عطاءالله مهاجرانی

«مهاجرانی» به اینجا تغییرمسیر دارد. برای دیگر کاربردها، مهاجرانی (ابهام‌زدایی) را مشاهده کنید.

سید عطاءالله مهاجرانی (زادهٔ ۲ مرداد) نویسنده و سیاست‌مدار ایرانی است. وی نمایندهٔ شیراز در دوره اول مجلس شورای اسلامی، معاون پارلمانی نخست‌وزیر در دوران نخست‌وزیری میرحسین موسوی، معاون پارلمانی رئیس‌جمهور در دوران ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی، عضو شورای سیاستگذاری صدا و سیما و همچنین وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در دورهٔ اول ریاست‌جمهوری محمد خاتمی بود. او همچنین عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشگاه تربیت مدرس بود و هم‌اکنون در بریتانیا سکونت دارد.

سید عطاءالله مهاجرانی
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی
مشغول به کار ۱۳۷۶ – ۱۳۷۹
رئیس جمهور	محمد خاتمی
پس از	مصطفی میرسلیم
پیش از	احمد مسجد جامعی
معاون پارلمانی و امور مجلس
مشغول به کار ۱۳۶۸ – ۱۳۷۶
رئیس جمهور	اکبر هاشمی رفسنجانی
پیش از	عبدالواحد موسوی لاری
نماینده دوره اول مجلس شورای اسلامی
مشغول به کار ۱۳۵۹ – ۱۳۶۳
حوزه انتخاباتی	شیراز
اطلاعات شخصی
زاده	۲ مرداد ۱۳۳۳ اراک
ملیت	ایران
حزب سیاسی	حزب کارگزاران سازندگی حزب جمهوری اسلامی
همسر(ان)	جمیله کدیور
فرزندان	محمدمحسن، زهرا، امیرعلی، صبا
شغل	سیاستمدار، نویسنده
مذهب	اسلام شیعه
وبگاه	mohajerani.maktuob.net

محتویات

اوان زندگی

وی در تاریخ ۲ مرداد ۱۳۳۳ زاده شد. تحصیلات عالی خود را در رشتهٔ تاریخ در دانشگاه‌های اصفهان (کارشناسی) شیراز (کارشناسی ارشد) و تهران (دکتری) گرفت.

نمایندگی مجلس شورای اسلامی

او در نخستین مجلس پس از انقلاب ۱۳۵۷ یعنی در سال‌های ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۳ نماینده شیراز در مجلس بود. سپس در سال ۱۳۶۳ به عنوان رایزن فرهنگی ایران در پاکستان منصوب شد و به مدت یک سال در این سمت بود.

مقاله نشریه والفجر

در فروردین ماه سال ۱۳۶۱ در زمانی که عطاالله مهاجرانی نماینده مردم شیراز در نخستین دوره مجلس شورای اسلامی بود؛ در نشریه‌ای به نام والفجر (نشریه جنبش آزادیبخش مستضعفین جهان به مدیریت ابوحنیف) در تاریخ (دوشنبه ۳۰ فروردین ۱۳۶۱) در نوشتهٔ تندی، حملات شدیدی را متوجه صادق قطب زاده، مهندس مهدی بازرگان و نهضت آزادی می‌سازد. نشریه‌ای که تیتر اصلی آن چنین است: «مرگ بر بازرگان و قطب زاده»، و مهاجرانی یادداشت اصلی این نشریه را نوشته‌است. این مقاله در حالی نوشته شد که فقط دو هفته از بازداشت قطب‌زاده می‌گذشت. نشریه‌ای که جز مرگ برای بازرگان و قطب‌زاده نمی‌طلبید. در تیتر دوم این نشریه آمده‌است: «دادستان دادستان افشا کن بازرگان و قطب زاده را اعدام کن».

معاون پارلمانی نخست‌وزیر و رئیس‌جمهور

در دوران نخست‌وزیری میر حسین موسوی به سمت معاون حقوقی و پارلمانی نخست‌وزیر منصوب شد. در مرداد سال ۱۳۶۸ هاشمی رفسنجانی او را به سمت معاون حقوقی و پارلمانی رئیس‌جمهور منصوب کرد و تا سال ۱۳۷۶ در این سمت باقی ماند.

مهاجرانی در تاریخ ۶ اردیبهشت ۱۳۶۹ طی یادداشتی که با عنوان مذاکره مستقیم با آمریکا در روزنامه اطلاعات چاپ شد پیشنهاد برقراری رابطه با آمریکا را مطرح کرد. این سخنان سر و صداهای زیادی بپا کرد که در نهایت آیت الله خامنه‌ای طی یک سخنرانی اعلام کرد که من با مذاکرهٔ با آمریکا مخالفم و دولت جمهوری اسلامی، بدون اجازه من امکان ندارد چنین کاری را بکند. بعد از سخنرانی علنی آیت‌الله خامنه‌ای علیه مذاکره مستقیم، مهاجرانی با فصل‌الخطاب دانستن نظر رهبر از پیگیری مطلب خود صرفنظر نمود. آیت‌الله سید علی خامنه‌ای نیز با ارسال نامه‌ای از او دلجویی کرد. وی هم‌چنین با حکم آیت‌الله خامنه‌ای در سال ۱۳۷۱ به عضویت شورای سیاستگذاری صدا و سیما درآمد.

مهاجرانی از بنیانگذاران حزب کارگزاران سازندگی به‌شمار می‌رود و روابط نزدیکی با غلامحسین کرباسچی شهردار اسبق تهران دارد. او از اعضای هیئت علمی گروه تاریخ دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس به‌شمار می‌رفت ولی چند سال است که اسم او از فهرست اعضای هیئت علمی این دانشگاه حذف شده‌است.

حزب کارگزاران سازندگی

در بهمن ماه ۱۳۷۴ شانزده تن از وزیران، معاونان و نزدیکان اکبر هاشمی رفسنجانی رئیس‌جمهور وقت ایران در بیانیه‌ای با عنوان «خدمتگزاران سازندگی» اعلام کردند که در انتخابات مجلس پنجم حضوری فعال خواهند داشت و فهرستی از نامزدهای مورد حمایت خود را معرفی خواهند کرد. به دنبال صدور این بیانیه، جناح راست مخالفت شدیدی با این بیانیه نشان داد. سرانجام، با حذف نام ده تن از وزیران از فهرست اعضای هیئت مؤسس این حزب، هستهٔ مرکزی این گروه به ۶ نفر کاهش یافت که شامل ۵ تن از معاونان رئیس‌جمهور وقت ایران و شهردار وقت تهران بود. این گروه تازه تأسیس با عنوان «جمعی از کارگزاران سازندگی» در عرصه انتخابات مجلس پنجم فعالانه ظاهر شدند. عطاالله مهاجرانی یکی از همین شش نفر بود که در پایه‌گذاری این حزب نقش کلیدی بازی کرد و بنابراین نام عطاالله مهاجرانی، هم در فهرست اعضای هیئت مؤسس این حزب، و هم در فهرست اعضای شورای مرکزی به چشم می‌خورد.

پیشنهاد تمدید دوره ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی

در دومین دوره ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی یعنی در سال ۱۳۷۳ مهاجرانی طی مصاحبه‌ای با روزنامه انگلیسی‌زبان ایران نیوز در ۸ آبان سال ۱۳۷۳، دربارهٔ ریاست جمهوری هفتم، اظهار داشت: «اگر امکان تغییر در قانون اساسی وجود داشته باشد آقای هاشمی شایسته‌ترین فرد برای احراز این مسئولیت است. آقای هاشمی رفسنجانی دو ویژگی امیرکبیر و مدرس را با هم دارند، امیرکبیر به لحاظ توجه به توسعه صنعتی کشور و مدرس به خاطر توجه به آزادی.»

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی

او در تابستان سال ۱۳۷۶ و در دولت اول محمد خاتمی، به سمت وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی منصوب شد. وی در خرداد سال ۱۳۹۳ در وب‌سایت شخصی خودش تأکید می‌کند که: آیت الله سید علی خامنه‌ای او را به محمد خاتمی پیشنهاد کرده‌است. مهاجرانی در پاسخ به ادعای حسین مظفر می‌نویسد: «در آن جلسه، در صحبت مقام رهبری، پیرامون دولت جدید که تمرکز سخن دربارهٔ جناب آقای خاتمی و ذکر خیری از پدر ایشان بود، ناگاه رهبری فرمودند: مثلاً این آقای مهاجرانی، من ایشان را خیلی خوب می‌شناسم. اصلاً ایشان را من خودم به عنوان وزیر به آقای خاتمی معرفی کردم.»

در سال ۱۳۷۸ حدود ۳۱ نفر از نمایندگان مجلس پنجم مهاجرانی را استیضاح کردند، اما وی مجدداً توانست رأی اعتماد نمایندگان مجلس را بگیرد. با این حال، بالاخره زیر فشارها استعفا کرد. در آذرماه ۱۳۷۸ آیت‌الله سید علی خامنه‌ای در دیدار با اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی نارضایتی خود از عملکرد مهاجرانی را به صراحت بیان کرد.

من از وزارت ارشاد توقّع دارم. البته آقای «مهاجرانی» - ظاهراً - نیستند و خودشان را راحت کردند از این‌که بیایند و حرفهای ما را بشنوند! به‌هرحال، فرق نمی‌کند؛ چه ایشان باشند، چه نباشند، من اعتراضم این است وزارت ارشاد در این دو سالی که ایشان در رأس این کار هستند، هیچ کار اسلامی به‌عنوان اسلامی ارائه نداد!... این اعتراض من است. من از رفتار وزارت ارشاد، راضی نیستم.

در دوران سه ساله وزارت او در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی حدود دویست امتیاز نشریه صادر شد و برخی حاصل کار عطاالله مهاجرانی در وزارت ارشاد را یکی از مهم‌ترین دستاوردهای اصلاح طلبان در دوران حکومت خود می‌دانند.

با آغاز کار دولت حسن روحانی و تعیین علی جنتی به عنوان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، عکس عطاء الله مهاجرانی، که به دلیل گرایش‌های سیاسی و فکری وی، سکونتش در لندن و فعالیتش در شبکه بی‌بی‌سی فارسی، در دولت نهم و دهم از دیوار وزارت ارشاد حذف شده بود، بار دیگر در جای خود نصب گردید. مهاجرانی ضمن تشکر از این اقدام جنتی در نامه‌ای به وی خواستار تجدید انتشار کتاب‌هایش در ایران شد.

پس از وزارت

مهاجرانی پس از کناره‌گیری از وزارت در سال ۲۰۰۱، از سوی خاتمی به عنوان رئیس مرکز بین‌المللی گفتگوی تمدن‌ها منصوب شد. خاتمی این ایده را در سخنرانی خود در سازمان ملل مطرح کرد که با استقبال جهانی روبرو شد. این مرکز به دلیل تشکیلات مفصل و صرف هزینه‌های سنگین مورد انتقاد بود و در طول چهار سال عملکرد خود دستاورد خاصی از آن حاصل نشد. مهاجرانی در ژوئن سال ۲۰۰۳ از این مرکز استعفا کرد. برخی رسانه‌ها دلیل استعفای او را انتشار گزارش‌هایی در خصوص زندگی شخصی وی در زمستان سال قبل عنوان کردند.

بازداشت کوتاه‌مدت

در سال ۱۳۸۳ مهسا یوسفی دلدار، کارمند سابق مرکز گفتگوی تمدن‌ها، عنوان کرد که همسر صیغه ای مهاجرانی است و از او شکایت کرد و خواهان ثبت ازدواج شد. مهاجرانی هرگونه ارتباط با او را تکذیب کرد و در بیانیه‌ای «این پرونده را جریان‌سازی جناح سیاسی رقیب» خواند ولی در پی شکایت همین زن بازداشت شد. مهاجرانی در ششم مرداد سال ۱۳۸۳ به اتهام ترک نفقه، عدم ثبت واقعه ازدواج و فریب در امر ازدواج روانه زندان شد و ۴ روز بعد با ارائه وثیقه آزاد شد. مهاجرانی در همان جلسه مرداد ۸۳ تعهد می‌کند که ظرف یک ماه نسبت به اخذ رضایت شاکی خود اقدام نماید لیکن چند ماه بعد از کشور خارج شده و تاکنون مراجعت نکرده‌است. به نوشتهٔ مسعود بهنود در ژوئیه سال ۲۰۰۴، برخی زندگی سیاسی مهاجرانی را به خاطر این رخداد پایان یافته تلقی می‌کردند.

انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۸۸

در فروردین ماه ۱۳۸۸ مهدی کروبی یکی از نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری، مهاجرانی را به عنوان مشاور خود در امور مسائل و مشکلات ایرانیان خارج از کشور منصوب کرد. مهاجرانی در این انتخابات بر خلاف حمایت حزب کارگزاران از میرحسین موسوی در حمایت از مهدی کروبی اعلام موضع کرد.

درخواست کمک‌هزینه تحصیلی از عربستان

سازمان افشاگر ویکی‌لیکس در ژوئن ۲۰۱۵ اقدام به انتشار ۶۰ هزار سند دیگر از مجموع نیم میلیون سند خارج شده از سیستم الکترونیکی وزارت خارجه عربستان سعودی کرد که در یکی از این اسناد، عطاء الله مهاجرانی وزیر اسبق فرهنگ و ارشاد اسلامی در نامه‌ای به سفارت سعودی در لندن درخواست کرده بود که آن کشور هزینه تحصیل فرزندش (علی مهاجرانی) در مقطع دکتری دانشگاه واریک را بپذیرد و عربستان نیز با این درخواست موافقت کرد و چکی به مبلغ ۱۶ هزار پوند برای یک سال تحصیلی در وجه نامبرده صادر کرد و پذیرفت که حداقل به مدت چهار سال هر سال حدود ۱۶ هزار پوند بپردازد. مهاجرانی نیز در پاسخ به بی‌بی‌سی فارسی گفت که در زمان مناسب در مورد آنچه ویکی‌لیکس منتشر کرده پاسخ خواهد داد. حدود یک هفته پس از انتشار این خبر از بی‌بی‌سی فارسی، همسر مهاجرانی، با مخدوش دانستن این نامه منتقدان و رسانه‌های آنان را جیره بگیران اسرائیل نامید به گفته عطاالله مهاجرانی زمانی که این بورسیه به پسر وی داده می‌شده (سال ۲۰۱۱ میلادی) روابط ایران و عربستان خوب بوده‌است. امیرعلی مهاجرانی پسر عطاالله مهاجرانی بعدها بیان داشت عربستان به این دلیل به او بورسیه داده که موضوع پایان‌نامه دکترایش به این کشور ربط داشته‌است. به گفته وی پایان‌نامه مربوطه دربارهٔ بنگاه‌های کوچک و متوسط در ایران و عربستان بوده و پس از ارائه پروپوزال و دادن مصاحبه، عربستان به او بورس تحصیلی داده و خانواده‌اش در این زمینه نقشی نداشته‌اند.

زندگی شخصی

همسر او جمیله کدیور و نیز برادرزنش محسن کدیور، از فعالان سیاسی‌اند. همچنین محسن مهاجرانی از اتهامات پرونده دکل نفتی تبرئه شد.‏

فعالیت‌های فرهنگی - مطبوعاتی

• همکاری با روزنامه اطلاعات (از سال ۱۳۶۰ تا کنون)
• سردبیر فصلنامه راهبرد (از سال ۱۳۷۰ تا ۱۳۷۵)
• مدیر مسئول هفته‌نامه بهمن (از سال ۱۳۷۳ تا ۱۳۷۵)
• مدیر مسئول ماهنامه گزارش گفتگو (از سال ۱۳۸۱ تا کنون)

تالیفات و کتب

• مقدمه‌ای بر هفت‌خوان بزرگمهر (۱۳۸۴)
• میناگران (رمان) (۱۳۸۳)
• برف (رمان) (۱۳۸۳)
• سهراب کشان (رمان) (۱۳۸۲)
• اسلام و غرب (۱۳۸۲)
• بهشت خاکستری (رمان) (۱۳۸۲)
• گوهر نماز و نیایش (۱۳۸۲)
• قرائت دینی ۱۳۸۰
• فلسطینی‌ها (۱۳۸۰)
• حکایت همچنان باقی‌ست… (۱۳۷۹)
• استیضاح (۱۳۷۸)
• سلمان فارسی (۱۳۷۵)
• افسانهٔ نیما (۱۳۷۵)
• انقلاب عاشورا (۱۳۷۴)
• حماسهٔ فردوسی (۱۳۷۲)
• پیام‌آور عاشورا (۱۳۷۱)
• گزند باد (۱۳۶۹)
• نقد توطئهٔ آیات شیطانی (۱۳۶۸)
• مسیحیت و اسلام (نقد سخنان پاپ بندیکت شانزدهم دربارهٔ پیامبر اسلام در سال ۲۰۰۶)
• حاج آخوند (۱۳۹۷)

ترجمه‌شده به زبان‌های دیگر

عربی :

• التسامح و العنف فی الاسلام (بیروت: ریاض الریس للنشر، ۲۰۰۱ م)
• موامرة الآیات الشیطانیه (بیروت: دارالوسیلة، ۱۹۹۳ م)
• قرائات دینیه (قاهره: دارالشروق، ۲۰۰۴ م)
• الجنة الرمادیة (جداول للطباعة والنشر والتوزیع، ورقی غلاف عادی، ۲۶/۱۱/۲۰۱۱)
• الإسلام والغرب (مکتبة الشروق الدولیة، ورقی غلاف عادی)

انگلیسی :

• A critique on the Machination of the satanic verses

پیوند به بیرون

• سایت شخصی مهاجرانی
• بهشت خاکستری