گوگوش

فائقه آتشین (زادهٔ ۱۵ اردیبهشت ۱۳۲۹) که با نام هنری گوگوش شناخته می‌شود، خواننده و بازیگر سابق ایرانی است. او از ابتدای کار خود از محبوبیت قابل توجهی برخوردار بوده و اکنون به یک نماد فرهنگی تبدیل شده‌است. از او با عنوان «شاه‌ماهی موسیقی ایران» یاد می‌شود.

گوگوش
گوگوش در کنسرت هالیوود بول، سال ۲۰۱۸
نام در زمان تولد	فائقه آتشین
زادهٔ	۱۵ اردیبهشت ۱۳۲۹ ‏(۷۲ سال) تهران، ایران
دیگر نام‌ها	شاه‌ماهی موسیقی ایران
پیشه	خواننده بازیگر
سال‌های فعالیت	۱۳۳۸–۱۳۵۷ ۱۳۷۹–اکنون
همسر(ها)	محمود قربانی (ا. ۱۳۴۶–ج. ۱۳۵۱) بهروز وثوقی (ا. ۱۳۵۴–ج. ۱۳۵۵) همایون مصداقی (ا. ۱۳۵۶–ج. ۱۳۶۸) مسعود کیمیایی (ا. ۱۳۷۶–ج. ۱۳۸۲)
فرزندان	کامبیز قربانی
والدین	صابر آتشین (پدر) نسرین آتشین (مادر)
پیشه موسیقی
ژانر	پاپ ایرانی
ناشر(ان)	آونگ، کلتکس، ام‌زی‌ام، پارس ویدئو، ترانه، بارکلی
همکاری‌های مرتبط	حسن شماعی‌زاده واروژان مارتیک ابی
وبگاه	وبگاه رسمی

گوگوش عمدتاً به‌خاطر تأثیراتش در موسیقی پاپ ایران مشهور است؛ امّا در دهه‌های ۱۳۳۰ تا ۱۳۵۰ خورشیدی در فیلم‌های مختلفی نیز بازی کرده‌است. او در اواسط دههٔ ۱۳۵۰ به اوج شهرت و موفّقیت رسید. در طول آن دهه، برخی زنان ایرانی به‌طور گسترده‌ای از گوگوش تقلید می‌کردند. پس از وقوع انقلاب ۱۳۵۷ در اواخر سال ۱۳۵۷، او به ایالات متحده رفت؛ ولی پس از مدّت کوتاهی به ایران بازگشت و تا سال ۱۳۷۹ در تهران ماند. او در طول سال‌های اقامت در ایران پس از انقلاب، به علّت ممنوعیت کار برای خوانندگان زن، دیگر برنامه‌ای اجرا نکرد. پس از ترک ایران در سال ۱۳۷۹، او در همان سال اول ۲۷ کنسرت در کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی برگزار کرد.

از زمان بازگشت به صحنه، گوگوش در مکان‌های مختلف در سراسر جهان کنسرت اجرا کرده‌است. از جملهٔ مشهورترین مکان‌هایی که گوگوش در آن‌ها اجرا داشته می‌توان به مدیسن اسکوئر گاردن در نیویورک، ایر کانادا سنتر در تورنتو، اریکسون گلوب در استکهلم، رویال آلبرت هال در لندن و هالیوود بول در لس آنجلس اشاره کرد.

آغاز زندگی

گوگوش خوانندگی و بازیگری را در دوران کودکی و در کنار پدرش، صابر، آغاز کرد.

گوگوش در چهارسالگی در کنار مادرش، نسرین

فائقه آتشین در ۱۵ اردیبهشت ۱۳۲۹ در محله سرچشمه تهران زاده شد. هرچند که تاریخ ثبت‌شده در شناسنامهٔ او، او را زادهٔ ۱۸ بهمن ۱۳۲۹ نشان می‌دهد، ولی خود او می‌گوید بر پایهٔ گفتهٔ مادرش، در «۱۵ اردیبهشت» به دنیا آمده‌است. دانشنامهٔ بریتانیکا نیز تاریخ تولد او را ۵ مهٔ ۱۹۵۰ (برابر با ۱۵ اردیبهشت ۱۳۲۹) ذکر کرده‌است. خانوادهٔ وی اصالتاً از آذربایجانی‌هایی بودند که از آذربایجان شوروی به ایران مهاجرت کرده‌بودند. پدر گوگوش از اهالی شهر سراب بود، پدر و مادر گوگوش هنگامی که وی ۲ سال داشت از یکدیگر جدا شدند.

گوگوش در نوجوانی در حال اجرا روی صحنه در سال ۱۳۴۸

گوگوش (به ارمنی: Գուգուշ) نامی ارمنی برای پسران است. در کودکی دایهٔ ارمنی‌اش او را با این نام صدا می‌کرد و بعدها این نام را به عنوان نام هنری‌اش برگزید. اما آن طور که گوگوش در مصاحبهٔ مفصّل خود با هما احسان توضیح داد، این اسم را پدرش برای وی انتخاب کرده‌بود، اما ادارهٔ ثبت احوال به علّت «عجیب بودن» این نام از ثبت آن در شناسنامهٔ نوزاد خودداری می‌کند و از پدرش می‌خواهد که یک اسم ایرانی یا عربی برایش انتخاب کند که در نهایت، او نام فائقه را برای نوزاد برمی‌گزیند. اما در خانه و به‌طور کلی مکان‌های غیررسمی از همان کودکی وی را گوگوش صدا می‌زده‌اند.

تجربه هنری

گوگوش، برندهٔ سپاس طلای بهترین بازیگر نقش اول زن در پنجمین جشنوارهٔ سینمایی سپاس برای بازی در فیلم بی‌تا

او از همان کودکی به همراه پدرش که یک شومن بود، خوانندگی و بازی در فیلم را آغاز کرد. نخستین تجربهٔ هنرپیشگی او در سن هفت سالگی بود. گوگوش بعدها در فیلم‌هایی چون «پرتگاه مخوف» (۱۹۶۳ میلادی)، «شیطون بلا» (۱۹۶۵) و «پنجره» (۱۹۷۰) ظاهر شد. ترانه‌هایی آهنگ‌سازانی چون واروژان و حسن شماعی‌زاده برای او گوگوش نوشته و شعرهای شهیار قنبری در آن به کار رفته بود، برای او موفّقیت بزرگی پدیدآورد. تا حدّی که سایر خوانندگان پاپ زن ایرانی به از سبک او تقلید کردند. سبک او در دههٔ هفتاد میلادی، در اوج شهرتش به عنوان خواننده و هنرپیشه، الگوی زنان ایرانی واقع شد که به‌جز گوش سپردن به ترانه‌های او، از سبک پوشیدن جامه، مینی‌ژوپ و مدل موی کوتاه او معروف به مدل گوگوشی تقلید می‌کردند؛ و در حال حاضر نیز اکثر مدل‌های قدیمی به نام وی ثبت شده‌است.

ترانهٔ «هجرت» با شعر شهیار قنبری و با آهنگسازی و تنظیم ناصر چشم‌آذر که قرار بود افشین مقدم اجرا کند اما وقتی او در یک تصادف درگذشت، گوگوش این ترانه را اجرا کرد. به گفتهٔ عده‌ای از موسیقی دانان این آهنگ یکی از شاهکارهای موسیقی ایرانی است.

گوگوش از جمله هنرمندانی بود که به جشن تولّد ولیعهد، رضا پهلوی دعوت شد و در آن جشن، اجرای برنامه زنده داشت.

دیدار از مشهد و زیارت در سال ۱۳۵۱

پس از انقلاب

او پس از انقلاب به دادگاه‌های انقلاب اسلامی احضار شد. با وقوع انقلاب ایران در سال ۱۳۵۷ و برپایی نظام جمهوری اسلامی، موسیقی پاپ و آوازخوانی زنان در محافل عمومی ممنوع اعلام شد. با وجود آن‌که اکثر هنرمندان ایرانی، مهاجرت از ایران را انتخاب کردند؛ گوگوش که به هنگام وقوع انقلاب در ایالات متحده به سر می‌برد، به ایران بازگشت و گوشه‌گیری را در پیش گرفت.

با وجود حاکمیت نظام اسلامی بر ایران، ترانه‌ها و موزیک ویدیوهای گوگوش به وفور و سهولت در ایران یافت می‌شد و گوگوش هم‌چنان طرفداران بیشتری را جذب می‌کرد. با انتخاب محمد خاتمی به عنوان رئیس‌جمهور ایران در سال ۱۳۷۶ بسیاری از محدودیت‌های پیشین برداشته شد. به برخی از زنان (گوگوش میان آنان نبود) اجازه داده شد تا در محافلی که همهٔ حضار، زن باشند برنامه اجرا کنند. اگرچه پخش و توزیع موسیقی پاپ هم‌چنان ممنوع بود، ولی مالکیت آن مشکلی نداشت.

شروع دوباره

گوگوش بعد از ۲۱ سال سکوت و گوشه‌گیری در ایران، در سال ۱۳۷۹ موفق به کسب گذرنامه و خروج از ایران شد. اکبر خوش‌کوش (یکی از افراد وزارت اطلاعات) عنوان کرد خروج گوگوش از ایران را با اطلاع نهادهای امنیتی آن زمان صورت گرفت. همچنین به نقل از مسعود کیمیایی گوگوش اذعان کرده بود که خروج او با موافقت عطاء الله مهاجرانی (وزیر وقت ارشاد) صورت پذیرفته‌است.

گوگوش پس از خروج از ایران فعالیت هنری خود را با ارائه آلبوم «زرتشت» که بخشی از آن در ایران به صورت مخفیانه ضبط و در کانادا تکمیل و پخش شده بود، از سرگرفت و سری کنسرت‌های بازگشت را برگزار کرد که با استقبال بی‌نظیر ایرانیان و فارسی‌زبانان خارج از ایران مواجه شد. او در سال ۱۳۸۳ آلبوم «آخرین خبر» و در سال ۱۳۸۵ آلبوم «مانیفست» را با همکاری مهرداد آسمانی منتشر کرد که مورد استقبال شدید دوستداران وی قرار گرفت. او بعد از دو سال سکوت مجدد، تور سال ۲۰۰۵ آمریکا را آغاز کرد که اولین کنسرت آن در تاریخ ۱۷ سپتامبر در فروم لس‌آنجلس اجرا شد.

در سال ۲۰۱۴ گوگوش همراه با ابی ترانهٔ نوستالژی را به صورت مشترک اجرا کردند و مورد توجه بسیاری از طرفداران هر دو قرار گرفت و نتیجه این همکاری تور کنسرت‌های نوستالژی و بازخوانی مشترک دو تک آهنگ «کی اشکاتو پاک میکنه» از ابی و «دو پنجره» از گوگوش بود. وی در سال ۲۰۱۷ با همکاری حسن شماعی‌زاده و اردلان سرفراز تور مثلث خاطرها را آغاز کرد. پس از اتمام اجراها این تور با موفقیت پایان یافت. سپس گوگوش در سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۱۹ کنسرت‌های مشترکی با مارتیک اجرا کرد که میان مخاطبان آنها با استقبال فراوانی مواجه شد و در رویدادی مهم در تاریخ ۲۰ دسامبر ۲۰۱۹ یکی از کنسرت‌های مشترک این دو که در شهر پاریس برگزار شد به صورت مستقیم از شبکه تلویزیونی من و تو پخش شد، اما این همکاری به علّت مشکلاتی نیمه‌کاره ماند.

گوگوش در کنسرت‌های سالیان اخیر خود از دوستان هنرمند خود بسیار تقدیر کرده و آنها را در کنسرت‌های خود شریک می‌کند. از هنرمندانی نظیر مارتیک، حسن شماعی‌زاده، اردلان سرفراز، منوچهر چشم‌آذر و دائماً از درگذشتگانی مانند واروژان، پرویز مقصدی و… که در موفقیتش تأثیر و سهم داشته‌اند، نام می‌برد.

در خردسالی

پیش از انقلاب اسلامی

در لاس وگاس پس از مهاجرت از ایران

گوگوش در حال اجرا در دوره‌های مختلف زندگی

کنسرت‌های دبی

گوگوش تقریباً هر سال در شهر دبی، امارات کنسرت برگزار می‌کند. کنسرت‌هایش از گران‌ترین کنسرت‌های اجرا شده در دبی به حساب آید. هواداران بسیاری از ایران و کشورهای فارسی‌زبان مانند افغانستان، تاجیکستان تنها بخاطر دیدن اجرای زندهٔ گوگوش به دبی سفر می‌کنند. تعداد تماشاچیان برخی از کنسرت‌های او در دبی، بیش از ۱۲ هزار نفر بوده‌است.

زندگی شخصی

گوگوش یک برادر تنی، دو برادر ناتنی از طرف پدری و یک خواهر و برادر ناتنی از طرف مادری دارد. برادر تنی او در ۲۴ سالگی درگذشت.

گوگوش در ۱۳۴۶ و در ۱۷ سالگی با محمود قربانی ازدواج کرد و حاصل آن ازدواج یک فرزند پسر بود. آن دو پس از ۶ سال از هم جدا شدند. در سال ۱۳۵۴ گوگوش با بهروز وثوقی، بازیگر ایرانی، ازدواج کرد که ۱۴ ماه بعد از هم جدا شدند. در سال ۱۳۶۵، او با همایون مصداقی ازدواج کرد و بعدها از او جدا شد. در سال ۱۳۷۶، گوگوش با مسعود کیمیایی، کارگردانی ایرانی، ازدواج کرد و در سال ۱۳۸۲، پس از مهاجرت از ایران، از او جدا شد.

ترانه‌شناسی

مقالهٔ اصلی: ترانه‌شناسی گوگوش

پوستر فیلم بی‌تا با تصویری از گوگوش

آلبوم‌ها

• مسبب (همراه با داریوش)
• نیمهٔ گمشدهٔ من
• فصل تازه
• همسفر
• جاده
• مرداب
• کویر
• کوه
• اگه بمونی، اگه نمونی
• پل
• ستاره آی ستاره
• من و گنجشکای خونه
• لحظهٔ بیداری
• در امتداد شب
• دو ماهی
• دو پنجره
• شناسنامه ۱
• شناسنامه ۲
• زرتشت
• مانیفست
• شب سپید
• حجم سبز (همکاری با اردلان سرفراز و فرید زولاند)
• اعجاز
• عکس خصوصی
• بیست و یک

فیلم‌شناسی

عنوان	سال	نقش	کارگردان(ها)
در امتداد شب	۱۳۵۶	پروانه	پرویز صیاد
نازنین	۱۳۵۵	نیر	علیرضا داوودنژاد
ماه عسل	۱۳۵۵	مینو	فریدون گله
همسفر	۱۳۵۴	عاطفه	مسعود اسداللهی
شب غریبان	۱۳۵۴	رضا	فرزان دلجو
ممل آمریکایی	۱۳۵۳	نسرین	شاپور قریب
بی‌تا	۱۳۵۱	بی‌تا	هژیر داریوش
احساس داغ	۱۳۵۰		روبیک زادوریان
قصاص	۱۳۵۰		نظام فاطمی
آسمون بی‌ستاره	۱۳۵۰		حمید مجتهدی
پنجره	۱۳۴۹	لیلی	جلال مقدم
جنجال عروسی	۱۳۴۹		احمد نجیب‌زاده
طلوع	۱۳۴۹		سلیمان میناسیان و هراند میناسیان
گناه زیبایی	۱۳۴۸		سیروس جراح‌زاده
شب فرشتگان	۱۳۴۷		فریدون گله
سه دیوانه	۱۳۴۷	پروانه	جلال مقدم
ستاره هفت آسمان	۱۳۴۷		حسین مدنی
دروازه تقدیر	۱۳۴۶		حمید مجتهدی
چهار خواهر	۱۳۴۶		احمد نجیب‌زاده
گنج و رنج	۱۳۴۶		صمد صباحی
در جستجوی تبهکاران	۱۳۴۶		احمد صفایی
گدایان تهران	۱۳۴۵		محمدعلی فردین
حسین کرد	۱۳۴۵		اسماعیل کوشان
فیل و فنجان	۱۳۴۵		رحیم روشنیان
شیطون بلا	۱۳۴۴		نظام فاطمی
پرتگاه مخوف	۱۳۴۲		رضا صفایی
بیم و امید	۱۳۳۹		گرجی عبادیا
فرشته فراری	۱۳۳۹		گرجی عبادیا

پیوند به بیرون

• وبگاه رسمی
• گوگوش در بانک جامع اطلاعات سينماى ايران
• گوگوش در IMDb
• اولین مصاحبه پس از خروج از ایران با سایت بی‌بی‌سی بایگانی‌شده در ۲۷ اوت ۲۰۰۶ توسط Wayback Machine
• Friendship The Documentary - رفاقت" یک مستند"