رامهرمز

رامهرمز از شهرهای لرنشین استان خوزستان در جنوب غربی ایران است، که با جمعیت ۱۲۰٬۸۲۲ نفر، در خاور استان خوزستان، در شهرستان رامهرمز قرار دارد.

رامهرمز
کشور	ایران
استان	خوزستان
شهرستان	رامهرمز
نام(های) دیگر	رومز
نام(های) پیشین	آپژدان ، سمنگان،رامهرمز
سال شهرشدن	۱۸۲۱
مردم
جمعیت	۱۱۳۴۲۱ نفر
جغرافیای طبیعی
ارتفاع	۱۷۹ متر
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه	۳۰
میانگین بارش سالانه	۳۹۰
روزهای یخبندان سالانه	ندارد
اطلاعات شهری
شهردار	صفری
ره‌آورد	سیر ، پیاز و گوجه، سبزی خورشتی. خوردنی. گندم جو.برنج .ذرت
پیش‌شمارهٔ تلفن	۰۶۱
رامهرمز روی نقشه ایران ۳۱٫۲۷۸۳°شمالی ۴۹٫۶۰۶۴°شرقی / 31.2783; 49.6064

سابقه تاریخی

شهر رامهرمز در استان خوزستان و شهرستان رامهرمز قرار گرفته‌است. دهخدا آورده‌است: رامهرمز شهری از بناهای هرمز پادشاه ساسانی است در حوالی شوشتر، که در قدیم به آن «سمنگان» می‌گفته‌اند که آن را ساده کرده، 《رامز》"Ramez و «رومز» "roomez «و منسوب به آن جا را «رومزی»»roomezi" می‌گویند. چون هرمز پادشاه وقت را آشفتگی در دماغ پدید آمد او را از مقر سلطنتی خود استخر بدان شهر آوردند و در آنجا شفا یافت پس آنجا را رام هرمز گفتند.

رامهرمز در کنار شوش و شوشتر، دیگر شهر خوزستان می‌باشد که طبق نظر تاریخدانان در دوره‌ای پایتخت ایران بوده‌است. یاقوت حموی می‌گوید که رامهرمز متشکل از دو کلمه رام (shahr) و هرمز (نام یکی از خسروان ساسانی) بوده‌است. برخی می‌گویند رامهرمز نامی کوتاه شده از رامهرمز اردشیر بوده و برخی نیز گفته‌اند به دلیل بنا شدن شهر رامهرمز در دوره هرمز ساسانی نام این شهر رامهرمز شده‌است. در جغرافیای تاریخی قدمت رامهرمز را بیش از ۱۰۰۰۰ سال می‌دانند و پیدایش قدیمی‌ترین تمدن بشری در شوش و منطقه (انشان) یا (آنزان) ایذه کنونی مشخص گردیده و در دوران هخامنشیان و اشکانیان و ساسانیان نه تنها بر عظمت منطقه افزوده گشت بلکه شهرهایی نیز در آن دوران ایجاد شده که بدون شک رامهرمز یکی از آن شهرها بوده‌است. ویرانه‌های «اسک» بین راه رامهرمز و ارجان در راه بهبهان و ویرانه‌های طاق نصرت به جای مانده از دوره ساسانی در شهر رامهرمز، گذشته پرشکوه تاریخی آن را نشان می‌دهد. در قرن ۴ هـ. ق رامهرمز به سبب کرم ابریشمی که در آن به عمل می‌آمد و به دیگر نقاط صادر می‌شد شهرت جهانی داشت کتابخانه فرقه معتزله در این شهر بوده‌است.

اصطخری می‌گوید: در رامهرمز پارچه‌های ابریشمی می‌بافند و به بسیاری از شهرها می‌برند. می‌گویند مانی پیشوای دینی نامدار در این شهر کشته و به دار آویخته شده‌است و نیز گویند وی در این شهر در مجلس بهرام گور به مرگی حتمی در گذشت و سپس سرش را از تن جدا کردند و گفتند او را کشته‌ایم. ابن البشار می‌گوید: رامهرمز قصبه بزرگی است و بازارهای بسیار و پر نعمت دارد. مسجد جامع زیبایی دارد که در گرد آن بازارهای آبادی برپا بوده و از عضد الدوله دیلمی است. تمام این بازار سنگ‌فرش، مسقف، پاکیزه، زیبا و روشن است. او همچنین به وجود کتابخانه‌ای در این شهر اشاره می‌کند و اهمیت و بزرگی آن را با کتابخانهٔ بصره مقایسه می‌کند. مردم رامهرمز از اقوام بختیاری و ایل بهمئی هستند (و طوایفی از اقوام دیگر، و مردمانی که از شهرها و استان‌های مجاور به این شهر کوچ کرده‌اند، تشکیل می‌دهند. شهرستان رامهرمز در سال‌های اخیر، دوباره اهمیت گذشته خود را به دست آورده و رو به توسعه و ترقی نهاده و امروز از شهرستان‌های مهم استان خوزستان به‌شمار می‌رود.

مؤلف ابن مفرغ گوید: معنی رام در عنوان رامجرد گفته شد و هرمز نام روز اول از هر ماه فارسیان می‌باشد و نام فرشته‌ای که مصالح آنروز در دست اوست و نام ستاره مشتری و نام پسر انوشیروان و نام رب‌الارباب نیز باشد و معنی رامهرمز شاد و خرم‌آباد هرمز، از گرمسیرات فارس در میانه شمال و مغرب شیراز افتاده‌است. درازای آن از معدن نفت سفید تا قریه جولکی بیست ویک فرسنگ، پهنای آن از شاروین تا قلعه شیخ هفت فرسنگ است، و محدود است از جانب مشرق بنواحی بهمئی و از سمت شمال بنواحی بختیاری و از سوی باختر و جنوب بنواحی بلوک فلاحی، تابستانش گرم است و درختان سردسیری را جز درخت گردو بخرمی پروراند. خرما و نارنج و لیمو و ترنج و سایر درختانش در ضخامت و بلندی ضرب‌المثل است. بیشتر درخت صحرا و دامنه کوهستان رامهرمز درخت کنار است. کشت و زرعش گندم و جو و برنج و پنبه و کنجد و نخود و عدس و ماشک و لوبیای سفید است. آبش از چندین رودخانه‌است که همه را از میان بلوک رامهرمزگذار است و زمینش چنان شیب دارد که یکنفر بیلدار در همه جا می‌تواند آب را از رودخانه جدا کند و چون آب رودخانه را بجداول آورند چنان بسرعت می‌رود که گل و لای در جدول نماند و هر ساله این جدول‌ها نیازمند تنقیه نباشد و شکار صحرای رامهرمز آهو و دراج است که گویا تخم این دو جانور را پاشیده‌اند و کهره آهو و جوجه دراج روییده‌است. مرغ دراج رامهرمز با گنجشک جای دیگر برابری دارد. برف تابستانه کوهستانش بی محافظت تا سال دیگر می‌ماند.

میرزا عبداللطیف شوشتری سفرنامه‌نویس ایرانی دوره قاجار با اشاره به برنج این منطقه، این شهر را «رام هرمز» می نامد.

جغرافیا

شهرستان رامهرمز با ۳۲۵۷ کیلومتر مربع مساحت در خاور استان خوزستان واقع شده، که از شمال به شهرستان‌های ایذه، مسجد سلیمان و شوشتر، از خاور به استان کهگیلویه و بویراحمد، از باختر به شهرستان اهواز و از جنوب به شهرستان بندر ماهشهر محدود است. مرکز آن شهر رامهرمز است که با ۳/۷ کیلومتر مربع مساحت در ۱۰۰ کیلومتری خاور اهواز بین ۳۱ درجه و ۱۶ دقیقه پهنای شمالی و ۴۹ درجه و ۳۷ دقیقه درازای خاوری نسبت به نصف‌النهار گرینویچ قرار دارد و بلندی آن از سطح دریا ۱۶۰ متراست. آب و هوای رامهرمز گرم بوده و رودخانه جراحی از خاور رامهرمز می‌گذرد. رامهرمز بر سر چهارراهی قرار گرفته‌است. راه آسفالته به سوی جنوب خاوری به درازای ۹۰ کیلومتر تا بهبهان راه آسفالته به سوی شمال خاوری به درازای ۵۷ کیلومتر تا باغملک (جانکی) راه آسفالته اصلی به سوی جنوب باختر تا راه اصلی آسفالته اهواز – بندر ماهشهر به درازای ۳۹ کیلومتر راه اصلی به سوی شمال باختری به درازای ۱۵ کیلومتر فاصله هوایی شهرستان رامهرمز تا تهران ۵۵۲ کیلومتر است. شهرستان رامهرمز، در سال ۱۳۸۵ جمعیتی بالغ بر ۱۲۳۹۳۰ نفر را که در ۲۵۷۱۸ خانوار می‌زیستند، در خود جای داده‌است.

مردم شناسی

مردم رامهرمز عمدتا از طوایف لر هستند که درون و پیرامون شهر زندگی می‌کنند.با این وجود گروهی از عرب‌های طایفه بنی کعب نیز در روستاهای جاده اهواز زندگی می‌کنند.مردم این شهر بیشتر به گویش رامهرمزی سخن می‌گویند که یکی از گویشهای بختیاری است.

گردشگری

از جمله آثار مهم این شهرستان:

• گور هرمز ساسانی
• تل برمی
• سد جره: بقایای مهم‌ترین سازه آبی تاریخی رامهرمز بوده که قدمت آن به دوره ساسانیان می‌رسد.
• عمارت صمیمی در منطقه کیمه رامهرمز
• غار صیدون کبوتری
• قلعه داودختر (واقع در پاچکوه)
• قلعه امیر مجاهد
• قلعه یزدگرد
• شهر مختارک

تل گارا در بنه قیطاس تل قبری در بنه قیطاس

• تشکوه رامهرمز (کوه آتشین)
• چشمه‌های قیر ماماتین (خون اژدها) یا دره قیر
• کنارستان سیفرج روستای بنه کاعلیخان (ابوذر)
• تل گِصِر

حیات وحش و زیستگاها

رامهرمز از دیرباز زیستگاه آهو بوده‌است چنانچه مؤلف کتاب فارسنامه ناصری آورده‌است:شکار صحرای رامهرمز آهو و دراج است که گویا تخم این دو جانور را پاشیده‌اند و کهره آهو و جوجه دراج روییده‌است. در حال حاضر منطقه حفاظت شده دیمه رامهرمز بیش از بیست راس آهو وجود دارند. دشت دیمه رامهرمز زیستگاه مناسبی برای گونه آهو می‌باشد که با توجه به مطالعات انجام شده توسط کارشناسان اداره کل حفاظت محیط زیست این مکان برای احیاء گونه آهو مناسب می‌باشد. این آهوان زیبا در زمینی به مساحت ۱۰۰ هکتار که فنس کشی شده‌است، زندگی و زاد آوری می‌کنند.

بیشه زارهای مارون

در حاشیهٔ رودخانهٔ زیبای مارون بیشه‌زارهای سرسبز و خرم با درختان بید، بنگر، گز و کنار چشم‌اندازهای زیبا و بکری را به وجود آورده‌اند. در این جنگل‌ها پرندگان وحشی زیادی نظیر دراج، تیهو، مرغابی، بلبل و کبوترهای وحشی زندگی می‌کنند. همچنین حیواناتی مانند گراز، روباه، شغال، گرگ، گربه وحشی و خرگوش در این بیشه زارها زیست می‌کنند. این رودخانه به علت پرآب بودن در فصول سال طبیعتی دلنشین و جذاب دارد که می‌تواند محل مناسبی جهت تفریح و تفرج باشد. این بیشه‌زارها از روستاه‌های شاه ابوالقاسم، بنه عباس، سلطان آباد، بنه قیطاس، بن رشید لپویی تا زویدی ادامه دارند.

دشت دیمه

منطقه حفاظت شدهٔ دشت دیمه رامهرمز در ده کیلومتری جاده رامهرمز به رامشیر قرار دارد، و مساحت آن صد هکتار است. در این دشت بیش از پنجاه راس آهو زیست می‌کنند. همچنین یک جفت غزال عربی اهدایی امیر قطر به ایران در این منطقه رهاسازی شده‌اند که نخستین نوزاد خود را در این دشت به دنیا آورده‌اند.

گنجینه جوبجی

این گنجینه در سال ۱۳۸۶ به شکل اتفاقی و حین خاک‌برداری شرکت آب و فاضلاب خوزستان در یک محوطه ۲۵۰۰ ساله در روستای جوبجی رامهرمز پیدا شد. قدمت این گنجینه که بخشی از آن با عنوان گنجینه جوبجی در موزه ایران باستان نیز به نمایش گذاشته شده‌است، به دوره عیلامی می‌رسد. خبر پیدا شدن تکه‌های طلا توسط یکی از مسئولان شرکت پیمانکار «وشاق» به اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری رامهرمز داده می‌شود.

با توجه به تاریخی بودن این منطقه، پیش از کشف قطعات طلا و سفال، اداره میراث فرهنگی رامهرمز عملیات خاک‌برداری شرکت آب و فاضلاب را متوقف کرده بود اما این شرکت چند روز بعد دوباره فعالیت خویش را آغاز کرد که به این کشف منجر شد. خاکبرداری به وسیله بیل‌های مکانیکی به کشف ۵۰۰ سکه، دستبند و قطعات طلا و قطعات بسیار زیاد سفال منجر می‌شود که خیل عظیمی از مردم را به این منطقه می‌کشاند.

تل گِصِر

یکی از اثار تاریخی شاخص استان خوزستان است. این تپه‌ها اثاری از دوره‌های پیش از تاریخ و تاریخی در خود جای داده‌اند.تل گسر و روستای ان در شمال غربی و20 کیلومتری رامهرمز قرار دارد.

در دوره‌های قبل از انقلاب و بعد از انقلاب، این تپه‌های تاریخی مورد کاوش باستان شناسان متعددی قرار گرفته‌است.

حفاری توسط مک کاون باستان‌شناس آمیریکایی از مؤسسه شرقی شیکاگو در سال 1947میلادی از اولین حفاری هاست.این حفاری‌ها بعدها توسط کاوشگران زیادی از داخل و خارج از کشور ادامه یافت.

تپه‌های تاریخی تل گِصِر در سال 1395 توسط مشاور اداره کل میراث فرهنگی استان خوزستان تعیین عرصه و حریم شد.تل گِصِر

مشاهیر

• سلمان فارسی
• قدمعلی سرامی
• ابو یحیی زکریا محمد رامهرمزی
• ابن خلاد رامهرمزی
• ابو عبدالله رامهرمزی
• ابن مفرغ
• ابو طاهر بن احمد بن فضل رامهرمزی اربقی
• ابو علی محسن ابن علی
• حیدر بهمنی
• حبیب‌الله معلمی
• عبدالله ویسی
• عادل کلاه کج
• پورشهریار رامهرمزی(ناخدا دريا )
• اوس رضا