikistan as of January 1, 2020" (PDF). Agency on Statistics of the Republic of Tajikistan. Archived from the original (PDF) on 1 June 2021. Retrieved 29 August 2020.
  114. ↑ ۱۱۴٫۰ ۱۱۴٫۱ ۱۱۴٫۲ ۱۱۴٫۳ ۱۱۴٫۴ ۱۱۴٫۵ Mehrotra, Mansi (2008). "3 Regional divide: land and people". Ethnicity, religion and politics in Tajikistan (1989-2004) (PDF). Jawaharlal Nehru University. p. 92. Retrieved 28 September 2020.
  115. ↑ Population of the Republic of Tajikistan as of 1 January, State Statistical Committee, Dushanbe, 2008 (Russian)
  116. ↑ "Шумораи аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон то 1 январи соли 2016 Ахбороти Агентии омори назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон" (PDF). Archived from the original (PDF) on 10 August 2017. Retrieved 22 July 2017.
  117. ↑ Женщины и мужчины Республики Таджикистан [زنان و مردان جمهوری تاجیکستان] (PDF) (به تاجیکی و روسی). Dushanbe: Agency on Statistics Under the President of the Republic of Tajikistan. 2020. p. 63. Archived from the original (PDF) on 9 July 2021. Retrieved 8 July 2021.
  118. ↑ "ШУМОРАИ АЊОЛИИ ЉУМЊУРИИ ТОЉИКИСТОН ТО 1 ЯНВАРИ СОЛИ 2022" (PDF). 2022. Archived from the original (PDF) on 10 October 2022. Retrieved 3 February 2023.این شامل جمعیت ناشی از افزایش مساحت در سال ۲۰۲۰ است.
  119. ↑ "All-Union Population Census of 1939". Demoscope. Retrieved 2021-07-08.
  120. ↑ "All-Union Population Census of 1959". Demoscope. Retrieved 2021-07-08.
  121. ↑ "1970 All-Union Population Census". Demoscope. Retrieved 2021-07-08.
  122. ↑ "1979 All-Union Population Census". Demoscope. Retrieved 2021-07-08.
  123. ↑ Mehrotra, Mansi (2008). "3 Regional divide: land and people". Ethnicity, religion and politics in Tajikistan (1989-2004) (PDF). Jawaharlal Nehru University. p. 116. Retrieved 28 September 2020.
  124. ↑ ۱۲۴٫۰ ۱۲۴٫۱ "/ Исполнительный орган государственной власти города Душанбе". www.dushanbe.tj. Retrieved 2021-04-12.
  125. ↑ "Национальный состав, владение языками и гражданство населения Республики Таджикистан" (PDF). Tajikistan Agency of Statistics (به روسی و تاجیکی). 2013-10-14. Archived (PDF) from the original on 2013-10-14. Retrieved 2021-07-08.
  126. ↑ Aminov, K.; Jensen, V.; Juraev, S.; Overland, I.; Tyan, D.; Uulu, Y. (Spring 2010). "Language Use and Language Policy in Central Asia" (PDF). Central Asia Regional Data Review. 2: 1–29.
  127. ↑ ۱۲۷٫۰ ۱۲۷٫۱ ۱۲۷٫۲ "Fine and Decorative Applied Arts". Dushanbe : ėnt︠s︡iklopedii︠a︡. Dinorshoev, Muso. Dushanbe: Glavnai︠a︡ nauchnai︠a︡ redakt︠s︡ii︠a︡ Tadzhikskoĭ nat︠s︡ionalʹnoĭ ėnt︠s︡iklopedii. 2004. ISBN 5-89870-071-4. OCLC 65068362. Archived from the original on 28 October 2010.{{cite book}}: نگهداری CS1: سایر موارد (link)
  128. ↑ Stephan, Manja (December 2010). "Education, youth and Islam: the growing popularity of private religious lessons in Dushanbe, Tajikistan". Central Asian Survey. 29 (4): 469–483. doi:10.1080/02634937.2010.538283. ISSN 0263-4937. S2CID 143808874.
  129. ↑ AsiaNews.it. "In Dushanbe, the 'little' Catholic community in a 'great' Easter celebration". www.asianews.it. Retrieved 2020-09-28.
  130. ↑ "History of the Tajikistan Jewish Community". jewseurasia.org. Retrieved 2020-09-28.
  131. ↑ Wilensky-Lanford, Ethan (2006-03-28). "As a Synagogue Comes Down, a Culture Disappears, Too". The New York Times. ISSN 0362-4331. Retrieved 2020-09-28.
  132. ↑ AsiaNews.it. "New synagogue of Dushanbe to open soon". asianews.it. Retrieved 2020-09-28.
  133. ↑ ["Dushanbe proclaimed Capital of Islamic Culture for Asian Region in 2010 | Tajikistan News ASIA-Plus". www.asiaplustj.info. Retrieved 2020-10-10. {{cite web}}: Check |url= value (help)
  134. ↑ "Central Asia's Largest Mosque To Be Built in Dushanbe". Radio Free Europe/Radio Liberty. 10 October 2011. Retrieved 2020-10-10.
  135. ↑ "Official opening of Dushanbe's Cental [کذا] Cathedral Mosque suspended due to coronavirus pandemic, says Tajik official | Tajikistan News ASIA-Plus". asiaplustj.info. Retrieved 2021-06-20.
  136. ↑ "Tajikistan: The Life of the smallest Orthodox community in Central Asia". CABAR.asia. 2019-03-01. Retrieved 2020-10-10.
  137. ↑ "Душанбинская епархия / Организации / Патриархия.ru". Патриархия.ru (به روسی). Retrieved 2021-07-28.
  138. ↑ "Рушди иқтисодиёт / Сомонаи расмии Мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии шаҳри Душанбе". 2020-01-28. Archived from the original on 28 January 2020. Retrieved 2020-09-24.
  139. ↑ "Рушди иқтисодиёт / Сомонаи расмии Мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии шаҳри Душанбе". www.dushanbe.tj. Retrieved 2020-09-24.
  140. ↑ ۱۴۰٫۰ ۱۴۰٫۱ ۱۴۰٫۲ ۱۴۰٫۳ ۱۴۰٫۴ "Economic Outline". Dushanbe : ėnt︠s︡iklopedii︠a︡. Dinorshoev, Muso. Dushanbe: Glavnai︠a︡ nauchnai︠a︡ redakt︠s︡ii︠a︡ Tadzhikskoĭ nat︠s︡ionalʹnoĭ ėnt︠s︡iklopedii. 2004. ISBN 5-89870-071-4. OCLC 65068362. Archived from the original on 28 October 2010.{{cite book}}: نگهداری CS1: سایر موارد (link)
  141. ↑ ۱۴۱٫۰ ۱۴۱٫۱ ۱۴۱٫۲ ۱۴۱٫۳ "Саноат / Сомонаи расмии Мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии шаҳри Душанбе". www.dushanbe.tj. Retrieved 2020-09-25.
  142. ↑ "Шарҳи мухтасари рушди иҷтимоию иқтисодии шаҳри Душанбе > Маълумот > Сомонаи расмии Мақомоти иҷроияи маҳаллии ҳокимияти давлатӣ дар шаҳри Душанбе". old.dushanbe.tj. Archived from the original on 4 June 2021. Retrieved 2021-06-04.
  143. ↑ ۱۴۳٫۰ ۱۴۳٫۱ ۱۴۳٫۲ ۱۴۳٫۳ ۱۴۳٫۴ "/ Исполнительный орган государственной власти города Душанбе". www.dushanbe.tj. Retrieved 2020-09-25.
  144. ↑ "Natural Conditions". Dushanbe : ėnt︠s︡iklopedii︠a︡. Dinorshoev, Muso. Dushanbe: Glavnai︠a︡ nauchnai︠a︡ redakt︠s︡ii︠a︡ Tadzhikskoĭ nat︠s︡ionalʹnoĭ ėnt︠s︡iklopedii. 2004. ISBN 5-89870-071-4. OCLC 65068362.{{cite book}}: نگهداری CS1: سایر موارد (link)
  145. ↑ "Душанбе - столица туризма". Народная газета (به روسی). Archived from the original on 10 August 2020. Retrieved 2020-09-26.
  146. ↑ "Сайёҳӣ / Сомонаи расмии Мақомоти иҷроияи ҳокимияти давлатии шаҳри Душанбе". www.dushanbe.tj. Retrieved 2020-09-26.
  147. ↑ "/ Исполнительный орган государственной власти города Душанбе". www.dushanbe.tj. Retrieved 2020-09-26.
  148. ↑ "Dushanbe's Millennials Are Reconnecting a Broken City — With the Internet". OZY. 2018-09-14. Archived from the original on 26 September 2020. Retrieved 2020-09-26.
  149. ↑ "Туризм в Таджикистане: достижения и барьеры". project75783.tilda.ws. Retrieved 2020-09-26.
  150. ↑ "Tajikistan National Museum". mvd.tj. Archived from the original on 27 September 2020. Retrieved 2020-10-10.
  151. ↑ "Gurminj Museum of Musical Instruments | Aga Khan Development Network". www.akdn.org. Retrieved 2020-10-10.
  152. ↑ Dushanbe : ėnt︠s︡iklopedii︠a︡. Dinorshoev, Muso. Dushanbe: Glavnai︠a︡ nauchnai︠a︡ redakt︠s︡ii︠a︡ Tadzhikskoĭ nat︠s︡ionalʹnoĭ ėnt︠s︡iklopedii. 2004. ISBN 5-89870-071-4. OCLC 65068362. Archived from the original on 28 October 2010.{{cite book}}: نگهداری CS1: سایر موارد (link)
  153. ↑ ۱۵۳٫۰ ۱۵۳٫۱ ۱۵۳٫۲ "Opera as the highest stage of Socialism | IIAS". www.iias.asia. Retrieved 2020-08-16.
  154. ↑ ۱۵۴٫۰ ۱۵۴٫۱ "Cinema". Dushanbe : ėnt︠s︡iklopedii︠a︡. Dinorshoev, Muso. Dushanbe: Glavnai︠a︡ nauchnai︠a︡ redakt︠s︡ii︠a︡ Tadzhikskoĭ nat︠s︡ionalʹnoĭ ėnt︠s︡iklopedii. 2004. ISBN 5-89870-071-4. OCLC 65068362. Archived from the original on 28 October 2010.{{cite book}}: نگهداری CS1: سایر موارد (link)
  155. ↑ "Festive event dedicated to the Day of Tajik Militia (video)". mvd.tj. Archived from the original on 8 April 2022. Retrieved 2020-08-16.
  156. ↑ Abazov, Rafis (2006). Tajikistan. Marshall Cavendish Benchmark. p. 109. ISBN 0-7614-2012-6. OCLC 859079567.
  157. ↑ ۱۵۷٫۰ ۱۵۷٫۱ ۱۵۷٫۲ ۱۵۷٫۳ ۱۵۷٫۴ "Theater". Dushanbe : ėnt︠s︡iklopedii︠a︡. Dinorshoev, Muso. Dushanbe: Glavnai︠a︡ nauchnai︠a︡ redakt︠s︡ii︠a︡ Tadzhikskoĭ nat︠s︡ionalʹnoĭ ėnt︠s︡iklopedii. 2004. ISBN 5-89870-071-4. OCLC 65068362. Archived from the original on 28 October 2010.{{cite book}}: نگهداری CS1: سایر موارد (link)
  158. ↑ ۱۵۸٫۰ ۱۵۸٫۱ "Таджикский Театр Оперы И Балета в музыкальной энциклопедии". www.music-dic.ru. Archived from the original on 2 October 2015. Retrieved 2020-08-16.
  159. ↑ ۱۵۹٫۰ ۱۵۹٫۱ "История театра". Театр Оперы И Балета (به روسی). Archived from the original on 14 August 2020. Retrieved 2020-08-16.
  160. ↑ "istoriya-teatra". 2016-12-11. Archived from the original on 11 December 2016. Retrieved 2020-08-16.
  161. ↑ ۱۶۱٫۰ ۱۶۱٫۱ ۱۶۱٫۲ "Таджикский театр оперы и балета им. С.Айни". Кино-Театр.РУ. Retrieved 2020-08-16.
  162. ↑ "Tajikistan honors Iranian conductor Arash Amini". Tehran Times. 2011-11-20. Retrieved 2020-08-16.
  163. ↑ "State Symphony orchestra will be created in Tajikistan | Tajikistan News ASIA-Plus". www.asiaplustj.info. Retrieved 2020-08-16.
  164. ↑ "The first performance of the State Symphony orchestra of Tajikistan will be held on the 9th of September | Tajikistan News ASIA-Plus". asiaplustj.info. Retrieved 2020-08-16.
  165. ↑ "Ayni Academic Opera and Ballet Theater". www.dushanbehotels.ru. Archived from the original on 21 June 2019. Retrieved 2020-08-16.
  166. ↑ "Ayni Opera & Ballet Theatre | Dushanbe, Tajikistan Entertainment". Lonely Planet. Retrieved 2020-08-16.
  167. ↑ ۱۶۷٫۰ ۱۶۷٫۱ ۱۶۷٫۲ ۱۶۷٫۳ ۱۶۷٫۴ ۱۶۷٫۵ "Literary Life". Dushanbe : ėnt︠s︡iklopedii︠a︡. Dinorshoev, Muso. Dushanbe: Glavnai︠a︡ nauchnai︠a︡ redakt︠s︡ii︠a︡ Tadzhikskoĭ nat︠s︡ionalʹnoĭ ėnt︠s︡iklopedii. 2004. ISBN 5-89870-071-4. OCLC 65068362. Archived from the original on 28 October 2010.{{cite book}}: نگهداری CS1: سایر موارد (link)
  168. ↑ "Actors Mourn as Tajikistan's Oldest Theater Is Torn Down | Eurasianet". eurasianet.org. Retrieved 2021-02-26.
  169. ↑ ۱۶۹٫۰ ۱۶۹٫۱ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام Mulloev-2009 وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).
  170. ↑ Seay, Nicholas (2020-12-15). "Soviet-Tajik Writing Intelligentsia in the Late 1930s". RUDN Journal of Russian History. 19 (1): 119–135. doi:10.22363/2312-8674-2020-19-1-119-135. ISSN 2312-8690.
  171. ↑ ۱۷۱٫۰ ۱۷۱٫۱ "Print, Radio, and Television". Dushanbe : ėnt︠s︡iklopedii︠a︡. Dinorshoev, Muso. Dushanbe: Glavnai︠a︡ nauchnai︠a︡ redakt︠s︡ii︠a︡ Tadzhikskoĭ nat︠s︡ionalʹnoĭ ėnt︠s︡iklopedii. 2004. ISBN 5-89870-071-4. OCLC 65068362. Archived from the original on 28 October 2010.{{cite book}}: نگهداری CS1: سایر موارد (link)
  172. ↑ Ulugova, Lola (January 2020). "Tajik Artists Lead Social Change: The Role of Art in Questioning Tajik Traditional Values" (PDF).
  173. ↑ M., Davidzon (1983). Dushanbe, a guide. Raduga. p. 30. OCLC 11399951.
  174. ↑ ۱۷۴٫۰ ۱۷۴٫۱ "Physical Culture and Sports". Dushanbe : ėnt︠s︡iklopedii︠a︡. Dinorshoev, Muso. Dushanbe: Glavnai︠a︡ nauchnai︠a︡ redakt︠s︡ii︠a︡ Tadzhikskoĭ nat︠s︡ionalʹnoĭ ėnt︠s︡iklopedii. 2004. ISBN 5-89870-071-4. OCLC 65068362. Archived from the original on 28 October 2010.{{cite book}}: نگهداری CS1: سایر موارد (link)
  175. ↑ "ЦСКА "Памир" расстался с главным тренером Рахматулло Фузайловым – Федерация Футбола Таджикистана" (به روسی). Retrieved 2020-09-27.
  176. ↑ "Matchday ends, Tajikistan league shuts down". BeSoccer. 2020-04-26. Retrieved 2021-03-05.
  177. ↑ "О нас". 2011-02-17. Archived from the original on 17 February 2011. Retrieved 2020-09-27.
  178. ↑ "Заявка ЦСКА (Душанбе) для участия в сезоне-2.. | Федерация футбола Таджикистана | VK". m.vk.com. Retrieved 2020-09-27.
  179. ↑ "Официальный сайт ФК Истиклол". 2018-04-25. Archived from the original on 25 April 2018. Retrieved 2020-09-27.
  180. ↑ turkmenportal. "В Душанбе возводят современный 30-тысячный стадион | Спорт". Туркменистан, интернет портал о культурной, деловой и развлекательной жизни в Туркменистане (به روسی). Retrieved 2021-04-12.
  181. ↑ ۱۸۱٫۰ ۱۸۱٫۱ ۱۸۱٫۲ ۱۸۱٫۳ 25 years of transformations of higher education systems in post-Soviet countries : reform and continuity. Palgrave Studies in Global Higher Education. Huisman, Jeroen, Smolentseva, Anna, Froumin, Isak. Cham, Switzerland: Palgrave Macmillan. 24 April 2018. pp. 364–366. doi:10.1007/978-3-319-52980-6. ISBN 978-3-319-52980-6. OCLC 1035812764.{{cite book}}: نگهداری CS1: سایر موارد (link)
  182. ↑ ۱۸۲٫۰ ۱۸۲٫۱ ۱۸۲٫۲ "Education". Dushanbe : ėnt︠s︡iklopedii︠a︡. Dinorshoev, Muso. Dushanbe: Glavnai︠a︡ nauchnai︠a︡ redakt︠s︡ii︠a︡ Tadzhikskoĭ nat︠s︡ionalʹnoĭ ėnt︠s︡iklopedii. 2004. ISBN 5-89870-071-4. OCLC 65068362. Archived from the original on 28 October 2010.{{cite book}}: نگهداری CS1: سایر موارد (link)
  183. ↑ "Вазорати илм ва маорифи Ҷумҳурии Тоҷикистон". Ministry of Education and Science of the Republic of Tajikistan (به تاجیکی). Вазорати маориф ва илми Ҷумҳурии Тоҷикистон. Archived from the original on 2020-08-04. Retrieved 2021-01-16.
  184. ↑ ۱۸۴٫۰ ۱۸۴٫۱ 25 years of transformations of higher education systems in post-Soviet countries : reform and continuity. Palgrave Studies in Global Higher Education. Huisman, Jeroen, Smolentseva, Anna, Froumin, Isak. Cham, Switzerland: Palgrave Macmillan. 24 April 2018. p. 374. doi:10.1007/978-3-319-52980-6. ISBN 978-3-319-52980-6. OCLC 1035812764.{{cite book}}: نگهداری CS1: سایر موارد (link)
  185. ↑ ۱۸۵٫۰ ۱۸۵٫۱ ۱۸۵٫۲ 25 years of transformations of higher education systems in post-Soviet countries : reform and continuity. Palgrave Studies in Global Higher Education. Huisman, Jeroen, Smolentseva, Anna, Froumin, Isak. Cham, Switzerland: Palgrave Macmillan. 24 April 2018. pp. 368–372. doi:10.1007/978-3-319-52980-6. ISBN 978-3-319-52980-6. OCLC 1035812764.{{cite book}}: نگهداری CS1: سایر موارد (link)
  186. ↑ ۱۸۶٫۰ ۱۸۶٫۱ "Бемайлии донишҷӯёни аз хориҷ бозгашта ба идомаи таҳсил дар Донишкадаи исломии Тоҷикистон". Parstoday (به تاجیکی). 2020-07-22. Retrieved 2020-09-20.
  187. ↑ ۱۸۷٫۰ ۱۸۷٫۱ "РТСУ – 15 лет | Новости Таджикистана ASIA-Plus". 2018-01-01. Archived from the original on 1 January 2018. Retrieved 2020-09-20.
  188. ↑ ۱۸۸٫۰ ۱۸۸٫۱ 25 years of transformations of higher education systems in post-Soviet countries : reform and continuity. Palgrave Studies in Global Higher Education. Huisman, Jeroen, Smolentseva, Anna, Froumin, Isak. Cham, Switzerland: Palgrave Macmillan. 24 April 2018. pp. 376–378. doi:10.1007/978-3-319-52980-6. ISBN 978-3-319-52980-6. OCLC 1035812764.{{cite book}}: نگهداری CS1: سایر موارد (link)
  189. ↑ ۱۸۹٫۰ ۱۸۹٫۱ "Transport". Dushanbe : ėnt︠s︡iklopedii︠a︡. Dinorshoev, Muso. Dushanbe: Glavnai︠a︡ nauchnai︠a︡ redakt︠s︡ii︠a︡ Tadzhikskoĭ nat︠s︡ionalʹnoĭ ėnt︠s︡iklopedii. 2004. ISBN 5-89870-071-4. OCLC 65068362. Archived from the original on 28 October 2010.{{cite book}}: نگهداری CS1: سایر موارد (link)
  190. ↑ ۱۹۰٫۰ ۱۹۰٫۱ "Транспорт - Страница 3 из 3". Tajik Development Gateway на русском языке (به روسی). ۲ دسامبر ۲۰۲۰. Retrieved 2020-12-07.
  191. ↑ "Directory: World Airlines." Flight International. 30 March-5 April 2004. 78. "Titov Street 31/2, Dushanbe Airport, Dushanbe, 734006, Tajikistan."
  192. ↑ "Contacts بایگانی‌شده در ۲۹ ژانویه ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine." Somon Air. Retrieved on 4 December 2010. "Contacts: 40, Titova Str. Dushanbe, Tajikistan, 734012." Address in Tajik  : "734012, Таджикистан, Душанбе, ул. Титова, 40"
  193. ↑ "Маркази боркашонии фурудгоҳи Душанбе бо сармояи Ҷопон сохта шуд". Радиои Озодӣ (به تاجیکی). ۲۵ ژوئن ۲۰۱۸. Retrieved 2020-11-29.
  194. ↑ "Envoy: Iran to complete Tajikistan's independence tunnel by next year". The Iran Project. ۲۰۱۴-۰۵-۰۸. Retrieved 2020-08-05.
  195. ↑ "2.3 Tajikistan Road Network - Logistics Capacity Assessment - Digital Logistics Capacity Assessments". dlca.logcluster.org. Archived from the original on 28 November 2021. Retrieved 2020-08-05.
  196. ↑ The ۲٫۳ کیلومتر (۱ مایل) Shar-Shar auto tunnel links Tajikistan to China, The 2.3km Shar-Shar car tunnel linking Tajikistan and China opened to traffic on Aug. 30, 2009 Siyavush Mekhtan
  197. ↑ Chormaghzak Tunnel renamed Khatlon Tunnel and Shar-Shar Tunnel renamed Ozodi Tunnel, 12/02/2014 15:49, Payrav Chorshanbiyev بایگانی‌شده در ۳۱ مه ۲۰۱۴ توسط Wayback Machine
  198. ↑ Rustamov, Aziz (۲۰۱۷-۰۳-۲۲). "Наследие Российской империи в Таджикистане: железная дорога, вокзалы, водонапорные башни" [The legacy of the Russian Empire in Tajikistan: railway, railway stations, water towers]. Фергана.Ру. Ferghana International News Agency. Archived from the original on 2008-08-08. Retrieved 2020-08-05.
  199. ↑ ۱۹۹٫۰ ۱۹۹٫۱ ۱۹۹٫۲ Abdullaev, Kamoludin (2018). "Railways". Historical Dictionary of Tajikistan. Rowman & Littlefield Publishers. p. 364. ISBN 978-1-5381-0252-7. OCLC 1049912411.
  200. ↑ "Дорога через века" [Road through the Centuries]. eav.ru. Евразия Вести. Retrieved 2020-08-05.
  201. ↑ "Migrant Express Part 1: Good-bye Dushanbe". Youtube. Radio Free Europe/Radio Liberty. ۲۰۰۹-۰۹-۰۱. Archived from the original on 2021-11-08. Retrieved 2021-02-03.
  202. ↑ "Dushanbe-Astana Train Makes First Journey". Radio Free Europe/Radio Liberty. ۱۹ ژوئن ۲۰۱۷. Retrieved 2020-08-05.
  203. ↑ "КАвЗ: в будущее - с оптимизмом". ۲۰۱۲-۰۴-۱۶. Archived from the original on 16 April 2012. Retrieved 2020-08-04.
  204. ↑ Kluczewska, Karolina. "Dushanbe buses and what it means to live in a capital city". www.academia.edu.
  205. ↑ ۲۰۵٫۰ ۲۰۵٫۱ "Demolishing Dushanbe: how the former city of Stalinabad is erasing its Soviet past". The Guardian. ۱۹ اکتبر ۲۰۱۷. Retrieved 7 November 2019.
  206. ↑ "EBRD finances Dushanbe trolleybus infrastructure modernisation". Railway Gazette International. ۲۰۲۰-۰۱-۲۷. Retrieved 2020-08-04.
  207. ↑ "Toward safer, cleaner, and more convenient public transport in Central Asian cities". blogs.worldbank.org. ۳۱ ژوئیه ۲۰۱۹. Retrieved 2020-08-04.
  208. ↑ "Dushanbe, trolleybus — Roster". transphoto.org. Retrieved 2020-08-04.
  209. ↑ "Subway system expected to be built in Tajik capital by 2040". Asia plus.
  210. ↑ ۲۱۰٫۰ ۲۱۰٫۱ "Buildings". Dushanbe : ėnt︠s︡iklopedii︠a︡. Dinorshoev, Muso. Dushanbe: Glavnai︠a︡ nauchnai︠a︡ redakt︠s︡ii︠a︡ Tadzhikskoĭ nat︠s︡ionalʹnoĭ ėnt︠s︡iklopedii. 2004. ISBN 5-89870-071-4. OCLC 65068362. Archived from the original on 28 October 2010.{{cite book}}: نگهداری CS1: سایر موارد (link)
  211. ↑ ۲۱۱٫۰ ۲۱۱٫۱ Robert, Judith (December 2023). "Redeveloping Dushanbe". The Beet.
  212. ↑ ۲۱۲٫۰ ۲۱۲٫۱ ۲۱۲٫۲ ۲۱۲٫۳ ИСТОРИЯ СТАНОВЛЕНИЯ И РАЗВИТИЯ АРХИТЕКТУРЫ ОБЩЕСТВЕННЫХ ЗДАНИЙ ДУШАНБЕ (1924 началдх2000 гг.) (PDF). pp. 14–16.
  213. ↑ "Первый архитектор Душанбе. Кто спроектировал главную улицу таджикской столицы | Новости Таджикистана ASIA-Plus". asiaplustj.info. Retrieved 2020-08-01.
  214. ↑ Dushanbe, Esfandiar Adineh in (2017-10-19). "Demolishing Dushanbe: how the former city of Stalinabad is erasing its Soviet past". the Guardian. Retrieved 2020-09-19.
  215. ↑ Humphrey, Caroline (2012). "'For Badakhshan – the Country without Borders!': Village Cosmopolitans, Urban-Rural Networks and the Post-Cosmopolitan City in Tajikistan". Post-Cosmopolitan Cities : Explorations of Urban Coexistence. Vera Skvirskaja. New York, NY: Berghahn Books. ISBN 978-0-85745-511-6. OCLC 815668567.
  216. ↑ ۲۱۶٫۰ ۲۱۶٫۱ "A second coal fired power plant for the Tajik capital". Bankwatch. Retrieved 2020-09-18.
  217. ↑ ۲۱۷٫۰ ۲۱۷٫۱ "ИМРӮЗ — РӮЗИ ЭНЕРГЕТИКҲО. Дар давраи Истиқлолият иқтидори истеҳсолии соҳа бе назардошти НБО "Роғун" 1520 МВт зиёд шуд | АМИТ "Ховар"" (به روسی). Archived from the original on 27 September 2020. Retrieved 2020-09-18.
  218. ↑ "Crisis Looms as Bitter Cold, Blackouts Hit Tajikistan". NPR.org. Retrieved 2020-09-18.
  219. ↑ Fields, Daryl; Kochnakyan, Artur; Mukhamedova, Takhmina; Stuggins, Gary; Besant-Jones, John (2013). Tajikistan's Winter Energy Crisis (PDF). Washington D.C.: بانک جهانی. doi:10.1596/978-0-8213-9967-5. hdl:10986/15795. ISBN 978-0-8213-9967-5.
  220. ↑ "Uzbekistan resumes gas deliveries to Tajikistan | Eurasianet". eurasianet.org. Retrieved 2020-09-18.
  221. ↑ "Tajikistan Hit By Three-Hour Nationwide Blackout". Radio Free Europe/Radio Liberty. 28 October 2016. Retrieved 2020-09-18.
  222. ↑ "Tajikistan Experiences Rolling Blackouts Amid Freezing Winter Temperatures". Jamestown. Retrieved 2020-09-18.
  223. ↑ "Two streets and two neighborhood units of Tajik capital will be left without electricity for several hours today – Tajikistan News Gazette". Archived from the original on 12 December 2020. Retrieved 2020-11-29.
  224. ↑ "Alstom Wins 500 kV Substation Project Using GIS Tech in Tajikistan - The Gazette of Central Asia". gca.satrapia.com. Retrieved 2020-09-18.
  225. ↑ "Water in Tajikistan, abundant yet challenging". ACTED. 5 December 2017.
  226. ↑ "Tajik and Uzbek specialists clear 'Big Gissar Canal'". Daily Mail Pakistan. 2020-03-13. Retrieved 2020-09-27. [پیوند مرده]
  227. ↑ "Housing and Utilities". Dushanbe : ėnt︠s︡iklopedii︠a︡. Dinorshoev, Muso. Dushanbe: Glavnai︠a︡ nauchnai︠a︡ redakt︠s︡ii︠a︡ Tadzhikskoĭ nat︠s︡ionalʹnoĭ ėnt︠s︡iklopedii. 2004. ISBN 5-89870-071-4. OCLC 65068362. Archived from the original on 28 October 2010.{{cite book}}: نگهداری CS1: سایر موارد (link)
  228. ↑ ۲۲۸٫۰ ۲۲۸٫۱ Centers for Disease Control and Prevention (CDC) (1998-09-18). "Epidemic typhoid fever--Dushanbe, Tajikistan, 1997". MMWR. Morbidity and Mortality Weekly Report. 47 (36): 752–756. ISSN 0149-2195. JSTOR 23309014. PMID 9756457.
  229. ↑ "Антимонопольная служба объяснила, почему вода в Душанбе подорожала | Новости Таджикистана ASIA-Plus". 2019-04-28. Archived from the original on 28 April 2019. Retrieved 2020-09-18.
  230. ↑ "Ҳамаи боғҳои Душанбе дар як харита | Хабарҳои Тоҷикистон ASIA-Plus". asiaplustj.info. Retrieved 2020-09-19.
  231. ↑ "Парк "Рудаки"". Diyor.tj (به روسی). 2018-12-09. Archived from the original on 18 September 2020. Retrieved 2020-09-19.
  232. ↑ "ПРЕЗИДЕНТ ТАДЖИКИСТАНА ОТКРОЕТ ПАРК ИМ. РУДАКИ » "Ховар" - Национальное Информационное Агентство Таджикистана". 2013-12-03. Archived from the original on 3 December 2013. Retrieved 2020-09-19.
  233. ↑ Ėnsiklopedii︠a︡i millii Tojik. Qurbonov, A., Amirshoḣī, Nurmuḣammad, Қурбонов, А, Амиршоҳӣ, Нурмуҳаммад. Dushanbe. 2011. ISBN 978-99947-33-45-3. OCLC 767857578.{{cite book}}: نگهداری CS1: سایر موارد (link)
  234. ↑ "Ботанический сад Академии наук Таджикистана". mvd.tj. Archived from the original on 17 April 2021. Retrieved 2020-09-19.
  235. ↑ ۲۳۵٫۰ ۲۳۵٫۱ ۲۳۵٫۲ "Сколько захоронено в Душанбе людей и как содержатся столичные кладбища? | Новости Таджикистана ASIA-Plus". asiaplustj.info. Retrieved 2020-09-19.
  236. ↑ "'A Park Isn't A Graveyard': Tajikistan Secretly Reburies Remains Of The Elite". Radio Free Europe/Radio Liberty. 21 October 2017. Retrieved 2020-09-19.
  237. ↑ "The history of the last synagogue in Tajikistan". CABAR.asia. 2018-11-13. Retrieved 2020-09-19.
  238. ↑ "Health Care". [Dushanbe : ėnt︠s︡iklopedii︠a︡. Dinorshoev, Muso. Dushanbe: Glavnai︠a︡ nauchnai︠a︡ redakt︠s︡ii︠a︡ Tadzhikskoĭ nat︠s︡ionalʹnoĭ ėnt︠s︡iklopedii. 2004. ISBN 5-89870-071-4. OCLC 65068362. Archived from the original on 28 October 2010. {{cite book}}: Check |archive-url= value (help)نگهداری CS1: سایر موارد (link)
  239. ↑ "Tajikistan Health system review" (PDF). Archived from the original (PDF) on 4 November 2021. Retrieved 19 September 2020.
  240. ↑ "Чархи Гардун". Charkhi Gardun. 2010-06-09. Archived from the original on 9 June 2010. Retrieved 2021-01-16.
  241. ↑ "Здравоохранение > Социальная сфера > Официальный сайт Исполнительного органа государственной власти города Душанбе". 2019-10-09. Archived from the original on 9 October 2019. Retrieved 2021-01-16.
  242. ↑ Медицина: лікарні, госпіталі, клініки بایگانی‌شده در ۲۰۱۰-۰۸-۱۷ توسط Wayback Machine на www.yellow-pages.kz/tj/ (Таджикистан: індустріально-комерційний довідник) بایگانی‌شده در ۲۰۱۴-۰۵-۱۸ توسط Wayback Machine («Жовті сторінки» Таджикистану)
  243. ↑ "Бозгашти беморхонаҳо ба ҳолати муқаррарӣ дар Душанбе". Pressa.tj (به تاجیکی). 2020-06-05. Retrieved 2020-09-19.
  244. ↑ "In the Soviet Sanatorium | Khoja Obi Garm Spa - Koryo Tours". koryogroup.com. 7 November 2018. Retrieved 2020-09-19.
  245. ↑ "Temporary Hospital for COVID-19 Patients Opened in Dushanbe Today – Tajikistan News Gazette". Archived from the original on 20 September 2020. Retrieved 2020-12-07.

منابع

ویرایش
  • Davidzon, M. (1983). Dushanbe, a guide. Raduga. OCLC 11399951.
  • Saĭmiddinov, Dodikhudo; Kholmatova, S. D .; Karimov, S.; Kapranov, V. A . (2006). Farḣangi tojikī ba rusī : 70 000 kalima va ibora [فرهنگ تاجیکی به روسی: ۷۰٬۰۰۰ واژه و عبارت]. Dushanbe: Academy of Sciences of the Republic of Tajikistan, Rudaki Institute of Language and Literature, Scientific Center for Persian-Tajik Culture. OCLC 76271036.

پیوند به بیرون

ویرایش
 
ویکی‌سفر یک راهنمای سفر برای دوشنبه (تاجیکستان) دارد.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=دوشنبه_(تاجیکستان)&oldid=42064519»