زرنق

زَرنَق یکی از شهرهای استان آذربایجان شرقی است که در بخش مرکزی شهرستان هریس واقع شده‌است. نام این شهر شش بار در وقفنامه ربع رشیدی آمده‌است و در شماره ۲۰۹ صورت موقوفات اینچنین به آن اشاره شده: «قریه زرنق از ناحیه جان براغوش از نواحی بلده سراه، حدودش متصل است به اراضی قریه مهرابان و به اراضی قریه جمال‌آباد و به اراضی قریه کلوانق علیا و به اراضی قریه کرماج‌قران و به اراضی قریه کوج، بحق‌النصف با قنوات و انهار با جمیع توابع و لواحق و…» که اشاره به کثرت قنات‌ها و نهرهای آن در این متن حائز اهمیت است. [رشیدالدین فضل‌الله بن ابی‌الخیر بن عالی] (۲۵۳۶). وقفنامه ربع رشیدی. ترجمهٔ به کوشش مجتبی مینوی و ایرج افشار. تهران: سلسله انتشارات انجمن آثار ملی شماره ۱۳۹. ص. ۲۷۹. شابک ۲۳۵۷.

زرنق
کشور	ایران
استان	آذربایجان شرقی
شهرستان	هریس
نام(های) دیگر	زرنه
سال شهرشدن	۱۳۷۲
مردم
جمعیت	۸۰۰۰ نفر در سال ۱۴۰۲
جغرافیای طبیعی
مساحت	حدود ۲ کیلومتر
ارتفاع	۱۵۹۴
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه	۲۵ درجه سانتی گراد
میانگین بارش سالانه	حدود ۳۵۰ میلی‌متر
اطلاعات شهری
شهردار	حبیب عبداللهی
ره‌آورد	فطیر، لبنیات، سیب، قالی، تخم کدوی آجیلی
پیش‌شمارهٔ تلفن	۰۴۱۴۳۴۴
وبگاه	http://www.shahrdarizarnagh.ir
کد آماری	۲۱۷۴
زرنق روی نقشه ایران ۳۸٫۰۹۴۵۱۴۶۷°شمالی ۴۷٫۰۸۴۳۲۹۶۷°شرقی / 38.09451467; 47.08432967

جغرافیا و تاریخچه

سکونتگاه‌ها و اشیائی با قدمت ۶۵۰۰ سال در تپه باستانی دوزده باغیر زرنق کشف شده‌است.

این شهر پیش از مهاجرت ترکان به آذربایجان مخروبه بوده و در حدود قرن یازدهم میلادی جمعیتی از ترکان قبچاق در حاشیه آن ساکن شدند که اجداد ساکنان فعلی این شهر محسوب می‌شوند.

که در قدیم به زرنه معروف بوده‌است در لغت به معنی منطقه زرخیز است. شهر زرنق با بافت شهری شطرنجی، حاشیه جنگلی سرسبز و منابع آبی فراوان زیباترین و سرسبزترین شهر شهرستان هریس و منطقه محسوب می‌شود. شهر زرنق در اوایل سال ۱۳۷۲ از روستا به شهر تبدیل شد وبا مختصات جغرافیایی ۵۰ درجه شرقی و ۳۶٫۱۶ درجه شمالی در استان آذربایجان شرقی قراردارد. این شهر از غرب با کلوانق و از جنوب غربی با روستای کرمجوان و از شرق (نزدیک‌ترین محل) با شهر مهربان همسایه است. این شهر تا مرکز استان یعنی تبریز ۸۹ کیلومتر فاصله دارد. بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۵، زرنق جمعیتی معادل ۵٬۳۴۳ نفر (۱۳۹۵) دارد.

هویت فرهنگی: زبان: مردم این شهر به زبان ترکی آذربایجانی صحبت می‌کنند؛ دین:تمامی ساکنان شهر پیرو شیعه دوازده امامی هستند؛ موسیقی: شهر زرنق مرکز موسیقی عاشیقی در شرق استان بعد از شهر اهر می‌باشد؛ گروه‌های عاشیقی این شهر در تمامی جشن‌ها و عروسی‌های مردم و منطقه فعال می‌باشند، قربان ایزدخواه از خوانندگان و هنرمندان معروف استان از این شهر می‌باشد؛ موسیقی عاشیقی یکی از ستون‌های فرهنگی مردم آذربایجان می‌باشد. و ره آورد این شهر فطیر (نوعی کلوچه سنتی) و شیرین دنَ (خورچه) یا به زبان فارسی خیار چنبر می‌باشد. فرش زرنق یکی از زیرشاخه‌های اصلی تبریز و مهربان بوده و از لحاظ مرغوبیت و معروفیت از شهرها و روستاهای مجاور بهتر و جایگاه ویژه ای در صادرات دارد؛ علاوه بر این قالی هریس نیز در زرنق با همان کیفیت شهر مبدأ در رده بعد تولید می‌شود. از مناطق دیدنی زرنق می‌توان به مسجد جامع زرنق و تپه باستانی دوزده باخیر اشاره کرد. مجموعه مسجد جامع زرنق: مسجد جامع زرنق با مساحتی بیش از ۱۵۰۰ متر مربع به عنوان بزرگ‌ترین مسجد شهرستان هریس در خیابان شهدا واقع است. این مجموعه با داشتن دو مناره با ارتفاع بیش از ۳۰ متر (بلندترین مناره در استان) تنها مسجد استان است که دارای دو گنبد می‌باشد. علاوه بر این مسجد جامع زرنق با دارا بودن یک درمانگاه خیریه، داروخانه، زیر زمین، حیاط و کتابخانه به عنوان یکی از بزرگ‌ترین مساجد استان و کشور محسوب می‌شود. مسجد جامع زرنق به انظمام بالکن، زیر زمین و حیاط ظرفیت نزدیک به ۱۰۰۰۰ تن را دارا می‌باشد. این مسجد با چشم‌انداز منحصر به فرد، تداعی کننده بارگاه مقدس امام هشتم شیعیان در نظر هر بیننده ای می‌شود؛ با این اوصاف می‌توان در ردیف یکی از باشکوه‌ترین و زیباترین مساجد ایران و جهان جای داد. از افتخارات زرنق همین قدر می‌توان ذکر کرد که اولین پایگاه مقاومت در منطقه بعد از انقلاب به نام پایگاه شهید غفوری و بعد پایگاه امام خمینی در این شهر تأسیس شدند و اولین رزمندگان جهت اعزام به جبهه‌های نبرد علیه دشمن بعثی از همین پایگاه‌ها بود. زرنق با داشتن ۴۲ شهید بیشترین شهید را نسبت به جمعیت اندک خود در استان دارد ولی با توجه به چنین پیشینهٔ درخشانی همواره با بی مهری و کم توجهی مسئولان شهرستانی و استانی روبرو بوده‌است. از دیگر افتخارات این شهر می‌توان به پزشکان متخصص ومشهور، دندانپزشکانی از جمله: مبصری، نجفی زاده داروسازان، اساتید دانشگاه از جمله رحیم خدایاری، هنرمندان نویسندگان مهندسان وفرهنگیان فرهیخته وکلا وقضات از جمله رحمان خاطری، داداش زاده، شاعرانی از جمله: محرم نجاتخواه، مهماندوست، صبور در این شهر اشاره کرد؛ که در دامن خود پرورش داده‌است اهالی این شهر مردمی بسیار مهربان و خون‌گرم، میهمان نواز، سخت کوش با فرهنگ غنی و کهن، خانواده‌های اصیل و ریشه دار در این شهر زیبا ساکن هستند و به ارزشهای اخلاقی وانسا نی بسیار پایبند می‌باشند. درستی وصداقت و انصاف و نیکو کاری از خصوصیات بارز این مردمان دیار کهن می‌باشد. نکته مهم اینکه زرنق در آینده نزدیک در صورت ارتقا منطقه مهربان به شهرستان و تأسیس فرمانداری در آن نقش بسیار مهمی خواهد داشت و تأسیس چند اداره کلیدی یا دفتر بخش مرکزی مهربان به دلیل نزدیکی به شهر زرنق از طرح‌هایی است که برای این منظور پیشنهاد شده و در کنار آن الحاق روستاهایی مثل کرم جوان، باروق، قزلجه زرین… تقسیمات جدیدی رقم خواهد خورد و مردم این شهر همیشه نسبت به نزدیک بودن به مهربان ولی قرار گرفتن و بی فایده ماندن از مرکز شهرستان هریس، در تقسیمات کشوری گله مند بوده و هستند.

حرفه و مشاغل

شغل اکثر ساکنان شهر به ترتیب شامل: تعویض روغنی، تجارت، لوازم خانگی، کشاورزی و دامپروی، صنعت، قالی بافی، خیاطی، آرماتوربندی و قالب بندی ساختمان، خواربار فروشی و… می‌باشد. بر طبق امار سازمان فنی و حرفه ای استان تهران، بیش از یک سوم تعویض روغنی‌های استان‌های تهران و البرز از جوانان شهر زرنق می‌باشد که رقم قابل توجهی است. در قسمت غربی شهر ناحیه صنعتی به نام ناحیه صنعتی زرنق وجود دارد. در این ناحیه صنعتی ۲۴ کارخانه با تولید گل مصنوعی پلی اتیلنی، گل کاغذی، شانه تخم مرغ، بسته‌بندی حبوبات، ظروف یخ مصنوعی و غیره وجود دارد. علاوه بر این زرنق با داشتن تنها ناحیه صنعتی شهرستان و داشتن قدیمی‌ترین کارخانهٔ ریخته‌گری منطقه در ورودی شرقی شهر و چندین کارگاه کوچک و بزرگ به عنوان شهری کارگاهی مطرح می‌باشد. همچنین شهر زرنق با داشتن چندین فروشگاه بزرگ لوازم خانگی در قسمت شمال شهر (بلوار سردار سلیمانی) به عنوان بورس لوازم خانگی و جهیزیه استان شناخته شده‌است؛ که علاوه بر تأمین لوازم خانگی و جهیزیه استان و منطقه از استان‌های همجوار از جمله استان اردبیل نیز جهت خرید به بازار شهر زرنق مراجعت می‌کنند.

تاریخی

از لحاظ تاریخی قدمت این شهر بسیار زیاد بوده و قدمتی بیش از۷۳۰۰سال دارد. یکی از آثار قدیمی در این شهر مسجد حاجی است که قدمت ۱۳۰۰ ساله دارد. زرنق دارای منابع آبی بسیار خوبی می‌باشد منابع آبی این شهر پنج چشمه و بیش از ۵۰ حلقه چاه، می‌باشد. این منابع آبی علاوه بر تأمین آب شرب شهری زرنق و روستاهای اطراف توانایی آبرسانی به تمامی زمین‌های کشاورزی را دارا می‌باشد. زرنق از لحاظ تولیدات کشاورزی در حد مناسبی است. از تولیدات کشاورزی و باغی زرنق می‌توان به سیب زمینی، گوجه فرنگی، هویج، هندوانه، خربزه، شیرین دانه (خیرچا)، سیب درختی و پیاز اشاره کرد. پیاز زرنق از لحاظ مرغوبیت و ماندگاری در ایران معروف می‌باشد از اینرو این شهر را می‌توان پایتخت پیاز استان و کشور لقب داذ. رودخانه‌ها: زرنق رود (چایلیخ)، تلخه رود (آجی چای). زرنق رود از رشته کوه‌های جمال آباد سرچشمه می‌گیرد و با طی مسافتی حدود ۵ کیلومتری و گذر از مرکز شهر به رودخانه تلخه رود می‌پیوندد؛ ولی متأسفانه با توجه به خشکسالی‌های اخیر به یک رود فصلی تبدیل شده و فقط در بهار و گاهی اوقات اوایل تابستان جریان دارد.

مناطق دیدنی

• مسجد جامع
• مسجد حاجی
• قنات معروف به کی سویی
• قنات معروف به ملاچشمه سی
• چای (به معنی رودخانه)
• مراتع و باغات سرسبز
• برج دیده‌بانی تپه سوپانلی
• تپه باستانی دوزده باغیر
• تالاب دیدنی زرنق (گؤل)
• قنات موروق
• قنات داخل شهر معروف به چشمه
• قبرستان باستانی
• بازار هفتگی (پنج شنبه)
• میدان فوتبال با چمن طبیعی
• چمنزار قره بیگ چمنی

منابع

• اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران: ۱۳۸۳خ.