دی‌اکسید سیلیسیم

دی‌اکسیدِ سیلیسیم یا سیلیکا یا سیلیس با فرمول شیمیایی SiO₂ فراوان‌ترین ترکیب اکسیدی موجود در پوسته زمین است. سیلیس در طبیعت به‌صورت آزاد یا به‌صورت ترکیب با سایر اکسیدها وجود دارد. خاک رس، آلکالی فلدسپات و سیلیس، مهترین مواد اولیه بدنه سرامیک‌ها هستند.

دی‌اکسید سیلیسیم
دیگر نام‌ها اکسید سیلیسیم، کوارتز، ماسه
خصوصیات
فرمول مولکولی	SiO2
جرم مولی	60.1
شکل ظاهری	ماده جامد پودری سفید (در حالت خالص)
چگالی	2.65 g/cm³
دمای ذوب	۱۶۵۰ (±۷۵) °C
دمای جوش	۲۲۳۰ °C
انحلال‌پذیری در آب	0.012 g in 100mL
ساختار
شکل مولکولی	چهاروجهی
خطرات
کدهای ایمنی	R42 R43 R49
شماره‌های نگهداری	S22 S36 S37 S45 S53
لوزی آتش
نقطه اشتعال
ترکیبات مرتبط
دیگر آنیون‌ها	سولفید سیلسیم
دیگر کاتیون‌ها	دی‌اکسید کربن دی‌اکسید ژرمانیم اکسید قلع (IV) اکسید سرب (IV)
ترکیبات مرتبط	اسید سیلیسیک
به استثنای جایی که اشاره شده‌است در غیر این صورت، داده‌ها برای مواد به وضعیت استانداردشان داده شده‌اند (در 25 °C (۷۷ °F)، ۱۰۰ kPa)
Infobox references

شکل‌های سیلیس در طبیعت

سیلیس آزاد در طبیعت به‌صورت بلورین، بلور مخفی و بلور مخفی آبدار وجود دارد.

کوارتز

مقالهٔ اصلی: کوارتز

کوارتز یکی از چندشکلی‌های سیلیس است. این فاز در فشار و درجه حرارت معمولی پایدار است. به همین دلیل سیلیس آزاد در طبیعت بیشتر به‌صورت کوارتز یافت می‌شود. کانی کوارتز از سختی بسیار بالایی برخوردار است.

ماسه و ماسه‌سنگ

مقالهٔ اصلی: ماسه سیلیسی

ماسه‌ها و ماسه‌سنگ‌ها از انواع کوارتز رسوبی هستند که به‌صورت طبیعی خرد شده‌اند. در ماسه‌سنگ، دانه‌های ماسه به‌وسیله ذرات آهک، رس، اکسید آهن یا سایر مواد به یکدیگر چسبیده‌اند.

فلینت

فلینت از انواع سیلیس‌هایت و از بلورهای بسیار ریز کوارتز، آب، کربنات کلسیم و مواد آلی تشکیل شده‌است. رنگ فلینت قهوه‌ای روشن، خاکستری یا سیاه است که در اثر حرارت و سوختن مواد آلی، به رنگ سفید در می‌آید. این شکل از سیلیس آزاد، از حل‌شدن اسکلت سیلیسی جانوران اسفنجی در آب دریاها و سپس ته‌نشینی در بستر دریا به‌وجود آمده‌اند.

کاربرد

مصارف فراوانی در صنایع دارد که از آن جمله تولید فروسیلیس، شیشه سازی، تولید آجر ماسه آهکی، سرامیک چینی سازی، سرامیک سازی، تولید سدیم، ریخته‌گری، تولید سایر مواد سیلیسی، لعاب سازی، ریخته‌گری و نسوز، به عنوان نیمه هادی، پشم شیشه سیلیکات، صنایع الکترونیک، لاستیک و پلاستیک، رنگ سازی، بتونه و چسب فولاد، تصفیه آب، سیمان، ساب‌پاشی، کنترل ساییدگی و خوردگی لوله‌های آب، پاک کننده‌های صنعتی، رنگ و پوشش، شناورسازی کانه، قالب ریخته‌گری، پایدار سازی پراکسید، چسب سازی

نقش سیلیس در بدن

سیلیس به‌طور طبیعی در پوست، مو و ناخن وجود دارد و یکی از مهم‌ترین مواد معدنی موجود در اجزای بدن است. همچنین این عنصر برای درمان آرتروز و تقویت استخوان‌ها مؤثر است.

منابع

• رحیمی افسون، متین مهران (۱۳۶۸)، «دوم»، تکنولوژی سرامیک‌های ظریف، شرکت صنایع خاک چینی ایران