سیوند
| این مقاله دارای فهرستی از منابع، پیوندهای بیرونی یا بخش مطالعهٔ بیشتر است، اما به خاطر نداشتن پانویس و یادکردهای درونخطی، منابع آن همچنان مبهم هستند. لطفاً با افزودن یادکردهای دقیق این مقاله را بهبود دهید. |
| این مقاله نیازمند تمیزکاری است. لطفاً تا جای امکان آنرا از نظر املا، انشا، چیدمان و درستی بهتر کنید، سپس این برچسب را بردارید. محتویات این مقاله ممکن است غیر قابل اعتماد و نادرست یا جانبدارانه باشد یا قوانین حقوق پدیدآورندگان را نقض کرده باشد. |
سیوَند شهری باستانی و خوش آب‌وهوا در استان فارس است.
| سیوند | |
|---|---|
| کشور |  ایران |
| استان | فارس |
| مردم | |
| جمعیت | ۶۰۳۳ |
| جغرافیای طبیعی | |
| ارتفاع | به دلیل شیب زیاد بافت شهری متغیر از ۲۰۴۰ تا ۲۲۳۰ |
| آب‌وهوا | |
| میانگین دمای سالانه | ۱۲ درجه سانتی گراد |
| میانگین بارش سالانه | ۶۰۰ تا ۸۵۰ میلی‌متر |
| روزهای یخبندان سالانه | بیش از ۱۱۰روز |
| اطلاعات شهری | |
| ره‌آورد | برنج
بستنی سیوندی سجاده گیوه قارچ کوهی فرنجمشک زیره سیاه جاشیر گیاهان کوهی بنه بادام کوهی عسل نشاسته سرکه شیره انگور رب انار آبغوره سفیداب خیارسبز بادمجان گوجه فرنگی گردو بادام انگور هلو انار سیب گلابی زردآلو آلو دوغ گوسفندی پنیرپوست شیر رب گوجه فرنگی خیارشور ترشی چوب بیدمشک |
| پیش‌شمارهٔ تلفن | ۰۷۱–۴۳۴۷ |
ریشه‌شناسی نام سیوندویرایش
سیوند درآغاز سیه بند بوده که با توجه به پوشش انبوه منطقه که کبود به نظرمی آمده و بندی عظیم بر روی رودخانه علت پیدایش این نام است.[۱]
تاریخچه پیدایش سیوندویرایش
سیوند در عهد صفویه در نزدیکی امامزاده عقیل در محلی که امروز به سیوند خرابه مشهور است قرار داشته‌است و چنان‌که از قبر نوشته‌های قبرستان امامزاده عقیل بر می‌آید در اوایل قرن یازدهم هجری قمری در اینجا ساکن شده‌اند. تا اینکه سیوند در سال ۱۱۳۴ در حمله محمود افغان به کلی ویران شد و مردم آن برای چند سالی در کوه‌های تنگ خشک زندگی کردند و سپس از بیم هجوم‌های گوناگون به مکانی در جنوب سیوند کنونی به نام ده کهنه کوچ کردند. بر اثر هجوم‌های زیاد و فقر شدید بسیار زیادی از سیوندی‌ها از ده کانه به نواحی جنوبی فارس مثل عسلویه مهاجرت کردند که دیگر اخبار چندانی ازآنها وجود ندارد. چند خانواده هم به رابر (اسکر) در کرمان مهاجرت کرده‌اند که بسیار مردمانی دلیر و مهمان نواز هستند. باقی‌مانده مردم سیوند در زمان قاجار در جای امروزی سیوند سکنی گزیدند.
در سیوند کلیمیان آزادانه دادوستد می‌کنند و ارامنه و فرنگیان به راحتی مراسم دینی خود را به جای می‌آورند [۲۷]
هم چنین عزیزالله سلیمانی اردکانی در کتاب مصابیح هدایت چنین می‌نویسد: از طرف یزد که به سمت شیراز حرکت می‌کنی در همه جا مناطق متراکم‌نشین بهایی وجود دارد در بعضی مانندآباده نیمی بهایی و نیمی مسلمان (هرندی‌ها عموماً بهایی شده‌اند اما کرجه‌ای‌ها مسلمان مانده‌اند) و روستاهای اطراف آن مانند همت‌آباد ادریس آباد صغاد درغوک عباس‌آباد و وزیرآباد در بعضی نقاط مانندروستای خرمی (بلوک قونقری بخش بوانات) که ملک خاندان افغان بوده همگی یا عموماً آبهایی بوده‌اند. علاوه بر شیراز نی ریز ارسنجان زرقان ابرقو مروست سروستان کارزین وروستاهای اطراف آنها از مراکز متراکم بهایی می‌باشندکه از این میان تنها سیوند از این حیث مبری بوده و حاجی‌های متعصب سیوندی مردم را از معاشرت با مسلمانان منطقه به علت همزیستی با بهاییان نهی می‌کنند درصورتی که کلیمیان در کاروانسرای کلیمیان و ارامنه در قلعه فرنگی‌ها زندگی می‌کنند.[۲۸]
آثار تاریخی سیوندویرایش
- حوض لیرک سیوند
- خرفت خانه سیوند
- پرد هخامنشی سیوند
- سیوندخرابه
- چشمه لیرک سیوند
- حوض قدیمی لیرک سیوند
- غار سیوند
- کتیبه پهلوی تنگ خشک سیوند
- گورستان صفوی سیوند
- کاروانسرای شاه عباسی سیوند
- معدن سنگ‌های هخامنشی سیوند
- آثارسیوند
- الماس بری سیوند
- حمام طاقی سیوند
- عمارت قلعه فرنگی سیوند
- ساختمان اداره پست قدیم سیوند
- تپه‌های هخامنشی سیوند
- خانه‌های قدیمی سیوند
- مسجد سیوند خرابه
- کوره‌های آهک پزی سیوند
- باغ وعمارت امتیاز سیوند
- کاروانسرای کلیمیان
- خرابه‌های تنگ فشک
- دهکانه سیوند
- حمام دهکانه سیوند
- تنگه بلاغی
کوه‌های سیوندویرایش
کوه‌های سیوند از رشته کوه‌های زاگرس به حساب می‌آید. کوه‌های سیوند از کوه‌های بلاغی آغاز شده بر حاشیه راه اصلی اصفهان شیراز بر ارتفاع آن افزوده شده تا در سیوند به بیشترین ارتفاع خود می‌رسد. سپس از ارتفاع آن رفته رفته کاسته شده تا در کمترین ارتفاع این کوه که نقش رستم بنا شده‌است. سیوند خرابه، چشمه آب‌معدنی لیرک سیوند، آثارهخامنشی معدن سنگ سیوند، حوض قدیمی لیرک سیوند، گورستان کهن سیوند، قنات تاریخی سرقلات سیوند، ده کانه و کوره‌های آهک پزی سیوند در دامنه این کوه قرار دارند.
این کوه دارای پوشش گیاهی انبوه بنه بادام کوهی کیالک و چشمه سارهای فراوان از جمله چشمه‌های آبشار اوبرو، اندرز، خره، تغرگی، پلنگی، آبشار آغل کمر، سرچشمه (چشمه ابوالمهدی)، واپر، کنج، اشکفت، چال رونی (گود روغنی)، سم سم، آبشار اوشه گاه، پرد وردی، چال جانقلی و پاچه یادگاری است. بکرترین جای این کوه منطقه‌ای است وسیع که تنگ خش نام دارد و در محاوره آن را تنگ خشک می‌گویند. در این کوه‌ها، درخت‌های ونشک (بنه)، ارژن، الوک، کیالک و همچنین سبزی‌های کوهی همچون جاشیر، ریواس، کنگر، لپو، بندول، قارچ، کارده و گیاهان دارویی درمنه و زیره کوهی فرنجمشکبه به وفور یافت می‌شود. زیره و فرنجمشک سیوند که دارای عطر و بوی زیادی بوده و به نام زیره و فرنجمشک سیوند شهرت یافته‌اند، از قیمت بالایی برخوردار هستند.
در این کوه‌ها کبک، بزکوهی، آهو، خرس، گرگ، کفتار، خرگوش، جوجه تیغی و جغد دیده می‌شود. عقاب و جغد آن نمونه‌ای خاص است و در موزه منابع طبیعی شیراز به عنوان جغد سیوند و عقاب سیوند شناخته می‌شوند.
باغ‌های سیوندویرایش
باغ‌های سیوند به چهار بخش صاحب دیوانی شمالی، میانی و جنوبی (قنبر قنبرو) تقسیم می‌شده که بجز قسمت جنوبی که قدمت آن به چهل سال پیش می‌رسد بقیه از قدمتی طولانی برخوردارند. دیوارهای پر پیچ‌وخم و استفاده از چینه و پر چین از ویژگی‌های کوچه باغ‌های سیوند است. آب هر چهار بخش، از جوی سیوند تأمین می‌شده‌است.[نیازمند منبع]
هر کوچه‌باغ دارای یک یا دو اشکن و هر اشکن دارای چندین برم و هر باغ دارای یک بور است.[نیازمند منبع] از اشکن‌های معروف می‌توان به اشکن فینی، اشکن جفتی، اشکن علیجانی، اشکن محمدباقری، اشکن مرادی، اشکن ریگی اشاره کرد. از چمهای معروف سیوند می‌توان به چم ریگی، چم امامزاده، چم محمودی و سربند اشاره کرد.[نیازمند منبع]
رویش سبزی‌های خوراکی از قبیل خرسمه، سیرموک، قازیاقو، پونه، ترشک، تیتیره (توت وحشی) از دیگر ویژگی‌های آن می‌باشد. گردو، بادام، انواع سیب، گلابی، زردآلو، هلو، شلیل، انار، انگور، آلوزرد و بیدمشک و به در باغ‌های سیوند یافت می‌شود.
سیوندی‌ها در سایر استان‌هاویرایش
بخشی از مردم سیوند در سالیان دور در استان کرمان و مخصوصاً شهرهای رابر، بافت، سیرجان و کرمان ساکن شده‌اند. در مجموع پس از استان فارس بیشترین تعداد سیوندیان در استان کرمان ساکن هستند.[نیازمند منبع]
زیارتگاه‌های سیوندویرایش
محله‌های سیوندویرایش
کیچاقلبشنی (بی‌بی شئینی)، کیچاسرچالی، کیچاعسکری، قلعه فرنگی گر، پرد وردی، گلال، گودکی
کیچاحاج علی مهدی: از محله‌های قدیم سیوند در قسمت شمالی سیوند واقع شده‌است در جنوب این محله کیچاسرچالی می‌باشد که با تأسیس اداره پست سیوند در قرن ۱۸ میلادی و احداثعمارت قلعه فرنگی سیوندیا ساختمان اداره پست قدیم سیوند توسط خارجی‌ها محله شمالی آن به محلهقلعه فرنگی گر معروف شد.
سوغات سیوندویرایش
می‌توان رب گوجه و خیار شور را نام برد و از سوغاتی‌های قیمی به سفیداب سنتی سیوند. ترشیجات سیوند. تهیه شده با سرکه سنتی رب انار آبغوره سنتی و شیره انگور و عرق بیدمشک و شاتره انواع میوه‌های سیوند به ویژه هلو انار گردو بادام سیب و گلابی به ویژه خیار سبز اشاره کرد…
سد سیوندویرایش
نقشه سد سیوند به سال ۱۳۴۹ برمیگردد که در ابتدا در منطقه سیوند طرح‌ریزی شده بود که پس از انقلاب چون در دو دوره نماینده مردم مرودشت فردی به نام کبیری از اهالی سعادت شهر بود سد به محل فعلی انتقال و تلاش وی برای تغییر نام آن به سد سیبویه ناکام ماند به‌طوری‌که نام سد سیوند امروزه نام سیوند را جهانی کرده‌است.[نیازمند منبع]
رود سیوندویرایش
رود سیوند از ارتفاعات منطقه خسروشیرین واقع در شهرستان اقلید سرچشمه می‌گیرد. این رودخانه پس از عبور از دشت پاسارگاد و تنگه بلاغی و سیوند به رود کر پیوسته و با تشکیل رود پلوار (کلوار) به دریاچه بختگان می‌ریزد. این رودخانه از میان شهر تاریخی اصطخر می‌گذشته و شاخه‌ای از آن به تخت جمشید می‌رفته‌است. به عبارت دیگر این رودخانه، آب شهر اصطخر و تخت جمشید را تأمین می‌کرده‌است. عوامل مذکور سبب شده بوده که رود سیوند رودی مقدس در نزد ایرانیان به‌شمار رود. سنگ‌های تخت جمشید به‌وسیله این رودخانه از معدن سنگ سیوند برده شده‌است.
آب نمای سیوند، پرد هخامنشی سیوند، امامزاده ابراهیم سیوند، امامزاده سلطان کرم سیوند، تنگه بلاغی، شهر باستانی اصطخر، جنگلهای سیوند و کوچه باغ‌های سیوند از جمله آثار توریستی و تاریخی کناره این رود محسوب می‌شوند. از زمان‌های قدیم تاکنون سدهای زیادی بر روی این رود به ویژه در تنگه بلاغی ساخته شده‌است. سد سیوند بر روی این رودخانه ساخته شده‌است. اطراف این رودخانه را چم و کندل دربر گرفته که کندل امامزاده بزرگ‌ترین کندل آن می‌باشد.
این رود چندین دوسه که مهمترین و بزرگ‌ترین آنها دوسه سیوند است. از دیگر دوسه‌ها می‌توان به دوسه قصر دشت دوسه دشتبال، دوسه زنگی آباد و دوسه سیدگه اشاره کرد. رود سیوند داری قم و شیتوهای عمیق و خطرناکی است که از مهمترین آنها می‌توان به قم اسوری، قم وردی، قم وشیتوی امامزاده، قم عبادی، قم سربند و قم و شیتوی سلطان کرم اشاره کرد.
خصوصیت بارز این رودخانه، سنگریزه‌ای بودن، ماسه‌ای بودن و پوشش غالب درخت‌های بید و گز و بوته‌های نوند (اسفند) کاشنی و خارشتر حاشیه آن است. در اطراف این رودخانه درنا، اردک وحشی، شانه بسر، لاک‌پشت، خرچنگ و دال دیده می‌شود. یکی از پرندگان نادر این منطقه فلامینگو سیوندی است که نسل آن رو به انقراض است. لازم است ذکر شود که این رودخانه در حال حاضر خشکیده و در صورت بارش فراوان باران در زمستان آب در آن جاری می‌شود.
خشکیدگی رودخانهویرایش
همزمانی احداث سد سیوند و خشکسالی‌های پی در پی و همچنین برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی باعث خشکیدگی کامل این رودخانه باستانی شده‌است؛ و هیچ‌یک از جانداران اکوسیستم رودخانه باقی نمانده‌اند.[نیازمند منبع]
کتابهای پیرامون سیوندویرایش
درمورد سیوند کتابهای متعدد نوشته شده که مهمترین آنها عبارتند از:
- سیوند، مجتبی خرم (1394)
- گویش سیوندی، فرزاد نوروزی - حسین آزاده (1395)
- واژه نامه سیوندی، مجتبی خرم (1393)
- دستور زبان سیوندی، مجتبی خرم (1394)
- ضرب المثلهای سیوندی (دو جلد)، حسین آزاده (1395)
- آردگاما بگرسان (شعر سیوندی)، محمد نصیری (1396)
- واژگان موضوعی در فرهنگ مردم سیوند، مجتبی خرم (1394)
نگارخانهویرایش
جستارهای وابستهویرایش
منابعویرایش
Die Mundart von Sivand by Wilhelm Eilers Journal of the American Oriental Society, Vol. 110, No. 4 (Oct. - <787:DMVS>2.0.CO;2-4 Dec. , 1990), pp. ۷۸۷–۷۸۸*
- ۱- اطلس راه‌های ایران
- ۲-اقلیم فارس
- ۴-راهنمای فارسی باستان ص ۱۴۷ زیر سیکا
- ۵-فرهنگ زبان پهلوی ص ۳۹۷
- ۶-(بیلی راشد محصل، محمد تقی، «سجیل» در مجلهٔ دانشکده ادبیات تبریز سال ۱۳۶۳ شماره مسلسل ۱۳۲).
- ۷-فصلنامه هستی، تابستان ۱۳۸۵نوشتهٔ محمد تقی راشد محصل پژوهشگاه علوم انسانی ۲۴/۱۲/۸۴
- ۸- تاریخچه و شجره نامه امامزاده عقیل علیه السلام
- ۹-تاریخ حمله محمود افغان به ایران
- ۱۰-واژه‌نامه زبان سیوندی: بهنام فانی به راهنمایی محمود رضا دستغیب بهشتی دانشگاه شیراز ۱۳۷۵
- ۱۱-ارانسکی: مقدمه فقه اللغه ایرانی
- ۱۲-دکتر پرویز خانلری:تاریخ زبان فارسی
- ۱۳-فرهنگ نام‌های فارسی
- ۱۴-کورش کمالی سروستانی:دانشنامه فارس
- ۱۵-اولین یادواره شهدای سیوند فارس
- ۱۶-تخت جمشید از نگاهی دیگر
- ۱۷-همایش «ایران ورجاوند» بزرگداشت پرویز ورجاوند
- ۱۸-آرشیو دانشگاه شیراز
- ۱۹-آرشیو روزنامه خبر جنوب
- ۲۷-اسدالله فاضل مازندرانی، تاریخ ظهور الحق، تهران، مؤسسه ملی چاپ آثار امری ،۱۳۱بدیع، ج۸قسمت اول
- ۲۸-*عزیزالله سلیمانی اردکانی، مصابیح هدایت، تهران، لجنه ملی چاپ آثار امری، ۱۰۶بدیع[۱۳۲۸ش]، ج۲
- اقلیم پارس، سید محمدتقی مصطفوی، نشر تابان، تهران، ۱۳۶۴، ص ۱۸–۱۷.
- دانشنامه فارس کوروش کمالی سروستانی