بوسنی و هرزگوین

«بوسنی» به اینجا تغییرمسیر دارد. برای دیگر کاربردها، بوسنی (ابهام‌زدایی) را مشاهده کنید.

بوسنی و هرزگوین (به بوسنیایی (خط لاتین): Bosna i Hercegovina، به صربی (خط سیریلیک): Босна и Херцеговина) کشوری است در جنوب شرقی اروپا که پایتخت آن شهر سارایوو است. این کشور در غرب و شمال غرب با کشور کرواسی، در شرق با کشور صربستان و در جنوب شرقی با کشور مونته‌نگرو همسایه است.

بوسنی و هرزگوین Bosna i Hercegovina Босна и Херцеговина بوسنی و هرزگوین
پرچم نشان ملی
سرود: سرود ملی بوسنی و هرزگوین
بوسنی و هرزگوین (سبز) اروپا (خاکستری تیره)
پایتخت و بزرگترین شهر	سارایوو ۴۳°۵۲′ شمالی ۱۸°۲۵′ شرقی
زبان(های) رسمی	بوسنیایی، کرواتی، صربی
حکومت	جمهوری دموکراتیک فدرال
• • رئیس شورای ریاست جمهوری • اعضای شورای ریاست جمهوری • نماینده عالی جامعه بین‌الملل	ملادن ایوانیچ صرب باقر عزت بیگویچ مسلمان دراگان چوویچ کروات
بنیان‌گذاری	۱۹۹۲
مساحت
• کل	۵۱٬۱۲۹ کیلومترمربع (۱۹٬۷۴۱ مایل‌مربع) (۱۲۷ام)
• آبها (٪)	نامعلوم
جمعیت
• سرشماری	۳٬۲۸۹،۰۰۰ (۱۲۶ام)
• تراکم	۷۶ /به ازای هر کیلومترمربع (۱۹۶٫۸ /مایل‌مربع) (۱۲۳ام)
واحد پول	مارک تبدیل‌پذیر بوسنی و هرزگوین (BAM)
منطقه زمانی	CET
• تابستان (ساعت تابستانی)	CEST
پیش‌شماره تلفنی	۳۸۷
دامنه سطح‌بالا	.ba

در کشور بوسنی و هرزگوین سه قوم مسلمان، صرب و کروات زندگی می‌کنند.

بوسنی و هرزگوین کاندیدای بالقوه پیوستن به اتحادیه اروپا و همچنین از آوریل ۲۰۱۰ کاندیدای عضویت در ناتو است. علاوه بر این بوسنی و هرزگوین از آوریل ۲۰۰۲ عضو شورای اروپا، عضو سازمان امنیت و همکاری اروپا (OSCE) و نیز عضو ناظر در سازمان همکاری اسلامی است.

تاریخ

جنگ جهانی اول

منطقه بوسنی که شهروندانش از نژاد اسلاو اند، باقی‌مانده قلمروی اروپایی امپراتوری عثمانی بود؛ میدان کشمکش ملی‌گرایان صرب و امپراتوری اتریش-مجارستان بود. جنگ جهانی اول با ترور آرشیدوک فرانتس فردیناند ولیعهد امپراتوری اتریش-مجارستان به دست صربی ملی‌گرا در سارایوو، پایتخت کنونی بوسنی و هرزگووین جرقه خورد؛ کشته‌شدن ولیعهد سبب‌شد صربستان و امپراتوری اتریش-مجارستان و در نتیجه متحدان شان امپراتوری روسیه و امپراتوری آلمان رویاروی هم بایستند. انگلستان به دلیل رقابت میان کشورهای اروپایی، در عملیات ترور و ایجاد این تخاصم اروپایی نقش داشت. امپراتوری‌های عثمانی و فرانسه نیز وارد این جنگ بزرگ فراگیر شدند.

جنگ جهانی دوم

پس از پایان جنگ اول جهانی، کشور پادشاهی یوگسلاوی به وجود آمد، که بوسنی به همراه صربستان و کرواسی و اسلوونی و مونته‌نگرو و بقیه در قالب این کشور قرار داشتند. با ظهور نازیسم در آلمان، کشورهای تکه‌تکه جداشده امپراتوری اتریش-مجارستان نیز ضمیمه یا متحد آلمان شدند، پادشاهی یوگسلاوی تحت فشار موج تمایلات نازیسم، با آلمان نازی پیمان اتحاد بست؛ در بهار ۱۹۴۱ انگلستان که متحدش یونان را در خطر می‌دید، با تحریک و دسیسه، کودتای افسران صرب ملی گرا در یوگسلاوی علیه پادشاه و پیمانش با آلمان را سبب شد. این اقدام باعث حمله آلمان نازی شد. بلافاصله قومیت‌های موزاییکی پادشاهی یوگسلاوی از هم جدا شدند. اسلوونی]] و کرواسی و بوسنی با اشتیاق به آلمان و متحدش ایتالیا پیوستند و صربستان بلگراد در جنگی یک‌ماهه اشغال و به‌شدت سرکوب شد. بوسنی مسلمان در قالب حکومت کروات و در جنگ بالکان متحد آلمان نازی بود. شیخ امین الحسینی مفتی فلسطین در پی توافق با هیتلر و در ازای جلوگیری هیتلر از کوچ یهودیان به فلسطین، به تشکیل ارتش سیزدهم اس اس خنجر کوهستانی در اتحاد با آلمان علیه یهودیان صرب و کولی می‌کوشید. گروه‌های مسلح تشنیک قوم صرب و اوستاش قوم کروات و پارتیزان‌های ملی‌گرای مارشال تیتو هم بودند، که جنگ‌ها و کشتارهای خونین قومی علیه یکدیگر را باعث شدند. در ۱۹۴۴ با شکست‌های آلمان نازی و خروجش از یوگسلاوی به همراه متحدانش، پارتیزان‌های ملی‌گرای مارشال تیتو حاکم شدند و دیگر اقوام پاکسازی خونین گردیدند. پس از پایان جنگ جهانی دوم و ایجاد کشور سوسیالیستی یوگسلاوی، بوسنی هرزگوین یکی از جمهوری‌های کشور یوگسلاوی سوسیالیستی بود.

پس از فروپاشی شوروی

پس از فروپاشی شوروی، کشور یوگسلاوی سوسیالیستی هم، که از اقمار بلوک شرق بود، تجزیه شد. با فروپاشی یوگسلاوی، جمهوری بوسنی و هرزگوین نیز پس از همه‌پرسی برای کسب استقلال، مانند دیگر جمهوری‌های یوگسلاوی، در آغاز سال ۱۹۹۲ (میلادی) اعلام موجودیت کرد. این اتفاق، آغازگر جنگ بوسنی شد. در بوسنی سه قومیت بوسنیایی مسلمان و صرب ارتدوکس و کروات کاتولیک سکونت داشتند. همه‌پرسی استقلال، توسط صرب‌های بوسنی تحریم شده بود و با مشارکت ۶۷٪ مردم، ۹۸٪ رأی‌دهندگان به استقلال بوسنی و هرزگوین رأی دادند.

نوشتار اصلی: جنگ بوسنی

صرب‌های بوسنی، که از جانب صربستان و مونته‌نگروی همسایه حمایت می‌شدند، جمهوری صرب بوسنی را تشکیل دادند و ارتش جمهوری صرب بوسنی به قصد تجزیه کشور بوسنی در طول خطوط قومیتی و پیوند دادن نواحی صرب‌نشین برای تشکیل «صربستان بزرگ»، به تهاجم مسلحانه و نسل‌کشی مسلمانان پرداخت. کروات‌های بوسنی نیز با حمایت کرواسی، جمهوری کروات بوسنی و هرزگوین را تشکیل دادند. قدرت‌های اروپایی هم از وجود کشور مسلمان ناهمگون در اروپای مسیحی ناخشنود بودند و حاضر به کمک نبودند. بوسنیایی‌ها که با ضعف تسلیحاتی در تحریم بودند، به‌شدت تحت فشار جنگ چهار ساله قرار گرفتند. در این میان تنها بعضی کشورهای مسلمان مانند ایران، پاکستان و عربستان کمک‌هایی کردند. با اعمال نظر انگلستان و ایالات متحده آمریکا در آغاز ۱۹۹۴ (میلادی) در پی موافقت‌نامه واشینگتن، جمهوری کروات بوسنی و هرزگوین و جمهوری بوسنی و هرزگوین با هم ادغام شده و فدراسیون بوسنی و هرزگوین را ایجاد کردند. با این موافقت‌نامه بوسنیایی‌ها و کروات‌ها، تعداد طرف‌های جنگ را در کشور بوسنی و هرزگوین بعد از دو سال، از سه به دو کاهش داد.

سرانجام در اواخر سال ۱۹۹۵ گروه‌های درگیر جنگ، موافقت‌نامهٔ صلح دیتون آمریکا را امضا کردند که جنگ چهار ساله داخلی قومیتی را متوقف کرد. توافق‌نامه پایانی در ۱۴ دسامبر ۱۹۹۵ در پاریس امضا شد.

توافق صلح دیتون مرزهای بین‌المللی بوسنی و هرزگوین را ابقا کرد و دولت مشترکی چند قومیتی و دموکراتیک ایجاد کرد که با در دست داشتن هدایت سیاست خارجی، روابط دیپلماتیک و امور مالی تقویت می‌شد. ترتیبات سیاسی به‌جامانده از توافق صلح دیتون در سال ۱۹۹۵ به درگیری‌ها خاتمه داد. اما این توافقات اختلافات ناشی از ایدئولوژی‌های ملی‌گرایانه‌ای را که جنگ به‌خاطر آن‌ها آغاز شد را التیام نبخشیده است. همچنین این توافق، کنترل قدری کم‌تر از نیمی از کشور و امکان وتوی سیاست‌های ملی در بوسنی هرزگوین را در اختیارشان گذاشت، که این امر جلوی توسعه اقتصاد بوسنی را گرفته و زمینه را برای رواج فساد مالی و اداری فراهم کرده‌است. همچنین لایه دومی از حکومت تشکیل شد. از دو بخش کمابیش برابر از لحاظ اندازه، در نظر گرفته شد: فدراسیون بوسنیایی/کروات بوسنی و هرزگوین و جمهوری صربی بوسنی تحت رهبری صرب‌ها (RS). دولت‌های فدراسیون و RS با امکان نظارت بر اکثر فعالیت‌های دولت تقویت شدند. همچنین دفتر نمایندگان بلندپایه (OHR) برای نظارت بر اجرای جنبه‌های مدنی موافقت‌نامه تأسیس شد.

در سال ۱۹۹۵–۱۹۹۶، یک نیروی ۶۰٫۰۰۰ نفری حافظ صلح به رهبری ناتو (IFOR) برای اعمالِ نظارت بر اجرای جنبه‌های نظامی موافقت‌نامه در بوسنی خدمت می‌کردند. سپس نیروی حافظ صلح ناتو با نیرویی کوچک‌تر ایجاد پایداری به رهبری ناتو (SFOR) جایگزین شد که مأموریت آن جلوگیری از تجدید دشمنی‌ها بود. در دسامبر ۲۰۰۴ نیروهای حافظ صلح اتحادیه اروپا (EUFOR) جانشین نیروی ایجاد پایداریِ ناتو شد؛ مأموریت آن‌ها حفظ صلح و پایداری در سراسر کشور بود.

سیاست

بوسنی و هرزگوین به لحاظ اداره کشور دارای سامانه منحصربه‌فردی در جهان است. اگرچه به دلیل ساختار تقسیمات کشور در بوسنی و هرزگوین این کشور را نمی‌توان جمهوری دانست، اما اداره آن بر اساس شاخص‌های حکومت جمهوری انجام می‌شود. بوسنی و هرزگوین به دنبال اعلام استقلال برخی از جمهوری‌های یوگسلاوی سابق از جمله اسلوونی، کرواسی و مقدونیه، در تاریخ ۲۹ فوریه و اول مارس ۱۹۹۲ اقدام به برگزاری رفراندوم دربارهٔ استقلال کرد. این رفراندوم که ۲٫۰۷۳٫۵۶۸ نفر معادل ۶۳٫۶ درصد در آن شرکت کردند با اکثریت قاطع ۹۹٫۷ درصد به تصویب رسید. حزب دمکراتیک صربسکا (SDS) رفراندوم را بایکوت و از برگزاری آن در برخی مناطق جلوگیری به عمل آورد. اعلام استقلال بوسنی جنگ داخلی در این کشور را به همراه داشت. با امضای موافقت نامه صلح دیتون، بوسنی و هرزگوین به دو بخش فدراسیون بوسنی و هرزگوین و جمهوری صرب بوسنی (جمهوری صربسکا) تقسیم شد.

«علی عزت بگوویچ»، رئیس «حزب اقدام دمکراتیک»، که طی سال‌های جنگ در این کشور رهبری مسلمانان بوسنی و هرزگوین را بر عهده داشت، به عنوان نخستین رئیس‌جمهور این کشور تا سال ۲۰۰۰ میلادی بر این کشور حکومت کرد. در حال حاضر ریاست جمهوری هر ۸ ماه یک‌بار میان یک بوشنیاک (مسلمان)، یک صرب و یک کروات در گردش است. احزاب عمده این کشور عبارت اند از «حزب اقدام دمکراتیک»، «حزب دمکراتیک صربسکا»، «جامعه دمکراتیک کروات‌ها».

سیاست و حکومت در بوسنی و هرزگوین

مقوله سیاست و حکومت در بوسنی بسیار امری پیچیده است. ساختاری که پیچیدگی ها و درهم تنیدگی های فراوان موجب کاهش کارآمدی آن گردیده است و اگرچه همگان به لزوم اصلاحات اساسی در آن اذعان دارند ولی بدلیل ضرورت حصول اجماع قومی به امری دور از انتظار تبدیل شده است. سیاست و حکومت در بوسنی و هرزگوین نامی کتابی است که در راستای معرفی هرچه بیشتر پیچیدگی‌های سیاسی بوسنی و هرزگوین از سوی مرکز مطالعات سیاسی وزارت خارجه ایران به قلم وحید پرست تاش تالیف و منتشر شده است. این کتاب به معرفی پیچیدگی های خاص سیاست در کشور بوسنی پرداخته است.

تقسیمات کشوری

پایتخت این کشور سارایوو است. کشور شامل ۱۳ استان است.

جغرافیا

کشور بوسنی و هرزگوین به لحاظ موقعیت جغرافیایی در جنوب شرق اروپا و در شبه جزیره بالکان قرار گرفته‌است با آب و هوایی معتدل و کوهستانی و سرسبز زیبا ؛ که با کشورهای کرواسی، صربستان و مونته نگرو مرز مشترک دارد. این کشور از دو ناحیهٔ بوسنی (در شمال) و هرزگوین (در جنوب) تشکیل شده‌است. مرز آبی این کشور به طول ۲۲ کیلومتر در جنوب تنها راه دسترسی این کشور به آب‌های آزاد دریای مدیترانه است، بندر نئوم در این منطقه واقع شده‌است.

اقتصاد

تولید ناخالص داخلی این کشور ۲۹٫۸۹ میلیارد دلار است که در سال گذشته میلادی رشدی ۵٫۵ درصدی داشته‌است.

یک میلیون و ۲۶ هزار نفر نیروی کار این کشور را تشکیل می‌دهند و نرخ بیکاری در آن ۴۵٫۵ درصد است. (آمارهای سال ۲۰۰۴ میلادی) یک چهارم جمعیت این کشور زیر خط فقر زندگی می‌کنند و نرخ تورم در آن در سال ۲۰۰۱ میلادی ۲۶٫۲ درصد بود.

صادرات این کشور شامل فلزات، البسه و چوب است که به کشورهای کرواسی (۱۹٫۶ درصد)، اسلوونی (۱۶٫۷ درصد)، ایتالیا (۱۵٫۴ درصد)، آلمان (۱۲٫۳ درصد)، اتریش (۸٫۷ درصد) و مجارستان (۵٫۳ درصد) صادر می‌شود.

واردات این کشور شامل ماشین‌آلات و تجهیزات، مواد شیمیایی، سوخت و مواد غذایی است که از کشورهای کرواسی (۲۴ درصد)، آلمان (۱۴٫۵ درصد)، اسلوونی (۱۳٫۲ درصد)، ایتالیا (۱۰ درصد)، اتریش (۵٫۹ درصد) و مجارستان (۵٫۲ درصد) وارد می‌شود.

مردم

جمعیت این کشور ۳٬۲۸۹،۰۰۰ نفر، میانگین سنی جمعیت ۳۹ سال و امید به زندگی در بدو تولد برای زنان ۸۲ سال و برای مردان ۷۴ سال است. کمتر از ۰/۱ درصد از مردم آن به بیماری ایدز مبتلا هستند.

تبار مردم این کشور اسلاو است. ۴۸٪ از مردم این کشور بوسنیایی، ۳۷٪ صرب و ۱۴٪ کروات‌اند. مذهبِ مردمِ بوسنی هرزگووین اسلام (سنی) و مسیحیت (ارتدوکس و کاتولیک) است. که از این میان ۵۰درصد از آن‌ها مسلمان، ۲۱ درصد ارتودوکس و ۱۵ درصد کاتولیک‌اند.

زبان‌های محلی رایج در این کشور بوسنیایی، کروواتی و صربی است، اما بوسنیایی زبان اصلی آن‌ها است.

این تصاویر بین ۱۹۳۲ تا ۱۹۳۶ توسط والتر میتل‌هولتسر از اطراف شهر یایتسی بوسنی تهیه شده‌اند:

• 
• 
• 
• 
• 
• 

شهرهای بزرگ بوسنی

شهر	جمعیت - ۲۰۱۳
سارایوو	۳۵۷،۰۰۰
بانیا لوکا	۱۸۵،۰۰۰
توزلا	۱۱۱،۰۰۰
زنیکا	۱۱۰،۰۰۰
بیلینا	۱۰۸،۰۰۰
موستار	۱۰۶،۰۰۰

ارتباطات

در این کشور ۹۸۹٬۰۰۰ خط تلفن ثابت وجود دارد و ۱٬۸۸۸٬۰۰۰ خط تلفن همراه. بوسنی و هرزگوین ۳۹٬۶۲۷ میزبان اینترنتی و ۹۵۰٬۰۰۰ کاربر دارد.

منابع

• [۱]
• آشنایی با بوسنی و هرزگوین

پیوند به بیرون

• وب‌گاه دولت (هیئت وزیران) بوسنی و هرزگووین
• وب‌گاه دولت فدرال فدراسیون بوسنی و هرزگووین