آزادراه تهران - شمال

; آزادراه 3
	آزادراه تهران - شمال
اطلاعات مسیر
طول:	۱۲۱ کیلومتر
تقاطع‌های اصلی
از:	چالوس، مازندران; جاده ۲۲ (کنارگذر بزرگراه چالوس-نوشهر)
	جاده ۵۹
به:	تهران، استان تهران; ; بزرگراه آزادگان
موقعیت
استان‌ها:	تهران، البرز، مازندران
شهرستان‌ها:	تهران، استان تهران کرج، استان البرز ; نوشهر، استان مازندران چالوس، استان مازندران
سیستم بزرگ‌راه
	بزرگ‌راه‌های ایران; آزادراه‌ها

آزادراه ۳ ایران یا آزادراه تهران - شمال نام یک پروژهٔ عظیم راه‌سازی در ایران است که قرار است تهران را به چالوس و نوشهر وصل کند. هم‌اکنون قطعات ۱ و ۴ این آزادراه در دست بهره‌برداری و قطعات ۲ و ۳ در دست ساخت هستند.

طرح نخست این پروژه در سال ۱۳۵۳ داده شد و پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران ساخت آن با جدیت دنبال شد. پس از گذشت دهه‌ها، این پروژه پیشرفت بسیاری کرده‌است اما هنوز گشایش نیافته‌است و در دست ساخت است. حوادثی نیز در آن رخ داده‌است، برای مثال در سال ۱۳۹۸، بخشی از این آزادراه به دلیل رانش زمین فرو ریخت.

پیش‌زمینه و نیازهاویرایش

پروژهٔ آزادراه تهران-شمال به منظور تأمین ارتباط سریع و ارزان بین منطقهٔ شمالی و مرکزی کشور و سهولت ارتباط با کشورهای همسایهٔ شمالی در حال اجراست. طرح اولیه آن سال ۱۳۵۳ داده شد که پس از انقلاب سال ۵۷ مطالعات مسیر آزادراه از سوی وزارت راه و ترابری به مسابقه گذاشته شده و بهترین طرح توسط هیئتی متشکّل از وزارت راه و ترابری و سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی نهاد ریاست جمهوری کشور انتخاب شد. درضمن، در طرح کالبدی منطقهٔ گیلان و مازندران و مجموعهٔ راهبردها و سیاست‌ها، که در سال ۱۳۷۳ به تصویب شورای عالی معماری و شهرسازی رسیده، بر ساخت یک راه ارتباطیِ سریع میان تهران و غرب مازندران تأکید شده‌است. این آزادراه بخشی از «آزادراه سراسری شمال-جنوب» است که کوتاه‌ترین مسیر ارتباطیِ دریای خزر (بندر نوشهر) با خلیج فارس بوده و در ترانزیت منطقه نقش عمده ای را بر عهده خواهد داشت.^[۱]

مشخصاتویرایش

مسیرویرایش

مسیر آزادراه از تقاطع غیر همسطح با بزرگراه شهید همت و بزرگراه آزادگان شروع و در امتداد دره کن، پس از گذشتن از حاشیه روستای سولقان به تدریج از منطقه کوهستانی توچال عبور کرده سپس توسط تونل بلند تالون به طول ۴۸۵۰ متر این رشته کوه را قطع نموده و در دامنه‌های شمالی آن در منطقه دو آب شهرستانک قرار می‌گیرد. از آن پس مسیر به موازات جاده قدیم کرج - چالوس امتداد می‌یابد و در دره سرهنگ وارد تونل البرز به طول ۶۴۰۰ متر شده و در پل زنگوله خارج می‌شود سپس با عبور از ارتفاعات البرز به موازات جاده قدیم کرج - چالوس تا شهر چالوس ادامه یافته و در نهایت با یک تقاطع غیر همسطح به کمربندی چالوس وصل می‌شود.

قطعه‌های آزادراهویرایش

قطعه چهار آزادراه تهران-شمال

قطعهٔ یک آزادراه تهران-شمالویرایش

این منطقه از تقاطع بزرگراه آزادگان و بزرگراه شهید همت شروع و با عبور از مناطق کن، سولقان، امامزاده عقیل، تونل تالون و دره لانیز به سه‌راهی شهرستانک می‌رسد، این قسمت که طول آن تقریباً ۳۲ کیلومتر است، موجب می‌شود قسمتی از راه فعلی که از طریق کرج می‌گذرد حذف شده و مسیر حدود ۶۰ کیلومتر کوتاه‌تر شود و صرفه‌جویی قابل‌توجهی در مصرف سوخت، استهلاک و زمان مسافران را به دنبال دارد. مهم‌ترین قسمت این قطعه احداث تونل تالون به طول ۴۸۵۰ متر^[۲] بوده که حفاری آن توسط چینی‌ها (شرکت STA) صورت گرفت که بعداً به دلیل تاخیرهای مکرر در اجرای پروژه و اختلافات مالی، شرکت چینی از ادامه فعالیت منع و تنها قطعات مهم در دست این شرکت باقی ماند (احداث کامل تونل ۱۱، ادامه حفاری تونل‌های ۱۳، ۱۴، ۱۵ تکمیل عملیات لاینینگ تونل تالون و احداث پل شماره شش، ۳۲۰ متری) و ادامه عملیات به هفت شرکت ایرانی (پورنام، ارسا ساختمان، شرکت دی، ناودیس راه، شرکت آباد راهان پارس، اویول و ملی ساختمان) واگذار گردید. احداث این قطعه از سال ۱۳۷۵ آغاز شد و در اسفند ۱۳۹۸ رسماً به بهره‌برداری رسید.^[۳]

قطعهٔ دو آزادراه تهران-شمالویرایش

این منطقه حدفاصل دو آب شهرستانک - پل زنگوله به طول تقریبی ۲۲ کیلومتر است؛ تونل‌های بلند البرز هر یک به طول ۶۴۰۰ متر در این منطقه قرار دارد، با اجرای این قسمت، طول مسیر جاده فعلی کرج - چالوس حدود پنج کیلومتر کوتاه می‌شود، عملیات عمرانی این قطعه (به غیر از تونل‌های البرز) از سال ۱۳۹۶ آغاز شده و توسط چهار شرکت (بلند طبقه، مشارکت انصار، آباد راهان پارس و جنرال مکانیک) در حال اجرا می‌باشد.

قطعهٔ سه آزادراه تهران-شمالویرایش

این مسیر حدفاصل پل زنگوله - سه‌راهی دشت نظیر و مرزن آباد به طول تقریبی ۴۷ کیلومتر است. مسیر دارای دو خط رفت و دو خط برگشت است و در قسمت‌های فراز، یک خط کندرو به مسیر اضافه می‌گردد. در این منطقه هیچ‌گونه اقدامی در مورد عملیات اجرایی انجام نگرفته‌است.

قطعهٔ چهار آزادراه تهران-شمالویرایش

قطعهٔ چهار آزادراه تهران - شمال حدفاصل سه‌راهی دشت نظیر مرزن‌آباد - چالوس به طول حدود ۲۰ کیلومتر است. مسیر دارای دو خط رفت و دو خط برگشت است و در قسمت‌های فراز، یک خط کندرو به مسیر اضافه می‌گردد. اجرای این قطعه از سال ۱۳۷۵ آغاز شد و در سال ۱۳۹۱ به بهره‌برداری رسید.

ویژگی‌هاویرایش

طول آزادراه: ۱۲۱ کیلومتر^[۲]
تکمیل کریدور شمال-جنوب و اتصال نزدیکترین بندر کشور تا پایتخت (بندر نوشهر) به مسیر آزادراهی
جمعاً ۱۸رشته تونل در باند رفت و برگشت به طول تقریبی ۱۰۰ کیلومتر وجود دارد. (بلندترین آن‌ها تونل‌های تالون و البرز هستند)^[۲]
تعداد پل‌های بزرگ این مسیر در باند رفت و برگشت جمعاً ۱۶دستگاه به طول تقریبی ۱۳ کیلومتر می‌باشد.^[۲]
حداکثر شیب طولی مسیر: ۶٪
کاهش ۳۵ درصدی مصرف سوخت نسبت به جادهٔ موجود.
کوتاه شدن مسیر به میزان ۶۵ کیلومتر^[۴]
کاهش زمان سفر از ۴ به ۱/۵ ساعت^[۴]
افزایش ظرفیت عبور و حجم ترافیکی نسبت به جاده کنونی^[۴]
کاهش استهلاک وسایل نقلیه^[۴]

تاریخچهویرایش

بخشی از آزادراه در دست ساخت

آزادراه در دست ساخت، سال ۱۳۹۸

ساخت این آزادراه از حدود ۲۴ سال پیش در برنامه اجرایی قرار گرفت. این آزادراه در سال‌های اولیه در اولویت پروژه‌های عمرانی دولت‌های ایران قرار نداشت اما در اواخر دهه ۸۰ و اوایل دهه ۹۰ یک دوره فعالیت چشم‌گیر صورت گرفت که منجر به احداث و بهره‌برداری از منطقه ۴ آن شد، براساس سیاست دولت دهم نیز، آغاز به کار مجدد و جدی‌ترِ ساخت آزادراه تهران-شمال در دستور کار قرار گرفت و طی ۵ سال پیشرفت فیزیکی این آزاد راه نسبت به دولت‌های نهم و دهم و پیش‌ازآن قابل قبول‌تر بود و عملیات اجرایی بر روی منطقه یک بدون وقفه از اواخر سال ۱۳۹۳ به‌طور جدی شکل گرفت که با مشاهده روند اجرایی پروژه نشان از این بود که هیچ‌یک از نقاط تعطیل نبوده‌است و به‌طورکلی درحالیکه برای حدود ۱۷ سال پروژه با پیشرفت سالانه حدود ۱٫۵ درصد پیگیری می‌شد اما از سال ۱۳۹۳به بعد ماهانه پیشرفت ۱٫۵ درصد نیز به ثبت رسیده‌است.

در خصوص مناطق ۲ و سه آزادراه تهران-شمال، این دو منطقه از پل‌ها و تونل‌های بزرگ و متعددی تشکیل شده‌اند و به منظور احداث آن‌ها بر اساس پیش‌بینی‌های انجام شده حدود چهار سال زمان و ۱۰ هزار میلیارد تومان سرمایه نیاز است. هرچند بر اساس لایحه بودجه باید این پروژه در سال ۱۴۰۰ به‌طورِ کامل به اتمام برسد؛ اما آنگونه که مسئولان برآورد می‌کنند این طرح در سال ۱۴۰۲ پایان خواهد یافت. در نتیجه در حالی که احداث آزاد راه تهران-شمال از سال ۱۳۷۵ خورشیدی آغاز شد، بر اساس برآورد صورت گرفته در لایحه بودجه ایران، روی کاغذ این پروژه در سال ۱۴۰۰ به پایان می‌رسد که هرچند طبق گفته مسئولان این احتمال وجود دارد که افتتاح پروژه مذکور تا سال ۱۴۰۲ طول بکشد.

دولت ایران برنامه دارد که در گام نخست با افتتاح منطقه یک آزادراه، آن را به جاده موجودِ کندوان وصل کند تا بدین ترتیب مسافران از طریق بزرگراه همت و بزرگراه آزادگان وارد منطقه کن به عنوان کیلومتر صفر آزادراه تهران-شمال شده و سپس در منطقه شهرستانک وارد جاده موجود شوند و پس از طی مسیر، از سه راهی دشت‌نظیر وارد قطعه چهار آزادراه تهران-شمال شده و مسیر تا کمربندی چالوس-نوشهر ادامه یابد. تنها با تکمیل منطقه یک آزادراه، گلوگاه‌های ترافیکی که موجب توقف خودروها در ایام پیک ترافیک می‌شود شامل ترافیک بین تهران تا کرج، ترافیک ورودی به محور کرج-چالوس و ترافیک محورِ قدیم همه پایان می‌یابند و بدین ترتیب مسیر مسافران شمال از مسافران کرج به‌طور کامل جدا می‌شود.

در قانون بودجه سال ۱۳۹۷ موعد زمانی اتمام کاملِ احداث آزاد راه تهران-شمال سال ۱۳۹۹ تعیین شده بود که در لایحه بودجه سال ۱۳۹۸، سال ۱۴۰۰ به عنوان سال پایانِ احداث پروژه در نظر گرفته شد. با توجه به اینکه در صورت عدم کنترل ترافیک آزادراه و افتتاحیه بدون برنامه‌ریزی آن، شاهد رسیدن ترافیک مسافران شمال ایران به بزرگراه همت خواهند بود، بر این اساس بهره‌برداری بعد از کنترل این وضعیت انجام خواهد شد؛ و در کنار مسائل فنی موضوعی که اهمیت زیادی دارد مدیریت ترافیکی است؛ به‌طوری که به‌پس‌زدنِ ترافیک و به وجود آمدن صف‌های طولانی ترافیک در مسیرهای مجاور مانند چالوس یا همت منجر نشود، از این رو پس از پایان کارهای فنی بالاجبار باید تمام جوانب برای افتتاح این پروژه بررسی شود. طول مسیر آزادراه تهران-شمال ۱۲۱ کیلومتر خواهد بود.

رئیس‌جمهوری ایران، حسن روحانی در مراسم ۲۲ بهمن سال ۱۳۹۸ دستور بهره‌برداری آزمایشی از قطعه یک آزادراه تهران شمال را از تاریخ ۲۳ بهمن ۱۳۹۸ صادر کرد. چند روز بعد، در روز ۶ اسفند ۱۳۹۸، قطعه ۱ آزادراه تهران شمال رسماً افتتاح شد.^[۳]

ریزش بخشی از آزادراه در سال ۱۳۹۸ویرایش

ریزش کوه در آزاد راه تهران - شمال، ۸ روز پس از افتتاح قطعه اول

در ۱۸ اسفند ۱۳۹۸ بخشی از آزادراه تهران-شمال فرو ریخت. معاون وزیر راه و شهرسازی ایران در گفت‌وگو با اقتصادآنلاین گفت: «در پی ریزش قسمتی از دیواره حافظ باند شمال به جنوب قطعه چهار آزادراه تهران-شمال در محدوده ازارک شهرستان چالوس، این محور مسدود شد». بر اساس گفته‌های او، حجم این ریزش‌ها بالا بوده و یک تیم برای بررسی به محل ریزش‌ها ارسال شده‌است. همچنین وی اعلام کرد که این ریزش‌ها به دلیل رانش زمین رخ داده‌است.^[۵]

عوارضویرایش

بر اساس گزارش‌هایی از خبرگزاری‌های داخلی ایران، قطعه نخست این آزادراه به طول ۳۲ کیلومتر، در ۶ اسفند ۱۳۹۸ باز شد و عوارض این قطعه برای خودروهای سواری در روزهای عادی ۲۰ هزارتومان و در روزهای پیک و آخر هفته، ۳۰ هزار تومان تعیین شد و در حال حاضر این عوارض در روزهای عادی به ۳۰ هزار تومان و روزهای پیک و آخر هفته به ۴۰ هزار تومان افزایش یافته‌است. همچنین نرخ عوارض عبور برای وانت ۳۵ هزار تومان، مینی‌بوس ۴۰ هزار تومان و اتوبوس ۴۵ هزار تومان تعیین بود.^[۶]