رضا پهلوی

آخرین ولیعهد ایران (۱۳۴۶–۱۳۵۷)
(تغییرمسیر از رضا پهلوی (دوم))

رضا پهلوی (زادهٔ ۹ آبان ۱۳۳۹) با عنوان رسمی «والاحضرت همایون ولایتعهد»، فعال سیاسی و فرزند ارشد شاه ایران، محمدرضا پهلوی و شهبانوی ایران، فرح پهلوی است که از ۴ آبان ۱۳۴۶ تا ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ (پیش از انقلاب ۱۳۵۷) ولیعهد ایران بود.

رضا پهلوی
پهلوی در ۲۰۱۵
ولیعهد سلطنت مشروطه ایران[۱]
دورانآبان ۱۳۴۶ – ۲۲ بهمن ۱۳۵۷
پس ازمحمدرضا پهلوی
پیش ازلغو سمت
زاده۹ آبان ۱۳۳۹ ‏(۶۳ سال)
تهران، ایران
همسریاسمین اعتماد امینی
فرزند(ان)نور پهلوی
ایمان پهلوی
فرح پهلوی
حزبشورای ملی ایران (۱۳۹۲–۱۳۹۶)[۲]
دودمانپهلوی
پدرمحمدرضا پهلوی
مادرفرح پهلوی
پیشه
  • فعال سیاسی
  • نویسنده
  • فعال حقوق بشر[۳][۴]
محل تحصیلکالج ویلیامز
دانشگاه آمریکایی قاهره
دانشگاه کالیفرنیای جنوبی (بی‌ای)
وبگاه
امضاء
عناوین
شاهزاده رضا پهلوی
عنوان مرجعوالاحضرت شاهزاده رضا پهلوی
عنوان گفتاریشاهزاده رضا پهلوی
عنوان دیگردر زمان ولیعهدی:
والاحضرت همایون ولایتعهد

او در حالی که هفت سال داشت به ولیعهدی ایران رسید و وارث بلافصل تخت پادشاهی ایران شد. وی از زمان انقلاب ۱۳۵۷ مجبور به زندگی در خارج از ایران شد و از فعالان سیاسی و از مخالفان برجسته نظام جمهوری اسلامی ایران است.[۵] شاهزاده رضا پهلوی اهداف اصلی خود را فعالیت برای رسیدن ایران به یک مردم‌سالاری سکولار پارلمانی، حقوق بشر، جدایی دین از حکومت، حق مردم برای تعیین شکل نظام سیاسی از طریق یک انتخابات آزاد و حفظ تمامیت ارضی ایران اعلام کرده‌است.[۶][۷]

کودکی و ولیعهدی

 
نگاره‌ای از رضا پهلوی در سن سیزده سالگی در سال ۱۹۷۳.

رضا پهلوی، حاصل ازدواج محمدرضا پهلوی با فرح دیبا است. او نخستین فرزند پسر محمدرضا پهلوی و مطابق قانون اساسی مشروطه، ولیعهد ایران بوده‌است.[۸][۹][۱۰][۱۱] او برادر بزرگ‌تر علیرضا، فرحناز و لیلا و برادر ناتنی و کوچک‌تر شهناز پهلوی است که حاصل ازدواج محمدرضا پهلوی با فوزیه است. در سال ۲۰۰۱ لیلا پهلوی، کوچک‌ترین خواهر رضا پهلوی، در لندن، در اثر خودکشی درگذشت.[۱۲] در سال ۲۰۱۱ علی‌رضا، برادر کوچک‌تر رضا پهلوی در بوستون، آمریکا در آپارتمان شخصی خود خودکشی کرد.[۱۳] رضا پهلوی همچنین پدرخوانده غیررسمی لوئیز، نوه آلبرت دوم پادشاه بلژیک است.[۱۴]

از آنجایی که شاه ایران، در پی دو ازدواج قبلی‌اش، نتوانسته بود فرزند پسر داشته باشد، تولد رضا پهلوی برای دربار سلطنتی ایران اتفاق بسیار مهمی تلقی می‌شد و حکومت وقت سالروز تولد او را تا پایان دوره پهلوی گرامی می‌داشت؛ زیرا مطابق قانون اساسی مشروطه فرزند ذکور به عنوان ولیعهد تداوم دهنده سلطنت محسوب می‌شد.[۱۵][۱۶]

رضا پهلوی شش سال داشت که به کاخ اختصاصی خود راه یافت.[۱۷] کاخ وی، بنای قدیمی و کوچک کوشک احمدشاهی واقع در مجموعه باغ نیاوران بود که پیش از نقل مکان رضا پهلوی کاملاً بازسازی شد.[۱۸] در آن جا وی تحت نظر یک معلم فرانسوی به نام مادمازل ژوئل فوبه قرار گرفت و چند نفر از آجودان‌های شاه نیز به انجام امور مختلف وی گمارده شدند.[۱۹][۲۰][۲۱]

یک سال بعد و در سن ۷ سالگی، محمدرضا پهلوی تاج ولیعهدی را بر سر او نهاد. با این کار، او رسماً بر اساس قانون اساسی مشروطه ولیعهد ایران شد. مراسم تاجگذاری در کاخ گلستان برگزار شد.[۲۲][۲۳]

هنگامی که رضا پهلوی به سیزده سالگی رسید، محمدرضا پهلوی شخصاً پرواز را به او آموخت.[۲۴]

نوجوانی و تحصیلات

در تاریخ ۲۳ اسفند ۱۳۵۶ رضا پهلوی، در محل پایگاه چهارم شکاری وحدتی دزفول، نخستین پرواز انفرادی خود را با جنگندهٔ اف-۵ انجام داد.[۲۵]

در جریان انقلاب ایران در سال ۱۳۵۷، رضا پهلوی ۱۸ سال داشت و به تازگی موفق به اخذ دیپلم متوسطه شده بود و در حال انجام دوره آموزش پرواز جنگنده در ایالات متحده بود. با وقوع انقلاب، رضا پهلوی دیگر نتوانست به ایران بازگردد.[۲۶]

او دورهٔ پیشرفتهٔ خلبانی جت‌های جنگنده را در پایگاه نیروی هوایی ریس در لاباک، تگزاس گذراند.[۲۷][۲۸][۲۹]

پهلوی در سپتامبر ۱۹۷۹/شهریور ۱۳۵۸ تحصیلات دانشگاهی خود را با ورود به کالج ویلیامز واقع در ویلیامزتاون، ماساچوست، آمریکا آغاز کرد. خانواده او نیز در همین منطقه غرب ماساچوست و جنوب ورمانت ساکن شدند و شروع به تحصیل کردند.[۳۰] در این زمان پدرش در تبعید و بیمار بود. پهلوی در زمان وفات پدرش همراه او بود و او در تحصیلاتش وقفه انداخت تا تصمیمات سیاسی بگیرد. پس از درگذشت محمدرضا پهلوی، رضا پهلوی به تنهایی به مراکش نقل مکان کرد و به‌طور مکاتبه‌ای[۳۱] در دانشگاه کالیفرنیای جنوبی در آمریکا، به تحصیل پرداخت و در سال ۱۹۸۵ مدرک کارشناسی خود را در رشته علوم سیاسی دریافت کرد.[۳۲][۳۳]

فعالیت‌های سیاسی

 
رضا پهلوی، یک روز پس از مرگ پدرش در قاهره و در حال یادکرد قسم به قانون اساسی مشروطه مبنی بر «مبارزه با جمهوری اسلامی و روح‌الله خمینی» و آغاز فعالیت‌های سیاسی.

رضا پهلوی، فعالیت‌های سیاسی خود را بلافاصله پس از مرگ پدرش آغاز کرد. او مدتی به مراکش، از آنجا به پاریس، و نهایتاً در سال ۱۹۸۴ به حومه واشینگتن دی سی در شمال ویرجینیای آمریکا عزیمت کرد.[۳۴] رضا پهلوی به عنوان یکی از رهبران اصلی اپوزیسیون ایران شناخته می‌شود.[۶][۳۵][۳۶][۳۷][۳۸][۳۹]

او با کمک مالی به رادیو نجات ایران (در قاهره) شروع به فعالیت علیه جمهوری اسلامی ایران کرد.[۴۰] با ترور ارتشبد غلامعلی اویسی در سال ۱۳۶۲، فعالیت رضا پهلوی نیز برای مدتی رو به کاهش گذاشت و با ترک مراکش به آمریکا رفت.[نیازمند منبع]

رضا پهلوی در کتابی که در سال ۲۰۰۲ با نام نسیم دگرگونی: آینده دموکراسی در ایران و به زبان انگلیسی منتشر کرد دیدگاه‌های خود را در زمینه حمایت از جنبش‌های «ناآرامی‌های مدنی و قیام‌های بدون خشونت» مطرح کرد که این کتاب به زبان فارسی نیز ترجمه شده‌است. سایر کتاب‌های وی بیانیه میثاق با مردم[۴۱] و آزادی برای هم‌میهنانم[نیازمند منبع]نام دارند که هر دو به فارسی نیز برگردانده شده‌اند.[۴۲] همچنین در سال ۲۰۰۹ میلادی، کتابی از رضا پهلوی به نام زمان انتخاب (فرانسوی: Iran: L'Heure du Choix, Denoël‎) به زبان فرانسه منتشر شد.[۴۳]

در فروردین ماه ۱۳۹۲ او ائتلاف شورای ملی ایران را بنیان‌گذاری و سپس رهبری کرد اما در شهریور ۱۳۹۶ رسماً از سِمت خود به عنوان رهبر شورای ملی کناره‌گیری کرد.[۴۴]

رضا پهلوی، مهم‌ترین هدف از فعالیت‌های سیاسی خود را «برپایی نظامی سکولار و مردم‌سالار در ایران» می‌داند.[۴۵]

او در آغاز جنگ ایران و عراق طی نامه‌ای به نیروی هوایی ایران، پیشنهاد کرده بود تا به عنوان خلبان جنگنده در جنگ ایران و عراق شرکت کند، که مقامات وقت ایران این تقاضا را بی‌پاسخ گذاشتند.[۴۶] او همواره به عنوان یک شهروند ایرانی در خارج از کشور به مبارزه سیاسی برای حقوق بشر و دموکراسی در ایران و تلاش برای اتحاد بین ایرانیان داخل و خارج از کشور پرداخته‌است.[۴۷]

در راستای رویدادهای پس از اعلام نتایج انتخابات ریاست جمهوری دهم، رضا پهلوی از جامعهٔ جهانی خواست تا «از جنبش نافرمانی مدنی مردم ایران» در مقابل حکومت مذهبی این کشور پشتیبانی کنند.[۴۸]

شکایت از علی خامنه‌ای به دیوان بین‌المللی کیفری

رضا پهلوی در آذرماه ۱۳۹۰، خواهان محاکمه علی خامنه‌ای، به اتهام ارتکاب «نقض حقوق بشر و جنایت علیه بشریت» در دیوان بین‌المللی کیفری شد. رضا پهلوی، در خردادماه ۱۳۹۱ در سفر به هلند در دیدار با لوئیس‌مورنواوکامپو، دادستان دادگاه بین‌المللی لاهه شکایت خود را از رهبر جمهوری اسلامی ایران به اتهام «جنایت علیه بشریت» به دادگاه بین‌المللی کیفری تسلیم کرد.[۴۹][۵۰]

در تاریخ ۳ دی ۱۳۹۸، از اروپاییان خواست تا به جای تجارت با حکومت ایران، پرونده کشته‌شدن بیش از ۱۵۰۰ تظاهرکننده در اعتراضات سراسری آبان‌ماه ۱۳۹۸ را به دیوان کیفری بین‌المللی ارجاع دهند.[۵۱]

پروژه ققنوس

پهلوی در سال ۱۳۹۷، پروژه ققنوس را که ابتکار او آغاز شده در واشینگتن آمریکا معرفی کرد. مدیر این پروژه، آن را یک اندیشکده علمی و هدف آن را ارائه برنامه‌هایی برای مسایل بنیادین ایران اعلام کرد.[۵۲][۵۳] این پروژه کنفرانس‌هایی را برگزار کرده‌است.[۵۴]

تحریم انتخابات

رضا پهلوی در ضرورت تحریم انتخابات مجلس شورای اسلامی (۱۳۹۹–۱۳۹۸) گفت: «رای دادن و شرکت کردن در انتخابات به معنای تبرئه حکومت ایران از همه جنایت‌هایی است که انجام داده، آن هم وقتی به تازگی ۱۵۰۰ نفر از معترضان را در اعتراضات آبان‌ماه کشته‌است». وی افزود «با تحریم انتخابات به دنیا پیام می‌دهیم که این خیمه‌شب بازی جمهوری اسلامی است».[۵۵]

در این دوره، با ۴۲٫۵٪، کمترین میزان مشارکت مردم در یازده دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی رقم خورد.[۵۶]

پیمان نوین

 
سفر رسمی رضا پهلوی و هیئت همراه به مسکو، در سال ۱۹۷۶.

رضا پهلوی در تاریخ ۷ مهر ۱۳۹۹ (۲۸ سپتامبر ۲۰۲۰) در پیامی ویدیویی با عنوان «پیمان نوین» از همه نیروهای سیاسی دموکراسی‌خواه خواست تا با کنار گذاشتن اختلافات برای گذار از جمهوری اسلامی متحد شوند.[۵۷][۵۸] او گفت «انگیزهٔ من رسیدن به قدرت سیاسی نیست، بلکه تلاش برای برقراری سیستمی است که در آن، قدرت هرگز در انحصار یک فرد یا یک گروه نباشد».[۵۹]

رضا پهلوی از همه مخالفان حکومت خواست اعتصاب‌ها و اعتراض‌ها و نافرمانی‌های مدنی را در نقاط مختلف کشور به هم پیوند بزنند، در واحدهای کار و محلات، حلقه‌های کوچک اعتراض شکل دهند و نافرمانی مدنی را در هر شکل تبلیغ کنند.[۶۰][۶۱]

او همچنین در بخش دیگری از این پیام نیروهای ارتش را خطاب قرار داد و گفت در شرایطی که حکومت جمهوری اسلامی در حال فروش منابع کشور و شلیک‌کردن مستقیم به روی شهروندان بی‌گناه است، وظیفه آن‌ها دفاع از مردم است.[۶۲] شاهزاده خطاب به «بدنه بسیج و سپاه» گفت انتخاب کنید که «طرف مردم می‌ایستید یا با حکومت» خواهید ماند.[۶۳][۶۴]

سفر به اسرائیل

رضا پهلوی در آوریل ۲۰۲۳ به اسرائیل سفر کرد و در فرودگاه مورد استقبال گیلا گاملیل وزیر اطلاعات اسرائیل قرار گرفت. او با مقامات ارشد اسرائیلی از جمله بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر، و اسحاق هرتسوگ رئیس‌جمهور، و اسرائیلی‌های ایرانی‌تبار دیدار کرد و در مراسم سالانه یادبود هولوکاست شرکت کرد. دولت اسرائیل در بیانیه ای، شاهزاده رضا پهلوی را «ارشدترین شخصیت ایرانی که تاکنون دیدار عمومی از اسرائیل داشته» خواند.[۶۵] پهلوی ابراز امیدواری کرد ایران و اسرائیل در صورت تغییر رژیم در ایران مشابه دوره پدرش دوباره «شرکای استراتژیک» شوند.[۶۶] پهلوی در این سفر از یک تأسیسات نمک زدایی از آب و باغ‌های بهایی حیفا دیدار کرد.[۶۷] او سفر خود را فرصتی برای آوردن «پیام دوستی از مردم ایران» خواند. طرفداران پهلوی دیدار او را تاریخی خواندند و آن را گواهی بر این دانستند که اسرائیل «انقلاب ملی» در ایران را به رسمیت شناخته و شاهزاده رضا پهلوی را «تنها رهبر» آن می‌داند. برخی ایرانیان او را بابت سکوت در خصوص وضعیت فلسطینیان و بازدید از کشوری که تهدید به حمله نظامی به ایران کرده مورد انتقاد قرار دادند.[۶۸]

بیانیه‌ها

اعتراضات سیستان و بلوچستان

رضا پهلوی در واکنش به اعتراضات سیستان و بلوچستان در بیانیه‌ای نوشت: «سوخت‌بری انتخاب هم‌میهنان بلوچ مظلوم ما در سیستان و بلوچستان نیست، این جمهوری اسلامی است که مردم محروم استان‌های مرزی ایران را به کارهای خطرناکی چون سوختبری و کولبری وادار کرده و خود نیز آنها را به گلوله می‌بندد.»[۶۹][۷۰] وی همچنین در بیانیهٔ جداگانه‌ای اختلال و قطع اینترنت در استان سیستان و بلوچستان را حربهٔ حکومت برای مخفی‌کردن جنایاتش خواند.[۷۱]

قتل روح‌الله زم

رضا پهلوی در پیامی به تاریخ ۱۲ دسامبر ۲۰۲۰ (۲۲ آذر ۱۳۹۹) ضمن تسلیت به خانوادهٔ روح‌الله زم، مدیر کانال تلگرامی آمدنیوز او را «بی‌گناه و قربانی رژیم خون‌ریز» دانست و هدف از ربایش و اعدام او را ارعاب دیگر کسانی در درون رژیم دانست که از آن جدا شده یا می‌خواهند جدا شوند.[۷۲][۷۳]

قتل نوید افکاری

رضا پهلوی در یادداشتی به تاریخ ۱۳ سپتامبر ۲۰۲۰ (۲۳ شهریور ۱۳۹۹) که در روزنامهٔ وال استریت ژورنال منتشر شد، نوشت: «رژیم با اعدام نوید افکاری یک پیام دقیق به مردم ایران داد: اگر اعتراض کنید، صرف‌نظر از آنکه چه کسی هستید، شما را می‌کشیم.» او در ادامه مقاله نوشت: «در ازای هر نوید افکاری که رژیم می‌گیرد، ده‌ها ایرانی دیگر به تلاش برای آزادی و دموکراسی می‌پیوندند. وقتی که مردم ایران دوباره به خیابان‌ها آمدند تا خواستار پایان جمهوری اسلامی شوند-که قطعاً همین‌طور هم خواهد شد- جهان آزاد باید در کنار آنها بایستد.»[۷۴][۷۵]

قرارداد ۲۵ساله ایران و چین

رضا پهلوی در تاریخ ۱۷ تیر ۱۳۹۹ «برنامه ۲۵ ساله همکاری‌های جامع ایران و چین» را «ننگین» و «بی‌اعتبار» توصیف کرد و نتیجهٔ امضاء این سند را «تاراج منابع طبیعی ایران و پذیرش ارتش بیگانه» در خاک کشور دانست.[۷۶][۷۷][۷۸] شاهزاده تأکید کرد: «قرارداد ۲۵ساله با چین، قراردادی از موضع ضعف و خیانتی انکارناپذیر به منافع ملی ایران است.»[۷۹][۸۰]

خشونت خانگی و قوانین جمهوری اسلامی

رضا پهلوی در تاریخ ۶ خرداد ۱۳۹۹ در واکنش به قتل رومینا اشرفی به دست پدرش، با انتشار پیامی نوشت: «این جنایت با پشتوانهٔ قوانین واپس‌گرایانهٔ رژیم حاکم بر ایران انجام گرفته‌است. قوانینی که از خشونت خانگی و قتل ناموسی تا کودک‌آزاری و کودک‌همسری را مجاز می‌شمارد یا تسهیل می‌کند، متعلق به قرن بیست‌ویکم نیست. راه چاره، بازگشت به قوانین عرفی است.»[۸۱]

سانحه شناور پشتیبان کنارک

رضا پهلوی در تاریخ ۲۳ اردیبهشت ۱۳۹۹ در واکنش به سانحه شناور پشتیبان کنارک به که منجر به مرگ ۱۹ ملوان شد، با انتشار پیامی نوشت: «در چند ماه اخیر، نیروهای مسلح رژیم دو فاجعه را یکی در آسمان و دیگری در دریا رقم زده‌اند که منجر به جان‌باختن ۱۷۶ سرنشین هواپیمای اوکراینی، و دست‌کم ۱۹ نفر از پرسنل نیروی دریایی ارتش در آب‌های ساحلی چابهار شده‌است.» شاهزاده رضا پهلوی در ادامه پیام خود اضافه کرد: «علت وقوع این فجایع از یک‌سو، و پنهان‌کاری و دروغ‌گویی دربارهٔ آنها از سوی دیگر، نمایانگر عمق بی‌کفایتی و بی‌مسئولیتی رژیم حاکم بر میهن‌مان است.»[۸۲]

انهدام هواپیمای اوکراینی

شاهزاده رضا پهلوی در تاریخ ۲۱ دی ۱۳۹۸ و در واکنش به انهدام هواپیمای اوکراینی از سوی پدافند موشکی سپاه پاسداران، علی خامنه‌ای، رهبر نظام جمهوری اسلامی ایران را «مسئول مستقیم» این فاجعه خواند.[۸۳]

دیدگاه‌ها

 
رضا پهلوی در حین سخنرانی در مرکز اندیشه و رهبری سیاسی در دانشگاه ایالتی آریزونا.

رضا پهلوی معتقد است که سیاست‌های خارجی نظام جمهوری اسلامی، مسئول «انزوای فعلی ایران» است.[۸۴]

پهلوی معتقد است که حکومت دوره پدرش را نمی‌توان حکومت توتالیتر دانست و ایرادی که به حکومت در آن دوره وارد می‌داند نبود فضای آزاد سیاسی است،[۸۵] در عین حال می‌گوید که منتقد سرکوب‌ها و محدودیت‌های سیاسی در دوران سلطنت پدرش است.[۸۶]

رضا پهلوی مخالف هرگونه حمله نظامی کشورهای خارجی به ایران است.[۸۷]

او همواره تأکید دارد که «مسئلهٔ اصلی رژیم جمهوری اسلامی است و مادام که این نظام بر سر کار است، مردم ایران فرصت پیشرفت و آزادی را نخواهند یافت».[۴۸] رضا پهلوی معتقد به تغییر حکومت ایران از طریق رأی مردم و همه‌پرسی است[۴۳] و به عقیده وی انتخاب محتوای نظام آینده کشور و نهایتاً شکلش باید به دست مردم ایران و نمایندگان منتخب مردم ایران باشد.[۸۸] او اهداف اصلی خود را رسیدن ایران به یک مردم‌سالاری سکولار پارلمانی و قانون اساسی منطبق بر مبنای اعلامیه جهانی حقوق بشر اعلام کرده‌است.[۶] رضا پهلوی گفته اگر قرار به انتخاب باشد بین جمهوری سکولار و یک سلطنت موروثی، جمهوری را انتخاب می‌کند،[۸۹] اما در صورت انتخاب سلطنت، خواهان یافتن راهی برای انتخابی شدن سلطنت به جای موروثی بودن آن خواهد بود.[۹۰][۹۱][۹۲]

او با اشاره به نسل جدید اصلاح‌طلبان گفته‌است: «آن‌هایی که هنوز به‌دنبال تغییر رفتار این رژیم واپس‌گرا و جنایتکار هستند، همچون پیشینیان‌شان آب در هاون می‌کوبند.»[۹۳]

میزان نفوذ و محبوبیت در میان ایرانیان

 

نشست رضا پهلوی در جمع ایرانیان مقیم هلند، می ۲۰۱۲

در اعتراضات دی ۱۳۹۶ ایران شعارهایی همچون «ای شاه ایران برگرد به ایران»، «شاه برگرد شاه برگرد شاه برگرد»، «رضاشاه روحت شاد»، «شاهنشاه روحت شاد»، «رضا، رضا پهلوی»، «رضا شاه معذرت معذرت»، «ولیعهد کجایی به داد ما بیایی»، «ایران که شاه نداره حساب و کتاب نداره»، در میان معترضان در شهرهای مختلف به طرفداری از خاندان پهلوی سر داده شد، که تحلیل‌ها نشان می‌دهند مقبولیت خاندان پهلوی و متعاقب آن رضا پهلوی در میان ایرانیان داخل کشور و به ویژه نسل جدید افزایش داشته‌است.[۹۴][۹۵]

پس از آن‌که علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی در اولین واکنش به اعتراضات آبان ۱۳۹۸ ایران، آن‌ها را از جمله به خانوادهٔ پهلوی نسبت داد،[۹۶] سخنگوی سپاه پاسداران نیز مدعی شد که نسل جوان ایران در مورد دودمان پهلوی «دچار شک و چالش جدی شده‌است».[۹۷] معترضان در اعتراضات آبان ۱۳۹۸ ایران در شعارهایشان خواستار بازگشت رضا پهلوی به ایران و سقوط جمهوری اسلامی شده بودند.[۹۸]

نظرسنجی‌ها

  • بر اساس تحقیق یک گروه لابی‌گر به‌نام «اتحادیه روابط عمومی آمریکایی‌های ایرانی‌تبار» از میان جامعهٔ آماری ۸٫۰۰۰ نفر از ایرانیان مقیم آمریکا، ۲۰٪ از افرادی که خود را حامی گروه‌ها و شخصیت‌های اپوزسیون ایران معرفی کرده‌بودند، در این تحقیق خود را حامی رضا پهلوی معرفی کرده بودند.[۹۹][۱۰۰]
  • بنا بر نظرسنجی «گرایش‌های سیاسی ایرانیان» - که مؤسسه گَمان در خرداد ۱۳۹۷ میلادی مابین ۱۹هزار شرکت‌کننده برگزار کرد - رضا پهلوی با ۳۷٫۹٪ «از بیشترین میزان محبوبیت در جامعه ایران» برخوردار بود.[۱۰۱] نظرسنجی گمان، با استفاده از پلتفرم سِروِی‌مانکی و با روش نمونه‌گیری گلوله‌برفی انجام گرفته‌بود.[۱۰۲]
  • همچنین باز بر پایه نتایج نظرسنجی «مؤسسه گمان» در دوره خیزش ۱۴۰۱ ایران - که بیش از ۸۰ درصد از ایرانیان، رأی مخالف به حکومت جمهوری اسلامی دادند، رضا پهلوی با ۴۸٫۶٪ بیشترین رأی، و مریم رجوی با ۰٫۸٪ کمترین رأی را دربین ایرانیان داخل کشور برای تشکیل «ائتلاف مخالفان جمهوری اسلامی» به دست آوردند.[۱۰۳][۱۰۴][۱۰۵][۱۰۶][۱۰۷]

مسایل مالی

شغل

در سال ۱۹۸۹, واشینگتن پست گزارش کرد پهلوی در مورد منبع درآمدش پاسخ داد که در هفت سال قبل از آن مورد حمایت مالی «خانواده و دوستان» قرار داشته‌است.[۱۰۸] در سال ۲۰۱۷, او به آسوشیتد پرس گفت که از سال ۱۹۷۹ «شغل جانبی‌ای» نداشته و منشأ پول او خانواده‌اش و «ایرانیان بسیاری بوده که از جنبش پشتیبانی کرده‌اند.»[۱۰۹] بنا بر گزارشی در دسامبر ۲۰۱۸ از پلیتیکو، «تصور می‌رود او عمدتاً با آنچه از ثروت خانواده اش باقی مانده زندگی می‌کند، و تنها کار تمام وقت او ابراز نظر دربارهٔ ایران است.».[۱۱۰]

انصاری در برابر پهلوی

در سال ۱۹۹۰, پهلوی و احمدعلی مسعود انصاری، از دستیاران و مشاوران مالی نزدیکش، شکایاتی را علیه یکدیگر طرح کردند.[۱۱۱] پهلوی انصاری را به اختلاس مبلغ ۲۴ میلیون دلار متهم کرد در حالی که انصاری مدعی حق حبس ۱٫۷ میلیون دلاری علیه پهلوی شد.[۱۱۱] در جریان دادرسی، وکیل پهلوی به دادگاه گفت «پهلوی به دلیل الزامات ناشی از مسئولیت‌های سیاسیش و بی تجربگی در مسایل مالی، مجبور بود برای مدیریت منابع مالیش به‌طور کامل به انصاری اعتماد کند. در طول سالیان هیچ‌کس به هیچ وجه جای انصاری به عنوان معتمد پهلوی را نگرفت. متقابلاً، هیچ‌کس به اندازه انصاری در اعتماد پهلوی خیانت نکرد» و انصاری را به جاسوسی" برای نظام جمهوری اسلامی ایران متهم کرد.[۱۱۱] انصاری این اتهامات را رد و پهلوی را متهم کرد با حیف و میل پولش را بر باد داده‌است، و اظهار داشت که وفادارانه دستورهایی را اجرا کرده که پهلوی از آنها مطلع بوده‌است.[۱۱۱] دادگاه از انصاری خواست حساب کاملی از نحوه مدیریت پولش ارائه دهد، ولی او متهم کرد که اسناد برای پیشگیری از مصادره آنها از بین برده شده‌اند. در سال ۱۹۹۶، دادگاه حکم کرد که انصاری باید ۷٫۳ میلیون دلار به خانواده پهلوی پس بدهد و او را ۲ میلیون دلار دیگر هم جریمه کرد.[۱۱۱]

زندگی شخصی

رضا پهلوی همسرش یاسمین اعتماد امینی را نخستین بار در فرودگاه واشینگتن دی سی ملاقات کرد. این دو رابطه خود را بین سوییس (که پهلوی در آن زمان آنجا زندگی می‌کرد) و کالیفرنیا (محل زندگی اعتماد امینی) برقرار کردند و یک سال بعد در روز ۲۲ خرداد ۱۳۶۵ (ژوئیه ۱۹۸۶) ازدواج کردند. پهلوی هنگام ازدواج ۲۵ ساله و اعتماد امینی ۱۷ ساله و در حال فارغ‌التحصیلی از دبیرستان بود.[۱۱۲] این دو صاحب سه دختر به نام‌های نور (۱۴ فروردین ۱۳۷۱)، ایمان (۲۱ شهریور ۱۳۷۲) و فرح (۲۷ دی ۱۳۸۲) هستند.[۱۱۳]

رضا پهلوی به عکاسی علاقمند است. او در مصاحبه‌ای در فروردین ۱۳۹۱ گفت: «اگر زندگی دوباره داشتم، شاید کارگردان سینما می‌شدم.»[۱۱۴]

رضا پهلوی، در مصاحبه‌ای که در روز جمعه ۵ تیر ماه ۱۳۸۸ با خبرنگار نشریه نیویورک تایمز، دِبورا سُلومون انجام داد، در پاسخ این پرسش که «دین شما چیست؟» گفت:

این مسئله‌ای خصوصی است اما اگر بر پاسخ من اصرار می‌ورزید، باید بگویم که البته من بر پایه آموزش و اعتقادی راسخ، «مسلمان شیعه» هستم. در واقع خود را انسانی با ایمان و دیندار می‌دانم.[۱۱۵]

حاشیه‌ها

مصاحبه با تلویزیون دولتی چین

در تاریخ ۱۸ فوریه ۲۰۱۳، مصاحبه تلویزیون دولتی چین با رضا پهلوی با واکنش حکومت جمهوری اسلامی روبرو شد.[۱۱۶] سفارت جمهوری اسلامی در پکن طی بیانیه‌ای شدیداللحن، آن را «بی‌سابقه، معنا دار و دارای تبعات» و «مداخله آشکار در امور داخلی ایران» خواند.[۱۱۷] در مصاحبه با تلویزیون دولتی چین، رضا پهلوی از «انتخابات آزاد» سخن‌گفته و خواستار تغییر «سیاست‌های قدرت‌های جهان در قبال حکومت جمهوری اسلامی» شده‌بود.[۱۱۸]

نگارخانه

کتاب‌شناسی

وی تا به حال سه کتاب نوشته‌است، سرشناس‌ترین کتاب وی:

افتخارات

ملی

  •   روبان بزرک با یقه شوالیه حاکم نشان پهلوی (۲۶ سپتامبر ۱۹۶۷, ایران)
  •   مدال تاجگذاری محمدرضا شاه پهلوی (۲۶ اکتبر ۱۹۶۷, ایران)
  •   مدال یادبود جشن‌های ۲٬۵۰۰ ساله شاهنشاهی ایران (۱۴ اکتبر ۱۹۷۱, ایران)
  •   مدال پرسپولیس (۱۵ اکتبر۱۹۷۱, ایران)

خارجی

دیگر تجلیل‌ها

پانویس

  1. https://www.bbc.com/persian/iran-features-50193175
  2. https://web.archive.org/web/20190815230528/https://www.radiofarda.com/a/b3-iran-crown-prince-leaves-inc/28740662.html
  3. Envisioning the Next Iran: The Indispensable Interplay of Human Rights and Democracy, The Huffington Post
  4. https://en.radiofarda.com/28954486.html[پیوند مرده]
  5. «تلاش رضا پهلوی برای آوردن بهار عربی به ایران». وبگاه اختصاصی رضا پهلوی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ ژوئن ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱ ژوئیه ۲۰۱۲.
  6. ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ «رضا پهلوی؛ از زندگی سیاسی تا پشت پرده خاطرات جوانی». رادیو فردا.
  7. «شاهزاده رضا پهلوی «نخبگان سیاسی» را به همکاری برای «سرنگونی جمهوری اسلامی» دعوت کرد». صدای آمریکا. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۲۱.
  8. ماروین زونیس (۱۳۷۰)، «شکستن اقتدار شاه»، شکست شاهانه، ترجمهٔ عباس مخبر، تهران: طرح نو، ص. ۱۷۲
  9. «Reza Pahlavi - Biography». بایگانی‌شده از اصلی در ۶ ژانویه ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۶ ژانویه ۲۰۱۱.
  10. رضا پهلوی: انتخاب شکل حکومت آینده با مردم ایران است
  11. Shahanshah: A Study of Monarchy of Iran By E. Burke Inlow, Inlow, E. Burke, pg. 90
  12. «رضا پهلوی: افسردگی باعث خودکشی علیرضا شد». ‭BBC ‮فارسی‬. ۱۶ دی ۱۳۸۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۱-۱۴.
  13. «علیرضا پهلوی خودکشی کرد». ‭BBC ‮فارسی‬. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۱-۱۴.
  14. «رضا پهلوی، پدرخوانده نوه پادشاه بلژیک». BBC Persian. ۲۰۰۴-۰۹-۰۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۱-۱۴.
  15. «قانون اساسی مشروطه - مشروطه». mashruteh.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۱۷.
  16. «متمم قانون اساسی مشروطه (14 ذی‌القعدة الحرام 1324)». مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۷ اوت ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۱۷ ژوئن ۲۰۲۱.
  17. ماروین زونیس (۱۳۷۰)، «کودکی و جوانی»، شکست شاهانه، ترجمهٔ عباس مخبر، تهران: طرح نو، ص. ۱۰۴
  18. «آشنایی بامجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران». سایت اطلاع‌رسانی مجموعه. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ نوامبر ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۶ نوامبر ۲۰۰۹.
  19. علی شهبازی (۱۳۷۰)، «نگهبانی در کاخ»، محافظ شاه، تهران: اهل قلم، ص. ۱۹۵ تا ۱۹۹
  20. ماروین زونیس (۱۳۷۷)، «کودکی و جوانی»، شکست شاهانه، ترجمهٔ عباس مخبر، تهران: طرح نو، ص. ۱۰۴
  21. اسدالله علم (۱۳۷۳)، «چهارم اردیبهشت ۱۹۷۴»، گفتگوهای من با شاه، ترجمهٔ عبدالرضا هوشنگ مهدوی، تهران: طرح نو، ص. ۵۸۰
  22. ماروین زونیس (۱۳۷۰)، «شکستن اقتدار شاه»، شکست شاهانه، ترجمهٔ عباس مخبر، تهران: طرح نو، ص. ۱۷۵
  23. منوچهر فرمانفرمائیان (۱۳۷۰)، «شاه و رؤیای آمریکایی»، خون و نفت، ترجمهٔ مهدی حقیقت خواه، تهران: ققنوس، ص. ۴۵۰ و ۴۵۱
  24. ماروین زونیس (۱۳۷۰)، «سودای پرواز»، شکست شاهانه، ترجمهٔ عباس مخبر، تهران: طرح نو، ص. ۲۴
  25. بابک تقوایی (۲۸ مهر ۱۳۹۵). «نبرد اشباح، ببرها و گربه‌های ایرانی برفراز انارک». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۱-۱۴.
  26. ماروین زونیس (۱۳۷۰)، «کودکی و جوانی»، شکست شاهانه، ترجمهٔ عباس مخبر، تهران: طرح نو، ص. ۱۰۵ و ۵۰۸
  27. رضا پهلوی: اگر زندگی دوباره داشتم، شاید کارگردان سینما می‌شدم، رادیو فردا
  28. A Royal Flush: Reza Pahlavi Former Crown Prince of Iran بایگانی‌شده در ۲۱ اکتبر ۲۰۰۸ توسط Wayback Machine, TIME Magazine
  29. Pahlavi recalls ‘tremendous boost to my morale’ during Air Force training in Lubbock, Lubbock Avalanche-Journal
  30. "Two children of the late Shah of Iran may..." UPI (به انگلیسی). Retrieved 2022-06-15.
  31. Hall، Carla (۱۹۸۹-۰۵-۲۱). «THE SHAH WITHOUT A COUNTRY» (به انگلیسی). Washington Post. شاپا 0190-8286. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۶-۱۵.
  32. حسن‌نیا، آرش (۲۰۱۲-۰۳-۲۱). «رضا پهلوی: اگر زندگی دوباره داشتم، شاید کارگردان سینما می‌شدم». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۱-۱۴.
  33. "Son of former Shah of Iran to speak at UCI" (به انگلیسی). 4 May 2009. Archived from the original on 18 Sep 2015. Retrieved 10 Dec 2015.
  34. Hall، Carla (۱۹۸۹-۰۵-۲۱). «THE SHAH WITHOUT A COUNTRY» (به انگلیسی). Washington Post. شاپا 0190-8286. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۲۷.
  35. افشین امیرزاده (۱۰ ژوئن ۲۰۰۵). «تحریم انتخابات: اپوزیسیون خارج از کشور». www.bbc.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۱-۱۴.
  36. In Iran, an Angry Generation Longs for Jobs, More Freedom and Power, New York Times
  37. Royal Democrat بایگانی‌شده در ۱۵ مه ۲۰۰۸ توسط Wayback Machine, The Wall Street Journal
  38. Life After the Throne بایگانی‌شده در ۲۱ اکتبر ۲۰۰۸ توسط Wayback Machine, Time Magazine
  39. Interview With Reza Pahlavi Of Iran بایگانی‌شده در ۲۲ دسامبر ۲۰۰۸ توسط Wayback Machine, Al-Watan Daily - Kuwait
  40. احمدعلی مسعود انصاری (۱۳۷۰)، «با شاهزاده در مراکش»، من و خاندان پهلوی، تهران: البرز، ص. ۲۱۰ و ۲۱۱
  41. «گفتگو با شاهزاده رضا پهلوی دربارهٔ بیانیه میثاق با مردم». صدای آمریکا. ۲۰۰۳-۰۱-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۱-۱۴.
  42. «وبگاه رسمی رضا پهلوی». بایگانی‌شده از اصلی در ۲ فوریه ۲۰۰۶. دریافت‌شده در ۲ اوت ۲۰۰۶.
  43. ۴۳٫۰ ۴۳٫۱ «‭‮گفتگو با رضا پهلوی‬». BBC ‮فارسی‬. ۲۸ بهمن ۱۳۸۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۱-۱۴.
  44. «کناره‌گیری رضا پهلوی از ریاست «شورای ملی ایران»». رادیو فردا. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۵ اوت ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۰-۱۷.
  45. رضا پهلوی: «روحانیون ایران در معرض خطر قرار دارند» بایگانی‌شده در ۲۱ ژوئن ۲۰۰۹ توسط Wayback Machine، العربیه فارسی
  46. «ایرانیستاز - بخش دوم گفتگوی تقاطع با شاهزاده رضا پهلوی». تقاطع. ۱۸ ژوئن ۲۰۱۷.
  47. Life، Kayhan (۲۰۱۸-۰۷-۱۲). «'All Totalitarian Rules Eventually End': An Interview with Reza Pahlavi». KAYHAN LIFE (به انگلیسی). بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ اوت ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۸-۱۶.
  48. ۴۸٫۰ ۴۸٫۱ ناصر اعتمادی (۲۰۰۹-۰۶-۱۴). «رضا پهلوی جامعهٔ جهانی را به پشتیبانی از مردم ایران فراخواند». رادیو بین‌المللی فرانسه. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۱-۱۴.
  49. میریان، شهرام (۲۰۱۲-۰۵-۲۵). «رضا پهلوی: وحشت رژیم از قیام مردم از هر تحریمی اثرگذارتر است». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۱-۱۴.
  50. خاکزاد، ژان (۲۰۱۲-۰۶-۰۱). «رضا پهلوی: تلاشم این بوده که از حمله نظامی به کشورمان اجتناب شود». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۱-۱۴.
  51. «شاهزاده رضا پهلوی: پرونده کشتار ۱۵۰۰ ایرانی را به دیوان لاهه ارسال کنید». ایندیپندنت فارسی. ۲۰۱۹-۱۲-۲۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۱-۱۴.
  52. «پروژه ققنوس؛ طرح رضا پهلوی برای «بازسازی ایران» کلید خورد». رادیو فردا. ۲۰۱۹-۰۲-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۲۸.
  53. «رونمایی از پروژه ققنوس در واشینگتن». DW. ۱۳۹۷-۱۲-۰۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۲۸.
  54. «شاهزاده رضا پهلوی در نشست ققنوس: یک ایرانی می‌خواهد بداند ۵۰ سال آینده با چه مواجه خواهیم بود». صدای آمریکا. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۲۸.
  55. «شاهزاده رضا پهلوی: با تحریم انتخابات به دنیا پیام می‌دهیم که این «خیمه شب بازی» جمهوری اسلامی است». صدای آمریکا. ۲۰۲۰-۰۲-۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۱-۱۴.
  56. «انتخابات مجلس ایران؛ کمترین نرخ مشارکت در جمهوری اسلامی». BBC News فارسی. ۲۰۲۰-۰۲-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۳.
  57. «رضا پهلوی خواستار 'اتحاد' اپوزیسیون و پیوند زدن 'اعتراض‌های داخل ایران' شد». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۱-۱۴.
  58. «شاهزاده رضا پهلوی، خواستار اتحاد مخالفان جمهوری اسلامی برای نجات ایران». صدای آمریکا. ۲۰۲۰-۰۹-۲۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۱-۱۴.
  59. «شاهزاده رضا پهلوی خواستار گسترش و پیوند اعتراض‌ها و اعتصاب‌ها در داخل کشور شد». رادیو فردا. ۲۰۲۰-۰۹-۲۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۱-۱۴.
  60. «پیام شاهزاده رضا پهلوی به مردم: روی نجات ایران متمرکز شویم». ایران اینترنشنال. ۲۰۲۰-۰۹-۲۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۱-۱۴.
  61. «تاکید رضا پهلوی نسبت به لزوم "گذار از جمهوری اسلامی ایران" برای "نجات ایران"». ار. اف. ای - RFI. ۲۰۲۰-۰۹-۲۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۱-۱۴.
  62. «شاهزاده رضا پهلوی خواستار گسترش و پیوند اعتراض‌ها و اعتصاب‌ها در داخل کشور شد». رادیو فردا. ۲۰۲۰-۰۹-۲۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۱-۱۴.
  63. «شاهزاده رضا پهلوی ایرانیان را به اعتراض، اعتصاب و نافرمانی مدنی فراخواند». ایندیپندنت فارسی. ۲۰۲۰-۰۹-۲۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۱-۱۴.
  64. «دعوت رضا پهلوی به "اعتصاب و اعتراض و نافرمانی مدنی"». DW. ۱۳۹۹-۰۷-۰۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۱-۱۴.
  65. Reuters (2023-04-17). "Son of toppled Iranian Shah to visit Israel" (به انگلیسی). Retrieved 2023-04-20.
  66. Keller-Lynn، Carrie. «In Israel, son of last shah says Iranians 'absolutely' ready for Israel ties». www.timesofisrael.com (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۴-۲۰.
  67. "Son of Iran's Shah Pahlavi Visits Israel". Asharq AL-awsat (به انگلیسی). Retrieved 2023-04-20.
  68. Esfandiari, Golnaz. "Iranian Former Crown Prince's 'Historic' Trip To Israel Courts Controversy" (به انگلیسی). Retrieved 2023-04-20.
  69. رضا پهلوی خواستار همراهی با اعتراضات مردم سراوان شد، العربیه فارسی
  70. شاهزاده رضا پهلوی: جمهوری اسلامی مردم را به سوخت‌بری وادار و بعد آنها را می‌کشد، ایندیپندنت فارسی
  71. «ادامه اعتراضات پراکنده در سیستان و بلوچستان| شاهزاده رضا پهلوی: دیکتاتوری حاکم با قطع اینترنت می‌خواهد جنایاتش را مخفی کند». ایران اینترنشنال. ۲۰۲۱-۰۲-۲۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۱-۱۴.
  72. «شاهزاده رضا پهلوی روح‌الله زم را «قربانی رژیم خونریز» ایران دانست». ایندیپندنت فارسی. ۲۰۲۰-۱۲-۱۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۱-۱۴.
  73. «واکنش‌های جهانی به اعدام روح‌الله زم ادامه دارد». رادیو فردا. ۲۰۲۰-۱۲-۱۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۱-۱۴.
  74. «شاهزاده رضا پهلوی: هدف از اعدام نوید افکاری، سرکوب اعتراضات از طریق ایجاد وحشت بود». ایران اینترنشنال. ۲۰۲۰-۰۹-۱۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۱-۱۴.
  75. Pahlavi، Reza (۲۰۲۰-۰۹-۱۳). «Opinion | Navid Afkari's Murder Was a Message» (به انگلیسی). Wall Street Journal. شاپا 0099-9660. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۱-۱۴.
  76. «سند همکاری ایران و چین؛ 'حکمت‌آمیز' یا 'قرارداد ترکمن‌چای'». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۱-۱۴.
  77. «واکنش شاهزاده رضا پهلوی به قرارداد ۲۵ساله با چین: رژیم در پی تاراج منابع کشور است». ایندیپندنت فارسی. ۲۰۲۰-۰۷-۰۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۱-۱۴.
  78. «شاهزاده رضا پهلوی «قرارداد ۲۵ ساله» ایران با چین را محکوم کرد». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۱-۱۴.
  79. «شاهزاده رضا پهلوی: قرارداد ۲۵ساله با چین از موضع ضعف و خیانتی انکارناپذیر به منافع ملی ایران است». ایران اینترنشنال. ۲۰۲۰-۰۷-۰۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۱-۱۴.
  80. «پیام رضا پهلوی در محکومیت قرارداد ۲۵ساله ایران با چین: این قرارداد، خیانتی انکارناپذیر به منافع ملی ایران‌است». ار. اف. ای - RFI. ۲۰۲۰-۰۷-۰۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۱-۱۴.
  81. «شاهزاده رضا پهلوی: قتل فجیع رومینا با پشتوانه قوانین واپسگرایانه رژیم حاکم انجام گرفت». ایندیپندنت فارسی. ۲۰۲۰-۰۵-۲۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۱-۱۴.
  82. «شاهزاده رضا پهلوی شلیک نظامیان ایران به نیروهای خودی را نشانه بی‌کفایتی و بی‌مسئولیتی رژیم ایران دانست». صدای آمریکا. ۲۰۲۰-۰۵-۱۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۱-۱۴.
  83. «شاهزاده رضا پهلوی: خامنه‌ای مسئول مستقیم سقوط هواپیمای اوکراینی است». ایران اینترنشنال. ۲۰۲۰-۰۱-۱۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۱-۱۴.
  84. «رضا پهلوی سخنان خامنه‌ای دربارهٔ معترضان را "بزدلانه" خواند – DW – ۱۳۹۸/۸/۲۹». dw.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۱-۱۴.
  85. «رضا پهلوی: انتخاب شکل حکومت آینده با مردم ایران است». وبگاه اختصاصی رضا پهلوی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ ژوئیه ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۱۷ ژانویه ۲۰۱۳.
  86. "رضا پهلوی؛ از زندگی سیاسی تا پشت پرده خاطرات جوانی". Retrieved 2010-03-29.
  87. Shah's exiled son: Don't attack Iran بایگانی‌شده در ۹ اکتبر ۲۰۰۸ توسط Wayback Machine, Ha'aretz
  88. رضا پهلوی: انتخاب شکل حکومت آینده با مردم ایران است، وبگاه اختصاصی رضا پهلوی، بایگانی‌شده از اصلی در ۲ ژوئیه ۲۰۱۱، دریافت‌شده در ۱۷ ژانویه ۲۰۱۳
  89. «نشست مخالفان در کنفرانس مونیخ؛ مردم ایران خواهان تغییر رژیم هستند». BBC News فارسی. ۲۰۲۳-۰۲-۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۲۲.
  90. «در کنفرانس امنیتی مونیخ ۲۰۲۳ چه گذشت؟». euronews. ۲۰۲۳-۰۲-۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۲۲.
  91. «شاهزاده رضا پهلوی و بنیادهای مشروطه ایران». ایندپندنت فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۶-۰۶.
  92. «رضا پهلوی: نظام جمهوری را به سلطنت موروثی ترجیح می‌دهم». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۶-۰۶.
  93. «شاهزاده رضا پهلوی: جوانان را در زمین و آسمان و دریا می‌کشند، سپس به خانواده‌های آنها توهین می‌کنند». ایندیپندنت فارسی. ۲۰۲۰-۰۵-۱۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۱-۱۴.
  94. محمدی، مجید (۲۰۱۸-۰۱-۰۹). «تحلیل شعارهای حرکت اعتراضی دی ماه ۹۶ ایران» (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۸-۱۶.
  95. صحرا (مقرب)، نسیم (۲۰۱۸-۰۱-۰۳). «شعارهای هفته اول تظاهرات سراسری چه می‌گویند؟» (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۸-۱۶.
  96. «هشدار منتقدان و مخالفان سیاسی دربارهٔ برخورد حکومت با معترضان در ایران». بی‌بی‌سی فارسی.
  97. «سخنگوی سپاه: نتوانستیم در مورد حکومت پهلوی آگاهی‌بخشی کنیم، نسل جوان دچار شک شده‌است». رادیو فردا. ۲۰۱۹-۱۱-۲۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۱-۱۴.
  98. "Special Report: Iran's leader ordered crackdown on unrest - 'Do whatever it takes to end it'" (به انگلیسی). 2019-12-23. Retrieved 2023-11-14.
  99. این تحقیق در سال ۲۰۱۳ میلادی و با هدایت مرکز تحقیقات جامعه‌شناسی دانشگاه جرج میسون و از طریق مصاحبهٔ تلفنی انجام شده‌بود.
  100. «2013 NATIONAL PUBLIC OPINION SURVEY of IRANIAN AMERICANS» (PDF). اتحادیه روابط عمومی آمریکایی‌های ایرانی‌تبار با هدایت مرکز تحقیقات مطالعات جامعه‌شناسی دانشگاه جرج میسون. صص. ۱۰. بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۱۶ مه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۶ دسامبر ۲۰۱۹.
  101. گزارش نظرسنجی گرایش‌های سیاسی ایرانیان - خرداد ١٣٩٧ بایگانی‌شده در ۶ دسامبر ۲۰۱۹ توسط Wayback Machine، مؤسسه گَمان
  102. «در یک انتخابات آزاد به چه کسی رأی می‌دهید؟». www.radiozamaneh.com. ۲۰۱۷-۰۴-۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۱-۱۴.
  103. «نظرسنجی مؤسسه «گمان»؛ رای «نَه» بیش از ۸۰ درصدی ایرانیان به جمهوری اسلامی». رادیو فردا. ۲۰۲۳-۰۲-۰۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۰۴.
  104. «نظرسنجی جدید: مخالفت ۸۰درصدی با جمهوری اسلامی در ایران». DW. ۱۴۰۱-۱۱-۱۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۰۴.
  105. «گزارش نظرسنجی «نگرش ایرانیان به اعتراضات سراسری ۱۴۰۱» – گَمان». gamaan.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۰۴.
  106. «نظرسنجی مؤسسه گمان: ۸۱ درصد به جمهوری اسلامی «نه» گفتند». بی‌بی‌سی فارسی. ۵ فوریه ۲۰۲۳. دریافت‌شده در ۵ فوریه ۲۰۲۳.
  107. «یک نظرسنجی: ۸۱ درصد ایرانیان داخل و ۹۰ درصد ایرانیان خارج از کشور موافق اعتراضات هستند». صدای آمریکا. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۲-۰۵.
  108. Hall، Carla (۱۹۸۹-۰۵-۲۱). «THE SHAH WITHOUT A COUNTRY» (به انگلیسی). Washington Post. شاپا 0190-8286. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۵-۱۷.
  109. JON GAMBRELL (2017-04-11). "Iran's long-exiled prince wants a revolution in age of Trump". AP NEWS (به انگلیسی). Retrieved 2023-11-14.
  110. "Son of deposed Iranian Shah calls for U.S. -backed regime change". Politico. 13 December 2018. Retrieved 22 May 2019.
  111. ۱۱۱٫۰ ۱۱۱٫۱ ۱۱۱٫۲ ۱۱۱٫۳ ۱۱۱٫۴ Hsu, Spencer S. (22 July 1996), "Reversal of Fortune", The Washington Post, retrieved 15 September 2020
  112. Hall، Carla (۱۹۸۹-۰۵-۲۱). «THE SHAH WITHOUT A COUNTRY» (به انگلیسی). Washington Post. شاپا 0190-8286. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۱-۲۸.
  113. زندگی‌نامه رضا پهلوی بایگانی‌شده در ۱۸ سپتامبر ۲۰۰۹ توسط Wayback Machine، وبگاه رسمی رضا پهلوی
  114. حسن‌نیا، آرش (۲۰۱۲-۰۳-۲۱). «رضا پهلوی: اگر زندگی دوباره داشتم، شاید کارگردان سینما می‌شدم». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۱-۱۴.
  115. http://www.nytimes.com/2009/06/28/magazine/28fob-q4-t.html?_r=0
  116. «اعتراض ایران به مصاحبه تلویزیون دولتی چین با رضا پهلوی‬». BBC ‮فارسی‬. ۱ اسفند ۱۳۹۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۱-۱۴.
  117. تقی‌زاده، رضا (۲۰۱۳-۰۲-۲۰). ««مداخله چین در امور ایران»، اعتراض به مصاحبه با رضا پهلوی». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۱-۱۴.
  118. «ایران: مصاحبه تلویزیون چین با رضا پهلوی تبعات دارد». DW. ۱۳۹۱-۱۱-۳۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۱-۱۴.
  119. "REZA S.A.I. Ciro decorato di Gran Cordone" (به ایتالیایی). Retrieved 16 October 2012.
  120. "Boletín Oficial del Estado" (PDF).
  121. "Reply to a parliamentary question" (PDF) (به آلمانی). p. 458. Retrieved 16 October 2012.
  122. "King Kigeli". King Kigeli. Archived from the original on 12 August 2022. Retrieved 10 July 2023.
  123. RFE/RL (22 March 2012). "Farda Audience Picks Late Shah's Son As Iran's Person of the Year". Radio Free Europe/Radio Liberty.
  124. Talbot, Victoria (26 January 2017). "Beverly Hills News – Iranian Crown Prince Reza Pahlavi Seeks Support For Peaceful Revolution". Archived from the original on 26 October 2017. Retrieved 10 July 2023.
  125. "The Mayor of Beverly Hills Presenting the Key to the City to The Crown Prince of Iran Reza Pahlavi". یوتیوب. January 2017. Archived from the original on 2021-12-21.
  126. «شاهزاده رضا پهلوی: اقلیت‌های جنسی و جنسیتی در ایران پیش از «رژیم ملاها» آزادی داشتند». صدای آمریکا. ۲۲ آبان ۱۴۰۲. دریافت‌شده در ۲۳ آبان ۱۴۰۲.

پیوند به بیرون