بوسنی و هرزگوین
بوسنی و هرزگوین (به بوسنیایی (خط لاتین): Bosna i Hercegovina، به صربی (خط سیریلیک): Босна и Херцеговина) کشوری است در جنوب شرقی اروپا که پایتخت آن شهر سارایوو است. این کشور در غرب و شمال غرب با کشور کرواسی، در شرق با کشور صربستان و در جنوب شرقی با کشور مونته‌نگرو همسایه است.
بوسنی و هرزگوین Bosna i Hercegovina Босна и Херцеговина بوسنی و هرزگوین | |
|---|---|
سرود: سرود ملی بوسنی و هرزگوین | |
 بوسنی و هرزگوین (سبز) اروپا (خاکستری تیره) | |
| پایتخت و بزرگترین شهر | سارایوو ۴۳°۵۲′ شمالی ۱۸°۲۵′ شرقی / ۴۳٫۸۶۷°شمالی ۱۸٫۴۱۷°شرقی |
| زبان(های) رسمی | بوسنیایی، کرواتی، صربی |
| دین(ها) | اسلام |
| حکومت | جمهوری دموکراتیک فدرال |
| ملادن ایوانیچ صرب
باقر عزت بیگویچ مسلمان دراگان چوویچ کروات | |
| بنیان‌گذاری | ۱۹۹۲ |
| مساحت | |
• کل | ۵۱٬۱۲۹ کیلومتر مربع (۱۹٬۷۴۱ مایل مربع) (۱۲۷ام) |
| جمعیت | |
• سرشماری | ۳٬۲۸۹٬۰۰۰ (۱۲۶ام) |
• تراکم | ۷۶ بر کیلومتر مربع (۱۹۶٫۸ بر مایل مربع) (۱۲۳ام) |
| تولید ناخالص داخلی (GDP) برابری قدرت خرید (PPP) | برآورد ۲۰۲۰ |
• کل | ۵۲٬۱۰۳ میلیارد دلار (۱۰۷) |
• سرانه | ۱۴٬۸۹۷ دلار (۸۰) |
| واحد پول | مارک تبدیل‌پذیر بوسنی و هرزگوین (BAM) |
| منطقه زمانی | CET |
• تابستان (ساعت تابستانی) | CEST |
| پیش‌شماره تلفنی | ۳۸۷ |
| کد ایزو ۳۱۶۶ | BA |
| دامنه سطح‌بالا | .ba |
در کشور بوسنی و هرزگوین سه قوم صرب و کروات و بوسنیایی زندگی می‌کنند.
بوسنی و هرزگوین کاندیدای بالقوه پیوستن به اتحادیه اروپا و همچنین از آوریل ۲۰۱۰ کاندیدای عضویت در ناتو است. علاوه بر این بوسنی و هرزگوین از آوریل ۲۰۰۲ عضو شورای اروپا، عضو سازمان امنیت و همکاری اروپا (OSCE) و نیز عضو ناظر در سازمان همکاری اسلامی است.
تاریخویرایش
امپراتوری عثمانیویرایش
فتح بوسنی توسط عثمانی‌ها در قرن ۱۵ میلادی دوره جدیدی را در تاریخ این کشور رقم زد و تغییرات شدیدی را در چشم‌انداز سیاسی و فرهنگی ایجاد کرد. عثمانیان بوسنی را با نام تاریخی و تمامیت ارضی خود به عنوان استانی جدایی ناپذیر از امپراتوری عثمانی ادغام کردند.[۱]
در داخل بوسنی، عثمانی‌ها تغییرات کلیدی را در اداره سیاسی-اجتماعی قلمرو ایجاد کردند. از جمله سیستم جدید مالکیت زمین، سازماندهی مجدد واحدهای اداری، و سیستم پیچیده تمایز اجتماعی براساس طبقه و وابستگی مذهبی.[۲]
همچنین چهار قرن حکومت عثمانی تأثیر شدیدی بر ترکیب جمعیت بوسنی داشت که نتیجه فتوحات امپراتوری، جنگ‌های مکرر با قدرت‌های اروپایی، مهاجرت‌های اجباری و بیماری‌های همه‌گیر بود. تغییرات باعث ایجاد یک جامعه بومی مسلمان اسلاو زبان و در نهایت به دلیل فقدان سازمان‌های قوی کلیسای مسیحی و رقابت مستمر بین کلیساهای ارتدکس و کاتولیک، به بزرگترین گروه قومی-مذهبی تبدیل شد، در حالی که کلیسای بومی بوسنی به‌طور کلی از میان رفت. عثمانی‌ها ارتدوکس‌ها و کاتولیک‌ها کافر می‌نامیدند.[۳]
با گسترش و ادامه حکومت عثمانی در بالکان (روم‌ایلی) بوسنی تا حدودی از فشارهای یک استان مرزی رها شد و دوره ای از رفاه عمومی را تجربه کرد. تعدادی از شهرها مانند سارایوو و موستار تأسیس شدند و به مراکز تجارت و فرهنگ شهری تبدیل شدند و سپس توسط جهانگرد عثمانی، اولیا چلبی در سال ۱۶۴۸ مورد بازدید قرار گرفت. در داخل این شهرها، سلاطین مختلف عثمانی هزینه ساخت بسیاری از آثار معماری بوسنیایی مانند اولین کتابخانه کشور در سارایوو، مدارس، مدرسه فلسفه صوفی، و برج ساعت (ساحت کولا)، پل‌هایی مانند استاری موست، مسجد امپراتور و مسجد غازی خسرو بگ را تأمین کردند.[۴]
علاوه بر این، چندین مسلمان بوسنیایی در این دوران نقش مؤثری در تاریخ فرهنگی و سیاسی امپراتوری عثمانی ایفا کردند.[۵] سربازان بوسنیایی بخش بزرگی از صفوف عثمانی را در نبردهای نبرد موهاچ و کرباوا فیلد تشکیل می‌دادند، در حالی که تعداد زیادی از بوسنیایی‌ها از طریق ارتش عثمانی به بالاترین مقام‌های قدرت در امپراتوری رسیدند، از جمله دریاسالارانی مانند مطراقچی ژنرال‌هایی مانند عیسی بگ ایشاکوویچ، غازی خسرو بگ، تلی حسن پاشا و ساری سلیمان پاشا. مدیرانی مانند فرهاد پاشا سوکولوویچ و عثمان گراداشچویچ و وزیران بزرگ مانند سوکلو محمد پاشا و داماد ابراهیم پاشا. برخی از بوسنیایی‌ها به عنوان عارفان صوفی ظهور کردند، دانشمندانی مانند محمد هوایی اوسکوفی بوسنوی، علی جابیچ و شاعران به زبان‌های ترکی، آلبانیایی عربی و فارسی.[۶]
جنگ جهانی اولویرایش
منطقه بوسنی که شهروندانش از نژاد اسلاو اند، باقی‌مانده قلمروی اروپایی امپراتوری عثمانی بود؛ میدان کشمکش ملی‌گرایان صرب و امپراتوری اتریش-مجارستان بود. جنگ جهانی اول با ترور آرشیدوک فرانتس فردیناند ولیعهد امپراتوری اتریش-مجارستان به دست صربی ملی‌گرا در سارایوو، پایتخت کنونی بوسنی و هرزگووین جرقه خورد؛ کشته‌شدن ولیعهد سبب‌شد صربستان و امپراتوری اتریش-مجارستان و در نتیجه متحدان شان امپراتوری روسیه و امپراتوری آلمان رویاروی هم بایستند. انگلستان به دلیل رقابت میان کشورهای اروپایی، در عملیات ترور و ایجاد این تخاصم اروپایی نقش داشت[نیازمند منبع]. امپراتوری‌های عثمانی و فرانسه نیز وارد این جنگ بزرگ فراگیر شدند.
جنگ جهانی دومویرایش
پس از پایان جنگ اول جهانی، کشور پادشاهی یوگسلاوی به وجود آمد، که بوسنی به همراه صربستان و کرواسی و اسلوونی و مونته‌نگرو و بقیه در قالب این کشور قرار داشتند. با ظهور نازیسم در آلمان، کشورهای تکه‌تکه جداشده امپراتوری اتریش-مجارستان نیز ضمیمه یا متحد آلمان شدند، پادشاهی یوگسلاوی تحت فشار موج تمایلات نازیسم، با آلمان نازی پیمان اتحاد بست؛ در بهار ۱۹۴۱ انگلستان که متحدش یونان را در خطر می‌دید، با تحریک و دسیسه، کودتای افسران صرب ملی‌گرا در یوگسلاوی علیه پادشاه و پیمانش با آلمان را سبب شد[نیازمند منبع]. این اقدام باعث حمله آلمان نازی شد. بلافاصله قومیت‌های موزاییکی پادشاهی یوگسلاوی از هم جدا شدند. اسلوونی و کرواسی و بوسنی با اشتیاق به آلمان و متحدش ایتالیا پیوستند و صربستان بلگراد در جنگی یک‌ماهه اشغال و به‌شدت سرکوب شد[نیازمند منبع]. بوسنی مسلمان در قالب حکومت کروات و در جنگ بالکان متحد آلمان نازی بود. شیخ امین الحسینی مفتی فلسطین در پی توافق با هیتلر و در ازای جلوگیری هیتلر از کوچ یهودیان به فلسطین، به تشکیل ارتش سیزدهم اس اس خنجر کوهستانی در اتحاد با آلمان علیه یهودیان صرب و کولی می‌کوشید. گروه‌های مسلح تشنیک قوم صرب و اوستاش قوم کروات و پارتیزان‌های ملی‌گرای مارشال تیتو هم بودند، که جنگ‌ها و کشتارهای خونین قومی علیه یکدیگر را باعث شدند. در ۱۹۴۴ با شکست‌های آلمان نازی و خروجش از یوگسلاوی به همراه متحدانش، پارتیزان‌های ملی‌گرای مارشال تیتو حاکم شدند و دیگر اقوام پاکسازی خونین گردیدند. پس از پایان جنگ جهانی دوم و ایجاد کشور سوسیالیستی یوگسلاوی، بوسنی هرزگوین یکی از جمهوری‌های کشور یوگسلاوی سوسیالیستی بود.
پس از فروپاشی شورویویرایش
پس از فروپاشی شوروی، کشور یوگسلاوی سوسیالیستی هم، که از اقمار بلوک شرق بود، تجزیه شد. با فروپاشی یوگسلاوی، جمهوری بوسنی و هرزگوین نیز پس از همه‌پرسی برای کسب استقلال، مانند دیگر جمهوری‌های یوگسلاوی، در آغاز سال ۱۹۹۲ (میلادی) اعلام موجودیت کرد. این اتفاق، آغازگر جنگ بوسنی شد. در بوسنی سه قومیت بوسنیایی مسلمان و صرب ارتدوکس و کروات کاتولیک سکونت داشتند. همه‌پرسی استقلال، توسط صرب‌های بوسنی تحریم شده بود و با مشارکت ۶۷٪ مردم، ۹۸٪ رأی‌دهندگان به استقلال بوسنی و هرزگوین رأی دادند.[۷]
صرب‌های بوسنی، که از جانب صربستان و مونته‌نگروی همسایه حمایت می‌شدند، جمهوری صرب بوسنی را تشکیل دادند و ارتش جمهوری صرب بوسنی به قصد تجزیه کشور بوسنی در طول خطوط قومیتی و پیوند دادن نواحی صرب‌نشین برای تشکیل «صربستان بزرگ»، به تهاجم مسلحانه و نسل‌کشی مسلمانان پرداخت. کروات‌های بوسنی نیز با حمایت کرواسی، جمهوری کروات بوسنی و هرزگوین را تشکیل دادند. قدرت‌های اروپایی هم از وجود کشور مسلمان ناهمگون در اروپای مسیحی ناخشنود بودند و حاضر به کمک نبودند[نیازمند منبع]. بوسنیایی‌ها که با ضعف تسلیحاتی در تحریم بودند، به‌شدت تحت فشار جنگ چهار ساله قرار گرفتند. در این میان تنها بعضی کشورهای مسلمان مانند ایران، پاکستان و عربستان کمک‌هایی کردند[نیازمند منبع]. با اعمال نظر انگلستان و ایالات متحده آمریکا در آغاز ۱۹۹۴ (میلادی) در پی موافقت‌نامه واشینگتن، جمهوری کروات بوسنی و هرزگوین و جمهوری بوسنی و هرزگوین با هم ادغام شده و فدراسیون بوسنی و هرزگوین را ایجاد کردند[نیازمند منبع]. با این موافقت‌نامه بوسنیایی‌ها و کروات‌ها، تعداد طرف‌های جنگ را در کشور بوسنی و هرزگوین بعد از دو سال، از سه به دو کاهش داد.
سرانجام در اواخر سال ۱۹۹۵ گروه‌های درگیر جنگ، موافقت‌نامهٔ صلح دیتون آمریکا را امضا کردند که جنگ چهار ساله داخلی قومیتی را متوقف کرد. توافق‌نامه پایانی در ۱۴ دسامبر ۱۹۹۵ در پاریس امضا شد.
توافق صلح دیتون مرزهای بین‌المللی بوسنی و هرزگوین را ابقا کرد و دولت مشترکی چند قومیتی و دموکراتیک ایجاد کرد که با در دست داشتن هدایت سیاست خارجی، روابط دیپلماتیک و امور مالی تقویت می‌شد. ترتیبات سیاسی به‌جامانده از توافق صلح دیتون در سال ۱۹۹۵ به درگیری‌ها خاتمه داد. اما این توافقات اختلافات ناشی از ایدئولوژی‌های ملی‌گرایانه‌ای را که جنگ به‌خاطر آن‌ها آغاز شد را التیام نبخشیده‌است. همچنین این توافق، کنترل قدری کمتر از نیمی از کشور و امکان وتوی سیاست‌های ملی در بوسنی هرزگوین را در اختیارشان گذاشت، که این امر جلوی توسعه اقتصاد بوسنی را گرفته و زمینه را برای رواج فساد مالی و اداری فراهم کرده‌است.[۸] همچنین لایه دومی از حکومت تشکیل شد. از دو بخش کمابیش برابر از لحاظ اندازه، در نظر گرفته شد: فدراسیون بوسنیایی/کروات بوسنی و هرزگوین و جمهوری صربی بوسنی تحت رهبری صرب‌ها (RS). دولت‌های فدراسیون و RS با امکان نظارت بر اکثر فعالیت‌های دولت تقویت شدند. همچنین دفتر نمایندگان بلندپایه (OHR) برای نظارت بر اجرای جنبه‌های مدنی موافقت‌نامه تأسیس شد.
در سال ۱۹۹۵–۱۹۹۶، یک نیروی ۶۰٫۰۰۰ نفری حافظ صلح به رهبری ناتو (IFOR) برای اعمالِ نظارت بر اجرای جنبه‌های نظامی موافقت‌نامه در بوسنی خدمت می‌کردند. سپس نیروی حافظ صلح ناتو با نیرویی کوچک‌تر ایجاد پایداری به رهبری ناتو (SFOR) جایگزین شد که مأموریت آن جلوگیری از تجدید دشمنی‌ها بود. در دسامبر ۲۰۰۴ نیروهای حافظ صلح اتحادیه اروپا (EUFOR) جانشین نیروی ایجاد پایداریِ ناتو شد؛ مأموریت آن‌ها حفظ صلح و پایداری در سراسر کشور بود.
سیاستویرایش
بوسنی و هرزگوین به لحاظ اداره کشور دارای سامانه منحصربه‌فردی در جهان است. اگرچه به دلیل ساختار تقسیمات کشور در بوسنی و هرزگوین این کشور را نمی‌توان جمهوری دانست، اما اداره آن بر اساس شاخص‌های حکومت جمهوری انجام می‌شود. بوسنی و هرزگوین به دنبال اعلام استقلال برخی از جمهوری‌های یوگسلاوی سابق از جمله اسلوونی، کرواسی و مقدونیه، در تاریخ ۲۹ فوریه و اول مارس ۱۹۹۲ اقدام به برگزاری رفراندوم دربارهٔ استقلال کرد. این رفراندوم که ۲٫۰۷۳٫۵۶۸ نفر معادل ۶۳٫۶ درصد در آن شرکت کردند با اکثریت قاطع ۹۹٫۷ درصد به تصویب رسید. حزب دمکراتیک صربسکا (SDS) رفراندوم را بایکوت و از برگزاری آن در برخی مناطق جلوگیری به عمل آورد. اعلام استقلال بوسنی جنگ داخلی در این کشور را به همراه داشت. با امضای موافقت نامه صلح دیتون، بوسنی و هرزگوین به دو بخش فدراسیون بوسنی و هرزگوین و جمهوری صرب بوسنی (جمهوری صربسکا) تقسیم شد.
«علی عزت بگوویچ»، رئیس «حزب اقدام دمکراتیک»، که طی سال‌های جنگ در این کشور رهبری مسلمانان بوسنی و هرزگوین را بر عهده داشت، به عنوان نخستین رئیس‌جمهور این کشور تا سال ۲۰۰۰ میلادی بر این کشور حکومت کرد. در حال حاضر ریاست جمهوری هر ۸ ماه یک‌بار میان یک بوشنیاک (مسلمان)، یک صرب و یک کروات در گردش است. احزاب عمده این کشور عبارت اند از «حزب اقدام دمکراتیک»، «حزب دمکراتیک صربسکا»، «جامعه دمکراتیک کروات‌ها».
سیاست و حکومت در بوسنی و هرزگوینویرایش
مقوله سیاست و حکومت در بوسنی بسیار امری پیچیده‌است. ساختاری که پیچیدگی‌ها و درهم تنیدگی‌های فراوان موجب کاهش کارآمدی آن گردیده‌است و اگرچه همگان به لزوم اصلاحات اساسی در آن اذعان دارند ولی به دلیل ضرورت حصول اجماع قومی به امری دور از انتظار تبدیل شده‌است. سیاست و حکومت در بوسنی و هرزگوین نامی کتابی است که در راستای معرفی هرچه بیشتر پیچیدگی‌های سیاسی بوسنی و هرزگوین از سوی مرکز مطالعات سیاسی وزارت خارجه ایران به قلم وحید پرست تاش تألیف و منتشر شده‌است. این کتاب به معرفی پیچیدگی‌های خاص سیاست در کشور بوسنی پرداخته‌است.[۹]
تقسیمات کشوریویرایش
بوسنی و هرزگوین از سه منطقه با نام‌های فدراسیون، جمهوری صرب و منطقه برچکو تشکیل شده‌است. پایتخت این کشور سارایوو است. فدراسیون بوسنی و هرزگوین از ۱۳ کانتون (استان) تشکیل شده‌است. مرکز جمهوری صرب بوسنی شهر بانیالوکا است.
جغرافیاویرایش
کشور بوسنی و هرزگوین به لحاظ موقعیت جغرافیایی در جنوب شرق اروپا و در شبه جزیره بالکان قرار گرفته‌است با آب و هوایی معتدل و کوهستانی و سرسبز زیبا؛ که با کشورهای کرواسی، صربستان و مونته‌نگرو مرز مشترک دارد. این کشور از دو ناحیهٔ بوسنی (در شمال) و هرزگوین (در جنوب) تشکیل شده‌است. مرز آبی این کشور به طول ۲۲ کیلومتر در جنوب تنها راه دسترسی این کشور به آب‌های آزاد دریای مدیترانه است، بندر نئوم در این منطقه واقع شده‌است.
اقتصادویرایش
این نوشتار به هیچ منبع و مرجعی استناد نمیکند. |
تولید ناخالص داخلی این کشور ۲۹٫۸۹ میلیارد دلار است.
یک میلیون و ۲۶ هزار نفر نیروی کار این کشور را تشکیل می‌دهند و نرخ بیکاری در آن ۴۵٫۵ درصد است. (آمارهای سال ۲۰۰۴ میلادی) یک چهارم جمعیت این کشور زیر خط فقر زندگی می‌کنند و نرخ تورم در آن در سال ۲۰۰۱ میلادی ۲۶٫۲ درصد بود.
صادرات این کشور شامل فلزات، پوشاک و چوب است که به کشورهای کرواسی (۱۹٫۶ درصد)، اسلوونی (۱۶٫۷ درصد)، ایتالیا (۱۵٫۴ درصد)، آلمان (۱۲٫۳ درصد)، اتریش (۸٫۷ درصد) و مجارستان (۵٫۳ درصد) صادر می‌شود.
واردات این کشور شامل ماشین‌آلات و تجهیزات، مواد شیمیایی، سوخت و مواد غذایی است که از کشورهای کرواسی (۲۴ درصد)، آلمان (۱۴٫۵ درصد)، اسلوونی (۱۳٫۲ درصد)، ایتالیا (۱۰ درصد)، اتریش (۵٫۹ درصد) و مجارستان (۵٫۲ درصد) وارد می‌شود.
مردمویرایش
این نوشتار به هیچ منبع و مرجعی استناد نمیکند. |
جمعیت این کشور ۳٬۲۸۹٬۰۰۰ نفر، میانگین سنی جمعیت ۳۹ سال و امید به زندگی در بدو تولد برای زنان ۸۲ سال و برای مردان ۷۴ سال است. کمتر از ۰/۱ درصد از مردم آن به بیماری ایدز مبتلا هستند.
تبار مردم این کشور اسلاو است. ۴۸٪ از مردم این کشور بوسنیایی، ۳۷٪ صرب و ۱۴٪ کروات‌اند. مذهبِ مردمِ بوسنی هرزگووین اسلام (سنی) و مسیحیت (ارتدوکس و کاتولیک) است. که از این میان ۵۰درصد از آن‌ها مسلمان، ۲۱ درصد ارتودوکس و ۱۵ درصد کاتولیک‌اند.
زبان‌های محلی رایج در این کشور بوسنیایی، کروواتی و صربی است، اما بوسنیایی زبان اصلی آن‌ها است.
این تصاویر بین ۱۹۳۲ تا ۱۹۳۶ توسط والتر میتل‌هولتسر از اطراف شهر یایتسی بوسنی تهیه شده‌اند:
شهرهای بزرگ بوسنیویرایش
| شهرهای اصلی بوسنی و هرزگوین 2013 census final results[۱۰] | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| رتبه | نام شهر | استان | جمعیت | رتبه | نام شهر | استان | جمعیت | ||
 سارایوو |
۱ | سارایوو | فدراسیون بوسنی و هرزگوین | ۲۷۵,۵۲۴ | ۱۱ | زوورنیک | جمهوری صرب بوسنی | ۵۸,۸۵۶ |  توزلا |
| ۲ | بانیا لوکا | جمهوری صرب بوسنی | ۱۸۵,۰۴۲ | ۱۲ | ژیوینیتسه | فدراسیون بوسنی و هرزگوین | ۵۷,۷۶۵ | ||
| ۳ | توزلا | فدراسیون بوسنی و هرزگوین | ۱۱۰,۹۷۹ | ۱۳ | بیهاچ | فدراسیون بوسنی و هرزگوین | ۵۶,۲۶۱ | ||
| ۴ | زنیتسا | فدراسیون بوسنی و هرزگوین | ۱۱۰,۶۶۳ | ۱۴ | تراونیک | فدراسیون بوسنی و هرزگوین | ۵۳,۴۸۲ | ||
| ۵ | بیه‌لینا | جمهوری صرب بوسنی | ۱۰۷,۷۱۵ | ۱۵ | گرادیشکا | جمهوری صرب بوسنی | ۵۱,۷۲۷ | ||
| ۶ | موستار | فدراسیون بوسنی و هرزگوین | ۱۰۵,۷۹۷ | ۱۶ | گراچانیتسا | فدراسیون بوسنی و هرزگوین | ۴۵,۲۲۰ | ||
| ۷ | پرییدور | جمهوری صرب بوسنی | ۸۹,۳۹۷ | ۱۷ | لوکاواتس | فدراسیون بوسنی و هرزگوین | ۴۴,۵۲۰ | ||
| ۸ | برچکو | بخش برچکو | ۸۳,۵۱۶ | ۱۸ | تشانی | فدراسیون بوسنی و هرزگوین | ۴۳,۰۶۳ | ||
| ۹ | دوبوی | جمهوری صرب بوسنی | ۷۱,۴۴۱ | ۱۹ | سانسکی موست | فدراسیون بوسنی و هرزگوین | ۴۱,۴۷۵ | ||
| ۱۰ | تسازین | فدراسیون بوسنی و هرزگوین | ۶۶,۱۴۹ | ۲۰ | ولیکا کلادوشا | فدراسیون بوسنی و هرزگوین | ۴۰,۴۱۹ | ||
جستارهای وابستهویرایش
پانویسویرایش
- ↑ Buzov, Snježana (2004). Koller, Markus (ed.). "Ottoman Perceptions of Bosnia as Reflected in the Works of Ottoman Authors who Visited or Lived in Bosnia". Ottoman Bosnia: A History in Peril. University of Wisconsin Press: 83–92.
{{cite journal}}: Cite journal requires|journal=(help) - ↑ Malcolm 2002.
- ↑ Velikonja 2003, pp. 29–30.
- ↑ Syed, M.H.; Akhtar, S.S.; Usmani, B.D. (2011). Concise History of Islam. Na. Vij Books India Private Limited. p. 473. ISBN 978-93-82573-47-0. Archived from the original on 14 February 2022. Retrieved 2021-06-22.
- ↑ Riedlmayer, Andras (1993). A Brief History of Bosnia–Herzegovina بایگانی‌شده در ۱۸ ژوئن ۲۰۰۶ توسط Wayback Machine. The Bosnian Manuscript Ingathering Project.
- ↑ Imamović, Mustafa (1996). Historija Bošnjaka. Sarajevo: BZK Preporod; شابک ۹۹۵۸−۸۱۵−۰۰−۱
- ↑ Malcolm, Noel (1994). Bosnia A Short History. New York University Press. ISBN 0-8147-5520-8.
- ↑ بوسنی و جنگ جهانی اول بی بی فارسی، ۱۱ تیر ۱۳۹۳
- ↑ «کتاب سیاست و حکومت در بوسنی و هرزگوین منتشر شد». خبرگزاری مهر | اخبار ایران و جهان | Mehr News Agency. ۲۰۱۸-۰۶-۰۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۸-۱۷.
- ↑ "2013 Census of Population, Households and Dwellings in Bosnia and Herzegovina – final results" (PDF). popis.gov.ba. Agency for Statistics of Bosnia and Herzegovina. 2013. Archived (PDF) from the original on 5 November 2021. Retrieved 19 April 2017.
منابعویرایش
- Albertini, Luigi (2005). Jochen Thies (ed.). The Origins of the War of 1914. Enigma Books. ISBN 978-1-929631-26-1. Archived from the original on 6 January 2017. Retrieved 25 March 2016.
- CIA (May 9, 2019). "Bosnia and Herzegovina". The World Factbook. Archived from the original on 24 January 2021. Retrieved May 13, 2019.
- Fine, John Van Antwerp, Jr. (1991). The Early Medieval Balkans: A Critical Survey from the Sixth to the Late Twelfth Century. University of Michigan Press. ISBN 978-0-472-08149-3. Archived from the original on 4 April 2019. Retrieved 28 September 2020.
- Fine, John Van Antwerp, Jr. (1994). The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest. University of Michigan Press. ISBN 9780472082605. Archived from the original on 8 January 2016. Retrieved 16 June 2015.
- Basic, Denis (2009). "4.1.1. Early Medieval Bosnia in Porphyrogenitus' De Administrando Imperio". The Roots of the Religious, Ethnic, and National Identity of the Bosnian-Herzegovinian Muslims. University of Washington. ISBN 9781109124637. Archived from the original on 28 June 2014. Retrieved 30 June 2016.
- Tomasevich, Jozo (2001). War and Revolution in Yugoslavia: 1941–1945. Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-7924-1. Archived from the original on 4 January 2014. Retrieved 4 December 2013.
- Malcolm, Noel (2002). Bosnia: A Short History. Pan Books. ISBN 978-0-330-41244-5. Archived from the original on 6 January 2017. Retrieved 25 March 2016.
- Velikonja, Mitja (2003). Religious Separation and Political Intolerance in Bosnia–Herzegovina. Texas A&M University Press. ISBN 978-1-58544-226-3. Archived from the original on 30 April 2016. Retrieved 16 June 2015.
پیوند به بیرونویرایش
| ویکیسفر یک راهنمای سفر برای بوسنی و هرزگوین دارد. |
| در ویکیانبار پروندههایی دربارهٔ بوسنی و هرزگوین موجود است. |