جوانرود
قلعه جَوانرود، (به کُردی: قلای جوانرو) نام شهری در استان کرمانشاه و مرکز شهرستان جوانرود است که با ارتفاع ۱,۲۸۰ متر در فاصلۀ ۴۵۶ کیلومتری غرب جنوبی تهران و ۷۴ کیلومتری شمال غربی کرمانشاه، سر راه کرمانشاه به روانسر و تازه‌آباد و نیز سر راه اسلام‌آباد غرب به پاوه و نوسود، قرار دارد.
| جوانرود جوانڕۆ ـ قه‌ڵا | |
|---|---|
 | |
| کشور |  ایران |
| استان | کرمانشاه |
| نام(های) دیگر | قلعه جوانرود |
| نام(های) پیشین | جوانرو |
| سال شهرشدن | ۱۳۳۹[۱] |
| مردم | |
| جمعیت | ۸۴٬۳۵۴ نفر (۱۳۹۹)[۲] |
| جغرافیای طبیعی | |
| ارتفاع | ۱۳۳۹ متر |
| آب‌وهوا | |
| میانگین بارش سالانه | ۶۱۶ میلیمتر |
| اطلاعات شهری | |
| شهردار | هوشیار امامی[۳] |
| پیش‌شمارهٔ تلفن | ۰۸۳۴ |
| شناسهٔ ملی خودرو | ایران ۲۹ ل |
  جوانرود | |
جوانرود سومین شهر پر جمعیت استان پس از شهرهای کرمانشاه و اسلام‌آباد غرب است.[۴]
از شمال به اورامان لهون لهون و پل دوآب، از جنوب به شهرستان سرپل ذهاب و از شرق به کرمانشاه و از غرب به خاک عراق متصل است. از لحاظ موقعیت جغرافیایی این شهر در مرکز منطقه اورامانات و در بین سه شهرستان پاوه، ثلاث باباجانی و روانسر محصور است. این شهر دارای جنگل‌های طبیعی و بکر بلوط است. واردات کالاهای خارجی و صادرات کالاهای ایرانی از طریق مرز جوانرود-عراق (دروله)، ثلاث-عراق (شیخ‌صله) و پاوه-عراق (شوشمی و سازان)، بازار پررونقی برای این شهر به ارمغان آورده‌است. از برتری‌های جوانرود نسبت به سایر شهرها عرضه محصولات امنیت کامل، مراکز اقامتی مناسب، آب و هوای معتدل، طبیعت بکر و منظره‌های سرسبز فاصله نزدیک تر به مراکز مهم کشور همچون تهران، اصفهان و مشهد و جنوب کشور، محورهای مناسب راه و نزدیکی به مناطق گردشگری طاق‌بستان، بیستون، غار قوری‌قلعه، سد داریان و روستاهای اورامانات است.
مردم جوانرود کُرد هستند به زبان کُردی سورانی و لهجه جافی تکلم می‌کنند.
نام
ویرایشنام این شهر از دو کلمه کُردی «جوان» به معنای زیبا و «رو» به الفبای کوردی .«ڕۆ» تشکیل شده است که معنای رودخانه زیبا یا زیبا چهره است، هر دو مورد محتمل است و کلمه قلعه به قلعه های متعدد ان در گذشته های دور تا چند دهه پیش را دارد.
پیشینه تاریخی
ویرایشنام جوانرود برگرفته از قلعه‌های حکومتی متعددی است که در این منطقه در چند قرن اخیر توسط حکومت‌ها بنا نهاده شده‌است. آثار و شواهد مکتوب بدست آمده در منطقه تاریخ و قدمت جوانرود و نامش را به بیش از ۷۰۰ سال می‌رسانند. حمدالله مستوفی در کتاب خویش از این منطقه با نام «الانی» یاد می‌کند.
حکومت جوانرود که جزء بلوک هجده‌گانه سنندج است[۵] و مردوخ کردستانی در کتاب خود بلوک جوانرود را متشکل از قریه آباد پاوه و نیز قلعه جوانرود و محال روانسر ذکر می‌کند بیشتر در دست والیان اردلان بوده اما حاکمان اصلی جوانرود که مشروعیت خود را از عامه مردم می‌گرفتند سید احمد بیگ جاف و فرزندان وی بوده‌اند. پس از او رستم بیگ وکیل بنا بر وصیت پدر سید احمدبیگ و نظر ریش‌سفیدان مسئولیت رهبری ایل را برعهده گرفت. بعد از او اولاد ارشد وی به این مقام می‌رسیدند. این یاسای ایلی با فوت محمد بیگ وکیل در سال ۱۳۶۳ ه.ش به پایان رسید. ایل غالب در جوانرود همواره جاف‌ها، به سرکردگی بیگ زادگان جوانرودی بوده‌اند.[۶]
جوانرود در خیزش ۱۴۰۱ ایران
ویرایشجوانرود یکی از مراکز قیامی بود که با نام زن زندگی آزادی در ایران و پس از کشته شدن مهسا امینی شکل گرفت. تعداد زیادی از مردم این شهر در اعتراضات علیه حکومت کشته شدند.
کشته شدگان اعتراضات جوانرود:
- به‌هائه‌دین ویسی
- ته‌حسین میری
- عرفان کاکایی
- جه‌ۆهر فه‌تاحی
- ئیسمائیل گوڵ‌عه‌نبه‌ر
- مه‌سعود ته‌یموری
- جه‌ماڵ ئه‌عزە‌می
- بورهان الیاسی
اماکن دیدنی و تاریخی
ویرایشبازارچه مرزی جوانرود
ویرایشبازارچه مرزی جوانرود که در مرکز شهر جوانرود قرار دارد. متشکل از بیش از ۳۵۰ غرفه و تعداد زیادی پاساژ و مغازه است که انواع محصولات و لوازم الکتریکی، لوازم خانگی، آرایش بهداشتی، پوشاک، صنایع دستی و مواد خوراکی را عرضه می‌کند به‌طوری که تمام محصولات با قیمتی پایین‌تر و به صرفه تر از بازار داخل کشور به مشتریان عرضه می‌شود به‌طوری که جوانرود توانسته در سال‌های اخیر به قطب گردشگری و عرضه محصول در غرب کشور تبدیل شود و سالانه ۱ میلیون و ۳۰۰ هزار گردشگر را از سر تا سر کشور برای خرید محصولات الکتریکی و… جذب کند. امنیت کامل شهر و شهرستان، قیمت پایین محصولات، تنوع گسترده محصولات، محورها مواصلاتی مناسب و نزدیکی به شهرها گردشگر پذیر کرمانشاه، پاوه و روانسر از دلایل موفقیت بازارچه مرزی جوانرود است. بیشتر مردم جوانرود سرمایشان در بازارچه است.
غار کاوات
ویرایشغار کاوات از جمله غارهای آبخوان کارستیک، دیدنی و معروف استان کرمانشاه و شهرستان روانسر است که در سلسله کوه‌های شاهو در شمال دره باصفای قوری قلعه روستای شبانکاره از توابع روانسر واقع شده که یکی از دو منبع اصلی آب شرب شهر جوانرود و روستاهای اطراف آن می‌باشد افزودنی است که ورودی غار کاوات به دلیل جلوگیری از ورود آلودگی‌های احتمالی، پلمب می‌باشد و در حال حاضر دیدن فضای داخلی غار برای گردشگران امکان‌پذیر نیست از دیدگاه ژئومورفولوژی برای توریسم ژئو یا همان ژئو توریسم جایگاه مناسبی می‌باشد. قدمت این غار که از آهک «تروراسیک» و ”کرتاسه” تشکیل شده و به ۶۵ میلیون سال قبل و به دوره دوم زمین‌شناسی بازمی‌گردد. دهانه غار در ارتفاع ۱۶۶۰ متری از سطح دریا قرار دارد. در انتهای این محوطه بزرگ، شاخه اصلی غار، با دهانه کوچکتری شروع شده و از قسمت چپ شاخه اصلی، نهر کوچکی به اعماق سنگ‌ها فرو می‌ریزد. پس از ۴۰ متر پیشروی، برکه‌ای به طول ۱۵ متر و عمق ۷۰ سانتی‌متر وجود دارد که در بعضی جاها، عمق آن به ۵٫۱ می‌رسد. در این قسمت غار به دوشاخه تقسیم می‌شود.[۷]
روستای سفید برگ
ویرایشاین روستا مرکز پرورش ماهی قزل آلا در استان کرمانشاه است و در شهرستان جوانرود واقع شده‌است که همیشه پذیرای مهمان‌های زیادی از سراسر استان و ایران است
آبشار روستای سیاران نهرآب
ویرایشآبشار سیاران نهرآب در روستای به همین نام حد فاصل بین شهرستان جوانرود و ثلاث باباجانی واقع شده‌است. آبشار در سه طبقه مجزا به ارتفاع تقریبی ۹۰ متر دارای رود دائمی می‌باشد که متأسفانه با بی مهری مسئولین مواجه شده‌است که می‌تواند مکانی مناسب برای جذب توریسم و ایجاد اشتغال برای مردم شهرستان بخصوص روستای نهرآب سیاران و روستاهای اطراف آن شود.
در ۱۸ کیلومتری جنوب غربی شهر جوانرود و در جنوب شرقی روستای هوان دران در بخش مرکزیِ دهستان بازان قرار دارد. بقایای معماری این قلعه بطول ۱۳۰ متر و عرض ۴۰ متر بر فراز کوهی مشرف به روستا واقع شده‌است. سازه اصلی پلانی تقریباً بیضی شکل دارد که بطول ۳۰ متر و عرض ۲۰ متر است. با توجه به قطعات سفال دوره‌های تاریخی (اشکانی- ساسانی) در این قلعه و وجود پراکنش سطحی سفال‌های این دو دوره در دهانه دره و اطراف روستا خصوصاً گورستان آن احتمالاً این دره در دوره دوره مذکور از اهمیت استراتژیکی برخوردار بوده‌است.[۸]
بنظر در دوره صفوی محل حکمرانی سومین وکیل قبادخان، یعنی نوشیروان بوده‌است.[۹]این احتمال مطرح شده که این قلعه همان قلعه زنجیر است که در تاریخ عالم آرای عباسی به آن اشاره شده و جزو درتنگ ذکر شده‌است.[۱۰]
مقاصد گردشگری نزدیک در سایر شهرستان‌ها
ویرایشچشمه شفابخش ریزه که از اب ان برای درمان مشکلات کلیوی استفاده می‌شود و در شهرستان ثلاث باباجانی قرار دارد. غار آبی قوری قلعه در محور پاوه جوانرود، سراب زیبا روانسر، سد داریان شهرستان پاوه
اقتصاد جوانرود
ویرایشاقتصاد جوانرود یک اقتصاد در حال توسعه در کشور است؛ از هدف‌های مهم پیش روی آن می‌توان توسعهٔ گردشگری، تجارت و اقتصاد را نام برد. طبق آماری، سالانه به‌طور متوسط بیش از یک میلیون و ۳۰۰ هزار نفر گردشگر از شهر گردشگر پذیر جوانرود بازدید می‌کنند که این شهر را گردشگر پذیرترین شهر غرب کشور کرده‌است. جوانرود همچنین مراکز خرید و فروشگاه‌های زیادی دارد که بخشی از اقتصاد آن را تشکیل می‌دهند.
ساختار شهری
ویرایشدر جلسۀ مؤرخۀ ۱۸ تیر ۱۴۰۳ شورای عالی شهرسازی و معماری ایران با الحاق ۲۱ هکتار به محدودۀ شهر جوانرود برای ساخت مسکن ملی موافقت کرد.[۱۱]
منابع
ویرایش- ↑ «بانک اطلاعات تقسیمات کشوری». وبگاه رسمی وزارت کشور ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ ژوئیه ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۶ مرداد ۱۳۹۲.
- ↑ «جمعیت و خانوار تا سطح آبادی براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۹۰». مرکز آمار ایران. ۱۳۹۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ نوامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱ سپتامبر ۲۰۱۴.
- ↑ https://www.irna.ir/news/84553111
- ↑ http://www.kurdishacademy.org/?q=ku-ar/node/215
- ↑ شیخ محمد مردوخ کردستانی، کتاب: تاریخ مردوخ، (چاپ اول:1379، تهران: نشرکارنگ) صفحه300-302
- ↑ فاتح رشیدی رستمی: ناگفته‌های از تاریخ جوانرود
- ↑ آیت کریمی. مطالعه و تحلیل ویژگی‌های ژئومورفولوژیکی مؤثر در پایداری بستر شهر جوانرود http://parseh.modares.ac.ir/thesis.php?id=1115734&sid=1&slc_lang=fa
- ↑ شیدرنگ، سونیا و فریدون بیگلری ۱۳۹۰، گزارش بررسی غارها و پناهگاه‌های صخره ای شهرستان جوانرود، استان کرمانشاه (۱۳۸۸–۱۳۸۹)، آرشیو اداره کل میراث فرهنگی استان کرمانشاه.
- ↑ سلماسی زاده، محمدو برهان عباسی ۱۳۹۶، درنه، شهری فراموش شده در ثلاث باباجانی، پژوهش در هنر و علوم انسانی سال دوم شهریور، شماره ۳ (پیاپی ۵).
- ↑ اسکندر منشی ۱۳۵۰، تاریخ عالم آرای عباسی، تصحیح ایرج افشار، امیر کبیر، تهران.
- ↑ شورای عالی شهرسازی و معماری ایران: موافقت با الحاق ۴۰۸ هکتار اراضی به محدودۀ شهرهای پردیس، کرمانشاه و جوانرود، نوشته‌شده در ۱۸ تیر ۱۴۰۳؛[پیوند مرده] بازدید در ۲۰ تیر ۱۴۰۳.
- کریمی، آیت؛ ۱۳۹۱، مطالعه و تحلیل ویژگی‌های ژئومورفولوژیکی مؤثر در پایداری بستر شهر جوانرود با استفاده از داده ماهواره‌های کارتوست p5 و لندست؛ پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس تهران.
- برزگر، صالح؛ ۱۳۸۲، بررسی تحولات شهر و شهرنشینی جوانرود با تأکید بر توسعه کالبدی از ابتدای پیدایش تا سال ۱۳۸۲؛ پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد.
- حیدری، سامان؛ ۱۳۹۴، آثار بازارچه مرزی در تحولات فضایی شهر جوانرود، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی تهران.
- fallingrain