جیرفت

جیرُفت، مرکز شهرستان جیرفت در جنوب استان کرمان است. تمدن پیدا شده در جیرفت از کهن‌ترین تمدن‌های بشری (به گفته ی برخی ، قدیمی ترین )است و آثار خطی بدست آمده از این تمدن قبل از خط میخی کشف شده در بین‌النهرین می‌باشد. از محصولات جیرفت می‌توان به مرکبات مرغوب و همچنین خرمای کلوته اشاره نمود. محصولات سیفی جیرفت نیز در فصل زمستان، تأمین کننده نیاز کشور و بخشی صادر می‌شود به گونه ی که آن را هند کوچک ایران می دانند. شهر جیرفت چهارمین شهر پرجمعیت استان کرمان وهفتادوهفتمین شهر ایران از حیث جمعیت میباشد.جمعیت این شهر بنا بر سرشماری سال ۱۳۹۵ مرکز آمار ایران، برابر ۱۳۰٬۴۲۹ میباشد.

جیرفت
کشور	ایران
استان	کرمان
شهرستان	جیرفت
بخش	مرکزی
نام(های) دیگر	سبزواران
نام(های) پیشین	جرودس - کامادای
مردم
جمعیت	۱۳۰٬۴۲۹ نفر +۲۷٫۴۷٪ ▲
جغرافیای طبیعی
ارتفاع	۷۲۰ متراز سطح دریا
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه	۴-تا ۴۸+
میانگین بارش سالانه	۲۲۰/۲ میلیمتر
روزهای یخبندان سالانه	۱۶ روز
اطلاعات شهری
شهردار	نعمت‌الله حسین‌زاده
ره‌آورد	میوه، مرکبات، خرما
پیش‌شمارهٔ تلفن	۰۳۴
وبگاه	jiroft.ir
شناسهٔ ملی خودرو	ایران۶۵ ص ایران۷۵ د
جیرفت روی نقشه ایران ۲۸٫۹۱۱۱°شمالی ۵۷٫۶۶۲۶°شرقی / 28.9111; 57.6626

نام گذاری

جیرفت

جیرفت، بلوار پیامبراعظم (ص)

جیرفت از دو کلمه جیر به معنی پست و پایین و افت به معنی افتاده تشکیل شده‌است و به‌طور کلی جیرفت به معنای جلگه پست آبرفتی است. در برخی منابع نام شهر را به معنای کنار رود دانسته‌اند و نظر دیگر اینکه جی مخفف جوی آب نام داشته و رفت فعل ماضی از مصدر رفتن و روییدن و پاک کردن است که گفته می‌شود این شهر در گذشته به وسیله سیل مهیبی از بین رفته که پس از آن گفته شده «جی رفت».

از جیرفت به عنوان هند کوچک، کالیفرنیای ایران، نگین خاورمیانه، یاد می‌شود؛ که در طول زمان به لقب‌های این شهر درآمدند.

اقلیم و جغرافیای طبیعی

شهر جیرفت در ارتفاع ۷۲۰ متر از سطح دریا و در دره‌ای پهن گسترده شده و از موقعیتی دشتی و کوهستانی برخوردار است.

ارتفاع مرکز شهر جیرفت از حداقل ۶۶۱ متر (محلهٔ سرجاز) تا حداکثر ۸۱۹ متر (فرودگاه جیرفت) متغیر است.

ارتفاعات بحرآسمان(ساردوئیه)_شمال جیرفت

ارتفاعات جبال بارز_شمال شرق جیرفت

این شهر از شمال، مشرق و مغرب بین ارتفاعات ساردوئیه، جبال بارز و اسفندقه محصور می‌باشد. کوه‌های جیرفت دنباله رشته کوه زاگرس جنوبی وارتفاعات مرکزی می‌باشند و این بلندی‌ها شامل بحر آسمان در شمال و شمال‌غرب و جبال بارز در شرق و شمال شرقی هستند. قله نشانه با ارتفاع ۳۸۸۶ متر بلندترین قلّه جیرفت و کوه شاه جبال بارز با ارتفاع ۳۷۴۱ متر از مهم‌ترین قلل جیرفت می‌باشد.

شهر جیرفت

مراتع ساردوئیه

جیرفت در فصول مختلف سال تحت تأثیر وزش بادهای محلی، منطقه‌ای و برون منطقه‌ای قرار می‌گیرد که این بادها آب و هوای آن را دستخوش تغییرات می‌کنند.

• بادهای غربی و جنوب غربی که در فصل پاییز، زمستان و بهار با انتقال رطوبت از دریای سرخ، مدیترانه، خلیج فارس و اقیانوس هند و برخورد با جبهه هوای سرد و خشک شمالی سبب ایجاد ابر و بارندگی می‌شوند.
• بادهای سرد شمال شرقی:همزمان با نفوذ توده هوای سرد سیبری به نواحی جنوبی(درفصل پاییز و زمستان)و کمبود رطوبت و گرادیان فشاری بالا بین ارتفاعات مجاور ومناطق پست،باعث وزش تند باد از جهت شمال شرقی به سمت دشت جیرفت میشود.

شدت این بادهای سرد گاهی به ۵۰ تا ۶۰ کیلومتر بر ساعت میرسد ویک تا سه شبانه روز ادامه پیدا میکند. با فروکش کردن باد،دما به شکل محسوسی در این مناطق کاهش پیدا میکند.

• باد لوار:باد لوار یکی از بادهای معروف در منطقهٔ جنوب کرمان است.باد لوار بادیست بسیارداغ که از سمت جنوب غربی می‌وزد و از بیابانهای عربستان نشأت می‌گیرد.زمان وزش باد لوار از تیر ماه تا شهریورماه است.
•  باد هوشا:در تابستان ، بادی بسیار گرم ،در گویش محلی به نام هوشا(Hušā)و کوهباد ، از کوههای شمال و شمال شرقی به سمت جلگه های جیرفت می وزد. این باد ، که گاهی تا یک هفته می وزد ، رطوبت را کاهش می دهد..
• بادهای موسمی در فصل تابستان باعث انتقال رطوبت آب‌های جنوب به جیرفت شده و مسبب هوای شرجی و رگبارهای تابستانه هستند.
• بادهای خشک با جهت جنوبغربی_شمال شرقی در طول فصل بهار سبب وزش باد شدید و گاهی طوفان و گرد و خاک می‌شوند.

جریان هلیل رود در تابستان

شهر جیرفت به واسطه ۳ رود شور - ملنتی و هلیل احاطه شده‌است. در این بین هلیل رود به طول ۴۰۰ کیلومتر تنها رود دائمی استان کرمان، از کوهستان‌های شهرستان بافت، رابر و ساردوئیه سرچشمه گرفته از مرکز شهر جیرفت می‌گذرد و برای بخش کشاورزی بسیار حائز اهمّیت است که طی سال‌های اخیر با آینده‌نگری‌های غلط و پیش‌بینی انتقال آب سررشته‌های آن در شرف نابودی قرار دارد.

آب و هوا

شهر جیرفت به علت قرار گرفتن در عرض‌های جنوبی کشور و واقع شدن در ارتفاع نه چندان بالا، دارای تابستان‌های گرم و نسبتاً مرطوب و زمستان‌هایی معتدل و کوتاه است؛ به شکلی که روزهای با دمای صفر درجه یا کمتر در طول فصل سرد از یک هفته تجاوز نمی‌کند و کمتر اتفاق می‌افتد.

سردترین روزهای سال در جیرفت در ماه ژانویه (دی‌ماه و اوایل بهمن‌ماه) اتفاق می‌افتد و برودت هوا گاهی تا ۴ درجه سانتی‌گراد زیر صفر تنزل پیدا کرده و سبب خسارت به بخش کشاورزی می‌شود. این در حالی است که شدت گرما در ماه ژوئن (اواخر خرداد و تیرماه) به اوج خود می‌رسد و بیشینه دما به ۴۸+ درجه سانتی‌گراد می‌رسد.

وضعیت بارندگی

شهر جیرفت به علت قرارگیری در دامنه جنوبی رشته کوه جبال بارز از کویر لوت جدا شده و میزان بارش در این منطقه به‌خصوص در مناطق کوهپایه ای و مرتفع، قابل ملاحظه است.

کوه‌های پربرف منطقه سربیژن

میزان بارندگی شهرستان جیرفت به‌طور میانگین بیش از ۲۲۰ میلی‌متر در سال می‌باشد و این رقم در مناطق کوهستانی اطراف به بیش از ۴۰۰ میلی‌متر می‌رسد. طبق یک آمار بلند مدت منطقه خرمشاهی دلفارد با میانگین سالانه ۴۲۶٫۲ میلی‌متر بیشترین بارندگی استان کرمان را به خود اختصاص داده‌است.

جنگل‌های منحصر به فرد انارشیطان، ۲۰ کیلومتری شمال جیرفت

حجم قابل توجه ای از بارش سالیانه جیرفت مربوط به فعالیت توده های سودانی میباشد این سامانه ها با ماهیتی گرم از آبان تا اردیبهشت ماه با تامین رطوبت از دریای سرخ،خلیج فارس ودریای عمان سبب بارشهای نافع در شهرستان جیرفت میشوند.

سرو کوهی(اُرس)پوشش غالب ارتفاعات جیرفت

در مجموع تعداد روزهای بارانی جیرفت بیش از ۲۸ روز در سال است. در این بین، بهمن‌ماه با ۱۰ روز بیشترین روزهای بارانی را دارد. پرباران‌ترین ماه سال در جیرفت دی‌ماه با میانگین ۷۰ میلیمتر و کمترین میزان در تیرماه با ۱ میلی‌متر است.

در طول بعضی از سال‌ها و در طی فصل تابستان با نفوذ بادهای موسمی اقیانوس هند به عرض‌های شمالی تر، جیرفت شاهد رخداد رگبارهای سنگین باران است. شکلی از این بارش‌ها در عصرگاه روز ۱۶ مردادماه ۱۳۹۲به همراه طوفانی با سرعت ۱۰۰ کیلومتر برساعت جیرفت را درنوردید و در مدت زمان بسیار کوتاه بیش از ۴۱ میلی‌متر باران بارید و سبب خسارت به زیرساخت‌های شهر جیرفت شد.

بارش برف در شهر جیرفت

گرچه اغلب سال‌ها جیرفت شاهد ریزش تگرگ و سرماریزه و در مناطق اطراف شاهد برف سنگین می‌باشد اما ریزش برف در شهر جیرفت رخدادی کم‌سابقه تلقی می‌شود و مستلزم نفوذ جریان‌های بسیار سرد قطبی و تابع شرایط خاص هواشناسی می‌باشد.

آخرین بارش برف در شهر جیرفت در زمستان ۱۳۵۱ خورشیدی رخ داد. هنوز هم از آن سال به عنوان سال برفی یاد می‌شود آن بارش برف از آغاز شب یازدهم دی ماه پس از بارانی بی‌وقفه شروع به باریدن کرد و تا قبل از ظهر روز بعد ادامه داشت. در مجموع ۲۰ تا ۲۵ سانتی‌متر برف به زمین نشست و سبب شکسته شدن شاخه‌های درختان شد. شهر جیرفت در دوران قاجار نیز برفی به مراتب سنگین تر را به خود دیده‌است.

در مطبوعات قاجار و خاطرات به جای مانده از دوران ناصرالدین شاه که خاطره نویسی در آن جایگاه ویژه‌ای داشت به برف سنگین دوران حکمرانی محمدحسن خان سردار بر ایالت وسیع کرمان و بلوچستان اشاره شده‌است.

محمدحسن خان اعتمادالسلطنه در مرآت البلدان چنین نوشته‌است:

"درسال ۱۲۶۹ قمری مصادف با ۱۸۵۲ میلادی ... در جیرفت از بلوکات کرمان تگرگی بارید که هر دانه آن حدود ۵ سیر (۳۷۵ گرم) وزن داشت بر اثر این تگرگ چند گله گوسفند در صحرا هلاک و بعضی از مردم ناقص‌العضو شدند و چندین رأس گاو هم کشته شدند. ایشان در دو صفحه بعد نیز می‌نویسد:

"... زمستان در کرمان بسیار سخت شد، به طوری که در بلوک جیرفت که هرگز برف نمی‌بارید، ۳ شبانه‌روز برف بارید و شدت سرما به حدی رسید که بسیاری از مردم و اموالشان از بین رفتند.

در روزنامه وقایع اتفاقیه به همان تاریخ و در جلد سوم کتاب ناسخ‌التواریخ نیز به این برف و به دنبال آن شیوع وبایی کشنده اشاره شده‌است.

سد جیرفت

سد جیرفت پنجمین سد بتونی ایران است که در حدود ۴۰ کیلومتری شمال غربی شهر جیرفت در محلی معروف به «تنگ نراب» بروی هلیل رود احداث شده‌است. ارتفاع این سد ۱۳۴ متر، طول تاج آن ۲۵۰ متر و گنجایش کل مخزن آن ۴۳۰ میلیون متر مکعب است و با شش دریچه قدرت تخلیه ۶۴۰۰ مترمکعب آب را در هر ثانیه و توانایی تولید سی هزار کیلووات برق را دارد. دریاچه سد جیرفت به مساحت تقریبی ۱۲۰۰۰۰ مترمربع حدود ۱۴۲۰۰ هکتار از زمین‌های شهرستان جیرفت را آبیاری می‌کند.

کار ساخت سد جیرفت در سال ۱۳۵۴ خورشیدی در حکومت پهلوی آغاز شد و پس از انقلاب ۱۴ سال به درازا انجامید و نهایتاً در سال ۱۳۷۱ خورشیدی خاتمه یافت.

پس از اتمام ساخت سد جیرفت، ۴ سال زمان برای آب‌گیری آن در نظر گرفته شد اما در زمستان ۷۱ با سیل عظیمی با دوره بازگشت ۸۰۰ سال به میزان ۵۰۳۵ مترمکعب بر ثانیه مواجه شد و بدون آنکه آسیبی به آن وارد شود، بخش بسیار زیادی از آب را ذخیره و حدود نیمی از آن را به اراضی پایین دست و هامون جازموریان رها کرد.

فرودگاه جیرفت

فرودگاه جیرفت (یاتا: JYR ، ایکائو: OIKJ) یکی از فرودگاه‌های فعال ایران از نوع داخلی است[۱] که در ارتفاع ۸۱۹ متر از سطح دریا در شمال غرب شهر جیرفت واقع شده‌است و به هفت شهرستان جنوبی استان کرمان خدمات می‌دهد

شرکت‌های هواپیمایی و مقصدهای پروازی

شرکت‌های هواپیمایی	مقصدهای پروازی
هواپیمایی ماهان	فرودگاه مهرآباد تهران
هواپیمایی کاسپین	فرودگاه مهرآباد تهران

پیشینه جیرفت

پیش از اسلام

مدت‌ها چنین اندیشه می‌شد که کهن‌ترین تمدن جهان در سومر عراق پای گرفته‌است اما کشف یک زیگورات (معبد) با قدمت بیش از پنج هزار سال، آثار سنگی بسیار و همچنین کتیبه‌های آجری به خطی ناشناخته از منطقه جیرفت ایران باعث شد باستان شناسان دربارهٔ دانسته‌ها و ادعاهای پیشین خود تجدید نظر کنند. در حمله اسکندر به ایران طبق گفته اریستوبولوس، اسکندر در گذر از هند به فارس، از این منطقه گذر کرده‌است و در جیرفت با نئارکوس در یاسلار خود دیدار داشته و از آبادانی شهر، منطقه و کاخ‌ها و نیایشگاه‌های آن نام می‌برد.

پس از اسلام

جیرفت در زمان خلافت عمر (دومین خلیفه پس از پیامبر)، خلیفه دوم (سال ۲۳ هجری قمری) به دست اعراب (به فرماندهی سهیل‌بن عَدی) فتح شد. جیرفت در این زمان مرکزِ ولایت کرمان به‌شمار می‌رفت. بار دیگر در زمان خلافت عثمان، خلیفه سوم (۲۳–۳۵ هجری قمری) مجاشع بن مسعود سُلَمی آن را گشود.

در سده اول، ولایت کرمان، به ویژه شهر جیرفت، از عمده‌ترین مراکز خوارج به‌شمار می‌رفت و مُهَلّب بن ابی‌صُفره اَزْدی، در سال ۷۷ هجری قمری در آنجا با خوارج جنگید که منجر به شکست و رانده شدن آنان از جیرفت شد. در سال ۱۳۰ هجری قمری، جیرفت نبردگاه عامر بن ضُباره با شَیبان بن عبدالعزیز یشکُری، به سبب مخالفت شیبان با مروان بن‌محمد، آخرین خلیفه اموی، بود که به شکست شیبان انجامید.

تا قرن سوم هجری جیرفت محل نزاع و کشمکش مخالفین علیه حکومت مرکزی بود؛ تا اینکه؛ یعقوب لیث صفاری و برادرش عمر، پس از سرکوبی اهالی جیرفت و قوم کوفچ، آنجا را تسخیر کرد. مقارن حکومت صفاریان، بر آبادانی جیرفت افزوده شد. شاید بتوان بیشترین اهمیت جیرفت را در این دوره و حتی پس از آن، قرار گرفتن شهر در محل اتصال دو راه اصلی دانست: یکی راه هندوستان از طریق جالق و دیگری راه خلیج‌فارس، از طریق بندرعباس. در این زمان کالاهای تجار از قُمادینِ جیرفت به دیگر نقاط کشور صادر می‌شد.

جیرفت در سده چهارم، مجمع تجار، بزرگ‌تر از اصطخرِ فارس و بسیار آباد بود. دژی با چهار دروازه به نام‌های شاپور، بم، سیرجان و مصلی داشت و دارای مسجد جامع، بازار، حمام‌های پاکیزه، میوه‌های سردسیری و گرمسیری چون خرما و جوز و ترنج، و معادن بسیار، به ویژه نقره، بود و در جوی‌های آن زر یافت می‌شد.مسجد جامع شهر که با آجر وگچ ساخته شده بود نزدیک دروازه بم ودور از بازار قرار داشت.در قرن نهم ابن خردادبه از جیرفت به عنوان بزرگترین شهر کرمان یاد کرده است، جغرافی‌نویسان این دوره، از دیورود (هلیل‌رود) در جیرفت، که قدرت گرداندن شصت آسیاب را داشت مطالبی آورده‌اند. کوره جیرفت دارای شهرهای بسیار بود و شهری به نام هرمزملک، (نباید آن را با هرمز کنونی یکی دانست) متعلق به دوره ساسانی، در راه جیرفت ـ بم قرار داشت. پس از عمر و لیث بعد از مدتی سامانیان جیرفت را در تصرف داشتند.

در سال ۳۲۴ هجری قمری، جیرفت که همچنان مرکز ولایت کرمان محسوب می‌شد، بدست معزالدوله دیلمی افتاد. در سال ۳۶۰ هجری قمری عضدالدوله دیلمی آنجا را تصرف کرد. در زمان تسلط آل بویه بر جیرفت این شهر مرکزیت سیاسی زمستانی را مانند دوران سلجوقی داشته‌است. مرگ عضدالدوله و ضعف آل بویه تا قرن پنجم هجری زمینه را برای تهاجم بیگانگان به جیرفت فراهم کرد.

در سال ۳۹۰ هجری قمری ابونصربن عزالدوله بختیار (از امرای دیالمه) و سپس بهاءالدوله (فرزند عضدالدوله) و سال بعد طاهربن احمد صفاری (حاکم سیستان) جیرفت را تسخیر کردند. در اواسط سده پنجم، به سبب ضعف امرای دیلمی، بیشتر نواحی کرمان و از جمله جیرفت را اقوام کوفچ غارت می‌کردند.

در سال ۴۴۳ هجری قمری شخصی به نام ملک قارود پسر چغری بیگ سلجوقی به جیرفت حمله کرده و با مقاومت کوچ نشینان کوفچ روبرو شده و کوفچیان سخت در مقابل او مقاومت کردند. این‌ها مردمانی بودند که به واسطه پناهگاه‌های سخت به کسی باج نمی‌دادند ولی در نهایت ملک قارود با حیله آن‌ها را شکست داد.

ملک قارود پس از قلع و قمع طوایف قفص (کوچ) و استیلای بر عمان و سواحل خلیج فارس و ایجاد امنیت در جیرفت، پایتخت قشلاقی خود را در سه ماه زمستان تا اردیبهشت‌ماه به مدت چهار تا پنج ماه در جیرفت انتخاب کرد؛ زیرا این منطقه بسیار آباد و حاصلخیز بوده‌است.

در دوره حکومت سلجوقیان، به‌ویژه در دوره محمدبن ارسلانشاه بر آبادانی جیرفت افزوده شد و به دستور وی کاروان سراها، مساجد و مدارس بسیاری در جیرفت احداث شد. در همین دوره، برای نخستین بار از شهرکی به‌نام قُمادین یاد شده که آن را محله‌ای خارج از شهر و مسکن عمده تجار خارجی دانسته‌اند. قمادین مخزن نفایس چین، ختا، هندوستان، حبشه، زنگبار، روم، مصر، ارمینیه، آذربایجان، ماوراءالنهر، عراق، خراسان و فارس بود. جیرفت تا اوایل نیمه دوم سده ششم، شهری نیکو بود و ام‌القرای کرمان محسوب می‌شد. بعد از ارسلانشاه و جانشینان او، دوران فترت و سستی حکومت سلجوقیان شروع شد. در سال ۵۶۲ هجری قمری به سبب شایع شدن بیماری و مرگ، طغرل شاه بن محمد و ترکان و غلامان شهر را غارت کردند. طغرل شاه بیشتر دوران سلطنت را به دلیل علاقه به جیرفت در این شهر گذرانده بود. در بیستم فروردین سال ۵۶۵ هجری قمری در همین شهر وفات یافت.

بعد از مرگ طغرل شاه در اثر رقابت و جنگ‌های فرزندان وی جیرفت رو به ویرانی نهاد؛ چنان‌که در سال ۵۶۶ هجری قمری، بهرام‌شاه، قمادینِ جیرفت را غارت و شهر و روستاهای آن را ویران کرد. این اختلافات و جنگ‌های خانگی باعث شد غزها در نبردی سپاه کرمان را در باغین شکست دادند و متوجه جیرفت شدند. در سال ۵۷۵ هجری قمری آن‌ها بدون برخورد با هیچ مانعی جیرفت را به تصرف درآوردند و با حمله‌ای وحشیانه جیرفت را به کلی نابود کردند؛ چنان‌که محمدبن ابراهیم در تاریخ سلجوقیان و غزها (ص ۱۳۷–۱۲۹) نوشته‌است: «و بیچاره اهل جیرفت، غافل و بیخبر ناگاه به سرایشان فرود آمدند و صد هزار نفس را به انواع تعذیب و شکنجه هلاک کردند و سر در ولایت نهادند و هر کجا ناحیتی معمور بود یا خطه‌ای مسکون دیدند، آثار آن مطموس و مدروس گردانیدند.»

پس از آن جیرفت مدتی، در دوره ملک دینارغز در آرامش نسبی به سر برد. در آن دوره، دارالملک کرمان بود و به دلیل آب و هوای مطبوع لقب جَنَّه اَرْبَعَةِ اَشهُر (بهشت چهار ماه) داشت. در سال ۶۰۰ هجری قمری، امیرقطب‌الدین مبارز، از ملوک شبانکاره، دور جیرفت حصار کشید و قدرت دفاعی شهر را بالا برد. در سال ۶۱۹ هجری قمری، منطقه به دست قراختاییان افتاد.

حمله مغول‌ها

شهر جیرفت بر اثر حمله مغول‌ها، در سال ۶۲۱ هجری قمری به کلی ویران شد. جیرفت قبل از حمله مغول یکی از شهرهای آباد و ثروتمند جهان بود. در اواسط قرن هفتم، که مارکوپولو از جیرفت دیدن کرده، از ویرانی آن به دست تاتارها (مغول) گزارش داده و نام شهر جیرفت (یا شاید قمادین) را «کاماندو» و ناحیه مجاور آن را «رئوبارل» (رودبار) ضبط کرده‌است. به گفته وی (همان‌جا)، برخی از شهرهای ناحیه، از ترس حمله دزدانِ قبیله قراوناس (ظاهراً ساکن مکران)، با دیوارهای بلند گلی محصور شده بودند.

از حوادث مهم دوره صفوی، حمله بلوچ‌ها به جیرفت و غارت آنجا بوده‌است که بسیاری از آن‌ها پس از جنگ در این منطقه ساکن شده‌اند و اکنون در جمعیت این شهرستان ادغام شده و در کنار طوایف دیگر این شهرستان زندگی می‌کنند.

در دوران زند جیرفت بدون حادثه مهم و قابل توجهی زمان را پشت سر گذاشت در دوران قاجار جیرفت مجدداً رو به آبادانی گذاشته‌است.

با انقراض حکومت قاجار و روی کار آمدن رضاخان و دوران فترت، حد فاصل قاجار و پهلوی در جیرفت ناامنی و غارت اموال مردم شروع شد و بر اثر کمی باران و آب این منطقه طی سال‌های ۱۳۴۰ تا ۱۳۴۲ دچار خشکسالی و قحطی شدیدی گردید.

موزه باستان‌شناسی جیرفت

موزه باستان شناسی جیرفت

موزه باستان‌شناسی جیرفت، موزه‌ای کوچک، اما پر ارزشی است که در (بلوار هلیل-ابتدای زیرگذر)و حاشیه بوستان شهید دلیری این شهر قرار گرفته و تعدادی از اشیای کشف شده در این شهر در آن نگهداری می‌شود. بخش عمده این اشیای بازیافتی را ظروف تزئینی ساخته شده از سنگ صابون تشکیل می‌دهد. این موزه در فضای کم خود نزدیک ۵۰۰ شی نفیس، با نقوش ناشناخته و پر رمز و راز مربوط به هزاره سوم قبل میلاد مسیح را در خود جای داده‌است. این موزه در سال ۱۳۸۳ تأسیس شده‌است.

مراکز باستانی وتاریخی

مقبره میرحیدر (گورخانه)

مقبره میرحیدر (گورخانه) یادگاری از دوره صفویه می‌باشد که در باغی بسیار زیبا و محصور از درختان مختلف، در اسفندقه جیرفت قرار دارد. نقشه گنبد آن از داخل چهارضلعی و در مراحل بعد به هشت طاق‌نما تبدیل شده و گنبد مدوری بر روی آن احداث گردیده‌است.

شهر دقیانوس

شهر دقیانوس و تپه‌های کنار صندل

شهر اسلامی دقیانوس (جیرفت قدیم) در شمال شهرستان جیرفت جای گرفته مربوط به دوره سلجوقیان است. با توجه به وسعت ۴۰ کیلومتری این شهر که هسته مرکزی آن تنها ۱۲ کیلومتر وسعت دارد، این شهر جزو بزرگترین شهرهای اسلامی کشور محسوب می‌شده‌است.

همچنین سریالی مربوط به آثار باستانی جیرفت به نام مجموعه تلویزیونی شهر دقیانوس که به کارگردانی مهرداد خوشبخت در سال ۱۳۹۰ از شبکه یک سیما پخش شد و حواشی و انتقادهای بسیاری در پی پخش این سریال به وجود آمد.

تپه‌های کنار صندل

کنار صندل یک مکان باستان‌شناسی مربوط به عصر برنز است که در جنوب جیرفت استان کرمان قرار دارد.

آنجا دو تپه وجود دارد: تپه کنار صندل الف و تپه کنار صندل ب که چند کیلومتر با هم فاصله دارند و ارتفاعشان به ترتیب ۱۳ و ۲۱ متر است. در تپه کنار صندل ب، یک برج دو طبقه با پایه نزدیک به ۱۳٫۵ هکتار پیدا شد. همین‌طور کتیبه‌ها و الواحی با خطی ناشناخته پیدا شده‌است.

مراکز علمی

دانشگاه جیرفت

دانشگاه علوم پزشکی جیرفت

مراکز دانشگاهی

دانشگاه علوم پزشکی جیرفت

جیرفت یک شهر دانشگاهی است که بیش از ده هزار دانشجو در ۶ واحد دانشگاهی این شهر در سال ۹۸ در حال تحصیلند.

دانشگاه‌های دولتی:

• دانشگاه جیرفت
• دانشگاه علوم پزشکی جیرفت
• دانشگاه پیام نور

مؤسسات آموزشی آزاد و غیردولتی:

• دانشگاه آزاد اسلامی واحد جیرفت
• مؤسسه آموزش عالی جاوید جیرفت
• مؤسسه آموزش عالی نگین جیرفت
• دانشکده فنی

مراکز حوزوی

• حوزهٔ علمیه امام صادق

مراکز فرهنگی

کتابخانه‌ها

• کتابخانه عمومی فاطمی
• کتابخانه عمومی خدیجه کبری
• کتابخانه عمومی غدیرمحمدآباد
• کتابخانه عمومی شهیدمدنی
• کتابخانه امام صادق پژوهشسرا دانش آموزی

مراکز ورزشی

مجموعه ورزشی شادروان تختی

• زمین فوتبال با چمن طبیعی
• استخرشنای سرپوشیده
• سالن چندمنظوره-باساختمان جانبی
• سالن رزمی سقف کوتاه
• سالن وزنه برداری
• خانه بوکس

___________________

مجموعه ورزشی شهید زحمتکشان

• سالن ورزشی چندمنظوره
• زمین چمن مصنوعی
• خانه کشتی
• زورخانه

____________________

مجموعه ورزشی شهر جبالبارز

• سالن ورزشی چند منظوره باساختمان جانبی
• زمین چمن مصنوعی فوتبال باساختمان جانبی

____________________

مجموعه ورزشی شهر درب بهشت

• سالن ورزشی چندمنظوره باساختمان جانبی

____________________

مجموعه ورزشی دهستان اسفندقه

• سالن ورزشی سقف کوتاه رزمی

____________________

باشگاه خصوصی کاراته منتظران(خصوصی)

• سالن ورزشی سقف کوتاه رزمی

____________________

باشگاه خصوصی کاراته شهرداری(خصوصی)

• سالن ورزشی سقف کوتاه رزمی

____________________

مجموعه ورزشی ارکیده(خصوصی)

• استخرشنا
• زمین تنیس خاکی (تخریب غیرعمد)
• پیست ومجموعه پنت بال

____________________

مجموعه ورزشی نیلی(خصوصی)

• استخرشنای سرپوشیده وی بانوان

____________________

مجموعه ورزشی دانش(خصوصی)

• استخرشنای سرپوشیده

____________________

باشگاه بدنسازی المپیک(خصوصی)

• سالن ورزشی بدنسازی
• بیلیارد

____________________

باشگاه بدنسازی مردان آهنین(خصوصی)

• سالن ورزشی بدنسازی

____________________

باشگاه ورزشی استعدادهای جنوب(خصوصی)

• چمن مصنوعی فوتبال

____________________

باشگاه کاراته شهیدجشاری(خصوصی)

• سالن ورزشی سقف کوتاه کاراته

____________________

باشگاه کاراته متحد(خصوصی)

• سالن ورزشی سقف کوتاه کاراته

____________________

مجموعه ورزشی سازمان جهاد

• استخرشنا (دردست احداث سالن)

____________________

مجموعه ورزشی جهادکشاورزی

• سالن ورزشی چندمنظوره

____________________

مجموعه ورزشی کارگران

• سالن ورزشی چندمنظوره
• زمین چمن طبیعی بزرگ فوتبال

____________________

مجموعه ورزشی دانشگاه آزاد

• سالن ورزشی چندمنظوره باساختمان جانبی
• زمین چمن طبیعی بزرگ فوتبال

____________________

مجموعه ورزشی22بهمن

• سالن ورزشی بسکتبال ووالیبال با ساختمان جانبی
• سالن ورزشی سقف کوتاه رزمی وتنیس روی میز زمین هندبال بتنی

_____________________

مجموعه ورزشی شهدا

• سالن ورزشی بسکتبال ووالیبال باساختمان جانبی
• زمین هندبال بتنی

____________________

مجموعه ورزشی بانو وی بانوان

• سالن ژیمناستیک آمادگی جسمانی ایروبیک رزمی

_____________________

مجموعه ورزشی ناحیه مقاومت بسیج سپاه

• زمین چمن فوتبال

______________________

مجموعه ورزشی جهاد

• زمین چمن فوتبال

(طبیعی تخریب شده به علت خشکسالی) ______________________

رفت‌وآمد

میدان شهدای جیرفت

شهری

رفت‌وآمد شهری جیرفت شامل تاکسیرانی و اتوبوسرانی است. تا سال ۹۱ اتوبوسرانی جیرفت ۳۱ دستگاه اتوبوس در اختیار داشته‌است اما در حال حاضر حمل و نقل شهری اغلب با تاکسی انجام می‌شود و اتوبوسرانی به‌طور محدود فعالیت دارد.

• اکنون تاکسی‌های اینترنتی همچون «ماکسیم» و «مپسی» در جیرفت در حال ارائه خدمت هستند.

بین شهری

• فرودگاه جیرفت

در حال حاضر فرودگاه جیرفت طی هرهفته دو پرواز رفت و برگشت به فرودگاه مهرآباد تهران دارد.

در سال ۲۰۱۶ میلادی ۲۰۲ نشست و برخاست هواپیما در فرودگاه جیرفت انجام شد و ۱۰٬۶۴۰ نفر مسافر و ۸۶٬۸۵۹ کیلوگرم بار از طریق آن جابجا شدند.

• اتوبوس‌های بین شهری
• راه‌آهن جیرفت-بم که به تصویب رسیده‌است و بزودی با احداث ان شهر جیرفت به شبکه راه‌آهن کشور می‌پیوندد.

بیمارستان‌ها و مراکز درمانی

• بیمارستان امام خمینی
• بیمارستان آیت‌الله کاشانی
• بیمارستان خصوصی قائم به مدیریت دکتر محمود دریجانی
• کلینیک تخصصی وفوق تخصصی ولایت
• کلینیک شبانه روزی ابن سینا

هتل‌ها و مراکز اقامتی و بوم گردی

هتل ناجی

• هتل ناجی: بلوار پیامبر اعظم، میدان سپاه
• هتل جام جم: خیابان دولت، میدان شهدای گمنام
• هتل دقیانوس: خیابان ۱۲ بهمن
• هتل هلیل: خیابان ۱۲ بهمن
• مسافرخانه مادر:میدان امام_خیابان تختی شمالی
• مسافرخانه ولیعصر:۳راه دهشتریها
• مهمانسرای نارنج:بلوار امام
• مهمانسرای جام جم:میدان شهدای گمنام
• مهمانپذیر دانشجو:۴راه دهخدا_جنب ساختمان پست
• مهمانپذیر نخل طلایی:۳راه دهشتریها
• مجموعه گردش گری و اقامتی آدور (دهنو شهسوار) بعد از تپه‌های کنار صندل مزرعه آقای کریم کریمی

پارکها و فضای سبز شهری

بوستان شهید دلیری

شهر جیرفت از جمله شهرهایی می‌باشد که از توزیع مناسب فضای سبز برخوردار نمی‌باشد. بر اساس دادهای میدانی شهر جیرفت تنها ۸ پارک دارد. از این تعداد، ۴ پارک دارای کارکرد محله‌ای، ۳ پارک دارای کارکرد ناحیه‌ای و ۱ پارک دارای کارکرد شهری می‌باشد.

• پارک شهید دلیری… مساحت۱۳۰۰۰۰ متر مربع
• پارک ولیعصر… مساحت ۴۷۵۰۰ متر مربع
• پارک باغ ملی… مساحت ۱۵۰۰۰ متر مربع
• پارک لاله… مساحت ۳۱۹۸۰ متر مربع
• پارک شقایق… مساحت ۶۵۸۸ متر مربع
• پارک شهید بینا… مساحت ۱۰۸۰۰ متر مربع
• پارک جهاد… مساحت ۲۶۵۲۰ متر مربع
• پارک بانوان… مساحت ۶۵۰۰۰ متر مربع

فاصله با سایر شهرها

نام شهر	فاصله (کیلومتر)
تهران	۱۲۰۱
بافت	۱۷۲
کرمان	۲۲۷
مشهد	۱۲۶۵
بندرعباس	۲۸۵
شیراز	۶۶۰
عنبرآباد	۲۹
زاهدان	۴۳۴
کهنوج	۹۸
درب بهشت	۸۷
جبال بارز	۴۵
اصفهان	۸۹۲
چابهار	۶۸۴
رشت	۱۴۷۰
رابر	۱۳۰
سیرجان	۲۸۰
بم	۱۱۰
یزد	۵۸۱

منابع

وب سایت گروه بازرگانی غلامحسین مهیمی

پیوند به بیرون

• رسانه برخط دقیانوس
• رسانه برخط هلیل
• رسانه خدمات اینترنتی جیرفت وب