قندوز
قُندوز، کُندُز یا در اصل کُهَن‌دِژ شهری در شمال افغانستان و مرکز ولایت قندوز است. این شهر به مدت ۱۱۰ سال پایتخت هپتالیان بود[۳] و ششمین شهر بزرگ افغانستان و بزرگ‌ترین شهر در بخش شمال‌شرقی کشور است. این شهر در منطقهٔ تاریخی تخارستان، باختر، در حوالی محل تلاقی رودخانهٔ قندوز با رودخانهٔ خان‌آباد واقع شده‌است. قندوز از طریق شاهراه‌ها با کابل از جنوب، مزارشریف از غرب و بدخشان از شرق ارتباط دارد. قندوز از طریق بندر شیرخان از شمال با دوشنبه در تاجیکستان نیز ارتباط دارد.
کندز
کُهَن دِژ | |
|---|---|
 شهر کندز | |
  کندز مکان  کندز کندز (غرب و مرکز آسیا) | |
| مختصات: ۳۶°۴۳′۴۳″ شمالی ۶۸°۵۲′۵″ شرقی / ۳۶٫۷۲۸۶۱°شمالی ۶۸٫۸۶۸۰۶°شرقی | |
| کشور | افغانستان |
| ولایت | ولایت کندز |
| ولسوالی | ولسوالی کندز |
| تأسیس | ۳۲۹ قبل از میلاد |
| بلندی | ۳۹۱ متر (۱۲۸۳ پا) |
| جمعیت (۲۰۱۲)[۱] | |
| • شهر | ۲۶۸٬۸۹۳ |
| • شهری | ۲۶۸٬۸۹۳ |
| منطقه زمانی | یوتی‌سی +۴:۳۰ (وقت استاندارد افغانستان) |
| کد پستی | ۳۵۰۱, ۳۵۰۲, ۳۵۰۳ |
| تسلط |  طالبان[۲] |
| اقلیم | نیمه خشک مرطوب |
کاربری زمین در شهر (در محدودهٔ شهرداری) عمدتاً کشاورزی است که ۸٫۶۵٪ درصد کل مساحت را در بر می‌گیرد. زمین‌های مسکونی تقریباً نیمی از زمین‌های ساخته‌شده و ۴۸٫۳٪ با ۲۹٬۸۷۷ خانهٔ مسکونی را تشکیل می‌دهد.[۴] با توجه به اینکه فرودگاه در محدودهٔ شهرداری واقع شده‌است، زمین‌های سازمانی ۱۷٫۹٪ کاربری اراضی ساخته‌شده را شامل می‌شود.[۴]
واژه‌شناسی ویرایش
کندز گونه‌ای از تلفظ کهندژ است: دژ کهن که در شهرسازی‌های باستان بخش مرکزی و دژ یا قلعهٔ اصلی هر شهر بوده‌است و به تعبیر دیگر کندز به زبان ترکی (روز) را افاده می‌کند.[۵]بخش‌های دیگر ربض و شارستان و باره و حصار بوده‌است.
تاریخچه ویرایش
کندز محل شهر باستانی دراپساکا است. این مرکز بزرگ یادگیری فرهنگ بودایی و در طی قرن ۳ میلادی بسیار مرفه بود.
این شهر قبلاً والوالیچ[۶] ولوالیج/ولوالج (واروالیز) نامیده می‌شد و استفاده از کهندژ از زمان تیموری آغاز شد.
در قرون ۱۸ و ۱۹ پایتخت یک خاندان ازبک-تاجیکی، گاهی مستقل و گاهی خودمختار بود که در دهه ۱۸۲۰ سرزمینی از بلخ تا کوه‌های پامیر را در بر می‌گرفت. این بخشی از بازی بزرگ بین انگلیس و روس بود. این خانات سرانجام در سال ۱۸۵۹ توسط افغانستان فتح شد. بین صد تا دویست هزار تاجیک و ازبک از فتح سرزمین خود توسط ارتش سرخ روسیه در جریان تصرف سرزمین شان توسط آنها فرار کرده و در شمال افغانستان ساکن شدند.[۷]
در اوایل قرن بیستم، تحت حکومت شیرخان ناشر، کندز به یکی از ولایت‌های ثروتمند افغانستان تبدیل شد. این بیشتر به دلیل تأسیس شرکت پنبه سپین زر توسط ناشر بود که همچنان در افغانستان پس از جنگ وجود دارد.
کندز مهم‌ترین استان زراعتی است که گندم، برنج، ارزن و سایر محصولات تولید می‌کند و لقب «کندوی کشور» را به خود اختصاص داده‌است.
کندز مرکز ولایات شمال شرقی است و در سال ۱۹۹۷ توسط طالبان تسخیر شد. این آخرین شهر بزرگی بود که طالبان قبل از سقوط آن به دست نیروهای اتحاد شمال افغانستان با حمایت آمریکا در ۲۶ نوامبر ۲۰۰۱ در دست داشتند.
در تابستان ۲۰۱۵، طالبان پیشروی کردند و به شهر حمله کردند، که منجر به نبرد برای کنترل شهر در برابر نیروهای افغان شد. ده‌ها هزار نفر از ساکنان این منطقه در اثر جنگ آواره شدند.[۸][۹][۱۰] در ۲۸ سپتامبر ۲۰۱۵ پرچم طالبان بار دیگر در مرکز شهر برافراشته شد و طالبان موفق شدند زندان شهر را به تصرف خود درآورند و بسیاری از زندانیان را آزاد کنند. نیروهای مسلح افغانستان حمله متقابل انجام دادند و موفق شدند شهر را ظرف ۱۵ روز دوباره تصرف کنند. طالبان اعلام کرد که پس از دستیابی به اهداف خود، آنها از مرکز شهر خارج شده‌اند. ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان، گفت که هدف اصلی آنها در ترک شهر جلوگیری از تلفات غیرنظامیان در اثر حملات هوایی است. در آوریل ۲۰۱۸ نیروی هوایی افغانستان یک حمله هوایی انجام داد که منجر به کشته و زخمی شدن ده‌ها غیرنظامی در یک مدرسه مذهبی در کندز شد. در ۳۱ آگوست ۲۰۱۹، نیروهای طالبان حمله دیگری به این شهر آغاز کردند و نبرد بزرگی را با نیروهای امنیتی محلی آغاز کردند.[۱۱]
در ۱۹ مه ۲۰۲۰، طالبان با انفجار یک بمب موتورسیکلت در کندز یک پلیس و یک غیرنظامی را کشته و ۱۸ نفر را زخمی کردند. در همان روز، طالبان مجدداً برای تصرف قندوز تلاش کردند و به چندین پست دولتی حمله کردند، اما توسط نیروهای امنیتی افغانستان شکست خوردند. طالبان مجبور به ترک شهر شدند و ده جسد را پشت سر خود گذاشتند. در جریان حمله طالبان، هشت سرباز افغان و سه غیرنظامی کشته و ۵۵ نفر دیگر زخمی شدند.[۱۲]
جغرافیا ویرایش
کندز در یک مکان استراتژیک، در شاهراه اصلی شمال به جنوب متصل به کابل-تاجیکستان، شرق به غرب مزارشریف به تالقان و فیض آباد واقع شده‌است.
.jpg)
آب و هوا ویرایش
کندز دارای آب و هوای نیمه خشک سرد (طبقه‌بندی آب و هوای کوپن) با تابستانهای گرم و زمستانهای خنک است. به‌طور کلی بارش به جز از ژانویه تا آوریل کم است و تابستانها تقریباً همیشه بدون باران هستند.
| داده‌های اقلیم کندز | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ماه | ژانویه | فوریه | مارس | آوریل | مه | ژوئن | ژوئیه | اوت | سپتامبر | اکتبر | نوامبر | دسامبر | سال |
| سابقهٔ بیش‌ترین °C (°F) | ۲۱٫۲ (۷۰) |
۲۵٫۰ (۷۷) |
۳۲٫۸ (۹۱) |
۳۸٫۹ (۱۰۲) |
۴۲٫۲ (۱۰۸) |
۴۶٫۲ (۱۱۵) |
۴۵٫۳ (۱۱۴) |
۴۴٫۲ (۱۱۲) |
۳۹٫۲ (۱۰۳) |
۳۹٫۴ (۱۰۳) |
۲۸٫۴ (۸۳) |
۲۱٫۶ (۷۱) |
۴۶٫۲ (۱۱۵) |
| میانگین بیش‌ترین °C (°F) | ۶٫۳ (۴۳) |
۹٫۵ (۴۹) |
۱۵٫۸ (۶۰) |
۲۳٫۰ (۷۳) |
۲۹٫۸ (۸۶) |
۳۷٫۳ (۹۹) |
۳۹٫۰ (۱۰۲) |
۳۶٫۹ (۹۸) |
۳۱٫۸ (۸۹) |
۲۴٫۵ (۷۶) |
۱۶٫۰ (۶۱) |
۹٫۷ (۴۹) |
۲۳٫۳ (۷۳٫۸) |
| میانگین روزانه °C (°F) | ۱٫۶ (۳۵) |
۴٫۴ (۴۰) |
۱۰٫۴ (۵۱) |
۱۷٫۲ (۶۳) |
۲۲٫۹ (۷۳) |
۲۹٫۳ (۸۵) |
۳۱٫۳ (۸۸) |
۲۹٫۲ (۸۵) |
۲۳٫۹ (۷۵) |
۱۶٫۹ (۶۲) |
۹٫۵ (۴۹) |
۴٫۴ (۴۰) |
۱۶٫۷۵ (۶۲٫۲) |
| میانگین کم‌ترین °C (°F) | −۲٫۴ (۲۸) |
۰٫۰ (۳۲) |
۵٫۷ (۴۲) |
۱۱٫۶ (۵۳) |
۱۵٫۷ (۶۰) |
۲۰٫۹ (۷۰) |
۲۳٫۳ (۷۴) |
۲۱٫۵ (۷۱) |
۱۶٫۳ (۶۱) |
۱۰٫۶ (۵۱) |
۴٫۱ (۳۹) |
۰٫۰ (۳۲) |
۱۰٫۶۱ (۵۱٫۱) |
| سابقهٔ کم‌ترین °C (°F) | −۲۲٫۷ (−۹) |
−۲۳٫۱ (−۱۰) |
−۱۱٫۸ (۱۱) |
−۲٫۱ (۲۸) |
۴٫۲ (۴۰) |
۱۲٫۵ (۵۵) |
۱۵٫۷ (۶۰) |
۱۲٫۶ (۵۵) |
۳٫۵ (۳۸) |
−۲٫۰ (۲۸) |
−۹٫۸ (۱۴) |
−۲۰ (−۴) |
−۲۳٫۱ (−۱۰) |
| بارندگی میلی‌متر (اینچ) | ۴۴٫۰ (۱٫۷۳) |
۵۶٫۵ (۲٫۲۲) |
۷۶٫۷ (۳٫۰۲) |
۵۴٫۴ (۲٫۱۴) |
۲۹٫۸ (۱٫۱۷) |
۰٫۱ (۰) |
۱٫۳ (۰٫۰۵) |
۰٫۳ (۰٫۰۱) |
۰٫۱ (۰) |
۷٫۳ (۰٫۲۹) |
۲۳٫۷ (۰٫۹۳) |
۲۸٫۴ (۱٫۱۲) |
۳۲۲٫۶ (۱۲٫۶۸) |
| میانگین روزهای بارانی | ۵ | ۶ | ۱۱ | ۱۰ | ۹ | ۱ | ۱ | ۰ | ۰ | ۳ | ۵ | ۶ | ۵۷ |
| میانگین روزهای برفی | ۵ | ۴ | ۲ | ۰ | ۰ | ۰ | ۰ | ۰ | ۰ | ۰ | ۱ | ۲ | ۱۴ |
| درصد رطوبت | ۸۰ | ۷۵ | ۷۵ | ۷۱ | ۵۴ | ۳۱ | ۲۸ | ۲۹ | ۳۲ | ۴۴ | ۶۳ | ۷۶ | ۵۴٫۸ |
| میانگین روزانه ساعت‌های تابش آفتاب | ۱۱۴٫۴ | ۱۱۴٫۶ | ۱۵۸٫۹ | ۲۰۱٫۰ | ۲۷۶٫۵ | ۳۳۲٫۱ | ۳۴۰٫۲ | ۳۱۵٫۵ | ۲۸۹٫۷ | ۲۲۱٫۸ | ۱۶۹٫۳ | ۱۱۸٫۳ | ۲٬۶۵۲٫۳ |
| منبع: NOAA (1958-1983)[۱۳] | |||||||||||||
مردم‌شناسی ویرایش
شهر کندز حدود ۲۶۸ هزار و ۸۹۳ نفر جمعیت دارد،[۴] در حالی‌که جمعیت ولایت کندز ۱ میلیون و ششصد هزار نفر است.[۱] پشتون‌ها بزرگ‌ترین قوم شهر را تشکیل می‌دهند و پس از آن تاجیک‌ها، ازبک‌ها، هزاره‌ها، عرب‌ها و دیگر اقوام قرار می‌گیرند.[۷][۱۴][۱۵] کندز مرکز ولایتی بسیار متنوع است که شامل جمعیت قابل توجهی از پشتون، تاجیک، ازبک، هزاره، بلوچ و ترکمن است.[۱۶]
عرب‌های کندز به جای عربی به زبان فارسی و پشتو، دو زبان رسمی افغانستان، صحبت می‌کنند. با این حال، آنها بر اساس ریشهٔ قبیله‌ای خود در عربستان، ادعای هویت عربی قوی دارند. در واقع این ممکن است به مهاجرت قرن هفتم و هشتم به این کشور و دیگر مناطق آسیای میانه بسیاری از قبایل عرب از عربستان در پی فتوحات اسلامی منطقه منجر شده باشد.[۱۷]
ناحیه شهری ویرایش
شهر کندز به ۸ ناحیه پلیس (حوزه) با مساحت کل ۱۱٬۲۰۶ هکتار تقسیم شده‌است.[۴]
با نفوذترین رهبر کندز عارف خان بود که والی ولایت کندز بود و در سال ۲۰۰۰ در شهر پیشاور پاکستان به ضرب گلوله کشته شد. اندکی پس از این حادثه برادرش حاجی عمر خان مسئولیت وی را بر عهده گرفت و به عنوان والی و فرماندار کندز منصوب شد.
جستارهای وابسته ویرایش
برای مطالعهٔ بیشتر ویرایش
- دوپری، نانسی هچ (۱۹۷۷): یک راهنمای تاریخی برای افغانستان. چاپ اول: ۱۹۷۰. چاپ دوم. تجدید نظر شده و بزرگ شده‌است. سازمان جهانگردی افغانستان.
- توماس جی بارفیلد، اعراب آسیای میانه افغانستان: عشایر چوپان در کوچ. سال ۱۹۸۲
پیوند به بیرون ویرایش
- [۱]
- به کندز خوش آمدید، علاءالدین
- . Encyclopædia Britannica (به انگلیسی) (11th ed.). 1911.
منابع ویرایش
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ "Settled Population of Kunduz province by Civil Division, Urban, Rural and Sex-2012-13" (PDF). Archived from the original (PDF) on 29 November 2014. Retrieved 2014-01-12.
- ↑ https://www.france24.com/en/asia-pacific/20210812-taliban-capture-tenth-afghan-provincial-capital-over-weeklong-blitz
- ↑ Balogh, Dániel (12 March 2020). Hunnic Peoples in Central and South Asia: Sources for their Origin and History. Barkhuis. ISBN 978-94-93194-01-4.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ ۴٫۳ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب
<ref> غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نامUN-Habitatوارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.). - ↑ «کندز سوزی». زاهد. فیس حیالری. ۱۲ تیر ۱۳۹۵.
- ↑ "Asien-Afrika-Institut". uni-hamburg.de. Archived from the original on 2012-05-09.
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ Wörmer, Nils (2012). "The Networks of Kunduz: A History of Conflict and Their Actors, from 1992 to 2001" (PDF). Stiftung Wissenschaft und Politik. Afghanistan Analysts Network. p. 8. Retrieved 2014-01-12.
- ↑ "Afghans counter Taliban offensive in northern Kunduz province". BBC News.
- ↑ "Taliban and Afghan Government Dispute Status of Kunduz". New York Times. 21 June 2015.
- ↑ "Afghanistan: Taliban advance on key northern city". The Sydney Morning Herald.
- ↑ cbs/AFP (3 April 2018). "Carnage as airstrike hits boy's school in Taliban territory". Retrieved 2018-04-13.
- ↑ "Eight Afghan soldiers die fighting off Taliban attack on key city". May 19, 2020. Archived from the original on 12 April 2021. Retrieved 13 March 2021 – via au.news.yahoo.com/.
- ↑ "آب و هوای کندز ١٩٥٨-١٩٨٣". سازمان ملی اقیانوسی و جوی. Retrieved 25 December 2012.
- ↑ "برنامه مطالعات فرهنگ و تهاجم فرهنگی" (PDF). دانشکده تکمیلی تحصیلات نیروی دریایی. Archived from the original (PDF) on 2 October 2012. Retrieved 2014-01-12.
- ↑ "٢۰۰٣ نقشه جمعیتی نشنال جیو گرافیک" (PDF). توماس گوتری، مرکز مطالعات مرکزی افغانستان، دانشگاه نبراسکا در اوماها؛ متیو اس. بیکر، استراتفور. جامعه نشنال جیوگرافیک. 2003. Archived from the original (PDF) on 27 February 2008. Retrieved 18 June 2017.
- ↑ بلیر, کریستیان (اول ژانویه ٢۰١٢). "دولت سازی، مهاجرت و توسعه اقتصادی در مرزهای شمال افغانستان و جنوب تاجیکستان". نشریه مطالعات اورآسیا. ٣ (١): ۶٩–٧٩. doi:10.1016/j.euras.2011.10.008.
{{cite journal}}: Check date values in:|date=(help) - ↑ تی. جی. بارفیلد (1981), اعراب آسیای میانه افغانستان: عشایر چوپان در کوچ, نشریه دانشگاه تگزاس, ISBN 978-0-292-71066-5[پیوند مرده]
Wikipedia contributors, "Kunduz," Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Kunduz&oldid=197211457