ویکی‌پدیا

کردی ارکوازی

کردی ارکوازی-بولی(به کردی: بن زار ئەرکووازیانه) یا کردی هزاره‌ای[۱][۲][۳] گویش یا لهجه‌ای از کردی جنوبی است که مانند کردی ملکشاهی عناصر فراوانی از زبان کردی کرمانجی دارد و در اصل متعلق به بومیان کُرد در شهر دیاربکر و خوزات در کردستان ترکیه است.[۴][۵] اصل این گویش متعلق به ایل ارکوازی بوده و به دلیل مهاجرت جمع کثیری از گویشوران این لهجه زبانی به ایران (ایلام) این لهجه در فلات غربی ایران پراکنده شده است و به دلیل ارتباطات و سکونت و...، گویشوران لهجه ارکوازی در مناطق غربی ایران با گویشوران زبان کردی جنوبی مانند :کردی کلهری، کردی فیلی(ایلامی) و... دستخوش تغییر شده‌است. امروزه به دلیل گسترش شهرنشینی و تغییر اقلیم سکونت این لهجه را فقط می توان در صحبت با افراد قدیمی ایل ارکوازی استخراج کرد. همچنین امروزه مناطق آبدانان، مهران، چوار و بیش از ۳۰ درصد جمعیت شهر ایلام با این لهجه تکلم میکنند.[۶]

کردی ارکوازی
کوردی ئەرکووازیانه
زبان بومی درایلام، چوار، مهران، آبدانان
الفبای کردی
کدهای زبان
ایزو ۳–۶۳۹sdh
{{{mapalt}}}

یکی دیگر از دانشنامه‌های قدیمی کردی، این لهجه را زیر مجموعه گورانی معرفی میکند. این گویش، لهجه رایج در ایلام، چوار و ایل ارکوازی می‌باشد.[۷][۸][۹]

دسته‌بندی گویش ارکوازی ویرایش

مرکز محدوده مکانی این لهجه در زمره‌ی گویش‌های کردی جنوبی و از نوع کردی ایلامی است. پروفسور ولادیمیر مینورسکی درباره کردی جنوبی چنین مینویسد: گویش کلهری از چهار قسمت تشکیل شده که یکی از آنها فیلی میباشد و او در زمره گویش های فیلی از سه لهجه که با کردی ارکوازی ارتباط دارند، کردی ارکوازی، کردی ایل ارکوازی و کردی چواری را نام می‌برد.[۱۰][۱۱]

گویشوران کردی ارکوازی ویرایش

مقالهٔ اصلی: ایل ارکوازی

در دانشنامه ایرانیکا، ایل ارکوازی را به همراه بقیه ایلات استان ایلام در قسمت ایلات کُرد آورده‌است.[۱۲] همچنین دانشنامه ایرانیکا از ایل ارکوازی به عنوان یکی از ایلات و قبایل اصلی استان ایلام یاد کرده است.[۱۳][۱۴][۱۵] ارکوازی یکی از ایل های عشایری مهم استان ایلام است.[۱۶][۱۷][۱۸][۱۹][۲۰] به لحاظ موقعیت اسبق از ایلات معتبر لرستان پیشین بوده است و گروته مردم ایل ارکوازی را از مردم کرد دانسته که به زبان‌ کردی سخن می‌گویند.[۲۱] مردم ایل ارکوازی، زبان کُردی می‌باشد[۲۲] و ایل ارکوازی جزو ایلات کرد ایران است.[۲۳] مردم این ایل اکثریت شیعه اثنا عشری میباشند.[۲۴] مردم عادی و عشایر ایل هزاره بیشتر به دامداری و کشاورزی اشتغال دارند [۲۵][۲۶][۲۷]

منابع ویرایش

  1. ↑ https://web.archive.org/web/20140601214606/http://www.linguistik-online.de/59_13/aliakbariFaraji.html به http://www.linguistik-online.de/59_13/a
  2. ↑ «جایگاه بالای شعر کردی در ایلام/ لزوم توجه به شاعران بومی». خبرگزاری مهر | اخبار ایران و جهان | Mehr News Agency. ۲۰۱۲-۰۷-۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۰۷.
  3. ↑ «Kurdish tribes explained». everything.explained.today. دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۰۷.
  4. ↑ براثا، وكالة انباء (۲۰۲۰-۰۵-۲۹). «من هم الكورد الفيليون .. ؟1». وكالة أنباء براثا (به عربی). دریافت‌شده در ۲۰۲۴-۰۵-۰۷.
  5. ↑ «چوار وزبان مردم چواری».
  6. ↑ https://web.archive.org/web/20140601214606/http://www.linguistik-online.de/59_13/aliakbariFaraji.html به http://www.linguistik-online.de/59_13/a
  7. ↑ https://www.ilamtoday.com/ilam/page/export/?f=htm&n=62546549
  8. ↑ https://doi.org/10.30495/irll.2021.1935404.1457
  9. ↑ https://rasekhoon.net/article/show/912864/%D9%BE%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D9%86%D8%AF%DA%AF%D9%8A-%D9%81%D8%B1%D9%82-%D9%88-%D9%85%D8%B0%D8%A7%D9%87%D8%A8-%D8%AA%D8%B4%D9%8A%D8%B9-%D8%AF%D8%B1-%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86#MoreDataArticle
  10. ↑ https://www.mehrnews.com/news/1654263/%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%DA%A9%D8%B1%D8%AF%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D9%84%D8%A7%D9%85-%D9%84%D8%B2%D9%88%D9%85-%D8%AA%D9%88%D8%AC%D9%87-%D8%A8%D9%87-%D8%B4%D8%A7%D8%B9%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%88%D9%85%DB%8C
  11. ↑ https://www.ilamtoday.com/ilam/page/export/?f=htm&n=62546549
  12. ↑ The principal mixed Kurdish-Lorī tribes are the Arkawāzī, Malekšāhī, Gačī, Šūhān, Ḵezel
  13. ↑ https://iranicaonline.org/
  14. ↑ «Principal tribes. The main tribes of Ilām are: ( (5) Il-e arkavazi»
  15. ↑ http://www.ashayer.ir/index.aspx?siteid=1&pageid=160
  16. ↑ https://www.kurdpress.com/news/315319/%D8%A7%DB%8C%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D9%87%D9%85%D9%87-%D8%A7%DB%8C%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86
  17. ↑ https://www.magiran.com/newspapertoc/getnewspaperpdf?m=2825&s=5271&p=10
  18. ↑ https://www.mehrnews.com/news/1605581/%D8%B9%D8%B4%D8%A7%DB%8C%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D9%84%D8%A7%D9%85-%D9%88-%D9%85%D8%B4%DA%A9%D9%84%D8%A7%D8%AA-%D8%AA%D9%85%D8%A7%D9%85-%D9%86%D8%B4%D8%AF%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D9%86%D8%A8%D9%88%D8%AF-%D8%B5%D9%86%D8%A7%DB%8C%D8%B9-%D8%AA%D8%A8%D8%AF%DB%8C%D9%84%DB%8C-%D8%AA%D8%A7-%D8%AF%D9%84%D8%A7%D9%84
  19. ↑ https://elmnet.ir/vslg?url=https%3A%2F%2Fganj.irandoc.ac.ir%2F%2F%23%2Fsearch%3Fkeywords%3D%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C%20%D8%AD%DB%8C%D8%A7%D8%AA%20%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C%20%D9%88%20%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C%20%D8%A7%DB%8C%D9%84%D8%A7%D8%AA%20%D9%88%20%D8%B9%D8%B4%D8%A7%DB%8C%D8%B1%20%D9%BE%D8%B4%D8%AA%DA%A9%D9%88%D9%87%20%D8%AF%D8%B1%20%D8%B9%D9%87%D8%AF%20%D9%82%D8%A7%D8%AC%D8%A7%D8%B1%26basicscope%3D1&type=0&id=10519499
  20. ↑ https://www.magiran.com/newspapertoc/getnewspaperpdf?m=2825&s=5271&p=10
  21. ↑ هوگوگروته.سفرنامه گروته. انتشارات کاوش. ۱۳۶۹.صفحات ۴۵ و۴۶و۴۷و۴۸و۴۹و۵۰.
  22. ↑ https://everything.explained.today/Kurdish_tribes/
  23. ↑ https://www.kebnanews.ir/news/404940/print/%D8%B3%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86-%D9%87%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D9%87%D8%A7-%D9%85%D8%AA%D8%B9%D9%84%D9%82-%D8%AA%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%82%D9%88%D8%A7%D9%85-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C
  24. ↑ http://www.shiitestudies.com/article_19301.html
  25. ↑ magiran.com/p1903566
  26. ↑ https://www.mehrnews.com/news/1436195/%DA%86%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%B4%D8%AA%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%B2%DB%8C%D8%B3%D8%AA%DB%8C-%D8%B9%D8%B4%D8%A7%DB%8C%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%B1%D8%A7-%D9%81%D8%B1%DB%8C%D8%A7%D8%AF
  27. ↑ https://books.google.com/books?id=cJMuAQAAIAAJ&dq=%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D9%88%D8%A7%D8%B2%DB%8C+%D9%87%D8%A7&sitesec=reviews

https://doi.org/10.30495/irll.2021.1935404

https، مهران و lamtakam.com/dictionaries/azad/284011/%DA%A9%D9%84%D9%87%D8%B1%DB%8C isna.ir/xdL3Bp https://www.ilamtoday.com/ilam/page/export/?f=htm&n=62546549 https://www.google.com/urlq=httplaq https://rasekhoon.net/article/show/912864/%D9%BE%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D9%86%D8%AF%DA%AF%D9%8A-%D9%81%D8%B1%D9%82-%D9%88-%D9%85%D8%B0%D8%A7%D9%87%D8%A8-%D8%AA%D8%B4%D9%8A%D8%B9-%D8%AF%D8%B1-%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86#MoreDataArticle

برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=کردی_ارکوازی&oldid=39468350»