منوچهر پازوکی

منوچهر پازوکی (هفتم شهریور ۱۳۱۲ گرمسار -بیست و هشتم اسفند ۱۴۰۰ تهران)نویسنده،شاعر طنزپرداز( با تخلص شاهین) و روزنامه نگار صاحب امتیاز و مدیر مسئول ماهنامه اندیشمند، عضو شورای نویسندگان مجله کشاورز، عضو هیئت علمی دانشگاه(مهندس کشاورزی) و فرهنگی بازنشسته.

خلاصه ای از زندگی و فعالیتها

منوچهر پازوکی تحصیلات ابتدایی خود را در زادگاه خود و دوره متوسطه را در تهران به پایان رساند. در سال ۱۳۳۵ پس از شرکت در آزمون ورودی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران (واقع در کرج) وارد این دانشگاه شد که ریاست این دانشکده را زنده یاد دکتر محمدحسن مهدوی اردبیلی عهده دار بود. وی در سال ۱۳۳۹ در رشته مهندسی کشاورزی (زراعت عمومی) موفق به دریافت فوق لیسانس گردید.

-

منوچهر از سال ۱۳۳۲ به استخدام وزارت فرهنگ (وزارت آموزش و پرورش)در آمد و طی ۲۵ سال در این وزارتخانه به خدمات آموزشی و مدیریتی عالی، در گرمسار (دبیر و رئیس دبیرستان)، تویسرکان(رئیس فرهنگ)، استان مرکزی( معاون اداره کل آموزش و پرورش) و استان تهران( معاون اداره کل آموزش و پرورش) پرداخت و در سال ۱۳۵۸ با درخواست بازنشستگی به خدمت خود پایان داد. در اوایل دهه ۶۰ به عضویت شورای نویسندگان مجله کشاورز در آمد و با تدریس در دانشگاه آزاد به عنوان هیئت علمی به فعالیت آموزشی خود ادامه داد. او با بنیان گذاری ماهنامه فرهنگی اقتصادی اندیشمند(به عنوان صاحب امتیاز و مدیر مسئول)از سال ۱۳۸۲ تا ۱۳۹۷ این مجله را منتشر نمود.وی در روز ۲۸ اسفند ماه ۱۴۰۰ به علت ابتلا به سرطان معده در بیمارستان مهراد تهران دیده از جهان فرو بست.

اشعار

منوچهر پازوکی، طبعی موزون داشت، این خصلت در کلام وی نمایان بود و به «شاهین» تخلص می‌نمود. اولین شعرِ خود را در دوازده سالگی سرود و آن را در جشنی ملِّی در مدرسه خواند. طبق دست نوشته‌های او آخرین سروده‌هایش در تابستان ۱۴۰۰ خلق شده. مجموع اشعار وی در زمستان ۱۴۰۰ یعنی ماه‌های آخر زندگی‌اش در کتابی با عنوان «بام بلند» در ۱۸۴ صفحه از سوی انتشارات حبله‌رود به چاپ رسید.

-

نام این مجموعه اشعار، برگرفته از نام بلندترین قله ایران (قله دماوند) نماد آزادگی و پایداری کشور است که سه اثر را به خود اختصاص داده و نام آن هفت بار در این دیوان آمده است . این کتاب شامل بخش‌های عمومی، رباعیات، دوبیتی ، طنز و ترانه ها ست که در قالب شعرکلاسیک (شعر موزون) سروده شده است. در برخی از اشعار این دیوان که با واژه «پارسی» علامت خورده است، فقط از واژگان پارسی استفاده شده است(مانند شاهنامه فردوسی). تعداد چشمگیری از آثار این دیوان، تضامینی از اشعارِ شعرای نامدارِ ایرانی همچون، حافظ، سعدی، مولوی، باباطاهر و فردوسی است که در کمتر دیوانی این تعداد شعرِ تضمین شده به چشم می‌خورد. به گفته خودِ او قدیمی‌ترین شعر این دیوان رباعی «دوچرخه‌ام» مربوط به دوره آموزگاری وی و آخرین اثر «سپاس» نام دارد.همچنین اشعار طنز او با نام مستعار «شاهین»در مجله فکاهی خورجین (دهه۶۰)انتشار يافت. پس از درگذشت وی چند اثر دیگر به همراه یک شعر ناتمام، در دست نوشته‌های او پیدا شد که در این کتاب به چاپ نرسیده است.

نمونه اشعار

دماوند کتاب بام بلند صفحه ۱۲

بر بامِ بلندِكوه البرز		بنشسته زنِ سپيد مويي
افشانده سپيد مو به هر سو		چشمش به ره كسي است گويي
از روزنِ سقفِ لاجوردي		خورشيد بر او نظاره مي‌كرد
پيراهنِ نازكِ حريرش		با تيغِ نگاه پاره مي‌كرد
از شوخيِ گاهگاهِ خورشيد		خيسش ز عرق تَن و جيين بود
پيرانه سري و عشقبازي		زين مسأله سخت شرمگين بود
با چادرِ ابر روي خود را		پوشاندِه به ناز و دلربايي
تا نَنگَردش به شوخ چشمي		بازيگر چنبر طلايي
چندي چو از اين ميانه بگذشت		از دامنِ كوه و بسترِ سنگ
برداشت سَر و برون شد از خاك		يك لاله ی سرخِ آتشين رنگ
نوشيده ز شيرِ دايه ی ابر		پرورده به گاهواره ی باد
وانگه ز غرورِ نوجواني		با كوه زبانِ شِكوه بگشاد
كز چيست تُو را چنين بزرگي		من را ز چه روست اين زبوني
بنشسته بر اين رواق چندي		با گردش روزگار چوني؟
هر شام به گوشِ ماه گردون		سرگرم به گفتن چه رازي؟
با مِهرِ بلندِ آسمان‌ها		از چيست كه نَردِ عشق بازي؟
اين گفته ز روي دل برآيد		گر مي‌شنوي ز جان خروشي
من در غمِ عشق داغدارم		تو پيرهنِ سپيد پوشي؟
ناگَه ز ستيغِ كوه برخاست		فرياد چو تندرِ بهاران
آهي به لطافتِ مِه صبح		اشكي به صفايِ چشمه ساران
مي‌گفت كه ‌اي يگانه فرزند		من مادرِ پيرِ روزگارم
بس غنچه نو شكفته چون تو		روييده و خُفته در كنارم
آموختم از زمانه بسيار		بيهوده چه مي‌دهي تو پندم
آماج بَلا گرفت ايام		بيرون ز شمار چون و چندم
آنگه كه مرا ز اخگرِ عشق		شوري به دل آتشي به سَر بود
كي از برِ تلخِ عشقِ شيرين		فرهادِ زمانه را خبر بود
از آهِ منِ سپيد پوش است		اشكي كه به چشمِ ژاله باشد
وز سوزِ درونِ آتشينم		داغي كه به رويِ لاله باشد
شرمنده گُل از گزافه گويي		خَم گشتهِ و سَر بَر آستان كرد
تا ديده نيفتدش بِدو پير		رو در پسِ برگ‌ها نهان كرد
در گرمي نيمروز خرداد		اين قصه ز دوستي شنيدم
كردم نِگَهي به سوي البرز		از پنجره ی اتاق ديدم
در زيرِ سپهرِ لاجوردي		با سادگي و گشاده رويي
بر بامِ بلندِ كوهِ البرز		بنشسته زنِ سپيد مويي

بهاري ديگر کتاب بام بلند صفحه۱۰ (تمام واژگان این چامه پارسی است )

اي برگ اوفتاده به ايوان خوش آمدي		آورده‌اي پيام ز جانان خوش آمدي
هر چند روز خُرَّميَت يادِ ما نبود		با رنگ زرد و رويِ پريشان خوش آمدي
داند كه زرد رويم و اندوهگين از آن		كَردَت روان به سوي من اين سان خوش آمدي
پيوند اگر ز شاخه ی هستي بريده‌اي		جان مي‌دهي به پيكرِ بي‌جان خوش آمدي
اويست اگر به رشته ی ديرينه پاي بند		ماييم نيز بر سرِ پيمان خوش آمدي
پيكِ بهار، گرچه به پاييز آمدي		آورده‌اي پيامِ بهاران خوش آمدي
برخيز از كناره ی ايوان و خوش خرام		بر ديده‌ام نشين و به دامان خوش آمدي
باشد كه بر من و تو بهاري دگر رود		نيك است پاي همچو تو مهمان خوش آمدي
ارديبهشت خرم «شاهين» دژم گذشت		يادِ بهار در مَهِ آبان خوش آمدي

تخت جمشيد(رباعیات)کتاب بام بلند صفحه۱۲۵

آن كاخ كه سَر همي كِشد بر ناهيد		دارا ‌ پی اش افكند مگر يا جمشيد
در آتش كينِ دشمن ار سوخت، چه باك		روشنگر دل‌هاست كنون چون خورشيد

گپ دوستانه با حافظ (طنز) کتاب بام بلند صفحه۱۶۲

ديدم به خواب حافظِ شيرين كلام دوش		مي‌خواند جمله درسِ مقامات معنوي
گفتا جوان ز گُلشنِ شيراز آمدي		گفتم نه حافظا ز خيابانِ مولوي
گفتا تو را به مأمنِ فردوسيان چه كار		اينجا سِزاست آنكه نَماني و نَغنوي
گفتم كه دلسپرده به سيماتم و صدات		گفتا به آن بود كه نبيني و نشنوي
گفتم شنيده‌اي كه گران شد دلار و مارك		گفتا مرا چه كار به احوال دنيوي
گفتم فلان، هر آنچه بدان خواست او رسيد		تنها به حكمِ آنكه بود مُنعم و قوي
آن مُحتكر نِگر كه برابر نمي‌كند		«پشمين كلاهِ خويش به صد تاج خسروي»
گفتا تو نيز مي‌رسي آخر تلاش كن		آهسته دير مي‌رسي و زود اگر دَوي
گفتم ز راهِ راست بجايي نمي‌رسم		بر آن شدم كه پيشه كنم رَسمِ كَج روي
شايد كه پول مُفت بيارم به چنگ،‌ گفت:		«اي نور چشم من،‌ بجز از كِشته نَدرَوي»
«شاهين» فراز مأمن حافظ نَه جاي تُست		آن بِه بِآشيانه ناچيز خود شوي

آثار مکتوب

مجموعه «گردبادزندگی» شامل دو رمان «آشیان عقاب» و «راز» - ناشر مولف -چاپ ۱۳۶۹

کتاب دانشگاهی «مرتع» -انتشارات نشر دانشگاهی-چاپ ۱۳۸۰

کتاب «بام بلند» مجموعه اشعار منوچهر پازوکی(شاهین) انتشارات حبله رود- ۱۸۴ صفحه-چاپ ۱۴۰۰

دو رمان تاریخی «سنگها و زنگها» و «بر گور بهرام گور» آماده چاپ.

مجموعه مقالات علمی و انتقادی کشاورزی مجله کشاورز ۱۳۶۴-۱۳۹۵

مجموعه مقالات فرهنگی اقتصادی چاپ شده در مجله اندیشمند ۱۳۸۲-۱۳۹۷

فهرست برخی از مقالات چاپ شده در ماهنامه کشاورز به قلم مهندس منوچهر پازوکی

تولید اقتصادی گندم با چالش هایی مواجه است ، ماهنامه کشاورز ش،پیاپی ۴۴۱ (شهریور ۱۳۹۵) ص۵۴

گیاهان مرتعی- جاشیر، ماهنامه کشاورز، ش پیاپی ۲۵۶ (فروردین ۱۳۸۰) ص۳۹

برنج یکی از غذاهای اصلی مردم جهان ،ماهنامه کشاورز،ش پیاپی۲۳۷ (شهریور۱۳۷۸) ص۶۳

«ریال» را گران کنید تا مایحتاج مردم ارزان شود،ماهنامه کشاورز،ش پیاپی ۱۹۲(آذر۱۳۷۴) ص۹۲

مشخصات بوته ،تخم و تار پنبه،ش پیاپی ۱۳۸(خرداد۱۳۷۰) ص۷۶

گونه هایی از علف های هرز و اثرات بذور آنها برروی خواص نان،ماهنامه کشاورز،ش پیاپی ۱۲۷(تیر۱۳۶۹) ص۶۰

صائب تبریزی (به قلم شاهین)،ماهنامه کشاورز،ش پیاپی۱۲۷ (تیر۱۳۶۹) ص۷۸

علف های هرز و اصول مبارزه با آنها ،ماهنامه کشاورز،ش پیاپی ۱۲۶(خرداد۱۳۶۹) ص۷۲

پنبه،ماهنامه کشاورز،ش پیاپی۱۲۹ (شهریور۱۳۶۹) ص۷۴

رودکی شاعر و موسیقی دان بزرگ(به قلم شاهین)،ماهنامه کشاورز،ش پیاپی۱۳۴ (بهمن۱۳۶۹) ص۶۰

طبقه بندی پنبه،ماهنامه کشاورز،ش پیاپی۱۳۴ (بهمن۱۳۶۹) ص۴۸

خاک های آهکی،ماهنامه کشاورز،ش پیاپی۱۱۵ (تیر ۱۳۶۸) ص۶۸

خاکهای شور، ماهنامه کشاورز،ش پیاپی۱۱۷ (شهریور۱۳۶۸) ص۸۸

داستان شیرین نیشکر یا نی عسل،ماهنامه کشاورز،ش پیاپی۱۲۰ (آذر۱۳۶۸) ص۳۲

داستان شیرین نیشکر قسمت ۲ ،ماهنامه کشاورز،ش پیاپی۱۲۱ (دی ۱۳۶۸)

داستان شیرین نیشکرقسمت۳ ،ماهنامه کشاورز،ش پیاپی۱۲۲ (بهمن۱۳۶۸)

داستان شیرین نیشکرقسمت۴، کاشت و داشت نیشکر،ماهنامه کشاورز،ش پیاپی۱۲۳ (اسفند۱۳۶۸) ص۶۴

داستان شیرین نیشکرقسمت ۵، نکاتی درباره نیشکر،ماهنامه کشاورز،ش پیاپی۱۲۴ (فروردین۱۳۶۹)ص۷۴

آمارها سخن می گویند، پنجاه میلیون هکتار زمین برای برآوردن نیازها،ماهنامه کشاورز،ش پیاپی۸۸ (فروردین۱۳۶۶) ص۱۷

آمارها سخن می گویند ،به آموزش کشاورزی آنگونه که شایسته است اهمیت داده نشده،ماهنامه کشاورز،ش پیاپی۹۰ (خرداد۱۳۶۶) ص۲۲

آمارها سخن می گویند،پنبه مولد کار و ارز،ماهنامه کشاورز،ش پیاپی۹۲ (مرداد۱۳۶۶) ص۱۸

آمارها سخن می گویند ( به نام گروه تحقیق مجله کشاورز )ِ ،کشاورزی حرفه ۳۰٪ از شاغلین کشور،ماهنامه کشاورز،ش پیاپی۹۶ (آذر ۱۳۶۶) ص۲۰

آمارها سخن می گویند(به نام گروه تحقیق مجله کشاورز)ِ ،بودجه خانوار ،ماهنامه کشاورز،ش پیاپی۷۰ (مهر۱۳۶۴) ص۳۰

کشت جارو در گندم زار،ماهنامه کشاورز،ش پیاپی۷۴ (بهمن ۱۳۶۴) ص۵۴

آمارها سخن می گویند(به نام گروه تحقیق مجله کشاورز مجله کشاورز )ِ گسترش برنامه های فنی و حرفه ای در برنامه های آینده چگونه است،ماهنامه کشاورز،ش پیاپی۷۴ (بهمن ۱۳۶۴) ص۱۸

آمارها سخن می گویند (به نام گروه تحقیق مجله کشاورز ) ،نزدیک به پنجاه میلیارد متر مکعب آب از طریق سدها،قنوات ، چاهها و چشمه ها بصورت کنترل شده در اختیار کشاورزی قرار دارد ،ماهنامه کشاورز،ش پیاپی۷۵ (اسفند ۱۳۶۴) ص۱۸

منابع

• طنز سرایان ایران از مشروطه تا انقلاب (نوشته مرتضی فرجیان و محمد باقر بارفروش) جلد اول انتشارات بنیاد صص ۱۲۸-۱۳۶ تاریخ چاپ ۱۳۷۰
• روزنامه شهروند(آنلاین) ۲۵ اسفند ۱۴۰۱ مقاله « مثل سعدی بودن اولین سالگرد وداع با استاد منوچهر پازوکی»

• روزنامه اطلاعات ۱۹ اردیبهشت ۱۴۰۲ ضمیمه ادبی و هنری صفحه هفت« منوچهر پازوکی ادیب و طنز سرا» به قلم بهروز قطبی.
• رادیو صبا (منوچهر پازوكی، ادیب و طنزسرای گرمساری را بیشتر بشناسید)

• فهرست برخی مقالات منوچهر پازوکی ثبت شده در مگ ایران

• یادنامه مهندس منوچهر پازوکی انتشارات حبله رود- چاپ ۱۴۰۱
• فهرست آثار منوچهر پازوکی ایران نمایه