نرم‌تنان
| نرم‌تنان | |
|---|---|
| |
| ماهی مرکب، Sepioteuthis sepioidea | |
| آرایه‌شناسی | |
| فرمانرو: | جانوران |
| شاخه: | نرم‌تنان لینئوس، ۱۷۵۸ |
| رده‌ها | |
|
سپرپایان (Caudofoveata) | |
نَرم‌تَنان (به انگلیسی: mollusca) سومین شاخه بزرگ از سلسلهٔ جانوران هستند. جانوران این شاخه دارای ریخت‌شناسی بسیار متنوع هستند و اعضای آن ساختار دهانی کیتینی به نام سوهانک دارند و تقارن دوطرفی و بندبند بودن بدنشان به‌طور کامل یا تقریباً از بین رفته‌است. بدن آن‌ها دارای پوسته‌ای صدفی است که از ترشحات جُبه به وجود آمده‌است. فرهنگستان زبان فارسی در مصوبات تازه خود برای شاخه‌های جانداران پسوند «تباران» را در نظر گرفته و بنا بر این شیوه بندپایان را «نرم‌تن‌تباران» نیز نامیده‌است.[۱]
شاخه نرم‌تنان شاخه‌ای پرتنوع و موفق است و شامل جانورانی چون هشت‌پا، حلزونها و ماهی‌های مرکب می‌شود. نرم‌تنان از سده‌ها پیش برای انسان از نظر مواد خوراکی و تجارت مروارید اهمیت داشته‌اند. نیش برخی از نرم‌تنان ازجمله هشت‌پای حلقه‌آبی می‌تواند کشنده باشد.
هرچند نرم‌تنان در زمره کاواکه‌داران coelomates هستند اما کاواکه coelom (حفره اصلی بدن) آن‌ها بسیار کوچک است و حفره اصلی بدن آن‌ها که خون در آن گردش می‌یابد خون‌کاواکه hemocoel نامیده می‌شود. دستگاه گردش خون بیشتر نرم‌تنان از نوع باز است یعنی به جای خون‌رسانی از طریق رگ‌ها اندام‌های داخلی در حفره‌ای پر از خون قرار می‌گیرند و شمار رگ‌ها در بدن آن‌ها زیاد نیست.
دفع فضولات بدن آن‌ها از طریق دو کلیه انجام می‌شود. نرم‌تنان دو جنس مخالف دارند و باروری در آن‌ها می‌تواند درونی یا بیرونی باشد. دستگاه عصبی نرم‌تنان دربرگیرنده گره‌های عصبی ganglia سری، جنبی، و پایی است. نرم‌تن‌ها هم‌چنین اندام‌های حسی هم‌چون چشم، شاخک و غیره دارند.
نرم‌تن‌شناسی شاخه‌ای از جانورشناسی است که به بررسی و پژوهش دربارهٔ این شاخه از جانوران می‌پردازد.
کالبدشناسیویرایش
نرم‌تنان سر و پا و آب‌ششهای مجزا دارند و به این خاطر از شاخه کرم‌های حلقوی پیشرفته‌ترند. بدن نرم‌تنان به بخش‌های اصلی سر، پا، توده احشایی و جُبّه تقسیم می‌شود. جبه آن‌ها موادی را ترشح می‌کند که تشکیل صدفی آهکی می‌دهد. هر چه صدف بزرگ‌تر و سنگین‌تر باشد حرکت جانور کندتر است. بیشتر نرم‌تنان زبانی دندانه‌دار دارند که سوهانک (رادولا) نامیده می‌شود.
نرم‌تنان تقارن دوطرفه دارند یا بدون تقارن اند، بدن نرم بدون زایده، ناحیهٔ سر اغلب نامشخص، دارای چین خوردگی پشتی جانبی است، دیوارهٔ بدن پوششی به جبه (Mantle) یا پالیوم (Pallium) را تشکیل داده و در برگیرندهٔ فضایی به نام فضای جبه است. جبه ترشح‌کنندهٔ صدف است. پای ماهیچه‌ای و پهن جهت خزیدن، شنا یا نقب زدن دارند. حفرهٔ عمومی از نوع حقیقی منتها از نوع پروتوستوم و لوله گوارش U شکل به همراه اندام آرواره‌ای به نام سوهانک است. دستگاه تنفسی از طریق آبششها و یا ششها، دستگاه گردش خون از نوع متانفریدی، دستگاه عصبی با چهار جفت گانگلیون به نام‌های، سری، پایی، احشایی و جانبی به همراه حلقهٔ عصبی دور مری و رابط‌های طولی و عرضی است. جنس نر و ماده جدا، بعضاً هرمافرودیت، تخم‌گذار، و شکافتگی تخم مارپیچی است، مراحل رشد از طریق لارو ولیگر (Veliger)، تروکوفور (Trochophore) یا لارو گلوکیدیوم (Glochidium) صورت می‌گیرد.
رده‌هاویرایش
شاخه نرم‌تنان دارای هفت رده است که بیشتر آن‌ها در آب زندگی می‌کنند. این رده‌ها عبارتند از شکم‌پایان، سرپایان، ناوپایان، سپرپایان، دوکفه‌ای‌ها، گهواره‌های دریایی، بی‌لاکه‌ای‌ها، تک‌لاکه‌ای‌ها و چندلاکه‌ای‌ها. از این هفت رده، تنها دو رده شکم‌پایان و دوکفه‌ای‌ها جانوران خشکی‌زی دارند.
منابعویرایش
- ↑ واژه‌های مصوّب فرهنگستان تا پایان دفتر یازدهم فرهنگ واژه‌های مصوّب
بیولوژی و بیوشیمی خاک: دکتر علی اکبر صفری سنجانی. دانشگاه بوعلی سینا
| در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ نرم‌تنان موجود است. |
- آبوت، آر. توکر (۱۳۵۷)، دوکفه‌ای‌ها و حلزون‌های دریایی، ترجمهٔ منوچهر مهرنوش، انجمن ملی حفاظت منابع طبیعی و محیط انسانی.
- Brusca & Brusca (1990). Invertebrates. Sunderland, Mass. : Sinauer Associates.
- John David Taylor: Origin and Evolutionary Radiation of the Mollusca. Oxford Univ. Press, Oxford 1996, ISBN 0-19-854980-6.
برابرهای انگلیسی:
- آب‌دزدک دریایی: Tunicate
- آب‌سان‌زیان: Hydrozoa
- آرواره‌مندان: Gnathifera
- استوانه‌ای‌ها، کرم‌های نَرّه‌ای: Priapulida
- اسفنج دریایی: Sponge
- اسفنج‌های آهکی (Calcarea)
- اسفنج‌های شاخی، چنداسفنجی‌ها (Demospongiae)
- اسفنج‌های شیشه‌ای (Hexactinellida)
- اسفنجیان: Porifera
- بازوپایان:Brachiopoda
- بندپایان: Arthropoda
- بی‌کاواکان: Acoela
- بی‌کاواک‌سانان: Acoelomorpha
- پاگَردداران: Ambulacraria
- پَرازیان، شبه جانوران: Parazoa
- پرتوئیان: Radiata
- پهن‌زیان: Platyzoa
- پهن‌کرم‌های بیگانه: Xenoturbellida
- پوست‌اندازان: Ecdysozoa
- تاج‌داران: Lophophorata
- تاج‌وچرخ‌زیان: Lophotrochozoa
- تارآروارگان، کرم‌های پیکانی، پیکانیان: Chaetognatha
- تخت‌زیان، لاکه‌زیان: Placozoa
- تک‌غنچه‌زیان: Monoblastozoa
- تیغ‌کلاه‌داران: Scalidophora
- جعبه‌زیان: Cubozoa
- جمجمه‌داران: Craniata
- چرخ‌داران، گردان‌تنان: Rotifera
- چرخ‌زیان: Trochozoa
- چرخک‌داران: Trochophore
- خارپوستان: Echinoderm
- خارسران: Acanthocephala
- خزه‌زیان: Bryozoa
- درون‌مورزیان: Entoprocta
- دهان‌گِرد: Hagfish
- دوسوئیان (Bilateria)
- دوم‌دهانیان: Deuterostomia
- دُم‌طنابداران: Urochordata
- راست‌شناوران: Orthonectida
- روبانیان: Nemertea
- ریزآرواره‌زیان: Limnognathia، Micrognathozoa
- ساق‌زیان: Staurozoa
- سرطنابداران: Cephalochordata
- سینه‌بندداران: Loricifera
- شانه‌داران: Ctenophora
- شکم‌تاران: Gastrotricha
- طنابداران: Chordata
- عروس دریایی جعبه‌ای: Box jellyfish
- عروس ساقدار دریایی: Stauromedusae
- فنجان‌زبان: Scyphozoa
- کرم پهن: Flatworm
- کرم‌های آرواره‌دار: Gnathostomulida
- کرم‌های بادام‌زمینی: Sipuncula
- کرم‌های پهن: Platyhelminthes
- کرم‌های تیغ‌به‌سر. پوزه‌جنبان‌تباران: Kinorhyncha
- کرم‌های حلقوی: Annelida
- کرم‌های لوله‌ای: Nematode
- کرم‌های مخملی: Onychophora
- کرم‌های نعل اسبی: Phoronida
- کرم‌های یال‌اسبی: Nematomorpha
- کندرو: Tardigrade
- گردنورونیان: Cycloneuralia
- گل‌سان‌زیان: Anthozoa
- لَخته‌پایان: Lobopodia
- لوزی‌زیان: Rhombozoa
- لوله‌کرم‌واران: Nematoida
- مارپیچ‌داران: Spiralia
- مخاط‌زیان: Myxozoa
- مخاطی‌واران: Myxini
- مرجانیان: Cnidaria
- مویین‌تخته: Trichoplax
- مهره‌داران: Vertebrata
- میان‌زیان: Mesozoa
- نخست‌دهانیان: Protostomia
- نرم‌تنان: Mollusca
- نمرتس‌پوستان: Nemertodermatida
- نیزک: Lancelet
- نیم‌طنابداران: Hemichordata
- هم‌زیَک: Symbion
- هم‌زیکان: Cycliophora
- همه‌بندپایان: Panarthropoda
- هوپس‌زیان: Eumetazoa
</noinclude>
 |
این یک مقالهٔ خرد پیرامون نرم‌تنان است. با گسترش آن به ویکی‌پدیا کمک کنید. |