تمامیت‌خواهی

تمامیت‌خواهی یا توتالیتاریسم (به فرانسوی: Totalitarisme) اصطلاحی در علوم سیاسی و توصیف‌گر نوعی از حکومت است که معمولاً دارای این شش ویژگی است: یک ایدئولوژی کلّی، یک سیستم تک‌حزبی متعهّد به آن ایدئولوژی کلّی که معمولاً توسط یک نفر رهبری می‌شود، دارای پلیس مخفی گسترده، انحصار در سلاح‌های مورد استفاده، انحصار وسایل ارتباط جمعی، انحصار اقتصادی که ممکن است لزوماً و به‌طور مستقیم توسّط حزب صورت نگیرد.

این نوعِ حکومتی به‌نوبهٔ خود به گونه‌های مختلفی تقسیم می‌شود که ازجمله می‌توان به خودکامگی، استبداد، جبّاریّت، حکومت مطلقه، یکّه‌سالاری و… اشاره نمود. نمونه‌هایی چون کمونیسم (لنینیسم، مائوئیسم و...)، فاشیسم، نازیسم و دین‌سالاری در حقیقت زیرگونه‌های این گونۀ حکومتی است.

آلمان نازی یکی از حکومت‌های تمامیت‌خواه مرده و معروف‌ترین نظام تمامیت‌خواه تاریخ بشر محسوب می‌شود

اتحاد جماهیر شوروی نیز یکی از نظام‌های تمامیت‌خواه در کنار آلمان نازی بود و مطابق گزارش سال ۲۰۱۵ خانه آزادی و گزارشگران بدون مرز بیشتر کشورهای خارج شده از اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی مانند جمهوری آذربایجان همچنان در خفقان مطبوعاتی و نبود آزادی به سر می‌برند.

در این نوع حکومت‌ها، حکومت تقریباً بر تمام شئون زندگی عمومی و رفتارهای خصوصی شهروندان نظارت و کنترل دارد. به تعریف سیاست‌دانان برجسته، یک حکومتِ تمامیّت‌خواه می‌کوشد تا همهٔ جمعیّتِ زیر دستِ خود را برای تحقّق بخشیدن به اهداف حکومتی، بسیج کند و فعالیّت‌هایی که همسو با این اهداف نباشند (مانند تشکیل اتّحادیه‌های کارگری، نهادهای مذهبی تأییدنشده از سوی دولت یا احزاب سیاسی مخالف)، تحمل نمی‌شوند. افلاطون در کتاب جمهوری، حکومت تمامیّت‌خواه را از بهترین انواع حکومت دانسته‌است. استالین واژهٔ تمامیّت‌خواه را برای توصیف حکومتش به‌کار برد. حکومت‌های استالین (در شوروی)، موسولینی (در ایتالیا)، هیتلر (در آلمان)، مائو (در چین)، سونگ (در کره‌جنوبی)، خمینی (در ایران)، بشار اسد (در سوریه)، کاسترو (در کوبا)، موبوتو (در ج‌.د. کنگو) و چاوِز (در ونزوئلا) از مهم‌ترین نمونه‌های تمامیّت‌خواهی هستند.

تعریف

نظامی سیاسی است که در آن، حکومت تقریباً تمام جنبه‌های زندگی عمومی و خصوصی افراد را کنترل می‌کند. رژیم‌های توتالیتر، اغلب استقرار و حفظ قدرت سیاسی را از طریق یک ایدئولوژی فراگیر رسمی، تبلیغات فراوان حکومتی از راه رسانه‌هایی که عمدهٔ آن‌ها در انحصار دولت است، برقراری کیش شخصیت (مقدس کردن یک نفر در رأس حکومت)، سانسور، محدودسازی و ممانعت از بحث آزاد و نقد حاکمیّت، و تاکتیک‌های ایجاد رعب، محقّق می‌سازند.

علایم تشخیص یک حکومت توتالیتر

1. بسته شدن روزنامه‌های منتقد حکومت
2. وجود سانسور شدید در تمام ابعاد، از جمله اطّلاعات، رسانه‌ها، اینترنت، مطبوعات و کتب
3. زندانی شدن افرادی که از حکومت انتقاد می‌کنند
4. پناهندگان سیاسی فراوان در کشورهای دیگر
5. اقتصاد بستهٔ دولت مدار
6. وجود رهبری مقتدر و اغلب کاریزماتیک در رأس حکومت
7. شخصیت‌پرستی «کیش شخصیت»
8. وجود ایدئولوژی فراگیر رسمی و حکومتی که همه‌چیز با آن سنجیده می‌شود
9. سرکوب و تبعیض نظام مند و بنیادین علیه افرادی با گرایش جنسی و/یا هویت جنسیتی مختلف
10. سرکوب شدن حقوق افراد سیاسی، مذهبی و قومی
11. قرار داشتن انحصار رسانه‌های فراگیر، از جمله رادیو و تلویزیون، در اختیار دولت و نبودِ رادیو و تلویزیون خصوصی
12. دولتی بودن تمام نظام‌های ارتباطی، از جمله پُست، تلفن و اینترنت
13. مقدّس‌شماری آرمانهای رسمی حاکمیّت
14. برخورد سخت‌گیرانه و بی‌رحمانه با مخالفان حکومت
15. محدود شدن آزادیهای فردی، به‌ویژه، آزادیِ بیان

جستارهای وابسته

• حکومت پلیسی

منابع

ویکی‌پدیای انگلیسی، نسخهٔ ۲۲ ژانویه ۲۰۰۷.

کتاب‌شناسی

• توتالیتاریسم، هانا آرنت، ترجمهٔ محسن ثلاثی، تهران: نشر ثالث ۱۳۸۸

پیوند به بیرون

• آغاز و پایان توتالیتاریسم