شاهی یا تره تیزک یا تره تندک یک نوع سبزی خوردن است که به صورت خام و گاهی پخته مصرف می‌شود. به بذر آن سپندان گویند. در زبان مازندرانی به آن ترتیزک می‌گویند.[۱] شاهی گیاهی است علفی و یک ساله که در طب قدیم ایران به نام هی جرجیزبستانی و رشاد نیز معروف است. این نوع سبزی به داشتن مقادیر زیادی ویتامین ث معروف است و از دیرباز برای مداوای سرماخوردگی کاربرد داشته‌است.

شاهی
گیاهان جوان
رده‌بندی علمی
فرمانرو: گیاه
(طبقه‌بندی‌نشده): گیاهان گلدار
(طبقه‌بندی‌نشده): دولپه‌ای‌های نو
(طبقه‌بندی‌نشده): رزیدها
راسته: کلم‌سانان
تیره: شب‌بویان
سرده: ازمک (سرده)
گونه: L. sativum
نام دوبخشی
Lepidium sativum
L.

برگ‌های آن سبزو روشن، گل‌هایش کوچک و به رنگ سفید یا قرمز ارغوانی و با عطر ملایم به‌طور گروهی در انتهای شاخه ظاهر می‌شود. میوه آن بیضوی به طول تقریبی۵۰ میلی‌متر و عرض چهار میلی‌متر است.

تخم تره یا همان شاهی دارای آلکالوئیدی به نام اسید سناپینیک و کولین اتر choline ether و یک اسانس روغنی که خاصیت ساخت استروژن را در بدن دارد می‌باشد.

تخم تره یا شاهی را اگر در آب خیس کنید لیزاب و لعابی ایجاد می‌کند که می‌توان به جای صمغ عربی و کتیرا از آن استفاده کرد.

تره یا شاهی گیاهی است یک ساله و خودرو که طول آن به ۲۰ تا ۳۰ سانتی‌متر می‌رسد و به شکل نپخته، به عنوان طعم دهنده به غذا و دم‌کرده مورد استفاده قرار می‌گیرد. برگ، گل، میوه و دانه تره یا شاهی از مهم‌ترین قسمت‌های این گیاه بهاری هستند و به عنوان گیاه دارویی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

بیماری

ویرایش

وجود لکه‌های سفید روی گیاه تره تیزک که نوعی قارچ است عامل بیماری این گیاه می‌باشد و توصیه می‌شود از خوردن این نوع تره تیزک‌ها خودداری کنند.[۲]

تره یا شاهی به صورت خام به عنوان سبزی و به شکل سالاد یا غذاهای مختلف مصرف می‌شود.[۲]

برداشت

ویرایش

ماه‌های اردیبهشت و خرداد زمان برداشت این گیاه هستند که به صورت وحشی سبز می‌شود.[۲]

ارزش غذایی

ویرایش
Garden cress, raw
ارزش غذایی به ازای هر ۱۰۰ گرم (۳٫۵ اونس)
انرژی۱۳۴ کیلوژول (۳۲ کیلوکالری)
5.5 g
قند4.4 g
فیبر خوراکی1.1 g
2.6 g
ویتامین‌ها
درصد ارزش روزانه
برابر ویتامین آ
۴۳٪
۳۴۶ میکروگرم
۳۸٪
۴۱۵۰ میکروگرم
۱۲۵۰۰ میکروگرم
ویتامین (B۱)
۷٪
۰٫۰۸ میلی‌گرم
(B۲)
۲۲٪
۰٫۲۶ میلی‌گرم
نیاسین (B۳)
۷٪
۱ میلی‌گرم
پانتوتنیک اسید (B۵)
۵٪
۰٫۲۴۷ میلی‌گرم
ویتامین ب۶
۱۹٪
۰٫۲۴۷ میلی‌گرم
فولیک (B۹)
۲۰٪
۸۰ میکروگرم
ویتامین ث
۸۳٪
۶۹ میلی‌گرم
ویتامین ئی
۵٪
۰٫۷ میلی‌گرم
ویتامین کا
۵۱۶٪
۵۴۱٫۹ میکروگرم
مواد معدنیمقدار
درصد ارزش روزانه
کلسیم
۸٪
۸۱ میلی‌گرم
آهن
۱۰٪
۱٫۳ میلی‌گرم
منیزیم
۱۱٪
۳۸ میلی‌گرم
منگنز
۲۶٪
۰٫۵۵۳ میلی‌گرم
فسفر
۱۱٪
۷۶ میلی‌گرم
پتاسیم
۱۳٪
۶۰۶ میلی‌گرم

درصدهای تقریبی ارائه شده برای افراد بزرگسال از روی مرجع مصرف رژیم غذایی هستند.
منبع: مرکز داده غذای وزارت کشاورزی آمریکا

منابع

ویرایش
  1. «لغتنامه دهخدا». بایگانی‌شده از اصلی در ۳ فوریه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۸ سپتامبر ۲۰۱۱.
  2. ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب <ref>‎ غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نام بازشدن رگ‌های قلب با تره تیزک وارد نشده است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.).