کرج
کرج مرکز استان البرز، مرکز شهرستان کرج و یکی از کلان‌شهرهای ایران است و به عنوان چهارمین شهر بزرگ ایران شناخته می‌شود.[نیازمند منبع] کرج یک شهر کوهپایه‌ای است که در دامنهٔ رشته کوه‌های البرز و در بلندای ۱٬۳۰۰ متر بالاتر از سطح دریا قرار دارد. همچنین این شهر دومین شهر ایران است که دارای قطار شهری (مترو تهران کرج هشتگرد) و همچنین ۶ خط تفکیکی مترو است.
| کرج | |
|---|---|
 | |
| کشور |  ایران |
| استان | البرز |
| شهرستان | کرج |
| بخش | مرکزی |
| نام(های) پیشین | کوه رج، کراج، کاوک، کرژ |
| مردم | |
| جمعیت | ۱٬۵۹۲٬۴۹۲[۱] |
| تراکم جمعیت | ۷٬۵۰۰ نفر بر کیلومتر مربع |
| جغرافیای طبیعی | |
| مساحت | ۲۲۰ کیلومتر مربع |
| ارتفاع | ۱٬۳۰۰ متر |
| آب‌وهوا | |
| میانگین دمای سالانه | ۱۷ درجۀ سانتی‌گراد |
| میانگین بارش سالانه | ۲۴۳٫۸ میلی‌متر[۲] |
| روزهای یخبندان سالانه | ۵۰ روز |
| اطلاعات شهری | |
| شهردار | علی‌اصغر کمالی‌زاده |
| ره‌آورد | قالیچه، گلیم، اگردک، توتک، زردآلو، خرمالو، توت، فندق، سنجد، عناب، ازگیل، آلو |
| پیش‌شمارهٔ تلفن | ۰۲۶ |
| وبگاه | وبگاه رسمی |
| شناسهٔ ملی خودرو | ایران ۶۸ تمام حروف ایران ۲۱ ص، و ایران ۳۸ ب، د، س، م، ن، هـ، ی ایران ۳۰ د، س |
جمعیت شهر کرج بر پایۀ سرشماری سال ۱۳۹۵ ه.خ برابر با ۱٬۵۹۲٬۴۹۲ تن بوده که این رقم با احتساب جمعیت ساکن در حومهٔ شهر ([۱] کلانشهر کرج) به ۱٬۹۷۳٬۴۷۰ تن می‌رسد. کرج چهارمین شهر پرجمعیت ایران و بیست و دومین کلانشهر پرجمعیت خاورمیانه است.[۳]
کرج کوچک‌ترین استان ایران که نام آن بر گرفته از مرتفع‌ترین رشته کوه‌های کشور است، با مساحت ۵٬۱۲۵ کیلومتر مربع، کمتر از نیم درصد (حدود ۰٫۳۱ درصد) از وسعت کشور را به خود اختصاص داده‌است.
کرج پس از تهران بزرگترین شهر مهاجرپذیر ایران است و به همین دلیل به آن لقب «ایران کوچک» داده شده‌است.[۴] همچنین جمعیت این شهر نسبت به سایر شهرهای بزرگ ایران جوان‌تر است، و بالاترین میزان رشد موالید یا زاد و ولد را به خود اختصاص داده‌است.[۵] این شهر در میان کلان‌شهرهای ایران با رشد جمعیت سالانهٔ ۳٫۱۴ درصد بالاترین رشد جمعیت را دارد.[نیازمند منبع]
نام
بر پایۀ زبان کهن کرج، نام کرج از واژۀ کاوک به معنی «میان تهی» گرفته شده و به خاطر این است که کرج میان دره واقع شده‌است. همچنین وجه تسمیۀ دیگر آن از واژۀ «کراج» است و با پیشینۀ تاریخی آن در تپۀ آتشگاه، کوه‌های کلاک، قلعۀ دختر شهرستانک و قلعۀ اشتهارد که در روزهای تابستان برای خبررسانی و دیده‌بانی آتش‌افروزی می‌شده، مرتبط است. همچنین گفتۀ دیگری موجود است که نام کرج از واژۀ کوه رج به معنی محلی که کوه‌های ردیف شده دارد، می‌داند و مورد دیگری که به آن اشاره شده نام کرج را بدست آمده از واژۀ اکراج به معنی بانگ و فریاد می‌داند.[۶]
در فرهنگ نفیسی، کرج به معنی گوی، گریبان، چاک و شکاف آمده و آن رودخانه ایست که در کوه‌های شمال غربی ری جاری می‌شد و بلوک شهریار و ساوجبلاغ را مشروب می‌سازد و نام دهی است در کنار این رودخانه که پادشاهان قاجار در آنجا بناها و قصرهای عالیه برپا نموده‌اند. همچنین در کتاب‌های مختلف آمده، لفظ کرج از واژهٔ "کرژ" به معنی کوهپایه‌است.[۵]
البرز در زبان باستانی به شکل «هَربُرز» بوده‌است. در این کلمه «هر» به معنای کوه و «برز» به معنای بلندی آمده‌است.
پیشینه
آثار باقی‌مانده در عهد باستان و دوران حکومت هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان در منطقۀ کرج گواه است که این ناحیه در روزگاران گذشته از تمدن پیشرفتهای برخوردار بوده‌است.[۷]
کرج مدتی جزء مازندران و زمانی بخشی از ری بوده‌است و گاهی از روستاهای طالقان یا شهرستانک محسوب می‌شده‌است. تا پیش از حملۀ مغول رفت‌وآمد کاروان‌ها بیشتر از راهی بوده که از طریق سگز آباد و شهریار به ری می‌رفته‌است. پس از این دوره راه قزوین–کرج–ری اهمیت بیشتری یافت ولی اهمیت کرج در دورۀ صفوی به دلیل قرار گرفتن بر سر راه تهران-قزوین-تبریز بیشتر شده و کاروانسراها، پل‌ها و قلعه‌ها ایجاد شده در حاشیۀ این جاده به آن هویت بخشیده‌است.
مقدسی در سدۀ چهارم هجری قمری از کرج به عنوان یکی از روستاهای ری نام برده‌است. در آغاز سدۀ هفتم هجری قمری یاقوت حموی نیز کرج را تابع ری دانسته‌است.
حمدالله مستوفی در سدۀ هشتم هجری قمری در کتاب مشهور خود (نزهة القلوب) کن و کرج را از ولایات تابع طالقان برشمرده و در ذکر رودخانه‌های عراق عجم از کوهرود نام می‌برد که ویژگی‌های آن به‌طور دقیق قابل تطبیق بر روی رودخانه کرج است.[۵]
در سده‌ها میانۀ اسلام و پس از آن به ویژه در عهد آخرین پادشاهان صفوی که تهران مقر حکومتی دربار می‌شود، مسیر تهران–کرج–قزوین مورد توجه قرار می‌گیرد و به احتمال فراوان کاروانسرای صفوی کرج قابل انتساب به همین دوره‌است.[نیازمند منبع]
دورۀ قاجار به ویژه دورۀ فتحعلی شاه و ناصرالدین شاه کرج به علت هم‌جواری با پایتخت و قرار گرفتن بر سر راه ارتباطی سلطانیه و تبریز مورد توجۀ سلیمان میرزا قرار گرفت و کاخ سلیمانیه را در آنجا ساخت.[۸] در همین دوران سپاهی‌ها زیادی از منطقه عبور کرده و یادداشت‌هایی از خود بر جای گذاشته‌اند.[۵] در این دورۀ کرج به عنوان قسمتی از راه اصلی تهران-قزوین شناخته می‌شد. در بیشتر سفرنامه‌ها ایرانی و غربی به گستردگی از این مکان یاد نشده‌است.[۸]
در سال ۱۳۱۲ هجری خورشیدی با احداث جادۀ آسفالت تهران-کرج به سواحل دریا خزر (چالوس) و همچنین احداث جاده‌ها غرب کشور (قزوین-همدان-زنجان-تبریز-و…)، کرج به گلوگاه مهم ارتباطی تبدیل گردید. در دورۀ پهلوی احداث کارخانه‌ها و تأسیسات صنعتی فراوان حد فاصل تهران-کرج-قزوین و اطراف آن باعث شکوفایی و گسترش روزافزون شهر گردید. پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، بر سرعت گسترش این کلانشهر هر روزه افزوده می‌گردید تا امروزه که چهرۀ یک شهر به نام و مشهور با کلیۀ پیشرفتهای صنعتی، آموزشی، علمی، بهداشتی، تفریحی و ... را به خود گرفته، به حدی که چهرۀ چند دهۀ گذشتۀ آن با چهرۀ کرج امروز غیرقابل مقایسه می‌باشد.[۷]
مراحل گسترش تاریخی
کرج در محدودهٔ خیابان‌های کشاورز و مصباح، روستایی تابع بخش ساوجبلاغ از توابع حوزۀ ۱۹ تهران بود و در این دوره مراکز اداری و تجاری آن گاهی تهران، برغان، کردان و هشتگرد بوده‌است. سپس شهر کرج تابع شهرستان تهران شد و نمایندگی‌های ادارات مرکزی به رتق و فتق امور آن می‌پرداختند. این شهرستان با جهشی سریع از دورۀ روستایی و شهری گذشت و منطقۀ بسیار وسیعی را دربر گرفت. اشتهارد، شهریار، طالقان، ساوجبلاغ، کوهپایه و بخش حومۀ تابع استان تهران، همه قلمرو کرج به حساب می‌آمد.
پس از انقلاب اسلامی، با گسترش سریع و افزایش جمعیت و پیدایش قطب‌های جاذبه‌ای، کرج به چندین شهرستان و منطقه تقسیم شد؛ که اینک هر کدام از بخش‌های پیشین به یک شهرستان و بسیاری از روستاهای اقماری آن خود به شهر و شهرک‌هایی تبدیل شده‌اند.[نیازمند منبع]
محدوده‌ای که امروز کرج بزرگ (شهر کرج) نامیده می‌شود، در گذشته شامل روستاهایی تابع حوزۀ کن، شهرستان شمیران، ساوجبلاغ و شهریار بوده‌است؛ و کلاک، سرجوب، حصار، وسیه، باغ پیر، بیلقان، حسین‌آباد بیلقان، علی‌آباد پرگیرک، تپۀ مرادآباد، بیدستان، صحرای ویان، جوادآباد، نهر رستم، درۀ دروا، حسن‌آباد، حاجی‌آباد، صوفی‌آباد، وهرجرد (ورگرد)، دلمبر، حیدرآباد، میانجاده، شنبه‌دژ، نوزمین، سیاه کلان، کسین، کارخانۀ قند، گلشهر، مهرویلا، مهرشهر، حسین‌آباد، پیشاهنگی، گلدشت، جو مردآباد، سرحد آباد، آسیاب برجی، سرآسیاب، ده کرج، حسین‌آباد راه‌آهن، شهر صنعتی، اطراف امامزاده طاهر و امامزاده حسن، باغ فلاحت و مناطق دیگری که در سال‌های اخیر در محدودۀ شهر کرج قرار گرفته، را در بر می‌گرفته‌است.[نیازمند منبع]
در سال ۱۳۸۹ خورشیدی پس از تصویب مجلس شورای اسلامی، شهر کرج به همراه ۳ شهرستان دیگر در قالب استان البرز جای گرفت.[نیازمند منبع]
بر پایۀ بررسی‌های سال ۱۳۸۷ خورشیدی کلانشهر کرج در آن سال دارای ۶۸۰ هکتار بافت فرسودۀ شهری بوده‌است.[۹]
جغرافیا
موقعیت
کرج در ۳۶ کیلومتری غرب تهران، در کرانهٔ غربی رود کرج[۱۰] و در دامنهٔ جنوبی رشته کوه البرز گسترده شده‌است. این شهرستان از شمال به استان مازندران، از شرق به شهرستان تهران، از جنوب به شهرستان شهریار و استان مرکزی و از غرب به شهرستان ساوجبلاغ و استان قزوین محدود است.[نیازمند منبع]
شهر کرج با طول جغرافیایی ۵۱ درجه و ۰ دقیقه و ۳۰ ثانیهٔ خاوری و عرض جغرافیایی ۳۵ درجه و ۴۸ دقیقه و ۴۵ ثانیهٔ شمالی (پل تاریخی کرج، ورودی جادۀ کرج-چالوس)، با ارتفاع ۱٬۲۹۷ متر از سطح دریا (ایستگاه راه‌آهن)، در فاصلۀ ۴۸ کیلومتری غرب شمالی تهران واقع شده‌است.[۷] این شهر با مساحتی معادل ۱۷۵٫۴ کیلومتر مربع و حریمی به وسعت ۱۷۸٫۹ کیلومتر مربع در دامنۀ رشته‌کوه البرز مرکزی قرار دارد و مرکز شهرستان کرج می‌باشد.[۲]
جلگهٔ پهناور کرج با ارتفاع متوسط ۱٬۳۲۰ متر از سطح دریا در مسیر راه ارتباطی وسائل نقلیۀ حامل کالاها وارداتی و صادراتی از مرز ترکیه و جمهوری آذربایجان و به مقصد تهران و بالعکس است.
رشته‌کوه‌های البرز همچون دیواری بلند استان مازندران را از کرج جدا کرده‌است. دهستان کرج در میان دره‌ها پرپیچ و خم البرز و در اطراف جاده چالوس قرار دارند. از تونل کندوان تا روستا مراد تپه در غرب اشتهارد، حوزۀ فرمانداری کرج را تشکیل می‌دهد.
حوزۀ فرمانداری کرج در سال ۱۳۳۷ برای جمعیتی در حدود ۳۵ هزار نفر و با وسعتی در حدود ۵٬۸۳۰ کیلومتر مربع بنیاد شد.[نیازمند منبع] با گذشت زمان و افزایش جمعیت، شهرستان‌ها طالقان، ساوجبلاغ، نظرآباد، اشتهارد و فردیس از شهرستان کرج جدا و هر کدام تبدیل به یک شهرستان مستقل شدند. شهر کرج امروزه به عنوان مرکز شهرستان کرج به حساب می‌آید.[نیازمند منبع]
آب و هوا
در مقیاس کلی منطقۀ کرج همانند سایر بخش‌های استان البرز در فصول سرد سال متأثر از سیستم‌های شمالی و شمال غربی و غربی به ویژه جنوب غربی بوده و ریزش‌های جوی آن که از ماه‌های آبان و آذر آغاز و تا اواسط اردیبهشت ماه ادامه دارد، تابعی از فعالیت‌های سیستم‌های فوق می‌باشد.
از نظر ویژگی‌های خرد اقلیمی، منطقۀ کرج از پاره‌ای جهات دارای مختصات شاخصی است که به آن‌ها اشاره می‌شود:
منطقۀ کرج به لحاظ اقلیمی تحت تأثیر ارتفاعات البرز و درۀ چالوس و رودخانۀ کرج قرار دارد که موجب خنک و مرطوب‌تر شدن این منطقه نسبت به تهران می‌گردد و این تمایز تقریباً در تمام طول سال مشاهده می‌گردد. علت اختلاف دمای کرج نسبت به تهران به خصوص در شب‌ها به سبب نزدیکی کرج به ارتفاعات شمالی و سرد شدن شبانۀ این دامنه‌ها و وزش باد کوه به دشت می‌باشد. دور بودن کرج از دشت کویر نیز موجب برودت و رطوبت بیشتر این منطقه نسبت به تهران در فصول مختلف سال، به ویژه در تابستان می‌گردد. در مورد بارندگی‌های تابستانۀ کرج می‌توان این‌گونه بیان داشت که گاهی اوقات برخورد دو تودۀ هوای گرم جنوبی و نسبتاً سرد و مرطوب شمالی که در سطوح فوقانی ناحیۀ البرز صورت می‌گیرد، موجب می‌گردد که ابرهای جوششی بسیار فعال در منطقه پدید آمده و ریزش‌های رگباری شدیدی را به‌وجود آورد که غالباً همراه با سیل است.
برخی از مشخصه‌های اقلیمی ایستگاه تحقیقات هواشناسی کشاورزی کرج در دورۀ آماری ۱٬۳۵۰ تا ۱۳۸۰ به شرح ذیل می‌باشد:
میانگین بارندگی سالیانۀ کرج حدود ۲۵۱ میلی‌متر با ضریب تغییرات ۲۴٫۱ درصد و حداقل ۸۹٫۳ میلی‌متر و حداکثر ۳۷۴٫۴ میلی‌متر می‌باشد. فصل زمستان با ۴۲٫۳ درصد و فصل تابستان با ۱٫۵ درصد بیشترین و کمترین سهم را در بارش سالیانه بر عهده دارند.
حداقل و حداکثر مطلق دما به ترتیب ۲۰- و ۴۲ درجه و میانگین سالیانه نیز ۱۴٫۱ درجۀ سانتی‌گراد می‌باشد. ماه تیر با میانگین ۲۶٫۰ درجۀ سانتی‌گراد و دی با ۱٫۲ درجۀ سانتی‌گراد به ترتیب گرم‌ترین و سردترین ماه سال محسوب می‌شوند. میانگین تعداد روزهای یخبندان با آستانه‌های صفر، ۵- و ۱۰- به ترتیب ۷۶٫۲۴ و ۷ روز می‌باشد. میانگین سالیانۀ رطوبت نسبی ۵۲ درصد و میانگین حداکثر و حداقل آن به ترتیب ۷۲ و ۳۸ درصد می‌باشد. جمع تبخیر سالیانه از تشت کلاس A بالغ بر ۲٬۱۸۴ میلی‌متر می‌باشد. دی با متوسط ۲۶ میلی‌متر و تیر با ۳۷۵ میلی‌متر به ترتیب کمترین و بیشترین مقدار تبخیر را دارا هستند. مجموع سالیانۀ تبخیر-تعرق پتانسیل کیاه مرجع به روش پنمن مانتیث ۱٬۳۰۷ میلی‌متر محاسبه گردیده‌است. میانگین ساعات آفتابی سالیانه در طی دورۀ آماری برابر با ۲٬۸۹۹ ساعت به ثبت رسیده‌است.
باد غالب در کرج که بر مبنای سه نوبت دیدبانی (صبح، ظهر و عصر) محاسبه گردیده‌است، در جهت شمال غربی بوده و متوسط آن ۳٫۴ متر بر ثانیه می‌باشد. بیشترین سرعت باد در کرج ۲۴٫۵ متر بر ثانیه از سمت غرب و میانگین سرعت باد ۲٫۲ متر بر ثانیه به ثبت رسیده‌است.[۱۱]
امروزه هوای کرج به دلیل گسترش شهر و تردد زیاد وسائل نقلیه و وجود کارخانه‌ها و شهرک‌های صنعتی رو به آلودگی است به‌طوری‌که در فصل‌های پاییز و زمستان وارونگی هوا کاملاً قابل لمس بوده‌است.
| داده‌های اقلیم کرج (۱۹۸۵–۲۰۱۰) | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ماه | ژانویه | فوریه | مارس | آوریل | مه | ژوئن | ژوئیه | اوت | سپتامبر | اکتبر | نوامبر | دسامبر | سال |
| سابقهٔ بیشترین °C (°F) | ۱۸٫۲ (۶۵) |
۱۹٫۸ (۶۸) |
۲۷٫۴ (۸۱) |
۳۳٫۰ (۹۱) |
۳۴٫۶ (۹۴) |
۳۹٫۲ (۱۰۳) |
۴۲٫۰ (۱۰۸) |
۴۰٫۲ (۱۰۴) |
۳۷٫۲ (۹۹) |
۳۱٫۸ (۸۹) |
۲۵٫۰ (۷۷) |
۲۰٫۰ (۶۸) |
۴۲٫۰ (۱۰۸) |
| میانگین بیشترین °C (°F) | ۶٫۱ (۴۳) |
۹٫۰ (۴۸) |
۱۴٫۲ (۵۸) |
۲۰٫۷ (۶۹) |
۲۶٫۲ (۷۹) |
۳۲٫۶ (۹۱) |
۳۵٫۲ (۹۵) |
۳۴٫۵ (۹۴) |
۳۰٫۴ (۸۷) |
۲۳٫۵ (۷۴) |
۱۵٫۱ (۵۹) |
۸٫۹ (۴۸) |
۲۱٫۴ (۷۱) |
| میانگین روزانه °C (°F) | ۱٫۸ (۳۵) |
۴٫۱ (۳۹) |
۸٫۷ (۴۸) |
۱۴٫۵ (۵۸) |
۱۹٫۲ (۶۷) |
۲۴٫۶ (۷۶) |
۲۷٫۱ (۸۱) |
۲۶٫۸ (۸۰) |
۲۲٫۹ (۷۳) |
۱۷٫۱ (۶۳) |
۹٫۹ (۵۰) |
۴٫۶ (۴۰) |
۱۵٫۱ (۵۹) |
| میانگین کمترین °C (°F) | −۲٫۵ (۲۸) |
−۰٫۷ (۳۱) |
۳٫۲ (۳۸) |
۸٫۴ (۴۷) |
۱۲٫۲ (۵۴) |
۱۶٫۵ (۶۲) |
۱۹٫۰ (۶۶) |
۱۹٫۱ (۶۶) |
۱۵٫۳ (۶۰) |
۱۰٫۸ (۵۱) |
۴٫۸ (۴۱) |
۰٫۳ (۳۳) |
۸٫۹ (۴۸) |
| سابقهٔ کمترین °C (°F) | −۱۷٫۰ (۱) |
−۱۵٫۶ (۴) |
−۱۰٫۵ (۱۳) |
−۳٫۵ (۲۶) |
−۰٫۴ (۳۱) |
۷٫۲ (۴۵) |
۱۰٫۶ (۵۱) |
۱۲٫۰ (۵۴) |
۷٫۰ (۴۵) |
−۰٫۵ (۳۱) |
−۶٫۰ (۲۱) |
−۱۴٫۶ (۶) |
−۱۷٫۰ (۱) |
| بارندگی میلی‌متر (اینچ) | ۳۰٫۸ (۱٫۲۱) |
۳۲٫۱ (۱٫۲۶) |
۴۵٫۴ (۱٫۷۹) |
۳۹٫۱ (۱٫۵۴) |
۱۹٫۵ (۰٫۷۷) |
۲٫۷ (۰٫۱۱) |
۳٫۰ (۰٫۱۲) |
۱٫۲ (۰٫۰۵) |
۱٫۶ (۰٫۰۶) |
۱۵٫۱ (۰٫۵۹) |
۲۷٫۷ (۱٫۰۹) |
۳۳٫۵ (۱٫۳۲) |
۲۵۱٫۷ (۹٫۹۱) |
| میانگین روزهای بارندگی (≥ ۱.۰ mm) | ۶٫۳ | ۵٫۷ | ۶٫۷ | ۵٫۸ | ۳٫۷ | ۱٫۰ | ۰٫۷ | ۰٫۳ | ۰٫۳ | ۳٫۲ | ۴٫۸ | ۵٫۸ | ۴۴٫۳ |
| میانگین روزهای برفی | ۵٫۴ | ۳٫۷ | ۱٫۹ | ۰٫۱ | ۰٫۰ | ۰٫۰ | ۰٫۰ | ۰٫۰ | ۰٫۰ | ۰٫۰ | ۰٫۵ | ۲٫۷ | ۱۴٫۳ |
| درصد رطوبت | ۶۷ | ۶۰ | ۵۳ | ۴۸ | ۴۳ | ۳۴ | ۳۵ | ۳۴ | ۳۶ | ۴۴ | ۵۶ | ۶۶ | ۴۸ |
| میانگین روزانه ساعت‌های تابش آفتاب | ۱۶۶٫۳ | ۱۶۹٫۷ | ۱۹۷٫۴ | ۲۱۸٫۱ | ۲۸۰٫۷ | ۳۳۵٫۲ | ۳۴۱٫۵ | ۳۴۰٫۱ | ۳۰۴٫۲ | ۲۵۰٫۱ | ۱۸۷٫۲ | ۱۵۶٫۸ | ۲٬۹۴۷٫۳ |
| منبع: Iran Meteorological Organization (records),[۱۲] (temperatures),[۱۳] (precipitation),[۱۴] (humidity),[۱۵] (days with precipitation and snow),[۱۶] (sunshine)[۱۷] | |||||||||||||
مردم‌شناسی
- نظرسنجی سال ۱۳۸۹
طی پژوهشی که شرکت پژوهشگران خبرۀ پارس به سفارش شورای فرهنگ عمومی در سال ۸۹ انجام داد و براساس یک بررسی میدانی و یک جامعۀ آماری از میان ساکنان ۲۸۸ شهر و حدود ۱٬۴۰۰ روستای سراسر کشور، درصد اقوامی که در این نظر سنجی نمونه‌گیری شد در کرج به قرار زیر بود:[۱۸]
زبان
مردم کرج به زبان فارسی و گویش کرجی[۱۹] گویش می کنند.
زیرساخت‌ها
ترابری
حمل و نقل جاده‌ای
مسیر جابجایی کاروان‌ها به سمت جادۀ چالوس از میان روستای کرج که در دورۀ قاجار ساخته شده‌است امروزه جای خود را به بزرگراه داده‌است. این مسیر تهران را به کرانه‌های دریای خزر از طریق تونل کندوان که در سال ۱۹۳۸ احداث شد، متصل می‌کند. یکی دیگر از راه‌های اصلی که از میان کرج می‌گذرد بزرگراهی بود که تهران را به آذربایجان و گیلان متصل می‌کند.[۸]
کلانشهر کرج از دیرباز، پل ارتباطی و گلوگاه بسیار مهمی در حد فاصل تهران-قزوین و شهرهای استان مازندران بوده‌است.[نیازمند منبع] همچنین در طی سه دهۀ گذشته با ایجاد شبکۀ راه‌های نو و احداث آزادراه‌های منشعب و عبوری از آن بر اهمیت این شهر در مسیر ارتباطی تهران به کشورهای اروپایی افزوده شده‌است.[نیازمند منبع] مهمترین راه‌های ارتباطی کرج عبارت‌اند از:
- آزادراه تهران- کرج- قزوین به طول ۱۴۸ کیلومتر
- راه آسفالتۀ کرج-هشتگرد به طول ۳۸ کیلومتر
- راه آسفالتۀ کرج-چالوس به طول ۱۶۱ کیلومتر
- راه آسفالتۀ کرج-شهریار به طول ۱۸ کیلومتر
- راه آسفالتۀ کرج-بوئین زهرا به طول ۹۸ کیلومتر
- راه آسفالتۀ کرج-رباط کریم به طول ۴۰ کیلومتر
- راه آسفالتۀ کرج- گاجره – دیزین- شمشک به طول ۸۲، ۸۸ و ۱۰۳ کیلومتر
- راه آسفالتۀ کرج- برغان، طالقان. در دست ساخت
- بزرگراه کرج - تهران
همچنین در سال ۱۳۸۰ انواع راه‌های موجود در شهرستان کرج (آسفالت، اصلی، فرعی، شنی) بالغ بر ۶۳۶ کیلومتر بوده‌است.[نیازمند منبع] پایانه‌های مسافربری کرج نقش عمده‌ای را در زمینۀ ترابری و جابجایی بار و مسافر از مقصد کرج به سوی نقاط مختلف ایران بر عهده دارند. همچنین در سال ۱۳۷۷ فعالیت روزانۀ قطار سریع‌السیر کرج-تهران (مترو-خط ۵) مورد بهره‌برداری قرار گرفت و از ایستگاه مرکزی کرج تا ایستگاه صادقیۀ (آریاشهر) تهران می‌توان استفاده نمود و ادامۀ مسیر در جنوب تهران به ایستگاه شهر ری و بهشت زهرا و شمال تهران به ایستگاه میرداماد منتهی می‌گردد. در حال حاضر مترو در مسیر کرج- مهرشهر به طول ۱۱ کیلومتر مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌است.[نیازمند منبع] ایستگاه راه‌آهن شهر کرج که در قسمت جنوب آزادراه تهران-کرج قرار دارد یکی دیگر از شبکه‌های انتقال مسافر و بار می‌باشد که فاصلۀ آن از تهران به کرج ۴۱ کیلومتر و از ایستگاه کرج تا قزوین ۱۰۳ کیلومتر است.[نیازمند منبع]
فرودگاه
فرودگاه بین‌المللی پیام کرج یک فرودگاه مسافربری، پستی و سازمانی اقتصادی با پتانسیل‌های ویژه است. این سازمان دارای فرودگاه بین‌المللی- هاب پستی و تنها منطقۀ ویژۀ اقتصادی استان البرز و مرکز کشور است که در مسیر شاهراه ارتباطی ۹ استان کشور قرار گرفته‌است.
منطقۀ ویژۀ اقتصادی پیام در زمینی به مساحت سه هزار و ۶۰۰ هکتار در اراضی ۱۰ هزار هکتاری فرودگاه بین‌المللی پیام جهت حمل و نقل بار هوایی و پستی- انبارداری- خدمات سردخانه‌ای- صنایع بسته‌بندی- فراوری کالا و صادرات کالاهای فاسدشدنی در محدودۀ فرودگاه بین‌المللی پیام واقع در استان البرز در جنوب غربی شهر کرج در سال ۱۳۶۹ تأسیس شده‌است.[۲۰][۲۱] پس از استان شدن کرج در غالب استان البرز بحث راه‌اندازی خطوط هوایی مسافربری در فرودگاه پیام از طریق نمایندگان کرج در مجلس و استانداران البرز پیگیری شد و سرانجام در ۹۷/۶/۲۳ نخستین پرواز به سمت مشهد انجام شد.
مترو
شهر کرج که در سال ۱۳۳۵ با ۱۴٬۰۰۰ نفر جمعیت در حقیقت شهرکی کوچک و مصفا و دارای زیرساخت‌های ساده ولی متناسب با نیاز خود بود ناگهان به گونه‌ای انفجارآمیز به شهری متراکم و پرجمعیت مبدل گشت به نحوی که هم‌اکنون با جمعیتی حدود ۲٬۰۰۰٬۰۰۰ نفر که کماکان نیز در حال افزایش می‌باشد، انتظار می‌رود در سال ۱۴۰۴ به ۲٬۲۰۰٬۰۰ نفر بالغ گردد و با سرعت اعجاب‌انگیزی جمعیت جذب نموده و متأسفانه، شبکۀ راه‌ها و شوارع آن نتوانستند هم‌زمان با این افزایش، توسعه و گسترش یابند، لاجرم در حال حاضر وسایل نقلیۀ همگانی جوابگوی تعدد فزآیندۀ مسافران نخواهند بود و ناگزیر به شبکۀ ضعیف راه‌ها و خیابان‌های این شهر فشار مضاعفی را تحمیل و مسایل اجتماعی بسیار زیادی را ایجاد نموده‌است.
شهر کرج در حال حاضر به‌غیر از تهران سومین شهر پرجمعیت کشور بوده که روند گذشته نشان می‌دهد این شهر از سال ۱۳۳۵ تاکنون با توجه به موقعیت همجوار بودن آن با تهران، رشد سریع پیدا کرده و از ردیف هفتادم جمعیت شهر در سال مذکور به ردیف چهارم در سال ۱۳۸۰ با جمعیت ۱٬۳۰۰٬۰۰۰ نفر رسیده‌است.
با توجه به جمعیت ساکن در حوزۀ شهر کرج بزرگ و همچنین جمعیت شهرک‌های اقماری آن جهت اشتغال و دریافت خدمات مختلف که همه روزه در سطح این شهر تردد دارد معابر مرکزی شهر را با عبور و مرور سنگین مواجه نموده‌است و در بعضی از مسیرها در اغلب ساعات روز، ترافیک سنگین و راهبندان‌ها آزاردهنده می‌باشد که نتایج مطالعات به عمل آمده مهندسان مشاور به تفصیل و به استناد آمار و ارقام مؤید نیاز کرج بر ضرورت تسریع احداث قطار شهری (مترو) می‌باشد. مطالعات امکان‌سنجی احداث قطار شهری کرج و حومه که با همکاری سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور صورت گرفته در ابتدای سه‌ماهۀ اول سال ۸۲ به انجام رسید که کلیات آن در جلسۀ مورخۀ ۸۲/۳/۲۱ شورای ترافیک استان تأیید گردید و در جلسۀ مورخۀ ۸۲/۵/۸ کمیتۀ فنی شورای عالی ترافیک شهرهای کشور، ۲۵ کیلومتر آن به تصویب رسیده و سرانجام این امر در تاریخ ۸۲/۷/۹ به تصویب نهائی شورای عالی ترافیک شهرهای کشور رسید.
| ردیف | نام خط | مسیر خط | طول خط | تعداد ایستگاه | پیش‌بینی میزان جابجایی مسافر در هر جهت در ساعت |
|---|---|---|---|---|---|
| ۱ | خط ۱ | گرمدره -اتمسفر-شهیدسلطانی-محمدشهر- گلشهر - پایانه مهرشهر | ۱۷ کیلومتر | ۶ | ۳۰۰٬۰۰۰ |
| ۲ | خط ۲ | کمالشهر - چهارراه طالقانی - میدان امام حسین - شهر ملارد | ۲۷ کیلومتر | ۲۳ | ۳۵٬۰۰۰ |
| ۳ | خط ۳ | ایستگاه کرج (میدان شهید سلطانی) - عظیمیه - بلوار مؤذن - باغستان | ۱۴٫۵ کیلومتر | ۱۴ | ۱۶٬۵۰۰ |
| ۴ | خط ۴ | باغستان - فرودگاه پیام | ۱۸ کیلومتر | ۱۸ | ۲۲٬۵۰۰ |
| ۵ | خط ۵ | بلوار شهید مؤذن (دانشگاه آزاد اسلامی) - محمد شهر | ۱۵ کیلومتر | ۱۲ | ۱۸٬۶۰۰ |
| ۶ | خط ۶ | بلوار تربیت مربی - میدان شهید سلطانی | ۹ کیلومتر | ۹ | ۱۷٬۳۰۰ |
اتوبوسرانی
سازمان اتوبوسرانی کرج و حومه که در حال حاضر یکی از بزرگترین سازمان‌های خدماتی کلانشهر کرج محسوب می‌شود در تاریخ ۱۳۷۰/۶/۳۱ فعالیت خود را با کنترل خطوط تحت پوشش مینی‌بوسرانی در بخش خصوصی رسماً آغاز نمود. پس از مدت کوتاهی با خرید ۱۲ دستگاه اتوبوس در واقع پایۀ اصلی حمل و نقل ناوگان اتوبوسرانی کرج در اواخر سال ۱۳۷۰ پایه‌گذاری شد. خطوط تحت پوشش این سازمان از شمالی‌ترین نقطۀ شهرستان کرج به طول ۱۲۰ کیلومتر رفت و برگشت (گچسر)، جلگه‌ای‌ترین نقطه در جنوب غربی شهرستان به طول ۱۷۰ کیلومتر رفت و برگشت (اشتهارد)، از سمت غرب با ۱۷۰ کیلومتر مسافت رفت و برگشت (طالقان) و از سمت شرق با ۷۵ کیلومتر طی مسیر رفت و برگشت (میدان آزادی) را شامل می‌شود. خط اتوبوسرانی اشتهارد طولانی‌ترین خط اتوبوسرانی تحت پوشش سازمان‌های اتوبوسرانی کلانشهرها در کشور است. این سازمان در سال ۱۳۸۱ با اعمال سیاست دولت مبنی بر سبک‌تر نمودن نقش اجرایی بخش دولتی و پررنگ شدن فعالیت‌های بخش خصوصی، اقدام به واگذاری بخش عمده‌ای از اتوبوس‌ها به بخش خصوصی نمود به‌طوری‌که هم‌اکنون ۸۰٪ اتوبوس‌ها تحت پوشش در بخش خصوصی و زیر نظر این سازمان مشغول سرویس‌دهی به شهروندان گرامی می‌باشد.[۲۳]
در حال حاضر تعداد کل اتوبوس‌های سازمان اتوبوسرانی کرج و حومه ۵۶۹ دستگاه می‌باشد که در ۶۵ خط مصوب به شهروندان خدمت‌رسانی می‌کنند. از مجموع اتوبوس‌های سازمان ۱۸۳ دستگاه مربوط به اتوبوس‌های بخش ملکی سازمان و ۳۸۶ دستگاه نیز مربوط به بخش خصوصی است. ۲۱۱ دستگاه نیز تحت نظارت واحد دربستی فعالیت می‌کنند.[۲۴]
میانگین سنی اتوبوس‌های فعال در شهرستان کرج ۸ تا ۱۰ سال است.[۲۵]
مراکز صنعتی
کرج دارای تعداد زیادی واحدهای تولیدی و صنعتی است که در مناطق مختلف شهر یا عمدتاً در شهرک‌های صنعتی متمرکز شده‌اند. برای نمونه دو شهرک صنعتی سیمین دشت و بهارستان مجموعاً بیش از ۴۷۰ واحد تولیدی فعال دارند و بیش از ۹۵۰ واحد دیگر در مناطق مختلف شهر و حومۀ آن قرار دارند.[۲۶]
فضای سبز
شهر کرج در گذشته‌ای نه چندان دور، با توجه به آب و هوای مناسب و وجود منابع آبی چون رودخانهٔ کرج، باغ شهری زیبا و سبز با درختان کهن و بی‌شمار بوده‌است که آثار آن هنوز هم در شهر به چشم می‌خورد. در طی ۴۰ سال اخیر و با هجوم جمعیت از سراسر ایران به این شهر، رفته رفته باغ‌های آن تخریب و با مناطق مسکونی و راه‌ها جایگزین گردید.
از مناطقی که دارای درختان انبوه زیادی بوده‌اند و در حال حاضر نسبت به دیگر مناطق کرج دارای فضای سبز و درختان بیشتری هستند می‌توان به جهانشهر، مهرشهر و عظیمیه اشاره کرد. پارک جهان‌نما، باغ سیب مهرشهر و باغ‌های محمدصادق فاتح در جهانشهر از جمله باغ‌های بزرگ کرج هستند که البته قسمت‌های زیادی از آن‌ها در ۳۰ سال اخیر توسط مسئولان شهری و کشوری و ساکنان آن از بین رفته‌است. در حدود ۵ الی ۶ سال اخیر شهرداری کرج تصمیم گرفته که هویت باغ‌شهر کرج را به این شهر برگرداند و اقدام به ساخت پارک‌ها و بوستان‌های متعدد در سطح شهر کرده‌است. البته راه زیادی تا احیای باغ‌های انبوه از دست رفته باقی است.
در حال حاضر شهر کرج دارای بیش از ۲۴۳ پارک و بوستان کوچک و بزرگ است. از معروف‌ترین آن‌ها می‌توان به پارک جهان‌نما، پارک چمران، پارک نبوت، پارک ایران‌زمین، باغ خانواده، پارک تنیس و پارک هامون اشاره کرد.
- پارک جهان‌نما
پارک جنگلی جهان‌نما بزرگترین پارک شهر کرج با گونه‌های گیاهی و دریاچۀ زیباست که قدمتش به نیم سده می‌رسد. این پارک در زمینی به مساحت هزار و ۴۰۰ هکتار و در حد فاصل اتوبان تهران – کرج و بزرگراه شهید همت واقع شده‌است.
آنگونه که تاریخ برای این پارک روایت شده‌است؛ جهان‌نمای کرج از بزرگان و نامداران کشورهای جهان قول گرفته بود که در سفرهایشان به این پارک به یادگار درختی بکارند تا حکایتی باشد برای آیندگان.
وجود درختان جوان و کهنسال پارک زمینه را برای نماد گردشگری طبیعی و تاریخی مهیا کرده‌است و در روز طبیعت به یکی از مناسب‌ترین مکان‌ها برای تفریح خانواده‌ها بدل شده‌است. در دنیای امروز کرج که جمعیت بیش از دومیلیونی را در خود سکنی داده و زمین و آسمانش را دود و صدای ماشین گرفته‌است، وجود پارکی سر سبز به نام و وسعت «پارک جهان نما» نعمتی بزرگ است، گونه‌های نادر گیاهی، دریاچه و جزیرۀ مصنوعی این پارک که در زمان گذشته با طراحی زیبا و منحصر به فردی ایجاد شده بود از دیگر جاذبه‌های این مجموعۀ زیبا و منحصر به فرد است. چندین سال است که واگذاری پارک «جهان نما» با تولی‌گری ادارۀ منابع طبیعی به شهرداری کرج مطرح است. تا جایی که نمایندگان مردم کرج در مجلس شورای اسلامی نیز با هدف حفظ منابع و سرمایه‌های طبیعی همچنین ایجاد پارکی با شکوه برای استفادۀ شهروندان به دنبال تحقق این موضوع برآمدند. سال گذشته و پس از برگزاری جلسات متعدد سرانجام جهان‌نما به شهرداری کرج واگذار شد تا این دستگاه بزرگ اجرایی شهر با مدیریت سازمان پارک‌ها و فضای سبز چهره‌ای تازه به جهان‌نما ببخشد و از این رو نیز کاشت نهال و بهسازی و نوسازی پارک جنگلی جهان‌نما از سوی شهرداری آغاز شد.[۲۷]
- پارک چمران
منطقۀ خوش آب و هوای کرج یکی از مهمترین مناطق پرورش گل در ایران بوده و گل گوهر شب‌چراغ نیز به‌طور استثنایی تنها در این منطقه قابل تولید و پرورش است. پارک دکتر چمران از اواسط بلوار سر سبز ورودی اصلی شهر کرج که به همین نام است آغاز شده و منطقۀ وسیعی را تا تپه‌های کلاک و ورودی جادۀ چالوس در بر می‌گیرد.[۵] وسعت این پارک حدود ۴۰ هکتار است.
رودخانۀ کرج از میان این پارک نیمه‌طبیعی گذر می‌کند و کنارۀ این رودخانه تفرجگاه مناسبی برای اهالی کرج در ایام تعطیل به‌وجود آورده و نیز این پارک دارای یک شهر بازی زیبا و مجهز است که در سال ۱۳۹۰ به عنوان شهر بازی نمونۀ کشوری انتخاب گردید. از دیگر امکاناتی که در این پارک وجود دارد سینما تئاتر وزارت فرهنگ ایران است که در ضلع شمال غربی این پارک واقع شده‌است.[۵]
باغ گل‌ها در داخل پارک چمران که باغی بسیار زیباست، در سال ۸۴ توسط سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری کرج در زمینی به مساحت ۳۰ هزار مترمربع بنا شد که در آن بیش از ۳۰۰ گونۀ گیاهی از جمله کروپسیس، میخک، ساکولنت، یاس هندی، ارغوان، پیچ اناری و ... وجود دارد. این باغ دارای بخش‌های مختلفی از جمله محوطۀ پرچین‌های تو در تو، کلکسیون رز، قفس پرندگان، آلاچیق، رستوران و کافی‌شاپ و آبشار است.[۲۸]
- باغ سیب مهرشهر
باغ سیب مهرشهر یکی از جاذبه‌های گردشگری سرسبز و وسیع کلانشهر کرج به‌شمار می‌رود که به مثابۀ ریۀ تنفسی برای این شهر عمل می‌کند. باغ سیب مهرشهر کرج با حدود ۴۰۰ هکتار وسعت در نزدیکی کاخ مروارید (شمس پیشین) در جنوب غربی این شهر واقع است و اکنون توسط بنیاد مستضعفان اداره می‌شود. این باغ دارای ۷۰ هزار اصله درخت میوه شامل گلابی، سیب، هلو، گردو و آلو می‌باشد. این باغ که قدمت آن به دوران حکومت پهلوی بازمی‌گردد، دارای درختانی کهنسال و چشم‌اندازی زیبا است. باغ سیب مهرشهر به رغم داشتن مالکان حقیقی و حقوقی جزء سرمایه‌های طبیعی شهر کرج محسوب می‌شود. همچنین بلوار ارم بزرگترین بلوار ایران در کنار این باغ قرار دارد.
ورزشگاه‌ها
مهمترین ورزشگاه‌های کرج عبارتند از:
- ورزشگاه دکتر شریعتی
- ورزشگاه انقلاب اسلامی کرج
- آدرس ورزشگاه شریعتی: کرج، میدان استاندارد به سمت حسین‌آباد راه‌آهن
- آدرس ورزشگاه انقلاب: کرج، میانجاده به سمت میدان فاطمیه بعد از میدان به سمت باغستان ورزشگاه انقلاب اسلامی
ورزشگاه انقلاب کرج در حال حاضر ورزشگاه خانگی تیم گل ریحان البرز در لیگ دسته یک کشور محسوب می‌شود که در سال ۱۳۹۷ از اکسین البرز به گل ریحان البرز تغییر نام داد. تیم فوتبال سایپای کرج در سال ۱۳۸۶ در این ورزشگاه با برد ۲ بر صفر مقابل تیم مس کرمان قهرمان لیگ برتر ششم شد. تیم والیبال سایپا هم در سال ۹۰ با باخت برابر تیم کاله آمل در این ورزشگاه در دیدار فینال به مقام نایب قهرمانی لیگ برتر والیبال کشور نائل شد.
ورزشگاه شریعتی هم بین سال‌های ۱۳۷۲ تا ۱۳۷۹ میزبان بازی‌های خانگی باشگاه فوتبال بهمن کرج بود و این تیم در این ورزشگاه به افتخارات زیادی در سطح اول فوتبال کشور رسید. این ورزشگاه همچنین در چند سال ابتدایی میزبان بازی‌های تیم فوتبال سایپای کرج هم بود.
بیمارستان‌ها
- بیمارستان البرز
- بیمارستان شهید مدنی
- بیمارستان کمالی
- بیمارستان شهید باهنر
- بیمارستان قلب شهید رجایی[۲۹]
- بیمارستان کسری
- بیمارستان دکتر شریعتی
- بیمارستان قائم
- بیمارستان امام علی
- بیمارستان ثارالله
- بیمارستان امام خمینی
- بیمارستان حضرت مریم
- بیمارستان تخت جمشید
- بیمارستان کوثر
- بیمارستان چشم‌پزشکی نور البرز[۳۰]
مراکز آموزش عالی و پژوهشی
- دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی البرز
- پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران
- دانشگاه خوارزمی پردیس کرج
- دانشگاه هنر پردیس کرج
- پژوهشگاه مواد و انرژی
- انستیتو پاستور ایران
- دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج
- آموزشکده فنی و حرفه ای سما کرج
- دانشگاه پیام نور کرج
- دانشگاه فرهنگیان (مرکز تربیت معلم حکیم ابوالقاسم فردوسی)
- دانشگاه جامع علمی - کاربردی (فرهنگ و هنر البرز، جهاد دانشگاهی، شهرداری کرج، تربیت مربی، قند، داروگر)
- دانشگاه فنی و حرفه ای (آموزشکده فنی و حرفه‌ای پسرانه شهید بهشتی ، آموزشکده فنی و حرفه‌ای دخترانه هفده شهریور)
- مؤسسه آموزش عالی غیردولتی غیرانتفاعی رسام
- مرکز تربیت مربی سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور
- سازمان سنجش آموزش کشور مرکز کرج
- دانشگاه محیط زیست (وابسته به سازمان حفاظت محیط زیست)
- مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران (وابسته به سازمان ملی استاندارد)
- پژوهشگاه علوم و فنون هسته ای پژوهشکده کشاورزی و پزشکی (وابسته به سازمان انرژی اتمی)
- مؤسسه تحقیقات و آموزش مدیریت (وابسته به وزارت نیرو)
- مرکز فضایی ماهدشت (وابسته به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات)
- مرکز تحقیقات فضایی و مجتمع دانشگاهی هوافضا (وابسته به وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات)
- مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم سازی رازی
- مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر (وابسته به وزارت جهاد کشاورزی)
- مرکز آموزش عالی امام خمینی (وابسته به وزارت جهاد کشاورزی)
- معاونت آب و خاک و صنایع (وابسته به وزارت جهاد کشاورزی)
- مؤسسه تحقیقات علوم دامی کشور (وابسته به وزارت جهاد کشاورزی)
- مؤسسه تحقیقات خاک و آب (وابسته به وزارت جهاد کشاورزی)
- پژوهشکده توسعه صنایع شیمیایی ایران
- مرکز پژوهش‌های کاربردی سازمان زمین‌شناسی
- مرکز مطالعات خلیج فارس
مکان‌های تاریخی، فرهنگی
| اثر | قدمت |
| آهنین راه و پل سنگی | دوره اسلامی |
| تپه‌های امامزاده احمد و محمود | دوره اسلامی |
| مسجد هلجرد | دوره قاجار |
| مسجد جامع | دوره قاجار |
| کاروانسرای کندوان | دوره قاجار |
| کاروانسرای شاه عباسی | دوره صفوی |
| قبرستان قدیمی | دوره صفوی |
| چنار حصار | ۸۰۰ ساله |
| درخت سرو کهن | ۱۳۰۰ ساله |
| تپه (آق تپه) مهرشهر | باستانی |
| تپه مرد آباد ماهدشت | باستانی |
| حمام حیدر آباد | صفویه |
در حوزه فرمانداری کرج بیش از ۱۰۰ اثر با ارزش فرهنگی – تاریخی و هنری شناسایی شده و در گزارش بررسی و شناسایی این منطقه درج گردیده. از آثار و مکان‌های تاریخی که دارائه قدمت دوره اسلام و بیش از اسلام و دوره قاجار و صفوی و قرن ۷ و ۸ و ۹ هجری می‌توان موارد زیر را نام برد.[نیازمند منبع] آثار فرهنگی و تاریخی دهستان‌های نسا، آسارا و آدران در منطقه‌ای کوهستانی قرار داشته و آبادی‌های آن‌ها در دره‌های پرشیب یا بر کناره بلند کوه‌ها ایجاد شده‌است.
در شهرهای کمال شهر، گرمدره، محمدشهر از حوزه فرمانداری کرج آثار ارزشمند و چشمگیری وجود دارد که شماری از آن‌ها توسط کارشناسان میراث فرهنگی استان تهران و کرج شناسایی شده و تعدادی نیز در حال بازسازی و استحکام بخشی هستند. دو گرمابهٔ قدیمی واقع در روستاهای هلجرد و بیلقان نیز از آثار تاریخی کرج است.[۳۱]
۲۰۱۱
جاذبه‌های گردشگری
از جمله جاذبه‌های گردشگری کرج می‌توان جاده کرج - چالوس، باغ سیب مهرشهر، کاخ مروارید (شمس)، روستای تاریخی آتشگاه و باغ لاله‌های گچسر را نام برد. کاروانسرای شاه‌عباسی، کاخ ناصرالدین شاهی شهرستانک، پل تاریخی کرج، پارک خانواده جهانشهر و امامزاده طاهر کرج که مدفن بسیاری از ناموران شعر و هنر معاصر ایران است از دیگر جاذبه‌های تاریخی - فرهنگی گردشگری کرج به‌شمار می‌روند.[نیازمند منبع]
دیگر جاذبه‌های گردشگری کرج:
- مجموعه سد امیرکبیر، امکانات ورزش‌های آبی از جمله قایق‌سواری، اسکی روی آب، ماهیگیری
- پیست اسکی دیزین
- پیست اسکی خور
- روستای آتشگاه کرج
- دهکده واریان
- آتشکده تخت رستم
- کاخ سلیمانیه واقع در دانشکده کشاورزی
- حمام تاریخی مصباح
- باغ سیب مهرشهر
- دره ارنگه
- روستای برغان
- دریاچه سد طالقان
- باغات طالقان
- روستای آغشت
- رودخانه کرج
- غار یخ‌مراد
- دره پل خواب
- روستای وینه
- آبشار آدران
- دهکده آبی پارس
- موزه تاریخ طبیعی کرج
- پارک خانواده کرج با امکانات ورزشی و تفریحی
- پارک تنیس
- باغات جهانشهر
- مسیر کوهنوردی عظیمیه
- کوه باغستان کرج
- پیست موتور کراس حصارک
دریاچه سد کرج
جاده کرج - چالوس پس از تونل کندوان
سد کرج
مشاهیر
- محمد نصرتی، بازیکن سابق پرسپولیس
- مهرانه مهین ترابی، بازیگر تئاتر، سینما و تلویزیون.
- کیمیا علیزاده قهرمان المپیک
- هدی زین العابدین بازیگر
- مهران رجبی بازیگر
مناطق و محله‌ها
در سال ۱۳۹۸ خورشیدی شهر کرج دارای ۱۰ منطقه شهری است.[۲]
| منطقه | مساحت منطقه (هکتار) | مساحت حریم مناطق | جمعیت سال ۸۵ | جمعیت سال ۸۹ |
|---|---|---|---|---|
| ۱ | ۸۸۳٫۳۶۸ | ۷۰۰٫۶۸۸ | ۱۸۵٬۲۵۳ | ۲۴۵٬۰۴۱ |
| ۲ | ۱۱۱۹٫۸ | ۵۳۵٫۶۸۷ | ۱۰۳٬۹۸۶ | ۱۲۰٬۴۱۴ |
| ۳ | ۱۶۹۵٫۶۶ | ۴۲۳۰٫۴ | ۵۹٬۱۰۰ | ۶۸٬۴۳۷ |
| ۴ | ۱۶۵۰٫۱۷۸ | ۴۲۱٫۸۳۶ | ۱۰۳٬۷۹۶ | ۱۲۰٬۱۹۴ |
| ۵ | ۱۱۶۷٫۸۹۶ | ۰ | ۱۷۴٬۵۷۲ | ۲۰۲٬۱۵۲ |
| ۶ | ۱۹۵۹٫۴۱۴ | ۴۰۱۷٫۹۳۵ | ۲۶۸٬۵۴۵ | ۳۶۸٬۹۶۸ |
| ۷ | ۱۵۴۱٫۰۳۴ | ۸۰۹٫۹۷۱ | ۱۱۰٬۶۷۷ | ۳۶۸٬۶۸۸ |
| ۸ | ۹۹۹٫۸۸۸ | ۲۸۸٫۶۵۷ | ۱۲۶٬۱۷۷ | ۲۶۸٬۰۵۷ |
| ۹ | ۶۶۴٫۳۵۴ | ۱۳۸۱٫۷۳۹ | ۹۹٬۰۲۱ | ۱۶۸٬۲۴۳ |
| ۱۰ | ۱۵۶۴٫۶۴۲ | ۴۰۵۹٫۰۸۶ | ۶۸٬۰۱۷ | ۹۸٬۶۵۷ |
| جمع | ۱۰۶۱۱۵۳۸ | ۱۱۷۳۶۰۶۷ | ۱۲۹۹۱۴۴ | ۱۶۵۹۸۸۳ |
محله‌ها
- حصارک بالا
- حصارک
- جهانشهر
- عظیمیه
- مهرشهر
- گوهردشت
- آسیاب برجی
- حاجی‌آباد
- حصار
- حیدرآباد
- مرکز شهر کرج (دشت ویان)
- شاهین‌ویلا
- محمدشهر
- سرحدآباد
- کیانمهر
- سرجوی
- آق‌تپه
- مشکین دشت
- گلشهر
- باغستان
- باغستان غربی
- بنیاد
- پیک
- مصباح
- ساسانی (شهید صدوقی)
- شهرک بعثت
- شهرک مهندس زراعی
- شهرک استاندارد
- چهارراه طالقانی
- حصارک پایین
- رزکان
- واریان‌شهر
- نوروزآباد
- شیخ‌آباد
- ولدآباد
- اتحاد
- شهرک استادان
- زورآباد
- اصفهانی‌ها
- اکبرآباد
- اوقافی
- المهدی
- محله بهار
- جوادآباد
- چهارصد دستگاه
- حسن‌آباد
- حسین‌آباد
- حصار بالا
- خیابان فردوسی
- دهقان‌ویلا
- دولت‌آباد
- رزکان نو
- یزدیها
- سهرابیه
- شهرک ۱۱۰
- جعفرآباد (جعفریه)
- شهرک امام خمینی
- شهرک امام رضا
- شهرک پیشاهنگی
- شهرک گلدشت
- شهرک جهازی‌ها
- شهرک خاتم‌الانبیاء
- شهرک ذوب آهن
- شهرک شاهد
- شهرک شهید رستمی
- شهرک شهید مطهری
- شهرک شیخ سعدی
- شهرک فرهنگیان
- شهرک نگارستان
- شهرک وحدت
- شهرک یاس
- شکرآباد
- شهرک ناز
- قزلحصار
- قلمستان
- کوی امامیه
- پیک نیلوفر ۱۸
- کوی مهر
- کوی بنفشه
- کوی شقایق
- کوی قائم
- کوی کارمندان جنوبی
- کوی کارمندان شمالی
- کوی مدرس
- کوی ولی‌عصر
- شهرک آسمان
- شهرک بهارستان
- رستاخیز
- مهرویلا
- نوروزآباد
- همت‌آباد
- وسیه
- وهرجرد
- شهرک طالقانی
- بنیاد(۳۵۰ متری)
- شهرک ظفر
- کوهپایه
- شهرک احسانی نژاد
- شهرک کوثر
- شهرک بذر و نهال
مراکز خرید
- بازار بزرگ کرج ( کرج مال )
- مرکز خرید مهستان
- مرکز خرید پارسیان
- مجتمع تجاری ملاصدرا
- مجتمع تجاری نیکامال
- مجتمع تجاری اکومال
- مجتمع تجاری البرزمال
- مجتمع تجاری آرین‌مال
- مجتمع تجاری البرزبل سنتر
- مرکز خرید برج آموت
- مرکز خرید برج میلاد
- مرکز خرید برج طالقانی
- مجتمع تجاری مهرگان
- مجتمع تجاری مرکزی
- مجتمع تجاری یادمان
- مجتمع تجاری آراکس
- مجتمع تجاری گوهران
- مجتمع تجاری بهارستان
- مجتمع تجاری نیستان
- مرکز خرید چچلاس
- مرکز خرید رویال
- مرکز تجاری ساویز
- مرکز خرید تکسا
- مرکز خرید آراد
- مجتمع الماس شهر
- مرکز خرید گلستان
- مرکز خرید رامین
- مرکز خرید مهرشهر
- مرکز خرید مبنا
- مرکز خرید مجموعه زندگی
- مرکز خرید البرز
- مجتمع تجاری تخصصی البرز
- مجتمع تجاری پارس مهر
- بازار موبایل کرج
- بازار بزرگ آزادی
- پاساژ پیروز
- پاساژ رضا
- پاساژ نریمانی
- پاساژ آرمین
- پاساژ عزیزی
- پاساژ گوهر[۳۲]
نگارخانه
منابع
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ مرکز امار ایران-نتایج سرشمارس سال نود و پنج به تفکیک شهر
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب
<ref> غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نامshahrdaryوارد نشده‌است. (). - ↑ وبگاه مرکز آمار ایران - نتایج سرشماری سال نود و پنج به تفکیک شهر
- ↑ ها، اخبار استان (۱۳۹۵-۰۲-۰۶). «چرا کرج را کرج نامیدند». fa. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۵-۲۵.
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ ۵٫۳ ۵٫۴ ۵٫۵ «استان البرز». پورتال شهرداری کرج.
- "Lowest record temperature in Karaj by Month 1985–2010". Iran Meteorological Organization. Archived from the original on April 14, 2015. Retrieved April 7, 2015.
- "Average Mean Daily temperature in Karaj by Month 1985–2010". Iran Meteorological Organization. Archived from the original on April 14, 2015. Retrieved April 7, 2015.
- "Average Minimum temperature in Karaj by Month 1985–2010". Iran Meteorological Organization. Archived from the original on April 14, 2015. Retrieved April 7, 2015.
- "No. of days with snow or sleet in Karaj by Month 1985–2010". Iran Meteorological Organization. Archived from the original on April 14, 2015. Retrieved April 7, 2015.
پیوند به بیرون
| مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به کرج در ویکی‌گفتاورد موجود است. |
| ویکی‌سفر یک راهنمای سفر برای کرج دارد. |
| در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ کرج موجود است. |