ابراهیم بن محمد

ابراهیم بن محمد (به عربی: إبراهيم بن محمد) (زادهٔ ذی‌الحجهٔ ۸ هجری – درگذشتهٔ ۱۰ هجری) فرزند محمد، پیامبر اسلام و ماریه قبطی بود. که در نوزادی درگذشت. در بسیاری از احادیث منسوب به محمد، از ابراهیم به عنوان «نبی بن نبی» (پیامبر پسر پیامبر) یاد شده و از قول محمد روایت شده اگر او نمی‌مرد، بعد از مرگ پدرش به پیامبری می‌رسید. به عقیدهٔ برخی دانشوران، تاریخ مرگ ابراهیم در روایات اسلامی را قبل از مرگ محمد قرار داده‌اند تا با باور به ختمیت وحی تعارضی نداشته باشد.

ابراهیم بن محمد
خوشنویسی نام ابراهیم
زادهٔ	مارس/ آوریل ۶۳۰ مدینه، حجاز، عربستان
درگذشت	۲۷ ژانویه ۶۳۲ مدینه، حجاز، عربستان
آرامگاه	بقیع (منسوب)
والدین	محمد (پدر) ماریه قبطی (مادر)
خویشاوندان	قاسم (برادر) زینب (خواهر) رقیه (خواهر) ام کلثوم (خواهر) عبدالله (برادر) فاطمه (خواهر)
خانواده	اهل بیت

در منابع اسلامی گفته شده مرگ ابراهیم همزمان با خورشیدگرفتگی بوده‌است. با فرض به واقعی بودن این داستان، تاریخ دقیق مرگ او می‌بایست ۲۸ شوال ۱۰ هجری/۲۷ ژانویه ۶۳۲ میلادی بوده باشد.

پیامبر بودن ابراهیم

در بسیاری از احادیث منسوب به محمد، او از پسرش ابراهیم به عنوان پیامبر بعد از خود نام برده‌است. به عنوان مثال، در حدیثی گفته شده محمد در مراسم تشییع جنازهٔ ابراهیم بر او نماز نخواند، چراکه یک پیامبر بر پیامبری دیگر نماز نمی‌خواند. در حدیثی از قول محمد گفته شده که «به خدا قسم، او [ابراهیم] پیامبر است؛ نبی بن نبی (پیامبر پسر پیامبر).» در حدیثی که رواج زیادی هم داشته، گفته شده اگر ابراهیم زنده می‌ماند، «صدیق و نبی» می‌شد. برخی احادیث ختمیت وحی را از اساس دلیل مرگ ابراهیم دانسته‌اند: «اگر قرار بود پیامبری بعد از محمد آید، پسرش ابراهیم زنده می‌ماند.» به عقیدهٔ دانشورانی چون فرایدمن، مرگ ابراهیم در روایات اسلامی را قبل از مرگ محمد قرار داده‌اند تا با باور به ختمیت وحی تعارضی نداشته باشد.

مرگ

در منابع اسلامی اینگونه روایت شده که محمد زنی از انصار به نام أم‌سیف را برگزید تا دایهٔ ابراهیم باشد و به او شیر بدهد. بیشتر از یک سال گذشت. سرانجام یک‌بار ابراهیم شدیداً بیمار شد. او را به نخلستان مادرش ماریه بردند. ماریه و خواهرش سیرین برای بهبودی او تمام تلاش خود را کردند اما فایده‌ای نداشت. وقتی که مطمئن شدند ابراهیم زنده نمی‌ماند، محمد را آگاه کردند. محمد او را در بقیع به خاک سپرد و در فراق او بسیار گریست و گفت: «ای ابراهیم! از رفتن تو غمگین شدیم. اکنون چشم‌ها اشک می‌ریزند و قلب‌ها تنگ می‌شوند. اما چیزی جز آنچه مایهٔ رضایت پروردگارمان است نمی‌گوییم.»

شیخ عباس قمی، نویسندهٔ شیعه، در منتهی‌الآمال می‌نویسد: ابن شهر آشوب از ابن‌عباس روایت کرده‌است که:

« روزی محمد نشسته بودند. بر ران چپش ابراهیم و بر ران راستش حسین پسر علی را نشانده بود. ناگاه جبرییل نازل شد و گفت:ای محمد، پروردگارت تو را سلام می‌رساند، و می‌فرماید این هر دو را برای تو جمع نخواهم کرد. یکی را فدای دیگری گردان. پس محمد به ابراهیم نگاه کرد و گریست. به حسین نگاه کرد و گریست. پس فرمود: ابراهیم مادرش ماریه است. اگر بمیرد کسی جز من برایش محزون نخواهد شد. مادر حسین فاطمه و پدرش علی می‌باشد، پسر عم من و به منزلهٔ جان و خون من است. اگر بمیرد دختر و پسر عمم هر دو برایش اندوهگین خواهند شد. من نیز برای او محزون می‌شوم. پس اختیار می‌کنم حزن خود بر حزن ایشان. ای جبرییل ابراهیم را فدای حسین کردم. پس هر وقت محمد، حسین را می‌دید او را به سینه می‌چسبانید و می‌گفت: «فدای تو بشوم. ای کسی که ابراهیم را فدای تو کردم.» »

همزمانی تدفین با خورشیدگرفتگی

به اعتقاد مسلمانان، این قبر ابراهیم در قبرستان بقیع است.

در منابع اسلامی اینطور روایت شده که بعد از تدفین ابراهیم در بقیع، خورشیدگرفتگی رخ داد و مردم پنداشتند که خورشید به دلیل مرگ ابراهیم اندوهگین است. اما محمد گفت: «ای مردم همانا خورشید و ماه دو نشانه از نشانه‌های قدرت حق تعالی هستند که تحت اراده و فرمان او هستند و برای مرگ و حیات کسی نمی‌گریند و هر زمان دیدید آن دو یا یکی از آنها گرفت نماز بگزارید.»

خورشیدگرفتگی ۲۷ ژانویه ۶۳۲ میلادی (جمعه ۲۵ شوال ۱۰ قمری) در مدینه تا ۷۶٪ خورشید را پوشانید.

جستارهای وابسته

• محمد
• ماریه
• فرزندان محمد
• خورشیدگرفتگی ۲۷ ژانویه ۶۳۲