تایوان

کشوری در شرق آسیا
(تغییرمسیر از جمهوری چین)

تایوان با نام رسمی جمهوری چین (همچنین با نام‌های چین تایپه، چین ملی و فُرمُز نیز شناخته می‌شود) یک کشور جزیره‌ای در شرق آسیا است که از جزایر تایوان، پنگهو، کینمن، ماتسو و شماری جزیرهٔ کوچک دیگر تشکیل می‌شود که همگی در سواحل شرق چین هستند. این کشور از راه تنگه تایوان از غرب با جمهوری خلق چین، از شمال شرق با ژاپن و از جنوب با فیلیپین همسایه است.

جمهوری چین

中華民國
Zhōnghuá Mínguó
تایوان
نشان ملی تایوان
نشان ملی
سرود: سه اصل خلق،
موقعیت تایوان
پایتخت
و بزرگترین شهر
تایپه
۲۵°۰۲′ شمالی ۱۲۱°۳۸′ شرقی / ۲۵٫۰۳۳°شمالی ۱۲۱٫۶۳۳°شرقی / 25.033; 121.633
زبان(های) رسمیماندارین معیار
حکومتنظام نیمه‌ریاستی
• رئیس‌جمهور
• معاون رئیس‌جمهور
نخست‌وزیر
معاون نخست‌وزیر
تسای اینگ-ون
چن چیان جین
لین چوان
لین هسی یو
بنیان‌گذاری۱۰ اکتبر ۱۹۱۱
۱ ژانویه ۱۹۱۲
مساحت
• کل
۳۶٬۱۹۸ کیلومتر مربع (۱۳٬۹۷۶ مایل مربع) (۱۳۴ام)
• آبها (٪)
۱۰٫۳۴
جمعیت
• سرشماری
(۲۰۲۰)
۲۳٬۸۱۲٬۰۰۰[۱] (۵۳ام)
• تراکم
۶۵۰ بر کیلومتر مربع (۱٬۶۸۳٫۵ بر مایل مربع) (۱۷ام)
تولید ناخالص داخلی (GDP)  برابری قدرت خرید (PPP)برآورد ۲۰۱۷ 
• کل
$۵۶۶٫۷۵۷
• سرانه
$۲۴٬۰۲۷
شاخص توسعه انسانی (۲۰۱۴)۰٫۸۸۲ [الف]
۲۵ام(بسیار بالا)
واحد پولدلار جدید تایوان (TWD)
منطقه زمانیGMT
پیش‌شماره تلفنی۸۸۶+
کد ایزو ۳۱۶۶TW
دامنه سطح‌بالا.tw
. 台灣
. 台湾

دولت جمهوری چین در ۱۰ اکتبر ۱۹۱۱ در پی قیام ووچانگ تشکیل شد و در ۱ ژانویه ۱۹۱۲ رسمیت یافت. این دولت در گذشته بخشی از سرزمین اصلی چین و جمهوری مغولستان را در بر می‌گرفت. این کشور پس از پایان جنگ جهانی دوم مجمع‌الجزایر تایوان و پنگو را از ژاپن باز پس گرفت و قانون اساسی جدیدی را در سال ۱۹۴۷ به تصویب رسانید. اما در پی جنگ داخلی چین در سال ۱۹۴۹، کومینتانگ (حزب ناسیونالیست چین) حزب حاکم کشور تمامی سرزمین اصلی این کشور را به حزب کمونیست چین واگذار کرد. در نتیجه دولت جمهوری چین به ریاست چیانگ کای‌شک در جزیره تایوان مستقر شده و شهر تایپه را به عنوان پایتخت موقت دولت در تبعید این کشور برگزید و خود را همچنان دولت مشروع سرزمین اصلی چین و مغولستان می‌دانست. این در حالی است که از آن هنگام تاکنون دولت جمهوری خلق چین بر سرزمین اصلی حکومت می‌کند.

دولت تایوان در اوایل دوران جنگ سرد از سوی بسیاری از کشورهای غربی و سازمان ملل متحد تنها دولت مشروع چین شناخته می‌شد. این دولت از اعضای مؤسس سازمان ملل بود و تا سال ۱۹۷۱ عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل متحد بود، اما در این سال از این سازمان اخراج شده و کرسی این کشور به دولت جمهوری خلق چین واگذار شد.

جمهوری خلق چین این حکومت را غیرقانونی خوانده، خواهان بازگشت این سرزمین به خاک اصلی چین است و آمادگی خود را برای استفاده از زور در صورت لزوم اعلام داشته‌است. اختلافات این دو دولت بر وضعیت سیاسی تایوان سایه افکنده و هر گونه تلاشی برای اعلام استقلال تایوان با تهدید جمهوری خلق چین مواجه می‌شود. گاهی این تنش‌ها تشدید می‌شود، برای مثال در پی افزایش تنش‌های جمهوری خلق چین و تایوان در سال ۲۰۲۱، ایالات متحده چند ناو جنگی را برای حمایت از تایوان به منطقه اعزام کرد. جمهوری خلق چین از برقراری روابط دیپلماتیک با کشورهایی که تایوان را به رسمیت بشناسند خودداری می‌کند نتیجه آنکه تایوان فقط با ۲۱ کشور عضو سازمان ملل روابط رسمی دارد.[۳]

تایوان تک حزبی بود در دههٔ ۱۹۸۰ بدون مشکل چندانی به دولتی دمکراتیک و چندحزبی تغییر ماهیت داد. نظام حکومتی این کشور نظام نیمه‌ریاستی و با حق رأی همگانی است. رئیس‌جمهور رئیس کشور و فرمانده نیروهای مسلح است. یوآن نام مجلس قانون‌گذاری کشور است. جمهوری چین عضو سازمان تجارت جهانی و سازمان همکاری‌های اقتصادی آسیا–اقیانوسیه است.

تاریخ ویرایش

 
تهاجم ژاپن به تایوان (۱۸۹۵)

پرتغالی‌ها در سال ۱۵۹۰ این جزیره را کشف کردند و نام آن را «فورموزا» (Formosa) به معنی «زیبا» گذاشتند. در سال ۱۶۲۴ هلندی‌ها در جنوب و اسپانیایی‌ها در شمال جزیره قلعه‌هایی بنا کردند. هلندی‌ها در سال ۱۶۴۱ اسپانیایی‌ها را از این جزیره بیرون رانده و تا سال ۱۶۶۱ کنترل تایوان را در دست داشتند. در سال ۱۶۶۱ ژنرال کوژینگا (General Koxinga) به صورت یک پادشاهی مستقل حکومت تایوان را در دست گرفت. در سال ۱۶۸۳ دودمان چینگ با اشغال تایوان بر این جزیره تسلط یافت. با آغاز جنگ بین چین و ژاپن در سال ۱۸۹۵ چینی‌ها شکست خوردند و تایوان به دست ژاپنی‌ها افتاد. ژاپنی‌ها در مدت حاکمیت خود بر تایوان نقش زیادی در توسعه و گسترش این جزیره داشتند.[نیازمند منبع]

پس از پایان جنگ جهانی دوم این جزیره از ژاپن بازپس گرفته شد و بخشی از جمهوری چین شد. در سال ۱۹۴۹ چیانگ کای‌شک رئیس‌جمهور چین در پی شکست در جنگ داخلی چین و با آغاز انقلاب کمونیستی چین به این جزیره گریخت و دولت جمهوری چین از آن هنگام تاکنون اداره این سرزمین را برعهده دارد.

با شروع جنگ جهانی دوم و به علت اینکه تایوان تحت تسلط ژاپن بود، بمب‌افکن‌های آمریکایی در طول جنگ به کرات تایوان را هدف بمباران‌های سنگین قرار دادند. پس از پایان جنگ جهانی دوم، تایوان به چین باز پس داده شد. در سال ۱۹۴۹ نیروهای چیانگ کای‌شک پس از شکست با درایت ژنرال چیانگ کای‌شک ادارهٔ تایوان را به دست گرفتند. او ۶۰۰ هزار تن از نیروهایش را در جزیره مستقر ساخت. جمهوری خلق چین این اقدام چیانگ کای‌شک را به دیدهٔ ظن و خشم نگریست و اعلام کرد تایوان جزء لاینفکی از خاک چین است.[نیازمند منبع]

سیاست ویرایش

 
ما اینگ-جیو رئیس‌جمهور جمهوری چین و کارمل شاما سیاستمدار اسرائیلی

وضعیت سیاسی تایوان بسیار مبهم و پیچیده‌است. این حکومت به‌طور رسمی خود را حکومت مشروع کل سرزمین چین دانسته و جمهوری خلق چین را که از سال ۱۹۴۹ قدرت را در سرزمین اصلی چین در اختیار گرفته غیرقانونی می‌داند. در سال ۱۹۴۹ چیانگ کای‌شک، رئیس‌جمهور چین در پی شکست در جنگ داخلی چین و با درگرفتن انقلاب کمونیستی در این کشور به تایوان گریخت و دولت جمهوری چین از آن هنگام تا ۱۹۷۵ اداره این سرزمین را برعهده داشت.

در ۵ آوریل ۱۹۷۵ چیانگ کای شک رهبر جنبش استقلال طلبانهٔ مردم تایوان بر اثر حملهٔ قلبی در سن ۸۷ سالگی درگذشت. پس از او پسرش «چیانگ چینگ کو» (Chiang Ching-Kou) به عنوان نخست‌وزیر راه پدر را ادامه داد.

در دسامبر ۱۹۹۱ انتخاباتی در تایوان برگزار شد که طی آن «لی تنگ هوی» (Lee Tengu-Hui) رئیس‌جمهور تایوان شد. در سال ۱۹۹۸ قطعنامهٔ استقلال تایوان بار دیگر به شورای امنیت سازمان ملل رفت ولی برای بار ششم این قطعنامه توسط حکومت پکن وتو شد.

در مارس ۲۰۰۰ و در انتخابات ریاست جمهوری تایوان، «چن شویی بیان» (Chen Shui-Bian) از حزب دموکراتیک مترقی با کسب ۷۱ ٪ آرا، رئیس‌جمهور تایوان شد و به ۵۰ سال حکومت ناسیونالیست‌ها بر تایوان خاتمه داد.

تایوان در ژانویهٔ ۲۰۰۲ به عضویت سازمان تجارت جهانی (WTO) درآمد.

 
نسخه جدیدتر وضعیت در شرق دور؛ تجاوز قدرت های غربی به تایوان را در پایان قرن نوزدهم به شکل نمادین به تصویر می کشد.

در اوت ۲۰۰۲، چن شویی بیان، رئیس‌جمهور تایوان طی یک سخنرانی به شدت به چین تاخت و اعلام کرد چین و تایوان دو کشور جدا هستند، او همچنین گفت به زودی همه‌پرسی‌ای برای به منظور استقلال تایوان برگزار می‌کند و از آن به عنوان «حقوق بشر بنیادی» یاد کرد.

یک روز پیش از همه‌پرسی ۲۰ مارس ۲۰۰۴، معاون رئیس‌جمهور «آنته لو» (Annette Lu) از یک ترور نافرجام که گمان می‌رود دولت چین در آن دست داشته باشد جان سالم به در برد. سرانجام همه‌پرسی شکست خورد زیرا شمار آراء به ۵۰٪ نرسید.

تنش‌ها بین چین و تایوان در مارس ۲۰۰۵ و با تصویب قانون ضد تجزیه طلبی در پارلمان چین به اوج خود رسید. در آوریل ۲۰۰۵ رهبر مخالفان دولت تایوان «حزب ناسیونالیست» که «لین چان» (Lien Chan) نام داشت با سفر به چین با هو جینتائو، رئیس‌جمهور چین ملاقات کرد. در ژوئن ۲۰۰۶ فساد رئیس‌جمهور، «چن شویی بیان» آشکار شد. در همین زمان مجلس تایوان به دلیل فساد مالی برای رئیس‌جمهور و خانواده‌اش قرار تعقیب قضایی صادر کرد. در نوامبر ۲۰۰۶ فاش شد «وو شو چن» (Wu Shu-Chen) همسر رئیس‌جمهور ۴۵۰ هزار دلار از اموال عمومی را به منظور مصارف شخصی و خوش‌گذرانی خرج کرده‌است.

 
نقشه‌هایی از گذر زمان در به رسمیت شناختن جمهوری خلق چین یا تایوان به عنوان چین واقعی:
  تنها جمهوری خلق چین را به رسمیت می‌شناسند.
  تنها تایوان را به رسمیت می‌شناسند.

رئیس‌جمهور تایوان با استفاده از اختیارات رئیس‌جمهوری برای همسرش منع تعقیب صادر کرد. در می۲۰۰۷ «سو تسنگ شانگ» (Su Tseng-Chang) نخست‌وزیر تایوان استعفاء داد. رئیس‌جمهور «چانگ چون هسیونگ» (Chang Chun-Hsiung) را جایگزین او کرد. در انتخابات پارلمانی در ژانویهٔ ۲۰۰۸ حزب مخالف دولت، کومینتانگ (Kuomintang) «حزب دموکراتیک مترقی» وابسته به دولت را با کسب ۸۱ جایگاه از ۱۱۳ جایگاه پارلمان شکست داد. پس از این انتخابات رئیس‌جمهور، چن شویی بیان از ریاست حزب خود استعفا داد ولی کماکان رئیس‌جمهور تایوان باقی ماند. نتایج این انتخابات سیاست تقابل و خصومت با چین را بر سر استقلال تایوان تا حدودی تعدیل کرد.[نیازمند منبع]

روابط چین و تایوان از زمان به قدرت رسیدن مااینگ جیو در سال ۲۰۰۸ بهبود یافته‌است. در سال ۲۰۰۹ مااینگ جیو و رهبر چین پس از ۶۰ سال مستقیماً پیام‌هایی (در قالب وظایف حزبی و نه در نقش رهبر) مبادله کردند. یک سال بعد دو کشور یک پیمان تجاری تاریخی امضا کردند. در پی این بهبود روابط، رؤسای این کشورها در نوامبر ۲۰۱۵ پس از ۶۶ سال در سنگاپور با یکدیگر ملاقات حضوری داشتند. اما نگرانی فزاینده نسبت به نفوذ چین باعث نارضایتی گسترده در تایوان از گسترش روابط شده‌است. در ادامه این نارضایتی حزب کی‌ام‌تی در انتخابات محلی متحمل شکست سنگینی شد.[۴]

در مورد آینده سیاسی تایوان سه نظر اصلی وجود دارد: ۱) حکومت تایوان با نام جمهوری چین و دولت قانونی این کشور شناخته شود. ۲) تایوان مجدداً به سرزمین اصلی چین بپیوندد و بخشی از جمهوری خلق چین شود و ۳) به عنوان یک کشور مستقل اعلام موجودیت کند.

جغرافیا ویرایش

 
تصویربرداری ماهواره‌ای از تایوان

تایوان از لحاظ جغرافیایی، در گذشته، با خاک اصلی چین مرتبط بود؛ ولی با توجه به حرکت پوسته‌های زمین، بخشی از خاک‌های ارتباط دهنده دو طرف زیر آب رفته و منطقه به تنگه و تایوان سپس به یک جزیره مبدل شده‌است. بسیاری آثار باستانی مانند لوازم سنگی، سفالینه‌های سیاه و ضدزنگ که در مناطق مختلف تایوان از خاک بیرون آورده شد نشان می‌دهد که فرهنگ دوره پیشاتاریخ تایوان با خاک اصلی چین یکسان است.[۵]

هم‌اکنون پایتخت تایوان، شهر تایپه با ۳ میلیون و ۱۰۰ هزار نفر جمعیت است. مساحت تایوان ۳۶٬۱۹۷ کیلومتر مربع و جمعیت آن ۲۳٬۸۱۷٬۰۰۰ نفر است.[۶] از مهم‌ترین شهرهای تایوان می‌توان به کائوهسیونگ ۱ میلیون و ۵۱۴ هزار نفر، تایچونگ ۱ میلیون و ۰۷۰ هزار نفر، تاینان ۷۵۶ هزار نفر و کیلونگ ۴۱۱ هزار نفر اشاره کرد.

تقسیمات کشوری ویرایش

  • چیایی
  • چانگچوا
  • شینچو
  • هوالین
  • کائوسیونگ
  • میائولی
  • نانتو
  • پنگهو
  • پینگ تونگ
  • تای جونگ
  • تاینان
  • تایپه
  • تایتونگ
  • تائو یوان
  • ییلان
  • یون لین

اقتصاد ویرایش

تی‌اس‌ام‌سی، بزرگ‌ترین تولیدکنندهٔ محصولات نیمه‌رسانا
فاکس‌کان، بزرگ‌ترین پیمانکار تولید محصولات الکترونیکی

صادرات‌و خصوصیات اقتصادی ویرایش

واحد پول تایوان، دلار جدید تایوان با واحد جزء (سِنت) نام دارد. صادرات تایوان را عمدتاً کامپیوتر و قطعات آن، لوازم الکترونیکی، فلزات، منسوجات و پلاستیک تشکیل می‌دهند.

انرژی ویرایش

نیروگاه تایچونگ با ظرفیت تولید ۵۸۲۴ مگاوات، بزرگ‌ترین نیروگاه زغال‌سوز دنیا در این کشور قرار دارد.

رشد اقتصادی ویرایش

تایوان رشد اقتصادی بسیار بالایی دارد، پیش‌بینی شده تا چند سال آینده، این کشور به قدرت‌های اصلی آسیا از لحاظ اقتصادی بپیوندد.

مردم ویرایش

 
برخی از مشاهیر تایوان

بیش از چهار پنجم مردم تایوان از قوم هان هستند که بین قرن هفتم تا نهم میلادی به این جزیره مهاجرت کردند. پس از آن از قرن دوازدهم میلادی مالایایی‌ها و اقوام فوکیئن و کوانگ تونگ در این جزیره ساکن شدند.

نژاد ۸۴ ٪ تایوانی‌ها را تایوانی و ۱۴ ٪ را نیز چینی تشکیل می‌دهند، همچنین دین ۹۳ ٪ مردم تایوان، مخلوطی از بودایی، آیین کنفیسیوسی و تائوئیست و ۵ ٪ نیز مسیحی هستند. زبان رسمی تایوانی‌ها، چینی ماندارین است. زبان‌های تایوانی و چینی هاکا نیز رایج است.

تایوان نخستین کشور در آسیاست که ازدواج همجنس‌گرایان در آن قانونی شده‌است.[۷]

بومیان تایوان ویرایش

 
هرم جمعیت تایوان (آمار سال ۲۰۱۸)

مردمِ زو (چینی سنتی=鄒|پین‌یین=Tsou) مردمانِ بومیِ جنوبِ مرکزیِ تایوان هستند. آن‌ها در سراسرِ سه نهادِ اداریِ جمهوریِ چین (تایوان) یعنی بخشِ نانتو، بخشِ چیایی و شهر کائوهسیونگ پراکنده‌اند.[۸]

جمعیت بومیان تایوان به ۵۳۰٬۰۰۰ تن می‌رسند و نزدیک ۲٫۳٪ از جمعیت این جزیره را تشکیل می‌دهند. پژوهش‌های اخیر پیشنهاد می‌کنند که نیاکان این مردمان در تایوان شاید تا ۸۰۰۰ سال پیش زندگی می‌کرده‌اند تا این‌که مهاجرت کثیری از اقوام چینی‌های هان در سدهٔ ۱۷ میلادی آغاز گشت.[۹] بومیان تایوان مردمانی آسترونزیایی اند که با دیگر مردم این نژاد گره‌های زبانی و زبانی دارند.

آسترونزیایی‌ها همچنین در فیلیپین، مالزی، اندونزی، ماداگاسکار و اقیانوسیه سکونت دارند. مسئلهٔ هویت نژادی که با سرزمین اصلی آسیایی وابستگی ندارد، به گرهٔ پیچیده‌ای در مبادلات مرتبط با وضعیت سیاسی تایوان، تبدیل شده‌است.

تا قرن‌ها بومیان ساکن تایوان متحمل رقابت اقتصادی و درگیری‌های نظامی با یک زنجیره از تازه واردان استعمارگر بودند. سیاست‌های دولت مرکزی که برای ترویج تغییر زبانی و همگون سازی فرهنگی، همچنین تماس متداوم با استعمارگران، از طریق تجارت، ازدواج میان نژادی و دیگر فرایندهای میان فرهنگی بی غرض، به درجاتی از مرگ زبانی از میان رفتن هویت فرهنگی انجامیده‌اند.

زبان بومیان تایوان ویرایش

 
راینی یانگ خواننده و زبان‌شناس تایوانی

زبان‌های فرمزی زبان‌های مردم بومی تایوان هستند. بومیان تایوان (آن‌هایی که حکومت به رسمیت می‌شناسد) در حال حاضر حدود ۲٪ از جمعیت این جزیره را تشکیل می‌دهند. با این حال، پس از سده‌ها تغییر زبانی، شمار به مراتب کمتری هنوز می‌توانند به زبان اجدادی خود صحبت کنند. از حدود ۲۶ زبان بومیان تایوان، حداقل ده زبان منقرض شده‌اند، و چهار تای دیگر (شاید پنج تا) روبه‌مرگ هستند،[۱۰][۱۱] چند تای دیگر تا حدی در معرض خطر هستند.

زبان‌های بومی تایوان در زبان‌شناسی تاریخی اهمیت دارند، از آن‌جایی که به احتمال زیاد تایوان خاستگاه کل خانواده زبانی آسترونزیایی است. به گفته زبان‌شناس رابرت بلاست زبان‌های فرمزی نه شاخه از ده شاخه‌های اصلی زبان‌های آسترونزیایی را تشکیل می‌دهند،[۱۲] در حالی که یک شاخه اصلی باقی‌مانده حدود ۱۲۰۰ زبان مالایو-پلی‌نزیایی که در خارج از تایوان یافت می‌شوند را شامل می‌شود.[۱۳] اگرچه زبان‌شناسان با برخی جزئیات تحلیل بلاست موافق نیستند، یک اجماع گسترده حاصل شده که زبان‌های آسترونزیایی از تایوان نشأت گرفته‌اند.[۱۴] این نظریه توسط مطالعات اخیر در مورد ژنتیک جمعیت انسانی تقویت شده‌است که به اثبات ماهیت مادرتبار مهاجرت نیز کمک می‌کند.[۱۵]

جستارهای وابسته ویرایش

یادداشت ویرایش

  1. The UN has not calculated an HDI for the ROC, which is not a member nation. The ROC government calculated its HDI for 2014 to be 0.882, which would rank it 25th among countries.[۲]

منابع ویرایش

  1. https://www.worldometers.info/world-population/taiwan-population/
  2. 人類發展指數(HDI) [Human Development Index (HDI)]. National Statistics, Republic of China (Taiwan) (به چینی). Directorate General of Budget, Accounting and Statistics, Executive Yuan, R.O.C. 15 September 2014. Archived from the original on 4 March 2016. Retrieved 12 July 2017.
  3. «چین مراتب اعتراض خود را رسماً به آمریکا اعلام کرد». باشگاه خبرنگاران جوان.
  4. «رهبران چین و تایوان بعد از ۶۶ سال دیدار می‌کنند - بی‌بی‌سی فارسی، ۱۳ آبان ۱۳۹۴».
  5. تاریخ استان تایوان بایگانی‌شده در ۲۲ آوریل ۲۰۰۹ توسط Wayback Machine رادیو بین‌المللی چین
  6. «World Population Prospects - Population Division - United Nations». population.un.org. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ اوت ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۶-۱۲.
  7. «ازدواج همجنس‌گرایان در تایوان قانونی اعلام شد». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۱۰-۰۳.
  8. Directorate General of Budget, Accounting and Statistics, Executive Yuan, R.O.C. (DGBAS). National Statistics, Republic of China (Taiwan). Preliminary statistical analysis report of 2000 Population and Housing Census بایگانی‌شده در ۱۲ مارس ۲۰۰۷ توسط Wayback Machine. Excerpted from Table 28:Indigenous population distribution in Taiwan-Fukien Area. Accessed 8/30/06
  9. Blust (1999).
  10. Zeitoun, Elizabeth & Ching-Hua Yu "The Formosan Language Archive: Linguistic Analysis and Language Processing" بایگانی‌شده در ۲۰ ژوئیه ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine. Computational Linguistics and Chinese Language Processing. Volume 10, No. 2, June 2005, pp. 167–200
  11. Li, Paul Jen-kuei and Shigeru Tsuchida. 2006 [In press] Kavalan Dictionary《噶瑪蘭語詞典》. Institute of Linguistics, Academia Sinica Monograph Series No.A19. Taipei: Academia Sinica
  12. Blust, R. (1999). "Subgrouping, circularity and extinction: some issues in Austronesian comparative linguistics." Selected papers from the Eighth International Conference on Austronesian Linguistics. Taipei: Academia Sinica
  13. Diamond, Jared M. "Taiwan's gift to the world". Nature, Volume 403, February 2000, pp. 709–710
  14. Fox, James J."Current Developments in Comparative Austronesian Studies". Paper prepared for Symposium Austronesia Pascasarjana Linguististik dan Kajian Budaya. Universitas Udayana, Bali 19–20 August 2004.
  15. Trejaut JA, Kivisild T, Loo JH, Lee CL, He CL, et al.(2005) Traces of archaic mitochondrial lineages persist in Austronesian-speaking Formosan populations. PLoS Biol 3(8): e247.

مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Taiwan». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۳۰ مه ۲۰۱۲.