سلوکوس یکم

سلوکوس یکم نیکاتور (‎/səˈljuːkəs naɪˈkeɪtər/‎ پیش از میلاد ۳۵۸ – سپتامبر ۲۸۱ پیش از میلاد؛ یونانی باستان: Σέλευκος Νικάτωρ Séleukos Nikátōr "سلوکوس پیروز") یکی از اعضای دیادوخوی (ژنرال‌های شورشی، نزدیکان، و دوستان اسکندر مقدونی که پس از مرگ او برای بدست گرفتن قدرت امپراتوری او در تلاش بودند). سابقاً به عنوان ژنرال پیاده‌نظام در ارتش اسکندر مقدونی خدمت می‌کرد، او در نهایت عنوان باسیلئوس را کسب و امپراتوری سلوکی را بنا نهاد او بیشتر قلمرو اسکندر مقدونی در آسیا را به قلمرو خود ضمیمه کرد. پس از مرگ اسکندر و در خلال جنگ‌های دیادوخوی، سلوکوس دودمان سلوکی و سپس امپراتوری سلوکی را بنیاد نهاد. سلوکوس یکم نیکاتور، پس از اعلام پادشاهی خود در آسیا، به نیرومندترین پادشاه مقدونی در امپراتوری پیشین اسکندر تبدیل شد و نفوذ او حتی از بطلمیوس یکم هم بیشتر بود. پس از فتوحات اولیه، بیشتر وقت سلوکوس به گسترش امپراتوری و تنظیم اداری گذشت. نظام ساتراپ‌های هخامنشی دست نخورده باقی ماند و تنها مأموران مالیاتی از هرگونه پاسخگویی به شسبها آزاد شدند و تنها در برابر خزانه‌دار کل مسئول بودند. سیستم «پولیس» که در آن، شهرها به صورت واحدهای مستقل از شسب‌ها اداره می‌شدند و خودمختاری داشتند، در سرزمین‌های شرقی نیز پیاده شد. در این نظام، شهرها و زمین‌های اطراف آنها، تنها در برابر شخص پادشاه پاسخگو بودند و طبقه حاکمه آنها که از اشراف تشکیل می‌شد، در امور داخلی شهر و اداره زمین‌های کشاورزی اطرافشان استقلال داشتند. شسب‌ها و حاکمان تحت اختیار آنها عامل اداره زمین‌های کشاورزی در بقیه مملکت بودند و درآمد آنها را به خزانه مملکت می‌ریختند. نظام پولیس در ایران بی‌سابقه نبود و شهرهایی مانند بابل و شوش عملاً از این سیستم بهره می‌بردند، اما رسمی شدن این نظام در زمان سلوکیان منجر به رشد طبقه اشرافی در شهرها شد و آنها را به عنوان مراکز فرهنگی، علمی، و اقتصادی مستقل از روستاها درآورد.

سلوکوس یکم
یک کپی رومی از مجسمه برنزی سلوکوس که در هرکولانیوم یافت شده‌است.
اولین باسیلیوس امپراتوری سلوکی
سلطنت	۳۰۵–۲۸۱ پ. م
جانشین	آنتیوخوس یکم
پادشاه مشترک	آنتیوخوس یکم (۲۹۲–۲۸۱)
زاده	ح. ۳۵۹ پ. م مقدونیه
درگذشته	سپتامبر ۲۸۱ پ. م تراکیه
همسر(ان)	آپاما ستراتونیس
فرزند(ان)	آپاما آخائوس آنتیوخوس یکم فیلا هلنا
دودمان	سلوکیان
پدر	آنتیوخوس
مادر	لائودیس
دین و مذهب	دین یونان باستان

نقشهٔ قلمرو سلوکوس یکم

سکه سلوکوس یکم

از سال ۲۹۴ تا ۲۸۶ پ.م. سلوکوس به جنگ با دمتریوس، پسر آنتیگون پرداخت و پس از شکست دمتریوس در جنگ و اسیر شدن او به دست سلوکوس در کیلیکیا، دمتریوس تا دم مرگ شراب خورد! در همین زمان، مردم آناتولی از سلوکوس دعوت کردند که برای خلع لیسیماخوس به آنجا لشکرکشی کند. لیسیماخوس در سال ۲۸۱ پ م در جنگ کوروپدیون شکست خورد و کشته شد. سلوکوس به این ترتیب توانست تمام آناتولی را نیز تحت اختیار خود بگیرد. به نظر می‌آمد که سلوکوس قادر خواهد بود امپراتوری اسکندر را احیا کند.

اما دست سرنوشت از آستین بطلمیوس کرانوس، پسر مغضوب بطلمیوس یکم و برادر بطلمیوس دوم فیلادلفوس، که در دربار سلوکوس به سر می‌برد، درآمد و در سواحل تراکیه، سلوکوس را به ضرب خنجر کشت (۲۸۱ پ. م). بطلمیوس کرانوس برای مدت کمی تاج سلطنت را به سرگذاشت، اما به‌زودی، پسر سلوکوس، آنتیوخوس یکم، جای پدر را گرفت.

آنتیوخوس یکم فرزند ارشد سلوکوس و آپاما، دختر یکی از اشراف سغد بود. آنتیوخوس در جنگ‌های اولیه پدرش علیه دمتریوس و آنتیگون شرکت کرده بود، اما در زمان قتل سلوکوس، به عنوان حاکم شرق، در پایتخت خود در بلخ به سر می‌برد. قتل سلوکوس ضربه سنگینی به امپراتور جوان بود و سال‌ها وقت او را برای استحکام دوباره سلطنت سلوکی در غرب گرفت.

خانواده و جوانی

سلوکوس فرزند آنتیوخوس بود. تاریخدان یونیانوس یوستینوس ادعا می‌کند که آنتیوخوس یکی از ژنرال‌های فیلیپ دوم مقدونیه بود، اما در منابع دیگر چنین ژنرالی ذکر نشده‌است، و چیزی از حرفه فرضی وی تحت عنوان ژنرال فیلیپ مشخص نیست. این امکان وجود دارد که آنتیوخوس عضو یک خانواده بزرگ نجیب‌زاده مقدونی باشد. مادر سلوکوس ظاهراً لائودیس نامیده می‌شد، اما هیچ چیز دیگری از او مشخص نیست. بعداً، سلوکوس تعدادی از شهرها را به نام والدین خود نامگذاری کرد. سلوکوس در اوروپوس، واقع در شمال کشور مقدونیه بدنیا آمد. درست یک سال قبل از تولد وی (اگر سال ۳۵۸ پیش از میلاد بعنوان محتمل‌ترین تاریخ پذیرفته شود)، پایونیایی‌ها به این منطقه حمله کردند. فیلیپ مهاجمان را شکست داد و تنها چند سال بعد کاملاً آنها را تحت سیطره مقدونیه درآورد. سال تولد سلوکوس مشخص نیست. یوستین ادعا می‌کند که در طول نبرد کوروپدیوم ۷۷ سال داشت که سال تولد وی را در سال ۳۵۸ قبل از میلاد مسیح قرار می‌داد. آپیان می‌گوید که سلوکوس در طول نبرد ۷۳ ساله بود و این بدان معنی است که سال ۳۵۴ قبل از میلاد سال تولد او خواهد بود، با این حال یوسبیوس سزارا می‌گوید که، سلوکوس ۷۵ ساله بوده و به این ترتیب سال ۳۵۶ پیش از میلاد سال تولد او خواهد بود و سلوکوس را در هم سن اسکندر مقدونی معرفی می‌کند، این احتمالاً تبلیغاتی است که از طرف سلوکوس انجام می‌شده تا او با اسکندر مقایسه شود. در سن نوجوانی، سلوکوس به عنوان خدمتکار پادشاه انتخاب شد. مرسوم بود که همه فرزندان مذکر خانواده‌های نجیب‌زاده ابتدا در این مقام و بعداً به عنوان افسران ارتش پادشاه خدمت کنند. شماری افسانه، مشابه مواردی از افسانه‌ها که دربارهٔ اسکندر مقدونی گفته شده‌است، دربارهٔ سلوکوس نیز بیان شده‌است. گفته می‌شود که آنتیوخوس قبل از عزیمت به پسرش به همراه اسکندر به نبرد با پارس‌ها گفت که پدر واقعی او در واقع خدای آپولو است. آپولو یک حلقه با یک شی لنگر مانند را به عنوان هدیه ای برای لائودیس گذاشته بود. سلوکوس نیز دارای یک نشان تولد به شکل لنگر روی بدنش بود. گفته شده که فرزندان و نوه‌های سلوکوس نیز دارای این نشان بودند. این داستان شبیه به افسانه‌هایی است که دربارهٔ اسکندر گفته شده‌است. به احتمال فراوان این داستان‌ها صرفاً تبلیغاتی توسط سلوکوس است و احتمالاً این داستان‌ها را اختراع کرده تا خود را به عنوان جانشین حقیقی اسکندر معرفی کند.

سالشمار

در حدود ۳۲۰ پیش از میلاد پادشاهی سلوکیان به وسیله سلوکوس یکم بنیانگذاری می‌گردد.

در سال ۳۰۵ پیش از میلاد سلوکوس یکم تاجگذاری کرده و سلطنتش آغاز می‌گردد.

در سال ۲۸۱ پیش از میلاد سلوکوس یکم کشته می‌شود.

منابع

جانشینان اسکندر و سلوکیان

دیاکونوف، میخائیل. اشکانیان. ترجمه کریم کشاورز، انتشارات پیام، تهران، ۱۳۷۸

• Bouché-Leclercq, A. Histoire des Séleucides, 2 vols. Paris: Culture et Civiliation, ۱۹۱۳–۱۹۱۴
• Briant, P. «The Seleucid Kingdom, the Achaemenid Empire and the History of the Near East in the First Millennium BC," in P. Bilde, ed. , Religion and

Religious Practice in the Seleucid Kingdom. Aarhus: Aarhus University Press, ۱۹۹۰

• Cohen, G. M. The Seleucid Colonies (Historia Einzelschriften 30). Wiesbaden: Steiner, ۱۹۷۸
• Goralski, W. J. "Arrian's Events After Alexander: Summary of Photius and Selected Fragments," Ancient World ۱۹، ۱۹۸۹
• Grainger, J. D. Seleukos Nikator. London: Routledge, ۱۹۹۰
• Le Rider, G. «Séleucos I entre Séleucie de Piérie et Antioche," Revue belge de Numismatique ۱۴۵، ۱۹۹۹
• Mehl, A. Seleukos Nikator und sein Reich I. Teil: Seleukos' Leben und die Entwicklung sein Machtposition (Studia Hellenistica 28). Louvain, ۱۹۸۶
• van der Spek, R.J. "..en hun machthebbers worden weldoeners genoemd." Religieuze en economische politiek in het Seleucidische Rijk. Amsterdam: Boekhandel/Uitgeverij, 1994

پیشین: اسکندر چهارم

سلوکوس یکم امپراتور سلوکی ۳۰۵–۲۸۱ پیش از میلاد

جانشین: آنتیوخوس یکم