ویکی‌پدیا

زبان هندوستانی

زبان هندو-آریایی
(تغییرمسیر از هندوستانی)

هندوستانی (دیواناگری: हिन्दुस्तानी،[۹] اردو: [a] هندوستانی)[۱۰] یا هندی – اردو (دیواناگری: हिन्दी-उर्दू،[۱۱] به اردو: هندی-اردو) زبان میانجی شمال هند و پاکستان است. این زبان در طول تاریخ تاریخی به نام‌های هندویی، هندَوی، زبان هند، زبان هندوستان، هندوستان کی بولی ("زبان هند")، ریخته و هندی نیز شناخته می‌شده‌است.[۱۲][۱۳] گویش‌های منطقه‌ای آن در جنوب هند به زبان دکنی، در گجرات به زبان گوجری و در اطراف دهلی به زبان دهلوی یا اردو شناخته می‌شوند. هندوستانی یک زبان هندوآریایی است و پایه آن گویش هندی غربی دهلی، که به آن کهریبولی می‌گویند، می‌باشد. هندوستانی یک زبان چندکانونی، با دو گونه معیار هندی معیار نوین و اردوی معیار نوین است.[۱۴]

هندوستانی
هندی–اردو
واژه هندوستانی در دیواناگری هندی و نستعلیق اردو
زبان بومی درشمال هند، پاکستان، دکن
منطقهجنوب آسیا
شمار گویشوران
حدود ۲۵۰ میلیون  (۲۰۱۱–۲۰۱۷)[۱]
زبان دوم: ~۵۰۰ میلیون (۱۹۹۹–۲۰۱۶)[۱]
گونه‌های نخستین
گونه‌های معیار
گویش‌ها
دهلوی
کائوراوی (روستایی)
سامانه اشاره هندی (ISS)[۵]
وضعیت رسمی
زبان رسمی در
تنظیم‌شده توسطاداره هندی مرکزی (هندی، هند)؛[۶]
گروه ارتقای زبان ملی (اردو، پاکستان)؛
شورای ملی ارتقای زبان اردو (اردو، هند)[۷]
کدهای زبان
ایزو ۱–۶۳۹hi
ایزو ۲–۶۳۹hin – Hindi
urd – Urdu
ایزو ۳–۶۳۹یکی از:

hin – Hindi

urd – Urdu
گلاتولوگhind1270[۸]
زبان‌شناسی59-AAF-qa to -qf
{{{mapalt}}}
مناطقی که هندوستانی زبان بومی است
این نوشتار شامل نمادهای آوایی آی‌پی‌ای است. بدون پشتیبانی مناسب تفسیر، ممکن است علامت‌های سوال، جعبه یا دیگر نمادها را جای نویسه‌های یونی‌کد ببینید.

نخستین شعر نوشته شده به این زبان، به صورت هندی باستان است که به سال ۷۶۹ میلادی بازمی‌گردد. در دوره سلطان‌نشین دهلی، که بیشتر هندوستان، پاکستان شرقی، نپال جنوبی و بنگلادش[۱۵] تحت پوشش آن قرار داشت[۱۶] و منجر به تماس فرهنگ هندو و اسلامی شد، وام‌واژه‌های فارسی وارد هندی باستان شد و این زبان به شکل کنونی هندوستانی درآمد.[۱۷]

هسته واژگان این زبان از پراکریت (از نوادگان سانسکریت) است که از فارسی و عربی (از راه فارسی) وام‌واژه‌های بسیاری بدان وارد شده‌است. شمار گویشوران آن را فقط می‌توان تخمین زد. اتنولوگ در سال ۲۰۱۹ گزارش کرد که هندی و اردو، با داشتن ۷۸۵ میلیون گویشور زبان مادری و دوم، با هم سومین زبان پرگویشور جهان را پس از انگلیسی و ماندارین می‌سازند[۱۸] هر چند این شامل میلیون‌ها نفر است که در سرشماری هند زبان خود را «هندی» معرفی کرده‌اند، اما به غیر از هندوستانی به زبان‌های هندی دیگر صحبت می‌کند.[۱۹] تعداد کل هندی-اردوزبانان در سال ۱۹۹۵ بیش از ۳۰۰ میلیون نفر گزارش شده‌است که هندوستانی را به سومین یا چهارمین زبان پرگویشور در جهان تبدیل می‌کند.

پیشینه

ویرایش

گونه نخستین هندوستانی کنونی در قرن ۷ تا ۱۳ میلادی از زبان هندوآریایی میانه اپبرمشه در شمال هند از گویش دهلوی از گروه هندی غربی زبان‌های هندوآریایی ایجاد شده‌است که به هندی باستان معروف است.[۲۰][۲۱] پس از ورود حکومت اداری اسلامی به شمال هند، هندی باستان وام‌واژگان بسیاری را از زبان فارسی و عربی دریافت کرد که منجر به پیشرفت آن شد.[۲۲] در قرن هجدهم، نسخه‌ای به شدت فارسی‌شده از هندوستانی به نام زبان اردو پدید آمد.[۲۳][۲۰][۲۱] اهمیت روزافزون زبان هندوستانی در هند استعماری و ارتباط اردو با مسلمانان، هندوها را بر آن داشت تا نسخه سانسکریت‌شدهٔ هندوستانی را به کار برند که منجر به شکل‌گیری هندی نوین معیار یک قرن پس از ایجاد اردو شد.[۲۴][۲۵]

پراکندگی جغرافیایی

ویرایش

گرچه هندوستانی زبان میانجی شمال هند و پاکستان در جنوب آسیا است،[۱۲] هندوستانی توسط بسیاری از جوامع دور از وطن اهل جنوب آسیا و فرزندان آن‌ها در سراسر جهان، از جمله امریکای شمالی (برای نمونه هندوستانی از نظر سرعت رشد در کانادا اول است)،[۲۶] اروپا و خاورمیانه گفتگو می‌شود.

  • جمعیت بزرگی در افغانستان، به ویژه در کابل، به دلیل محبوبیت و نفوذ فیلم‌ها و ترانه‌های بالیوود در منطقه و همچنین به دلیل سکونت جمعیت بزرگی از مهاجران افغانستانی در پاکستان در دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰، هندی-اردو را می‌فهمند و صحبت می‌کنند.[۲۷][۲۸]
  • هندی فیجی از گروه زبانی هندوستانی گرفته شده‌است و توسط فیجیایی‌های با اصالت هندی صحبت شود.
  • هندوستانی همچنین یکی از زبان‌هایی بود که در زمان حکومت بریتانیا در برمه بسیار صحبت می‌شد. بسیاری از شهروندان پیر میانمار، به ویژه انگلیسی-هندی‌ها و انگلیسی-برمه‌ای‌ها، هنوز آن را می‌دانند، اگرچه از زمان شروع حکومت نظامی تاکنون هندوستانی هیچ وضعیت رسمی در این کشور نداشته‌است.
  • هندوستانی همچنین در کشورهای شورای همکاری خلیج فارس، که کارگران مهاجر بسیاری از کشورهای مختلف جنوب آسیا در آن جا زندگی و کار می‌کنند، صحبت می‌شود.

واژگان

ویرایش
مقالهٔ اصلی: واژگان هندوستانی

واژگان اصلی هندی-اردو دارای یک پایه هندی است که از پراکریت گرفته شده‌است، که آن نیز به نوبه خود از سانسکریت گرفته شده‌است. هندی-اردو همچنین دارای مقدار قابل توجهی وام‌واژه از فارسی و عربی (از راه فارسی) است. هندوستانی شامل حدود ۵٬۵۰۰ واژه با اصالت فارسی و عربی است.

سامانه نوشتاری

ویرایش

هندوستانی در طول تاریخ با الفباهای کیتهی، دیواناگری و اردو نوشته شده‌است. کیتهی و دیواناگری دو خط براهمایی بومی هند هستند، در حالی که الفبای اردو از خط فارسی-عربی مشتق شده و به شیوه نستعلیق نوشته می‌شود.

امروز، نوشتن هندوستانی با الفبای اردو همچنان در پاکستان ادامه دارد. در هند، گونه هندی رسماً به خط دیواناگری و اردو با الفبای اردو نوشته می‌شود، تا حدی که این دو گونه معیار با خطشان تعریف می‌شوند. با این حال، در انتشارات مشهور هند، اردو به خط دیواناگری نیز نوشته می‌شود.

دیواناگری
अ आ इ ई उ ऊ ए ऐ ओ औ
ə a: ɪ i: ʊ u: e: ɛ: o: ɔ:
क क़ ख ख़ ग ग़ घ ङ
k q kʰ x ɡ ɣ ɡʱ ŋ
च छ ज ज़ झ झ़ ञ
t͡ʃ t͡ʃʰ d͡ʒ z d͡ʒʱ ʒ ɲ[۲۹]
ट ठ ड ड़ ढ ढ़ ण
ʈ ʈʰ ɖ ɽ ɖʱ ɽʱ ɳ
त थ द ध न
t̪ t̪ʰ d̪ d̪ʱ n
प फ फ़ ब भ म
p pʰ f b bʱ m
य र ल व श ष स ह
j ɾ l ʋ ʃ ʂ s ɦ
الفبای اردو
ا ب پ ت ٹ ث ج چ
ح خ د ڈ ذ ر ز ژ
س ش ص ض ط ظ ع غ
ف ق ک گ ل م ن ں
و ه ه ء ی ی

متن نمونه

ویرایش

نمونه‌ای از یک گفتگوی محاوره‌ای هندوستانی:

  • دیواناگری: यह कितने का है?
  • اردو: یه کتنی کا هی؟
  • لاتین‌نویسی: Yah kitnē kā hai?
  • فارسی: قیمت این چند است؟

جستارهای وابسته

ویرایش

منابع

ویرایش
  1. ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ "Hindi" L1: 322 million (2011 Indian census), including perhaps 150 million speakers of other languages that reported their language as "Hindi" on the census. L2: 274 million (2016, source unknown). Urdu L1: 67 million (2011 & 2017 censuses), L2: 102 million (1999 Pakistan, source unknown, and 2001 Indian census): Ethnologue 21. الگو:E21. الگو:E21.
  2. ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ Grierson, vol. 9–1, p. 47. We may now define the three main varieties of Hindōstānī as follows:—Hindōstānī is primarily the language of the Upper Gangetic Doab, and is also the lingua franca of India, capable of being written in both Persian and Dēva-nāgarī characters, and without purism, avoiding alike the excessive use of either Persian or Sanskrit words when employed for literature. The name 'Urdū' can then be confined to that special variety of Hindōstānī in which Persian words are of frequent occurrence, and which hence can only be written in the Persian character, and, similarly, 'Hindī' can be confined to the form of Hindōstānī in which Sanskrit words abound, and which hence can only be written in the Dēva-nāgarī character.
  3. ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ Ray, Aniruddha (2011). The Varied Facets of History: Essays in Honour of Aniruddha Ray (به انگلیسی). Primus Books. ISBN 978-93-80607-16-0. There was the Hindustani Dictionary of Fallon published in 1879; and two years later (1881), John J. Platts produced his Dictionary of Urdu, Classical Hindi and English, which implied that Hindi and Urdu were literary forms of a single language. More recently, Christopher R. King in his One Language, Two Scripts (1994) has presented the late history of the single spoken language in two forms, with the clarity and detail that the subject deserves.
  4. ↑ Gangopadhyay, Avik (2020). Glimpses of Indian Languages. Evincepub publishing. p. 43. ISBN 9789390197828.
  5. ↑ Norms & Guidelines بایگانی‌شده در ۱۳ ژانویه ۲۰۱۴ توسط Wayback Machine, 2009. D.Ed. Special Education (Deaf & Hard of Hearing), [www.rehabcouncil.nic.in Rehabilitation Council of India]
  6. ↑ The Central Hindi Directorate regulates the use of دیواناگری and Hindi spelling in هند. Source: Central Hindi Directorate: Introduction بایگانی‌شده در ۱۵ آوریل ۲۰۱۰ توسط Wayback Machine
  7. ↑ "National Council for Promotion of Urdu Language". www.urducouncil.nic.in.
  8. ↑ Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2013). "Hindustani". Glottolog 2.2. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology. {{cite book}}: Invalid |display-editors=4 (help)
  9. ↑ Also written as हिंदुस्तानी
  10. ↑ "About Hindi-Urdu". North Carolina State University. Archived from the original on 15 August 2009. Retrieved 9 August 2009.
  11. ↑ Also written as हिंदी-उर्दू
  12. ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ Mohammad Tahsin Siddiqi (1994), Hindustani-English code-mixing in modern literary texts, University of Wisconsin, ... Hindustani is the lingua franca of both India and Pakistan ...
  13. ↑ Lydia Mihelič Pulsipher; Alex Pulsipher; Holly M. Hapke (2005), World Regional Geography: Global Patterns, Local Lives, Macmillan, ISBN 978-0-7167-1904-5, ... By the time of British colonialism, Hindustani was the lingua franca of all of northern India and what is today Pakistan ...
  14. ↑ Robert E. Nunley; Severin M. Roberts; George W. Wubrick; Daniel L. Roy (1999), The Cultural Landscape an Introduction to Human Geography, Prentice Hall, ISBN 978-0-13-080180-7, ... Hindustani is the basis for both languages ...
  15. ↑ Chapman, Graham. "Religious vs. regional determinism: India, Pakistan and Bangladesh as inheritors of empire." Shared space: Divided space. Essays on conflict and territorial organization (1990): 106-134.
  16. ↑ Chapman, Graham. "Religious vs. regional determinism: India, Pakistan and Bangladesh as inheritors of empire." Shared space: Divided space. Essays on conflict and territorial organization (1990): 106-134.
  17. ↑ "Women of the Indian Sub-Continent: Makings of a Culture - Rekhta Foundation" (به انگلیسی). Google Arts & Culture. Retrieved 25 February 2020. The "Ganga-Jamuni tehzeeb" is one such instance of the composite culture that marks various regions of the country. Prevalent in the North, particularly in the central plains, it is born of the union between the Hindu and Muslim cultures. Most of the temples were lined along the Ganges and the Khanqah (Sufi school of thought) were situated along the Yamuna river (also called Jamuna). Thus, it came to be known as the Ganga-Jamuni tehzeeb, with the word "tehzeeb" meaning culture. More than communal harmony, its most beautiful by-product was "Hindustani" which later gave us the Hindi and Urdu languages.
  18. ↑ Not considering whether speakers may be bilingual in Hindi and Urdu. "What are the top 200 most spoken languages?". 3 October 2018.
  19. ↑ "Scheduled Languages in descending order of speaker's strength - 2011" (PDF). Registrar General and Census Commissioner of India. 29 June 2018.
  20. ↑ ۲۰٫۰ ۲۰٫۱ First Encyclopaedia of Islam: 1913-1936 (به انگلیسی). Brill Academic Publishers. 1993. p. 1024. ISBN 9789004097964. Whilst the Muhammadan rulers of India spoke Persian, which enjoyed the prestige of being their court language, the common language of the country continued to be Hindi, derived through Prakrit from Sanskrit. On this dialect of the common people was grafted the Persian language, which brought a new language, Urdu, into existence. Sir George Grierson, in the Linguistic Survey of India, assigns no distinct place to Urdu, but treats it as an offshoot of Western Hindi.
  21. ↑ ۲۱٫۰ ۲۱٫۱ Mody, Sujata Sudhakar (2008). Literature, Language, and Nation Formation: The Story of a Modern Hindi Journal 1900-1920 (به انگلیسی). University of California, Berkeley. p. 7. ...Hindustani, Rekhta, and Urdu as later names of the old Hindi (a.k.a. Hindavi).
  22. ↑ Jain, Danesh; Cardona, George (2007). The Indo-Aryan Languages (به انگلیسی). Routledge. ISBN 978-1-135-79711-9. The primary sources of non-IA loans into MSH are Arabic, Persian, Portuguese, Turkic and English. Conversational registers of Hindi/Urdu (not to mentioned formal registers of Urdu) employ large numbers of Persian and Arabic loanwords, although in Sanskritized registers many of these words are replaced by tatsama forms from Sanskrit. The Persian and Arabic lexical elements in Hindi result from the effects of centuries of Islamic administrative rule over much of north India in the centuries before the establishment of British rule in India. Although it is conventional to differentiate among Persian and Arabic loan elements into Hindi/Urdu, in practice it is often difficult to separate these strands from one another. The Arabic (and also Turkic) lexemes borrowed into Hindi frequently were mediated through Persian, as a result of which a thorough intertwining of Persian and Arabic elements took place, as manifest by such phenomena as hybrid compounds and compound words. Moreover, although the dominant trajectory of lexical borrowing was from Arabic into Persian, and thence into Hindi/Urdu, examples can be found of words that in origin are actually Persian loanwords into both Arabic and Hindi/Urdu.
  23. ↑ The Formation of Modern Hindi as Demonstrated in Early 'Hindi' Dictionaries. Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences. 2001. p. 28. ISBN 9789069843216.
  24. ↑ John Joseph Gumperz (1971). Language in Social Groups. Stanford University Press. p. 53. ISBN 978-0-8047-0798-5. Retrieved 26 June 2012.
  25. ↑ Tracing the Boundaries Between Hindi and Urdu: Lost and Added in Translation Between 20th Century Short Stories. BRILL. 2010. p. 138. ISBN 9789004177314.
  26. ↑ "Census data shows Canada increasingly bilingual, linguistically diverse".
  27. ↑ Hakala, Walter N. (2012). "Languages as a Key to Understanding Afghanistan's Cultures" (PDF) (به انگلیسی). National Geographic. Archived from the original (PDF) on 14 March 2018. Retrieved 13 March 2018. In the 1980s and '90s, at least three million Afghans--mostly Pashtun--fled to Pakistan, where a substantial number spent several years being exposed to Hindi- and Urdu-language media, especially Bollywood films and songs, and beng educated in Urdu-language schools, both of which contributed to the decline of Dari, even among urban Pashtuns.
  28. ↑ Krishnamurthy, Rajeshwari (28 June 2013). "Kabul Diary: Discovering the Indian connection" (به انگلیسی). Gateway House: Indian Council on Global Relations. Retrieved 13 March 2018. Most Afghans in Kabul understand and/or speak Hindi, thanks to the popularity of Indian cinema in the country.
  29. ↑ Kachru, Yamuna (2006), Hindi, John Benjamins Publishing, p. 17, ISBN 90-272-3812-X {{citation}}: Unknown parameter |author-= ignored (help)

پیوند به بیرون

ویرایش
 
نسخهٔ هندی ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
 
نسخهٔ اردو ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
 
ویکی‌سفر یک راهنمای سفر برای Hindi-Urdu_phrasebook دارد.
 
ویکی‌نبشته حاوی متنی از ویرایش یازدهم دانشنامه بریتانیکا «Hindostani» است.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=زبان_هندوستانی&oldid=40323425»