محمد محمدی ری‌شهری

روحانی شیعهٔ ایرانی (۱۳۲۵–۱۴۰۱)

محمد محمدی نیک (نام قبلی محمد درون‌پرور)[۶] معروف به محمد محمدی ری‌شهری (۷ آبان ۱۳۲۵ – ۱ فروردین ۱۴۰۱)[۷] روحانی شیعه، قاضی و سیاستمدار بود.

محمد ری‌شهری
ری‌شهری در سال ۱۳۹۹
نمایندهٔ مجلس خبرگان رهبری
دورهٔ پنجم
دوره مسئولیت
۴ خرداد ۱۳۹۵ – ۱ فروردین ۱۴۰۱
حوزه انتخاباتیاستان تهران
اکثریت۱٬۹۵۲٬۵۶۳ (%۴۳٫۳۸)
عضو حقیقی مجمع تشخیص مصلحت نظام
دوره مسئولیت
۲۷ اسفند ۱۳۷۵[۱] – ۲۴ اسفند ۱۳۹۰[۲]
گمارندهسید علی خامنه‌ای
رئیساکبر هاشمی رفسنجانی
دادستان دادگاه ویژه روحانیت
دوره مسئولیت
۱۳ دی ۱۳۶۸[۳] – ۲۵ آذر ۱۳۷۷[۴]
گمارندهسید علی خامنه‌ای
پس ازعلی فلاحیان
پیش ازغلامحسین محسنی اژه‌ای
دادستان کل کشور
دوره مسئولیت
۳۰ مرداد ۱۳۶۸ – ۱۲ خرداد ۱۳۷۰
گمارندهمحمد یزدی
پس ازسید محمد موسوی خوئینی‌ها
پیش ازسید ابوالفضل موسوی تبریزی
نخستین وزیر اطلاعات
دوره مسئولیت
۲۴ مرداد ۱۳۶۳ – ۷ شهریور ۱۳۶۸
رئیس‌جمهورسید علی خامنه‌ای
نخست‌وزیرمیرحسین موسوی
پس ازایجاد وزارت‌خانه
پیش ازعلی فلاحیان
اطلاعات شخصی
زاده
محمد محمدی نیک

۷ آبان ۱۳۲۵
شهر ری، ایران
درگذشته۱ فروردین ۱۴۰۱ (۷۵ سال)[۵]
تهران، ایران
حزب سیاسیجمعیت دفاع از ارزش‌های انقلاب اسلامی (۱۳۷۴–۱۳۷۶)
محل تحصیلمدرسه حقانی
حوزه علمیه مشهد
پیشهسیاستمدار

ری‌شهری در شهرری به دنیا آمد و پس از پایان تحصیلات ابتدائی وارد حوزه علمیه شهرری شد و سپس در مدرسهٔ حقانی در قم و حوزه علمیه نجف تحصیل کرد. پس از انقلاب ۱۳۵۷ در ایران، ری‌شهری ابتدا به عنوان حاکم شرع در دادگاه‌های انقلاب و سپس به عنوان قاضی دادگاه نظامی ارتش فعالیت کرد. در سال ۱۳۶۳ او نخستین وزیر اطلاعات جمهوری اسلامی ایران شد و تا سال ۱۳۶۸ در این سمت بود تا این که به‌عنوان دادستان کل کشور، دادستان دادگاه ویژه روحانیت منصوب شد. وی از ۲۷ اسفند ۱۳۷۵ تا ۲۴ اسفند ۱۳۹۰ عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام بود. ری‌شهری از نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۷۶ ایران بود که با کسب ۲٫۵۵٪ از آرا در جایگاه آخر در میان چهار نامزد قرار گرفت. ری‌شهری از ۶ اردیبهشت ۱۳۷۰[۸] تا ۲۰ دی ۱۳۸۸ سرپرستی حجاج ایرانی را بر عهده داشت. وی در زمان مرگ، نماینده استان تهران در مجلس خبرگان رهبری، متولی حرم شاه عبدالعظیم[۹] و رئیس مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث و دانشگاه قرآن و حدیث بود.

تحصیلات ویرایش

محمد درون‌پرور در ۱۳۲۵ در شهرری به دنیا آمد. پس از پایان تحصیلات ابتدائی وارد حوزه علمیه شهرری شد و در سال ۱۳۴۰ برای ادامه تحصیل به قم رفت. در قم در مدرسهٔ حقانی در کلاس‌های درس علی مشکینی (که بعدها با دختر وی ازدواج کرد)، محمد فاضل لنکرانی، سید محمدباقر طباطبائی، محمدعلی اراکی، حسین وحید خراسانی، جواد تبریزی، سید محمدرضا گلپایگانی و مرتضی حائری یزدی ادامه تحصیل داد.[۱۰]

ازدواج ویرایش

ری‌شهری در سن ۲۰ سالگی زمانی که در نجف بود با وساطت مرتضی تهرانی از دختر دوم علی مشکینی که ۹ سال داشت خواستگاری کرد. مشکینی بعد از خوب آمدن استخاره، این اجازه را به او داد. مادر و عمه ری‌شهری راهی قم شدند تا دختر علی مشکینی را ببینند. سپس خانواده برای ری‌شهری می‌نویسند که «خوب است، ولی بچّه است». او نیز پاسخ می‌دهد که «صبر می‌کنم تا بزرگ شود». تصمیم بر این شد که به‌طور خصوصی صیغه عقد اجرا شود، اما جشن ازدواج تا آمادگی یافتن وی به تأخیر افتد. با این حال او پس از مدت کمی از مشکینی می‌خواهد که زندگی مشترک با همسرش را آغاز کند و در نهایت این زندگی در حالی آغاز می‌شود که همسرش کمتر از ۱۱ سال سن داشته‌است. ری‌شهری در این‌باره گفته‌است: «البتّه قرار ما این بود که بگذارم همسرم بزرگ‌تر بشود، ولی من احساس کردم که باید زودتر ازدواج کنم و بالاخره با اصرار زیاد من، موافقت کردند».[۱۱][۱۲]

فعالیت‌های پیش از انقلاب ویرایش

محمد ری‌شهری طی جریانات ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ با اهداف و دیدگاه‌های روح‌الله خمینی آشنا شد.[۱۳] در تیر ماه ۱۳۴۴ توسط ساواک مشهد دستگیر و به زندان محکوم شد. سپس در سال ۱۳۴۵ ضمن تمرّد از شرکت در جلسه دادگاه تجدیدنظر ساواک به شهر نجف رفت. وی در سال ۱۳۴۶ پس از ۱۳ ماه[۱۱] به ایران بازگشت و در حوزه علمیه مشهد به تحصیل پرداخت. در همین مدت دوباره تحت تعقیب ساواک قرار گرفت و در دادگاه تجدیدنظر بار دیگر به زندان محکوم شد.[۱۳]

فعالیت‌های پس از انقلاب ویرایش

قضاوت در دادگاه انقلاب ویرایش

ری‌شهری در اواسط سال ۱۳۵۸ به ریاست دادگاه انقلاب ارتش منصوب شد و مهم‌ترین مسایلی که در طول تصدی او مورد بررسی قرار گرفت عبارت‌اند از:[۱۰]

احکام اعدام صادره ویرایش

پس از اعدام‌های آغازین انقلاب به قضاوت صادق خلخالی، ری‌شهری مسئولیت محاکمه افراد سرشناس را به عهده داشت که برخی افرادی که به حکم محمد ری‌شهری اعدام شده‌اند عبارتند از:[۱۴][۱۵][۱۶]

اعدام‌های ۱۳۶۷

سید حسین موسوی تبریزی در آبان ۱۳۹۸ گفت که اعدام دسته‌جمعی زندانیان عقیدتی-سیاسی ایران در تابستان ۱۳۶۷ با نامه محمد محمدی ری‌شهری به روح‌الله خمینی آغاز شد.[۷]

مناصب ویرایش

 
در مقام تولیت حرم شاه عبدالعظیم با سید علی خامنه‌ای در همان حرم، آبان ۱۳۷۳

حاکم شرع دادگاه‌های انقلاب اسلامی، ریاست دادگاه انقلاب ارتش، وزیر اطلاعات، دادستان کل کشور،[۶] دادستان ویژه روحانیت، تولیت حرم شاه عبدالعظیم، نمایندگی مردم تهران در مجلس خبرگان رهبری، نمایندگی ولی فقیه و سرپرست سازمان حج و زیارت و دبیرکلّی جمعیت دفاع از ارزش‌های انقلاب اسلامی را در سوابق خود داشت و تا زمان مرگ، رئیس مؤسسه فرهنگی دارالحدیث بود.[۱۳] آخرین سمت رسمی وی سرپرستی حجاج ایرانی بود که در دی ۱۳۸۸ از آن استعفا کرد. وی با حکم علی خامنه‌ای عهده‌دار این مقام شده بود و پیش از وی مهدی کروبی و محمد موسوی خوئینی‌ها با حکم روح‌الله خمینی عهده‌دار این سمت بودند و پس از وی نیز علی قاضی عسگر عهده‌دار این منصب شد.[۱۷] ری‌شهری از دوره چهارم تا ششم مجمع تشخیص مصلحت نظام عضو این مجمع بود.[۱۸]

انتخابات هفتمین دورهٔ ریاست جمهوری (۱۳۷۶) ویرایش

او در انتخابات هفتمین دورهٔ ریاست جمهوری ایران در ۲ خرداد ۱۳۷۶ کاندیدای ریاست جمهوری شد و پس از احراز صلاحیت توسط شورای نگهبان، با سید محمد خاتمی، علی‌اکبر ناطق نوری و سید رضا زواره‌ای به رقابت پرداخت، انتخاباتی که به پیروزی غیرمنتظرهٔ سید محمد خاتمی انجامید. ری‌شهری در این انتخابات با کسب ۲٫۵۵٪ آرا در مکان چهارم ایستاد. نفرات دوم و سوم این انتخابات به ترتیب علی‌اکبر ناطق نوری و سید رضا زواره‌ای بودند.

نمایندهٔ پنجمین دورهٔ مجلس خبرگان رهبری (۱۳۹۴) ویرایش

 
در مراسم بیستمین سالگرد تأسیس مؤسسه دارالحدیث، اسفند ۱۳۹۴

وی در انتخابات پنجمین دورهٔ مجلس خبرگان در لیست اعتدالگرایان به نام «خبرگان مردم» که مورد حمایت اکبر هاشمی رفسنجانی اعلام شد جای گرفت[۱۹] و توانست با کسب ۱٬۹۷۶٬۵۶۷ رأی (۴۳٫۹۱٪ کل آرا) به عنوان نفر هفتم از استان تهران وارد پنجمین دورهٔ مجلس خبرگان رهبری شود. قرار گرفتن نام او در لیست انتخاباتی مورد حمایت اصلاح طلبان این انتخابات، جنجال‌های زیادی به پا کرد.[۷]

درگذشت ویرایش

محمدی ری‌شهری در نیمه‌شب ۱ فروردین ۱۴۰۱، به علت بیماری زمینه‌ای و داخلی پس از بستری در بیمارستان خاتم‌الانبیای تهران درگذشت.[۲۰]

پیکر وی ۴ فروردین در جوار حرم عبدالعظیم حسنی دفن گردید.[۲۱] رهبر و مقامات و مسئولان کشوری با پیام‌هایی درگذشت وی را تسلیت گفتند.[۲۲]

کتاب‌ها ویرایش

  1. دانشنامه امام حسین[۲۳]
  2. دانشنامه امام مهدی
  3. دانشنامه امیرالمؤمنین
  4. سنجه انصاف، بررسی برهه‌ای حساس از تاریخ رهبری نظام جمهوری اسلامی ایران[۲۴]
  5. میزان الحکمة (عربی) ترجمه شده در چهارده جلد
  6. مبانی شناخت
  7. مبانی خداشناسی
  8. عدل در جهان بینی توحید
  9. فلسفه وحی و نبوت
  10. رهبری در اسلام
  11. خاطرات سیاسی
  12. جشن تکلیف، ویژه دختران
  13. جشن تکلیف، ویژه پسران
  14. جشن تکلیف ویژه مسئولان امور تربیتی و جوانان
  15. بحثهایی دربارهٔ خدا
  16. آگاهی و مسئولیت
  17. شهادت در نهج البلاغه
  18. فلسفه امامت و رهبری
  19. رمز تداوم انقلاب در نهج البلاغه
  20. تداوم انقلاب اسلامی ایران، تا انقلاب جهانی مهدی (عج)
  21. مقدمه‌ای بر سیستم قضاء اسلامی
  22. رمز موفقیت در زندگی.[۱۳]
  23. تندیس اخلاص - زندگینامهٔ مرحوم شیخ رجبعلی خیاط (نکوگویان)
  24. کیمیای محبت - یادنامهٔ مرحوم شیخ رجبعلی خیاط (نکوگویان)
  25. تحکیم خانواده
  26. شناخت پیامبران و پیام[۲۵]
  27. تبلیغ در قرآن و حدیث
  28. مناظره در رابطه با مسائل ایدئولوژیک[۲۶]
  29. خاطره‌های آموزنده.

جستارهای وابسته ویرایش

منابع ویرایش

  1. https://farsi.khamenei.ir/message-content?id=4802
  2. https://www.jamaran.news/بخش-جی-پلاس-70/1545720-مروری-بر-زندگی-محمد-محمدی-ری-شهری
  3. https://farsi.khamenei.ir/message-content?id=373
  4. https://farsi.khamenei.ir/message-content?id=11448
  5. «آیت الله ری شهری به دیار باقی شتافت». شفقنا. ۱۴۰۱-۰۱-۰۲.
  6. ۶٫۰ ۶٫۱ محمدی ری‌شهری، محمد، خاطره‌ها، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ دوم ۱۳۸۳، ص۱۶.
  7. ۷٫۰ ۷٫۱ ۷٫۲ ۷٫۳ «محمدی ری‌شهری اولین وزیر اطلاعات جمهوری اسلامی درگذشت». بی‌بی‌سی فارسی. ۱ فروردین ۱۴۰۱.
  8. https://farsi.khamenei.ir/message-content?id=2446
  9. https://farsi.khamenei.ir/message-content?id=11077
  10. ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ «سوابق و فعالیت‌ها». پایگاه اطلاع‌رسانی محمد ری‌شهری. دریافت‌شده در ۱۷ آبان ۱۳۸۶.
  11. ۱۱٫۰ ۱۱٫۱ «ماجرای ازدواج دختر آیت الله مشکینی». تبیان. ۲۰۱۲-۱۲-۳۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۳-۲۲.
  12. «کودک همسری و زنان مقامات جمهوری اسلامی». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۸-۲۶.
  13. ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ ۱۳٫۲ ۱۳٫۳ «گذری کوتاه بر زندگی استاد». پایگاه اطلاع‌رسانی محمد ری‌شهری. دریافت‌شده در ۱۷ آبان ۱۳۸۶.
  14. «موسوی تبریزی: شروع اعدام‌های ۶۷ از نامه ری‌شهری بود». BBC farsi. ۲۰۱۹-۰۸-۱۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۸-۱۷.
  15. «موسوی تبریزی: دربارهٔ اعدام‌های سال 67 باید از آقای ری‌شهری سؤال بپرسید». اعتمادآنلاین. ۲۵ مرداد ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۸-۱۷.
  16. مهدی شبانی (۲۱ اسفند ۱۳۹۸). «محمد ری‌شهری؛ 'دسیسه‌گر' فراموش شده دهه شصت». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۳-۲۲.
  17. «رهبر ایران استعفای محمد محمدی ری‌شهری را پذیرفت». BBC News فارسی. ۲۱ دی ۱۳۸۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۳-۲۲.
  18. https://www.jamaran.news/بخش-جی-پلاس-70/1545720-مروری-بر-زندگی-محمد-محمدی-ری-شهری
  19. «فهرست «خبرگان مردم»، مورد حمایت هاشمی منتشر شد». www.entekhab.ir. ۲۳ بهمن ۱۳۹۴. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۸-۱۷.
  20. https://www.eghtesadnews.com/بخش-اخبار-سایر-رسانه-ها-61/484407-علت-فوت-محمدی-ری-شهری-اعلام-شد
  21. https://www.mehrnews.com/news/5452846/پیکر-آیت-الله-محمد-محمدی-ری-شهری-تشییع-شد
  22. https://www.irna.ir/news/84693024/مراسم-تشییع-آیت-الله-محمد-محمدی-ری-شهری-روز-پنجشنبه-برگزار-می
  23. دانشنامه امام حسین علیه‌السلام بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ: فارسی - عربی بایگانی‌شده در ۲۲ ژوئیه ۲۰۱۸ توسط Wayback Machine، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران
  24. «مجله محدث بهمن و اسفند ۱۳۸۶، شماره ۱۵ و ۱۶ کتاب «سنجه انصاف» منتشر شد». پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۳-۲۳.
  25. «کتاب‌شناسی حجت‌الاسلام ری شهری». hawzah.net. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۶-۰۱.
  26. «دانشگاه قرآن و حدیث». qhu.ac.ir. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۶-۰۱.
پیشین:
تشکیل نشده بود
وزیر اطلاعات
۱۳۶۸–۱۳۶۳
پسین:
علی فلاحیان
پیشین:
ممنوعیت ورود حجاج ایرانی
سرپرست حجاج ایرانی
۱۳۸۸–۱۳۷۰
پسین:
سید علی قاضی عسکر