جیرفت
شهر جیرُفت در ناحیهٔ جنوبی استان کرمان و جنوب کشور ایران قرار گرفته و مرکز شهرستان جیرفت است. جمعیت این شهر بنا بر سرشماری سال ۱۳۹۵ مرکز آمار ایران برابر ۱۳۰٬۴۲۹ نفر است.[۶]
| جیرفت | |
|---|---|
 | |
| کشور |  ایران |
| استان | کرمان |
| شهرستان | جیرفت |
| بخش | مرکزی |
| نام(های) دیگر | سبزواران |
| نام(های) پیشین | جرودس - کامادای |
| مردم | |
| جمعیت | ۱۳۰٬۴۲۹ نفر[۱] |
| جغرافیای طبیعی | |
| ارتفاع | ۷۲۰ متراز سطح دریا |
| آب‌وهوا | |
| میانگین دمای سالانه | ۴-تا ۴۸+ |
| میانگین بارش سالانه | ۲۲۰/۲ میلیمتر[۲] |
| روزهای یخبندان سالانه | ۱۶ روز |
| اطلاعات شهری | |
| شهردار | نعمت‌الله حسین‌زاده[۳] |
| ره‌آورد | میوه، مرکبات، خرما |
| پیش‌شمارهٔ تلفن | ۰۳۴ |
| وبگاه | www.jiroft.ir |
| شناسهٔ ملی خودرو | ۶۵ص - ۷۵د |
| پانویس | جیرفت قطب کشاورزی ایران |
وجه تسمیهویرایش
جیرفت از دو کلمه جیر به معنی پست و پایین و افت به معنی افتاده تشکیل شده‌است و به‌طور کلی جیرفت به معنای جلگه پست آبرفتی است. در برخی منابع نام شهر را به معنای کنار رود دانسته‌اند و نظر دیگر اینکه جی مخفف جوی آب نام داشته و رفت فعل ماضی از مصدر رفتن و روییدن و پاک کردن است که گفته می‌شود این شهر در گذشته به وسیله سیل مهیبی از بین رفته که پس از آن گفته شده «جی رفت».[۷]
از جیرفت به عنوان هند کوچک، کالیفرنیای ایران، نگین خاورمیانه، یاد می‌شود؛ که در طول زمان به لقب‌های این شهر درآمدند.[۸]
اقلیم و جغرافیای طبیعیویرایش
شهر جیرفت در ارتفاع ۷۲۰ متر از سطح دریا و در دره‌ای پهن گسترده شده و از موقعیتی دشتی و کوهستانی برخوردار است.
ارتفاع مرکز شهر جیرفت از حداقل ۶۶۱ متر (محلهٔ سرجاز) تا حداکثر ۸۱۹ متر (فرودگاه جیرفت) متغیر است.
این شهر از شمال، مشرق و مغرب بین ارتفاعات ساردوئیه، جبال بارز و اسفندقه محصور می‌باشد. کوه‌های جیرفت دنباله رشته کوه زاگرس جنوبی وارتفاعات مرکزی می‌باشند و این بلندی‌ها شامل بحرآسمان در شمال وشمال غرب و جبال بارز در شرق و شمال شرقی هستند. قله نشانه با ارتفاع ۳۸۸۶ متر بلندترین قلّه جیرفت و کوه شاه جبال بارز با ارتفاع ۳۷۴۱ متر از مهم‌ترین قلل جیرفت می‌باشد.
جیرفت در فصول مختلف سال تحت تأثیر وزش بادهای محلی، منطقه‌ای وبرون منطقه‌ای قرار می‌گیرد که این بادها آب و هوای آن را دستخوش تغییرات می‌کنند.
- بادهای غربی و جنوب غربی که در فصل پاییز، زمستان و بهار با انتقال رطوبت از دریای سرخ، مدیترانه، خلیج فارس و اقیانوس هند وبرخورد با جبهه هوای سرد وخشک شمالی سبب ابرناکی و بارندگی می‌شوند.
- بادهای شمال، شرق و شمال شرق متأثر از سیبری و قطب شمال در فصل سرد باعث رخنهٔ جبهه هوای سردُ خشک به مناطق جنوبی ومتعاقباً کاهش محسوس دما در منطقه می‌شوند.
- باد شمال در طول فصل تابستان از سمت کوهستان‌های شمالی به سمت دشت جیرفت می‌وزد و موجب خشکی هوا و وزش باد داغ می‌شود که بین مردم بومی به «باد لوار» مشهور است.
- بادهای موسمی در فصل تابستان باعث انتقال رطوبت آب‌های جنوب به جیرفت شده و مسبب هوای شرجی و رگبارهای تابستانه هستند.
- بادهای خشک جنوب غربی_شمال شرقی در طول فصل بهار سبب وزش باد گاهی طوفان وگرد خاک می‌شوند.
شهر جیرفت به واسطه ۳ رود شور - ملنتی و هلیل احاطه شده‌است. در این بین هلیل رود به طول ۴۰۰ کیلومتر تنها رود دائمی استان از کوهستان‌های شهرستان بافت، رابر و ساردوئیه سرچشمه گرفته از مرکز شهر جیرفت می‌گذرد و برای بخش کشاورزی بسیار حائز اهمّیت است که طی سال‌های اخیر با آینده‌نگری‌های غلط و پیش‌بینی انتقال آب سررشته‌های آن در شرف نابودی قرار دارد.[۹] جیرفت قطب کشاورزی ایران از نظر رکورد در بعضی از محصولات جهانی و کیفیت مرکبات بی نظیری دارد، بهترین پرتقال کشور متعلق به جیرفت می‌باشد
آب و هواویرایش
شهر جیرفت به علت قرار گرفتن در عرض‌های جنوبی کشور و واقع شدن در ارتفاع نه چندان بالا، دارای تابستان‌های گرم و نسبتاً مرطوب و زمستان‌هایی معتدل و کوتاه است؛ به شکلی که روزهای با دمای صفر درجه یا کمتر در طول فصل سرد از یک هفته تجاوز نمی‌کند و کمتر اتفاق می‌افتد.
سردترین روزهای سال در جیرفت در ماه ژانویه (دی‌ماه و اوایل بهمن‌ماه) اتفاق می‌افتد و برودت هوا گاهی تا ۴ درجه سانتی‌گراد زیرصفر تنزل پیدا کرده وسبب خسارت به بخش کشاورزی می‌شود. این در حالی است که شدت گرما در ماه ژوئن (اواخر خرداد و تیرماه) به اوج خود می‌رسد و بیشینه دما به ۴۸+ درجه سانتی‌گراد می‌رسد.
وضعیت بارندگیویرایش
شهر جیرفت به علت قرارگیری در دامنه جنوبی رشته کوه جبال بارز از کویر داخلی ایران (دشت لوت) جدا شده و میزان بارش باران در این منطقه بخصوص درمناطق کوهپایه ای ومرتفع مناسب است.[۱۰]
میزان بارندگی شهرستان جیرفت به‌طور میانگین بیش از ۲۲۰ میلیمتر در سال می‌باشد و این رقم در مناطق کوهستانی اطراف به بیش از ۴۰۰ میلیمتر می‌رسد؛ به شکلی که بر طبق یک آمار بلند مدت منطقه خرمشاهی دلفارد با میانگین سالانه ۴۲۶٫۲ میلیمتر بیشترین بارندگی استان کرمان را به خود اختصاص داده‌است.[۱۱]
در مجموع تعداد روزهای بارانی جیرفت بیش از ۲۸ روز در سال است. در این بین، بهمن‌ماه با ۱۰ روز بیشترین روزهای بارانی را دارد. پرباران‌ترین ماه سال در جیرفت دی‌ماه با میانگین ۷۰ میلیمتر و کمترین میزان در تیرماه با ۱ میلیمتر است.[۱۲]
در طول بعضی از سالها و در طی فصل تابستان با نفوذ بادهای موسمی اقیانوس هند به عرض‌های شمالی تر، جیرفت شاهد رخداد رگبارهای سنگین باران است. شکلی از این بارش‌ها در عصرگاه روز ۱۶ مردادماه ۱۳۹۲به همراه طوفانی با سرعت ۱۰۰ کیلومتر برساعت جیرفت را درنوردید و در مدت زمان بسیار کوتاه بیش از ۴۱ میلیمتر باران بارید و سبب خسارت به زیرساخت‌های شهر جیرفت شد.[۱۳]
بارش برف در شهر جیرفت
گرچه اغلب سالها جیرفت شاهد ریزش تگرک وسرماریزه ومناطق اطراف شاهد برف سنگین می‌باشند اما ریزش برف در شهر جیرفت رخدادی کم سابقه تلقی می‌شود ومستلزم نفوذ کانتورهای بسیار سردقطبی وتابع شرایط خاص هواشناسی می‌باشد.
آخرین برف شهرجیرفت که هنوز هم از آن به عنوان سال برفی یاد می‌شود زمستان ۱۳۵۱ خورشیدی می‌باشد. برفی که از آغاز شب یازدهم دی ماه پس از بارانی بی وقفه شروع به باریدن کرد وتا قبل ازظهرروز بعد ادامه داشت. در مجموع۲۰ تا ۲۵ سانت برف به زمین نشست وسبب شکسته شدن شاخه‌های درختان اکالیپتوس شد.
بر خلاف تصور عامه این تنها برف جیرفت طی سالیان گذشته نمی‌باشد. مناطق گرمسیر جیرفت زمین در دوران قاجاریه برفی به مراتب سنگین تر را به خود دیده‌است.
در مطبوعات قاجار و خاطرات به جای مانده از دوران ناصرالدین شاه که خاطره نویسی در آن جایگاه ویژه ای داشت به برف سنگین دوران حکمرانی محمدحسن خان سردار برایالت وسیع کرمان وبلوچستان اشاره شده‌است.
محمدحسن خان اعتمادالسلطنه در مراه البلدان چنین نوشته‌است:
"درسال ۱۲۶۹ قمری مصادف با ۱۸۵۲ میلادی ... در جیرفت از بلوکات کرمان تگرکی بارید که هر دانه آن حدود ۵سیر(۳۷۵ گرم) وزن داشت براثر این تگرک چند گله گوسفند در صحرا هلاک وبعضی از مردم ناقص العضو شدند وچندین رأس گاو هم کشته شدند. ایشان در۲صفحه بعدمینویسد:
"... زمستان در کرمان بسیار سخت شد، به طوری که دربلوک جیرفت که هرگز برف نمی‌بارید۳ شبانه روز برف بارید وشدت سرما به حدی رسید که بسیاری از مردم واموالشان از بین رفتند.
در روزنامه وقایع اتفاقیه به همان تاریخ ودر جلد سوم کتاب ناسخ التوارع نیز به این برف وبه دنبال آن وبایی کشنده اشاره شده‌است.
سد جیرفتویرایش
سد جیرفت پنجمین سد بتونی ایران است که در حدود ۴۰ کیلومتری شمال غربی شهر جیرفت در محلی معروف به «تنگ نراب» بروی هلیل رود احداث شده‌است. ارتفاع این سد ۱۳۴ متر، طول تاج آن ۲۵۰ متر و گنجایش کل مخزن آن ۴۳۰ میلیون متر مکعب است و با شش دریچه قدرت تخلیه ۶۴۰۰ مترمکعب آب را در هر ثانیه و توانایی تولید سی هزار کیلووات برق را دارد. دریاچه سد جیرفت به مساحت تقریبی ۱۲۰۰۰۰ مترمربع حدود ۱۴۲۰۰ هکتار از زمین‌های شهرستان جیرفت را آبیاری می‌کند.[۱۴]
کار ساخت سد جیرفت در ۱۳۵۴ خورشیدی در حکومت پهلوی استارت خورد و پس از انقلاب ۱۴ سال به درازا انجامید و نهایتاً در سال ۱۳۷۱ خورشیدی خاتمه یافت.[۱۵]
پس از اتمام ساخت سد جیرفت، ۴ سال زمان برای آب‌گیری آن در نظر گرفته شد اما طی زمستان ۷۱ با سیل عظیمی با دوره بازگشت ۸۰۰ سال به میزان ۵۰۳۵ مترمکعب بر ثانیه مواجه شد و بدون آنکه آسیبی به آن وارد شود، بخش بسیار زیادی از آب را به اراضی پایین دست و تالاب جازموریان رها کرد.
پیشینه جیرفتویرایش
پیش از اسلامویرایش
مدت‌ها چنین اندیشه می‌شد که کهن‌ترین تمدن جهان در سومر عراق پای گرفته‌است اما کشف یک زیگورات (معبد) با قدمت بیش از پنج هزار سال، آثار سنگی بسیار و همچنین کتیبه‌های آجری به خطی ناشناخته از منطقه جیرفت ایران[۱۶] باعث شد باستان شناسان دربارهٔ دانسته‌ها و ادعاهای پیشین خود تجدید نظر کنند. در حمله اسکندر به ایران طبق گفته اریستوبولوس، اسکندر در گذر از هند به فارس، از این منطقه گذر کرده‌است و در جیرفت با نئارکوس در یاسلار خود دیدار داشته و از آبادانی شهر، منطقه و کاخ‌ها و نیایشگاه‌های آن نام می‌برد.[۱۷]
پس از اسلامویرایش
جیرفت در زمان خلافت عمر (دومین خلیفه پس از پیامبر)، خلیفه دوم (سال ۲۳ هجری قمری) به دست اعراب (به فرماندهی سهیل‌بن عَدی) فتح شد. جیرفت در این زمان مرکزِ ولایت کرمان به‌شمار می‌رفت.[۱۸] بار دیگر در زمان خلافت عثمان، خلیفه سوم (۲۳–۳۵ هجری قمری) مجاشع بن مسعود سُلَمی آن را گشود.[۱۹]
در سده اول، ولایت کرمان، به ویژه شهر جیرفت، از عمده‌ترین مراکز خوارج به‌شمار می‌رفت و مُهَلّب بن ابی‌صُفره اَزْدی، در سال ۷۷ هجری قمری در آنجا با خوارج جنگید که منجر به شکست و رانده شدن آنان از جیرفت شد.[۲۰] در سال ۱۳۰ هجری قمری، جیرفت نبردگاه عامر بن ضُباره با شَیبان بن عبدالعزیز یشکُری، به سبب مخالفت شیبان با مروان بن‌محمد، آخرین خلیفه اموی، بود که به شکست شیبان انجامید.
تا قرن سوم هجری جیرفت محل نزاع و کشمکش مخالفین علیه حکومت مرکزی بود؛ تا اینکه؛ یعقوب لیث صفاری و برادرش عمر، پس از سرکوبی اهالی جیرفت و قوم کوفچ، آنجا را تسخیر کرد. مقارن حکومت صفاریان، بر آبادانی جیرفت افزوده شد.[۲۱] شاید بتوان بیشترین اهمیت جیرفت را در این دوره و حتی پس از آن، قرار گرفتن شهر در محل اتصال دو راه اصلی دانست: یکی راه هندوستان از طریق جالق و دیگری راه خلیج‌فارس، از طریق بندرعباس. در این زمان کالاهای تجار از قُمادینِ جیرفت به دیگر نقاط کشور صادر می‌شد.
جیرفت در سده چهارم، مجمع تجار، بزرگ‌تر از اصطخرِ فارس و بسیار آباد بود. دژی با چهار دروازه به نام‌های شاپور، بم، سیرجان و مصلی داشت و دارای مسجد جامع، بازار، حمام‌های پاکیزه، میوه‌های سردسیری و گرمسیری چون خرما و جوز و ترنج، و معادن بسیار، به ویژه نقره، بود و در جوی‌های آن زر یافت می‌شد.[۲۲] جغرافی‌نویسان این دوره، از دیورود (هلیل‌رود) در جیرفت، که قدرت گرداندن شصت آسیاب را داشت مطالبی آورده‌اند.[۲۳] کوره جیرفت دارای شهرهای بسیار بود و شهری به نام هرمزملک، (نباید آن را با هرمز کنونی یکی دانست) متعلق به دوره ساسانی، در راه جیرفت ـ بم قرار داشت.[۲۴] پس از عمر و لیث بعد از مدتی سامانیان جیرفت را در تصرف داشتند.
در سال ۳۲۴ هجری قمری، جیرفت که همچنان مرکز ولایت کرمان محسوب می‌شد، بدست معزالدوله دیلمی افتاد. در سال ۳۶۰ هجری قمری عضدالدوله دیلمی آنجا را تصرف کرد. در زمان تسلط آل بویه بر جیرفت این شهر مرکزیت سیاسی زمستانی را مانند دوران سلجوقی داشته‌است.[۲۵] مرگ عضدالدوله و ضعف آل بویه تا قرن پنجم هجری زمینه را برای تهاجم بیگانگان به جیرفت فراهم کرد.
در سال ۳۹۰ هجری قمری ابونصربن عزالدوله بختیار (از امرای دیالمه) و سپس بهاءالدوله (فرزند عضدالدوله) و سال بعد طاهربن احمد صفاری (حاکم سیستان) جیرفت را تسخیر کردند. در اواسط سده پنجم، به سبب ضعف امرای دیلمی، بیشتر نواحی کرمان و از جمله جیرفت را اقوام کوفچ غارت می‌کردند.
در سال ۴۴۳ هجری قمری شخصی به نام ملک قارود پسر چغری بیگ سلجوقی به جیرفت حمله کرده و با مقاومت کوچ نشینان کوفچ روبرو شده و کوفچیان سخت در مقابل او مقاومت کردند. این‌ها مردمانی بودند که به واسطه پناهگاه‌های سخت به کسی باج نمی‌دادند ولی در نهایت ملک قارود با حیله آن‌ها را شکست داد.
ملک قارود پس از قلع و قمع طوایف قفص (کوچ) و استیلای بر عمان و سواحل خلیج فارس و ایجاد امنیت در جیرفت، پایتخت قشلاقی خود را در سه ماه زمستان تا اردیبهشت‌ماه به مدت چهار تا پنج ماه در جیرفت انتخاب کرد؛ زیرا این منطقه بسیار آباد و حاصلخیز بوده‌است.
در دوره حکومت سلجوقیان، به‌ویژه در دوره محمدبن ارسلانشاه بر آبادانی جیرفت افزوده شد و به دستور وی کاروان سراها، مساجد و مدارس بسیاری در جیرفت احداث شد.[۲۶] در همین دوره، برای نخستین بار از شهرکی به‌نام قُمادین یاد شده[۲۷] که آن را محله‌ای خارج از شهر و مسکن عمده تجار خارجی دانسته‌اند. قمادین مخزن نفایس چین، ختا، هندوستان، حبشه، زنگبار، روم، مصر، ارمینیه، آذربایجان، ماوراءالنهر، عراق، خراسان و فارس بود.[۲۸] جیرفت تا اوایل نیمه دوم سده ششم، شهری نیکو بود و ام‌القرای کرمان محسوب می‌شد.[۲۹] بعد از ارسلانشاه و جانشینان او، دوران فترت و سستی حکومت سلجوقیان شروع شد. در سال ۵۶۲ هجری قمری به سبب شایع شدن بیماری و مرگ، طغرل شاه بن محمد و ترکان و غلامان شهر را غارت کردند.[۳۰] طغرل شاه بیشتر دوران سلطنت را به دلیل علاقه به جیرفت در این شهر گذرانده بود. در بیستم فروردین سال ۵۶۵ هجری قمری در همین شهر وفات یافت.
بعد از مرگ طغرل شاه در اثر رقابت و جنگ‌های فرزندان وی جیرفت رو به ویرانی نهاد؛ چنان‌که در سال ۵۶۶ هجری قمری، بهرام‌شاه، قمادینِ جیرفت را غارت و شهر و روستاهای آن را ویران کرد.[۳۱] این اختلافات و جنگ‌های خانگی باعث شد غزها در نبردی سپاه کرمان را در باغین شکست دادند و متوجه جیرفت شدند. در سال ۵۷۵ هجری قمری آن‌ها بدون برخورد با هیچ مانعی جیرفت را به تصرف درآوردند و با حمله‌ای وحشیانه جیرفت را به کلی نابود کردند؛ چنان‌که محمدبن ابراهیم در تاریخ سلجوقیان و غزها (ص ۱۳۷–۱۲۹) نوشته‌است: «و بیچاره اهل جیرفت، غافل و بیخبر ناگاه به سرایشان فرود آمدند و صد هزار نفس را به انواع تعذیب و شکنجه هلاک کردند و سر در ولایت نهادند و هر کجا ناحیتی معمور بود یا خطه‌ای مسکون دیدند، آثار آن مطموس و مدروس گردانیدند.»
پس از آن جیرفت مدتی، در دوره ملک دینارغز در آرامش نسبی به سر برد. در آن دوره، دارالملک کرمان بود و به دلیل آب و هوای مطبوع لقب جَنَّه اَرْبَعَةِ اَشهُر (بهشت چهار ماه) داشت.[۳۲] در سال ۶۰۰ هجری قمری، امیرقطب‌الدین مبارز، از ملوک شبانکاره، دور جیرفت حصار کشید و قدرت دفاعی شهر را بالا برد. در سال ۶۱۹ هجری قمری، منطقه به دست قراختاییان افتاد.[۳۳]
استان سبزوارانویرایش
تشکیل استان سبزواران با مرکزیت شهر جیرفت و شهرستانهای: کهنوج،عنبرآباد،فاریاب،منوجان،رودبارجنوب،قلعه گنج و الحاق شهرستان دلگان از سیستان و بلوچستان در آینده میتواند موجب پیشرفت این منطقه محروم از کشور با توجه به فاصله زیاد از مرکز استان شود.
حمله مغول‌هاویرایش
شهر جیرفت بر اثر حمله مغولها، در سال ۶۲۱ هجری قمری به کلی ویران شد. جیرفت قبل از حمله مغول یکی از شهرهای آباد و ثروتمند جهان اسلام بود.[۳۴] در اواسط قرن هفتم، که مارکوپولو از جیرفت دیدن کرده، از ویرانی آن به دست تاتارها (مغول) گزارش داده و نام شهر جیرفت (یا شاید قمادین) را «کاماندو» و ناحیه مجاور آن را «رئوبارل» (رودبار) ضبط کرده‌است. به گفته وی (همان‌جا)، برخی از شهرهای ناحیه، از ترس حمله دزدانِ قبیله قراوناس (ظاهراً ساکن مکران)، با دیوارهای بلند گلی محصور شده بودند.
از حوادث مهم دوره صفوی، حمله بلوچ‌ها به جیرفت و غارت آنجا بوده‌است که بسیاری از آن‌ها پس از جنگ در این منطقه ساکن شده‌اند و اکنون در جمعیت این شهرستان ادغام شده و در کنار طوایف دیگر این شهرستان زندگی می‌کنند.[۳۵] پس از نابسامانی‌ها و کشمکش‌های دیگر حکمرانان بر منطقه جیرفت و در اواسط حکومت صفوی مردم جیرفت رفاه و آسایش بیشتری کسب کردند.
در دوران زند جیرفت بدون حادثه مهم و قابل توجهی زمان را پشت سر گذاشت در دوران قاجار جیرفت مجدداً رو به آبادانی گذاشته‌است.
با انقراض حکومت قاجار و روی کار آمدن رضاخان و دوران فترت، حد فاصل قاجار و پهلوی در جیرفت ناامنی و غارت اموال مردم شروع شد و بر اثر کمی باران و آب این منطقه طی سال‌های ۱۳۴۰ تا ۱۳۴۲ دچار خشکسالی و قحطی شدیدی گردید.
مراکز باستانی و تاریخیویرایش
موزه باستان‌شناسی جیرفتویرایش
موزه باستان‌شناسی جیرفت، موزه‌ای کوچک، اما پر ارزشی است که در (بلوار هلیل-ابتدای زیرگذر) این شهر قرار گرفته وتعدادی از اشیای کشف شده در این شهر در آن نگهداری می‌شود. بخش عمده این اشیای بازیافتی را ظروف تزئینی ساخته شده از سنگ صابون تشکیل می‌دهد. این موزه در فضای کم خود نزدیک ۵۰۰ شی نفیس، با نقوش ناشناخته و پر رمز و راز مربوط به هزاره سوم قبل میلاد مسیح را در خود جای داده‌است. این موزه در سال ۱۳۸۳ تأسیس شده‌است.[۳۶]
مقبره میرحیدر (گورخانه)ویرایش
مقبره میرحیدر (گورخانه) یادگاری از دوره صفویه می‌باشد که در باغی بسیار زیبا و محصور از درختان مختلف، در اسفندقه جیرفت قرار دارد. نقشه گنبد آن از داخل چهارضلعی و در مراحل بعد به هشت طاقنما تبدیل شده و گنبد مدوری بر روی آن احداث گردیده‌است. مرحوم امیرغلامحسین خان مهیمی مرد اول کشاورزی و درختکاری کشور هم اهل جیرفت می‌باشد
شهر دقیانوسویرایش
شهر اسلامی دقیانوس (جیرفت قدیم) در شمال شهرستان جیرفت جای گرفته مربوط به دوره سلجوقیان است. با توجه به وسعت ۴۰ کیلومتری این شهر که هسته مرکزی آن تنها ۱۲ کیلومتر وسعت دارد، این شهر جزو بزرگترین شهرهای اسلامی کشور محسوب می‌شده‌است.[۳۷]
همچنین سریالی مربوط به آثار باستانی جیرفت به نام مجموعه تلویزیونی شهر دقیانوس که به کارگردانی مهرداد خوشبخت در سال ۱۳۹۰ از شبکه یک سیما پخش شد و حواشی و انتقادهای بسیاری در پی پخش این سریال به وجود آمد.
تپه‌های کنار صندلویرایش
کنار صندل یک مکان باستان‌شناسی مربوط به عصر برنز است که در جنوب جیرفت استان کرمان قرار دارد.
آنجا دو تپه وجود دارد: تپه کنار صندل الف و تپه کنار صندل ب که چند کیلومتر با هم فاصله دارند و ارتفاعشان به ترتیب ۱۳ و ۲۱ متر است. در تپه کنار صندل ب، یک برج دو طبقه با پایه نزدیک به ۱۳٫۵ هکتار پیدا شد. همین‌طور کتیبه‌ها و الواحی با خطی ناشناخته پیدا شده‌است.
مراکز علمیویرایش
دانشگاه علوم پزشکی جیرفت
مراکز دانشگاهیویرایش
جیرفت یک شهر دانشگاهی است که بیش از ده هزار دانشجو در ۶ واحد دانشگاهی این شهر در سال ۹۸ در حال تحصیلند.[۳۸]
دانشگاه‌های دولتی:
مؤسسات آموزشی آزاد و غیردولتی:
مراکز حوزویویرایش
- حوزهٔ علمیه امام صادق[۴۰]
مراکز فرهنگیویرایش
کتابخانه‌هاویرایش
حمل و نقلویرایش
شهریویرایش
حمل و نقل شهری جیرفت شامل تاکسیرانی و اتوبوسرانی است. تا سال ۹۱ اتوبوسرانی جیرفت ۳۱ دستگاه اتوبوس در اختیار داشته‌است اما در حال حاضر حمل و نقل شهری اغلب با تاکسی انجام می‌شود و اتوبوسرانی به‌طور محدود فعالیت دارد.
- اکنون تاکسی‌های اینترنتی همچون «ماکسیم» و «مپسی» در جیرفت در حال ارائه خدمت هستند.
بین شهریویرایش
در حال حاضر فرودگاه جیرفت طی هرهفته دو پرواز رفت و برگشت به فرودگاه مهرآباد تهران دارد.[۴۵]
در سال ۲۰۱۶ میلادی ۲۰۲ نشست و برخاست هواپیما در فرودگاه جیرفت انجام شد و ۱۰٬۶۴۰ نفر مسافر و ۸۶٬۸۵۹ کیلوگرم بار از طریق آن جابجا شدند.[۴۶]
- اتوبوس‌های بین شهری
- راه‌آهن جیرفت-بم که به تصویب رسیده‌است و بزودی با احداث ان شهر جیرفت به شبکه راه آهن کشور می‌پیوندد.
بیمارستان‌ها و مراکز درمانیویرایش
شهر جیرفت سه بیمارستان دارد:
- بیمارستان امام خمینی[۴۷]
- بیمارستان آیت‌الله کاشانی
- بیمارستان خصوصی قائم به مدیریت دکتر محمود دریجانی
هتل‌ها و مراکز اقامتی و بوم گردیویرایش
- هتل ناجی: بلوار پیامبر اعظم، میدان سپاه
- هتل جام جم: خیابان دولت، میدان شهدای گمنام
- هتل دقیانوس: خیابان ۱۲ بهمن
- هتل هلیل: خیابان ۱۲ بهمن[۴۸]
- مسافرخانه مادر:میدان امام_خیابان تختی شمالی
- مسافرخانه ولیعصر:۳راه دهشتریها
- مهمانسرای نارنج:بلوار امام
- مهمانسرای جام جم:میدان شهدای گمنام
- مهمانپذیر دانشجو:۴راه دهخدا_جنب ساختمان پست
- مهمانپذیر نخل طلایی:۳راه دهشتریها
- مجموعه گردش گری و اقامتی آدور (دهنو شهسوار) بعد از تپه‌های کنار صندل مزرعه آقای کریم کریمی
- مجموعه بوم گردی باغ باشو:شهر درب بهشت
پارکها و فضای سبز شهریویرایش
شهر جیرفت از جمله شهرهایی می‌باشد که از توزیع مناسب فضای سبز برخوردار نمی‌باشد. بر اساس دادهای میدانی شهر جیرفت تنها ۸ پارک دارد. از این تعداد، ۴ پارک دارای کارکرد محله‌ای، ۳ پارک دارای کارکرد ناحیه‌ای و ۱ پارک دارای کارکرد شهری می‌باشد.
- پارک شهید دلیری… مساحت۱۳۰۰۰۰ متر مربع
- پارک ولیعصر… مساحت ۴۷۵۰۰ متر مربع
- پارک باغ ملی… مساحت ۱۵۰۰۰ متر مربع
- پارک لاله… مساحت ۳۱۹۸۰ متر مربع
- پارک شقایق… مساحت ۶۵۸۸ متر مربع
- پارک شهید بینا… مساحت ۱۰۸۰۰ متر مربع
- پارک جهاد… مساحت ۲۶۵۲۰ متر مربع
- پارک بانوان… مساحت ۶۵۰۰۰ متر مربع[۴۹]
فاصلهٔ با سایر شهرهاویرایش
| نام شهر | فاصله (کیلومتر) |
|---|---|
| تهران | ۱۲۰۱ |
| شهرکرد | ۹۷۷ |
| کرمان | ۲۲۷ |
| مشهد | ۱۲۶۵ |
| بندرعباس | ۲۸۵ |
| شیراز | ۶۶۰ |
| عنبرآباد | ۲۹ |
| زاهدان | ۴۳۴ |
| کهنوج | ۹۸ |
| درب بهشت | ۸۷ |
| جبال بارز | ۴۵ |
| اصفهان | ۸۹۲ |
| چابهار | ۶۸۴ |
| رشت | ۱۴۷۰ |
| رابر | ۱۳۰ |
| سیرجان | ۲۸۰ |
| بم | ۱۱۰ |
| یزد | ۵۸۱ |
منابعویرایش
- ↑ «نتایج سرشماری سال ۱۳۹۵».
- ↑ «سازمان هواشناسی کشور-مرکز ملی خشکسالی ومدیریت بحران-جدول بارش شهرهای استان کرمان».
- ↑ الله حسین‌زاده شهردار جیرفت شد
- ↑ https://www.isna.ir/news/95012812233/هند-کوچک-یا-کالیفرنیای-ایران-را-بشناسید
- ↑ «نتایج نهایی انتخابات مجلس در کرمان». ایسنا. ۹ اسفند ۱۳۹۴–۱۲:۴۳. تاریخ وارد شده در
|تاریخ=را بررسی کنید (کمک) - ↑ List of Iranian cities by population
- ↑ {رجوع کنید به برهان، جلد۲، ص۶۰۵_علی رزم آرا ص۲۳}
- ↑ https://www.isna.ir/news/95012812233/هند-کوچک-یا-کالیفرنیای-ایران-را-بشناسید
- ↑ {منبع ائم مطالب:جغرافیای استان کرمان_جغرافیای ایران}
- ↑ {آمار واطلاعات مرکز هواشناسی}
- ↑ {شرکت مدیریت منابع آب ایران_دفتر مطالعات پایه منابع آب_آمار و اطلاعات استان کرمان}
- ↑ {جغرافیای استان کرمان}
- ↑ [۱]
- ↑ {فرهنگی ص ۹۶؛ صفا ص ۱۳ و۱۴}
- ↑ {فرهنگی ص۹۶}
- ↑ محوطهٔ بستانی جیرفت در استان کرمان به طول ۴۰۰ کیلومتر و در حاشیهٔ هلیل رود شناسایی شده و به نظر می‌رسد در حدود هفت هزار سال پیش، مرکز نخستین تمدن بزرگ و با شکوه جهان بوده‌است.
- ↑ http://jiroft.areeo.ac.ir/HomePage.aspx?TabID=9998&Site=jiroft.areeo.ac&Lang=fa-IR
- ↑ (محمدبن جریر طبری‌ج ۴، ص۱۸۰؛ نیز رجوع کنید به ابن‌اثیر، ج ۳، ص ۴۳–۴۶)
- ↑ (بلاذری، ص ۵۵۱)
- ↑ (طبری، ج۶، ص ۳۰۱)
- ↑ (افضل‌الدین کرمانی، ۱۳۵۶ ش، ص ۱۲۲–۱۲۳)
- ↑ (اصطخری، ص ۱۶۶؛ مقدسی، ص ۴۶۱، ۴۶۶؛ حدودالعالم، ص ۱۲۶)
- ↑ (رجوع کنید به حدودالعالم، ص ۳۱، ۱۲۶؛ جیهانی، ص ۱۲۹–۱۳۰)
- ↑ (اصطخری، ص ۱۶۱)
- ↑ (ابن‌اثیر، ج ۸، ص ۳۲۴–۳۲۶، ۶۱۳–۶۱۴)
- ↑ (افضل‌الدین کرمانی، ۱۳۲۶ ش، ص ۲۷)
- ↑ (بارتولد ص ۱۴۱)
- ↑ (افضل‌الدین کرمانی۱۳۴۳، ص۱۰۰)
- ↑ (ادریسی، ج ۱، ص ۴۳۴؛ بیهقی، ص ۳۲)
- ↑ (افضل‌الدین کرمانی، ۱۳۴۳ ش، ص ۵۱)
- ↑ (همو، ۱۳۴۳ ش، ص ۶۱–۶۲)
- ↑ (همو، ۱۳۵۶ ش، ص ۱۲۶، ۱۶۳)
- ↑ (ناصرالدین منشی کرمانی، ص ۲۲–۲۳)
- ↑ (نَسَوی، ص ۱۲۶، ۱۳۲)
- ↑ (مشیزی، ص ۶۱۴، ۶۲۱)
- ↑ «موزه باستان‌شناسی جیرفت – اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمان». دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۷-۱۳.
- ↑ تبیان، موسسه فرهنگی و اطلاع‌رسانی. «شهر دقیانوس» (به Persian). دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۱-۱۳.
- ↑ (فرمانداری جیرفت)
- ↑ علوم پزشکی جیرفت
- ↑ معاون فرهنگی وزیر ارشاد از حوزه علمیه امام صادق جیرفت[پیوند مرده]
- ↑ عمومی فاطمی جیرفت
- ↑ عمومی خدیجه کبری
- ↑ عمومی غدیر محمدآباد
- ↑ عمومی استان کرمان-کتابخانه شهیدمدنی جیرفت
- ↑ {اطلاعات فرودگاه جیرفت}
- ↑ {آمار عملکرد فرودگاهای کشور در سال ۲۰۱۶»شرکت فرودگاها و ناوبری هوایی ایران ۳۰بهمن ۱۳۹۵}
- ↑ امام خمینی جیرفت
- ↑ {سایت خبری دقیانوس}
- ↑ {جغرافیا و توسعه، شماره۴۴، صفحات۱۶۵_۱۸۸}(در حال ساخت)
پیوند به بیرونویرایش
| ویکی‌سفر یک راهنمای سفر برای جیرفت دارد. |
| در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ جیرفت موجود است. |