متان

متان
	نام‌گذاری آیوپاک Methane (substitutive); Tetrahydridocarbon (additive);
	دیگر نام‌ها Marsh gas[نیازمند منبع]; Methyl hydride[نیازمند منبع];
شناساگرها
شماره ثبت سی‌ای‌اس	۷۴-۸۲-۸
پاب‌کم	۲۹۷
کم‌اسپایدر	۲۹۱
شمارهٔ ئی‌سی	200-812-7
شمارهٔ یواِن	1971
KEGG	C01438
MeSH	Methane
ChEBI	CHEBI:16183
ChEMBL	CHEMBL۱۷۵۶۴
شمارهٔ آرتی‌ئی‌سی‌اس	PA1490000
مرجع بیلشتین	1718732
مرجع جی‌ملین	59
3DMet	B01450
جی‌مول-تصاویر سه بعدی	Image 1
	SMILES C ;
	InChI InChI=1S/CH4/h1H4 ; Key: VNWKTOKETHGBQD-UHFFFAOYSA-N ;
خصوصیات
فرمول مولکولی	C۱H۴
جرم مولی	۱۶٫۰۴ g mol−1
شکل ظاهری	Colorless gas
بوی	Odorless
چگالی	655.6 μg mL-1
دمای ذوب	−۱۸۲٫۵ درجه سلسیوس؛ −۲۹۶٫۴ درجه فارنهایت؛ ۹۰٫۷ کلوین
انحلال‌پذیری در آب	22.7 mg L-1
log P	1.09
ساختار
شکل مولکولی	Tetrahedral
گشتاور دوقطبی	0 D
ترموشیمی
ظرفیت گرمایی; ویژه C	35.69 J K-1 mol-1
آنتروپی مولار; استاندارد So298	186.25 J K-1 mol-1
آنتالپی استاندارد; تشکیل ΔfHo298	-74.87 kJ mol-1
Std enthalpy of; combustion ΔcHo298	-891.1–-890.3 kJ mol-1
خطرات
GHS pictograms
سیستم هماهنگ جهانی طبقه‌بندی و برچسب‌گذاری مواد شیمیایی	DANGER
GHS hazard statements	H220
GHS precautionary statements	P210
شاخص ئی‌یو	۶۰۱-۰۰۱-۰۰-۴
طبقه‌بندی ئی‌یو
کدهای ایمنی	R۱۲
شماره‌های نگهداری	S۲, S۱۶, S۳۳
لوزی آتش
نقطه اشتعال
دمای خودآتشگیری
محدودیت‌های انفجار	۵–۱۵٪
ترکیبات مرتبط
مرتبط با alkanes	اتان
ترکیبات مرتبط	Silane; Germane; استانان; پلامبان;
	به استثنای جایی که اشاره شده‌است در غیر این صورت، داده‌ها برای مواد به وضعیت استانداردشان داده شده‌اند (در 25 °C (۷۷ °F)، ۱۰۰ kPa)
	(بررسی) (چیست: /؟)
	Infobox references

متان (به انگلیسی: Methane) با فرمول مولکولی CH_۴ به عنوان سوخت بکار رفته و جزء اصلی گاز طبیعی محسوب می‌شود. متان ساده‌ترین عضو خانواده آلکان‌ها و ساده‌ترین ماده آلی است.

متان ماده‌ای (ترکیبی) است که ساختار چهار وجهی داشته و از اتصال چهار اتم هیدروژن و یک اتم کربن به وجود آمده‌است. متان در زندگی روزمره ما به‌طور مستقیم دخیل بوده و کاربرد فراوانی دارد. بیش از ۹۷٪ از گاز طبیعی و سوخت شهری از این گاز تشکیل شده‌است. به همین علت از آن به عنوان ترکیب اصلی گاز طبیعی نیز یاد می‌شود. این گاز بسیار پر مصرف است.^[۳]

ویژگی‌ها

در شرایط غیراستاندارد دما و فشار این گاز بی‌بو و بی‌رنگ و نافذتر و سبک‌تر از هوا است و اولین ترکیب سلسله هیدروکربن‌های اشباع شده به‌شمار می‌رود. این گاز در طبیعت از تجزیه و پوسیده شدن مواد آلی به ویژه فساد گیاهان در مرداب‌ها حاصل می‌شود، به همین جهت آن را «گاز مرداب» نیز می‌نامند،^[۴] همچنین یکی از اجزای اصلی (بیش از ۹۷٪) گاز طبیعی است.^[۵] ساختار چهار وجهی متان به وسیله پراش الکترون، که آرایش اتم‌ها را در این نوع مولکول‌های ساده به روشنی نشان می‌دهد، تأیید شده‌است. متان در دمای اتاق و فشار استاندارد گازی بی‌رنگ و بی‌بو است که به آسانی درهوا می‌سوزد و تشکیل آب و کربن دی‌اکسید می‌دهد. شعله آن آبی کمرنگ و تا حدودی بسیار داغ است. بیشتر گاز طبیعی بدون خالص سازی مصرف می‌شود. نقطه ذوب آن ۱۸۲- و نقطه جوش آن ۱۶۱٫۵- درجه سلسیوس است. این گاز وقتی مایع شود سبک‌تر از آب است. چگالی نسبی آن ۰/65 است. لازم است ذکر شود که از سال ۱۷۵۰ تا به امروز، غلظت متان اتمسفری در حدود ۱۵۰ درصد افزایش پیدا کرده‌است که این مقدار، تأثیر ۲۱۰ درصدی در اثر گلخانه‌ای دارد. همچنین متان، در سیارات دیگری همچون مریخ کشف شده‌است.

خصوصیات گاز متان

متان (CH4) گازی بی‌رنگ و بی‌بو است که معمولاً به عنوان سوخت استفاده می‌شود و جزء اصلی گاز طبیعی است اما برای مصرف خانگی مواد بودار مانند بوتان‌تیول و تتراهیدروتیوفن به آن اضافه می‌شود تا به تشخیص نشت آن کمک کند. گاز متان یک هیدروکربن است و بنابراین، ماهیت آلی دارد. همچنین یکی از گازهای با منشأ کربن است که نقش مهمی در اثر گلخانه ای دارد. همان‌طور که توسط آژانس حفاظت از محیط زیست ایالات متحده (EPA) ادعا شده‌است، ۱۰ درصد از انتشار گازهای گلخانه ای ناشی از استفاده از گاز متان است.^[۶]

تولید گاز متان توسط دستگاه گوارش گاو

شکل مولکولی

در مولکول متان یک اتم کربن در وسط و ۴ اتم هیدروژن دور آن با زاویهٔ $cos^{-1}(-{\frac {1}{3}})\approx 109.47^{\circ }$ قرار دارد. اتم کربن مرکز یک چهاروجهی منتظم است و اتم‌های هیدروژن رئوس آن هستند.

سلامت

گاز متان از نظر فیزیولوژیکی خنثی و لذا معمولاً برای انسان بی‌ضرر است^[۷]^[۸]، اما در غلظت های بالا (بیشتر از ۶۰ درصد^[۹]) ممکن است درصد اکسیژن محیط را کاهش دهد و باعث هیپوکسی هیپوکسمیک (افت Pao2) و خفگی شود. همچنین متان بسیار قابل اشتعال است و زمانی که غلظت آن در هوا به ۵ تا ۱۵ درصد^[۱۰] برسد می‌تواند باعث انفجار و آسیب به انسان شود. گزارش‌های پزشکی درباره گاز متان عمدتاً بر حوادث مربوط به کارگران معادن زغال‌سنگ^[۱۱] (خفگی یا انفجار گاز متان) متمرکز است اما موارد معدودی از آسیب حاد ریوی ناشی از استنشاق غلظت بالای گاز متان نیز در دسترس است.^[۱۰] همچنین مواردی از خودکشی با گاز متان گزارش شده است.^[۸] به نظر می رسد متان در غلظت های حداقل ۲.۵ درصد ممکن است فواید سلامتی مثبتی برای برخی بیماری ها داشته باشد.^[۹]

جستارهای وابسته

منابع

↑ ^۱٫۰ ^۱٫۱ "methane (CHEBI:16183)". Chemical Entities of Biological Interest. UK: European Bioinformatics Institute. 17 October 2009. Main. Retrieved 10 October 2011.
↑ "Safety Datasheet, Material Name: Methane" (PDF). USA: Metheson Tri-Gas Incorporated. 4 December 2009. Archived from the original (PDF) on 4 June 2012. Retrieved 4 December 2011.
↑ «گاز متان چیست؟». پارس‌های البرز. ۱ دی ۱۴۰۰.
↑ Moin Encyclopedic Dictionary
↑ شیمی آلی موریسون - بوید جلد 1.
↑ «گاز ch4 چیست - iroilmarket». ۱۴۰۱-۱۱-۲۷\۰۶:۵۰:۴۱. دریافت‌شده در 2023-02-20. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
↑ Juhász, László; Tallósy, Szabolcs Péter; Nászai, Anna; Varga, Gabriella; Érces, Dániel; Boros, Mihály (2022-01-07). "Bioactivity of Inhaled Methane and Interactions With Other Biological Gases". Frontiers in Cell and Developmental Biology. 9. doi:10.3389/fcell.2021.824749. ISSN 2296-634X.
↑ ^۸٫۰ ^۸٫۱ Rossi, Riccardo; De-Giorgio, Fabio; Grassi, Vincenzo M.; Pascali, Vincenzo L.; Lancia, Massimo (2013-06). "An Unusual Suicide: Asphyxia by Methane Gas". American Journal of Forensic Medicine & Pathology (به انگلیسی). 34 (2): 83–85. doi:10.1097/PAF.0b013e3182886d4e. ISSN 0195-7910. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)
↑ ^۹٫۰ ^۹٫۱ Duncan, Ian J. (2015-09). "Does methane pose significant health and public safety hazards?—A review". Environmental Geosciences. 22 (3): 85–96. doi:10.1306/eg.06191515005. ISSN 1075-9565. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)
↑ ^۱۰٫۰ ^۱۰٫۱ Jo, Jun Yeon; Kwon, Yong Sik; Lee, Jin Wook; Park, Jae Seok; Rho, Byung Hak; Choi, Won-Il (2013). "Acute Respiratory Distress Due to Methane Inhalation". Tuberculosis and Respiratory Diseases. 74 (3): 120. doi:10.4046/trd.2013.74.3.120. ISSN 1738-3536.
↑ Kucuker, Hudaverdi (2006-03-01). "Occupational fatalities among coal mine workers in Zonguldak, Turkey, 1994–2003". Occupational Medicine. 56 (2): 144–146. doi:10.1093/occmed/kqj023. ISSN 1471-8405.

این یک مقالهٔ خرد شیمی است. می‌توانید با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید.

[methane_(CHEBI:16183)-1] ۱٫۰ ^۱٫۱ "methane (CHEBI:16183)". Chemical Entities of Biological Interest. UK: European Bioinformatics Institute. 17 October 2009. Main. Retrieved 10 October 2011.

[2] "Safety Datasheet, Material Name: Methane" (PDF). USA: Metheson Tri-Gas Incorporated. 4 December 2009. Archived from the original (PDF) on 4 June 2012. Retrieved 4 December 2011.

[3] «گاز متان چیست؟». پارس‌های البرز. ۱ دی ۱۴۰۰.

[4] Moin Encyclopedic Dictionary

[5] شیمی آلی موریسون - بوید جلد 1.

[6] «گاز ch4 چیست - iroilmarket». ۱۴۰۱-۱۱-۲۷\۰۶:۵۰:۴۱. دریافت‌شده در 2023-02-20. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)

[7] Juhász, László; Tallósy, Szabolcs Péter; Nászai, Anna; Varga, Gabriella; Érces, Dániel; Boros, Mihály (2022-01-07). "Bioactivity of Inhaled Methane and Interactions With Other Biological Gases". Frontiers in Cell and Developmental Biology. 9. doi:10.3389/fcell.2021.824749. ISSN 2296-634X.

[:2-8] ۸٫۰ ^۸٫۱ Rossi, Riccardo; De-Giorgio, Fabio; Grassi, Vincenzo M.; Pascali, Vincenzo L.; Lancia, Massimo (2013-06). "An Unusual Suicide: Asphyxia by Methane Gas". American Journal of Forensic Medicine & Pathology (به انگلیسی). 34 (2): 83–85. doi:10.1097/PAF.0b013e3182886d4e. ISSN 0195-7910. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)

[:0-9] ۹٫۰ ^۹٫۱ Duncan, Ian J. (2015-09). "Does methane pose significant health and public safety hazards?—A review". Environmental Geosciences. 22 (3): 85–96. doi:10.1306/eg.06191515005. ISSN 1075-9565. {{cite journal}}: Check date values in: |date= (help)

[:1-10] ۱۰٫۰ ^۱۰٫۱ Jo, Jun Yeon; Kwon, Yong Sik; Lee, Jin Wook; Park, Jae Seok; Rho, Byung Hak; Choi, Won-Il (2013). "Acute Respiratory Distress Due to Methane Inhalation". Tuberculosis and Respiratory Diseases. 74 (3): 120. doi:10.4046/trd.2013.74.3.120. ISSN 1738-3536.

[11] Kucuker, Hudaverdi (2006-03-01). "Occupational fatalities among coal mine workers in Zonguldak, Turkey, 1994–2003". Occupational Medicine. 56 (2): 144–146. doi:10.1093/occmed/kqj023. ISSN 1471-8405.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]