زغال فعال (دارو)

زغال فعال
	زغال فعال برای مصارف دارویی
داده‌های بالینی
AHFS/Drugs.com	monograph
روش مصرف دارو	مصرف خوراکی یا از طریق لوله‌گذاری بینی-معده‌ای
شناسه‌ها
شمارهٔ سی‌ای‌اس	7440-44-0 ;
کم‌اسپایدر	ندارد;
UNII	2P3VWU3H10;
CompTox Dashboard (EPA)	DTXSID9027651 ;
ECHA InfoCard	100.036.697

زغال فعال که با عنوان کربن فعال نیز شناخته می‌شود، دارویی است که برای درمان مسمومیت‌های ایجادشده از طریق دهان و دستگاه گوارش، استفاده می‌شود.^[۱] این دارو برای تأثیرگذاری مناسب، باید در مدت زمان کوتاهی پس از وقوع مسمومیت، (معمولاً تا یک ساعت) استفاده شود.^[۱]^[۲] زغال فعال، برای مسمومیت‌ها با سیانید، عوامل خورنده، آهن، لیتیم، الکل‌ها یا مالاتیون کارایی ندارد. این دارو ممکن است از طریق دهان یا توسط لوله‌گذاری بینی-معده‌ای مصرف شود.^[۳] استفاده در دستگاه‌های هموپرفیوژن، یکی از کاربردهای درمانی دیگر زغال فعال است.^[۱]

اثرات جانبی رایج این دارو، شامل استفراغ، مدفوع سیاه، اسهال و یبوست است.^[۱] عارضهٔ جانبی جدی‌تر، پولمونیت است که می‌تواند در صورت آسپیراسیون ریوی ایجاد شود.^[۱] انسداد گوارشی همچون انسداد روده، از اثرات جانبی غیرمعمول‌تر مصرف زغال فعال بوده اما موردی جدی است.^[۱] استفاده از زغال فعال در بارداری و دورهٔ شیردهی عموماً بی‌خطر است.^[۳] زغال فعال با مکانیسم جذب سطحی سموم، عمل می‌کند.^[۱]

در حالی‌که زغال چوب از زمان‌های قدیم برای درمان مسمومیت‌ها استفاده می‌شده‌است، زغال فعال از دهه ۱۹۰۰ استفاده شده‌است.^[۴]^[۵] این دارو در فهرست داروهای ضروری سازمان جهانی بهداشت قرار دارد.^[۶]

کاربردهای درمانی ویرایش

جذب سموم ویرایش

زغال فعال برای درمان بسیاری از انواع مسمومیت‌های خوراکی مانند مسمومیت با فنوباربیتال و کاربامازپین استفاده می‌شود.^[۷] برای تعدادی از مسمومیت‌ها از جمله: مسمومیت با اسیدها یا بازهای قوی، آهن، لیتیم، آرسنیک، متانول، اتانول یا اتیلن گلیکول مؤثر نیست.^[۷]

اگرچه زغال فعال متداول‌ترین عامل مورد استفاده برای پاک‌سازی دستگاه گوارش در بیماران مسموم است، متخصصان پزشکی در تعیین این‌که آیا استفاده از آن اندیکاسیون دارد یا خیر، احتیاط می‌کنند.^[۷] در مطالعهٔ مسمومیت‌های حاد ناشی از آفت‌کش‌های کشاورزی و دانه‌های خرزهره زرد، تجویز کربن فعال بر میزان بقا تأثیری نداشت.^[۸]

در موارد مشکوک به مسمومیت، پرسنل پزشکی، کربن فعال را در محل یا در بخش اورژانس بیمارستان، تجویز می‌کنند. در شرایط نادر، ممکن است در سیستم هموپرفیوژن برای حذف سموم از جریان خون بیماران مسموم نیز استفاده شود. کربن فعال به درمان انتخابی برای بسیاری از مسمومیت‌ها تبدیل شده‌است و روش‌های دیگر پاکسازی دستگاه گوارش مانند استفراغ ناشی از ایپکاک یا شست‌وشوی معده اکنون به‌ندرت مورد استفاده قرار می‌گیرند.^{^{[نیازمند منبع]}}

مشکلات مربوط به دستگاه گوارش ویرایش

بیسکویت‌های زغالی از اوایل قرن نوزدهم در بریتانیا فروخته می‌شدند و در اصل، برای درمان نفخ و ناراحتی معده بودند.^[۹]

قرص‌ها یا کپسول‌های زغال فعال در بسیاری از کشورها به‌عنوان داروی بدون نسخه برای درمان اسهال، سوءهاضمه و نفخ استفاده می‌شود.^[۱۰] شواهدی مبنی بر اثربخشی آن در پیشگیری از اسهال در بیماران سرطانی که ایرینوتکان دریافت کرده‌اند وجود دارد.^[۱۱] زغال فعال، می‌تواند در جذب برخی داروها اختلال ایجاد کند و منجر به قرائت نامطمئن در تست‌های پزشکی مانند تست کارت گایاک شود.^[۱۲] کربن فعال همچنین برای آماده‌سازی روده با کاهش محتوای گاز در روده پیش از رادیوگرافی شکم برای مشاهده سنگ‌های صفرا، پانکراس و کلیه استفاده می‌شود. نوعی بیسکویت زغالی نیز به‌عنوان محصولی برای مراقبت از حیوانات خانگی در برابر مصرف ناخواستهٔ داروها یا سموم، به بازار عرضه شده‌است.

سایر کاربردها ویرایش

ادعاهایی مبنی بر این‌که زغال فعال کارهایی مانند سفید کردن دندان‌ها، رفع خماری ناشی از مصرف الکل و جلوگیری از نفخ را انجام می‌دهد، بر پایهٔ شواهد پزشکی، تأیید نشده‌است.^[۱۳]^[۱۴] ادعاهای در رابطه با پاکسازی عمومی بدن از آلودگی‌ها با مصرف مداوم زغال فعال نیز فاقد شواهد علمی است و از موضوعات شبه‌علمی محسوب می‌شود.^[۱۵]

اثرات جانبی ویرایش

استفادهٔ نادرست (مثلاً در ریه‌ها) منجر به آسپیراسیون ریوی می‌شود که گاهی در صورت عدم شروع درمان فوری، می‌تواند کشنده باشد.^[۱۶] استفاده از کربن فعال زمانی که مادهٔ بلعیده‌شده اسید، باز یا فرآورده نفتی باشد منع مصرف دارد.^{^{[نیازمند منبع]}}

مکانیسم عمل ویرایش

اتصال به سم برای جلوگیری از جذب، توسط معده و روده. اتصال برگشت‌پذیر با استفاده از کاتارتیک‌ها مانند سوربیتول، ممکن است اضافه شود.^{^{[نیازمند منبع]}}
زغال فعال، ورود و گردش کبدی و روده‌ای برخی داروها، سموم و متابولیت‌های آن‌ها را مختل می‌کند.^{^{[نیازمند منبع]}}

منابع ویرایش

↑ ^۱٫۰ ^۱٫۱ ^۱٫۲ ^۱٫۳ ^۱٫۴ ^۱٫۵ ^۱٫۶ "Charcoal, Activated". The American Society of Health-System Pharmacists. Archived from the original on 21 December 2016. Retrieved 8 December 2016.
↑ World Health Organization (2009). Stuart MC, Kouimtzi M, Hill SR (eds.). WHO Model Formulary 2008. World Health Organization. p. 57. hdl:10665/44053. ISBN 9789241547659.
↑ ^۳٫۰ ^۳٫۱ Hamilton, Richart (2015). Tarascon Pocket Pharmacopoeia 2015 Deluxe Lab-Coat Edition. Jones & Bartlett Learning. p. 469. ISBN 978-1-284-05756-0.
↑ Cecen, Ferhan; Aktas, Özgür (2011-09-19). "1". Activated Carbon for Water and Wastewater Treatment: Integration of Adsorption and Biological Treatment (به انگلیسی). John Wiley & Sons. ISBN 978-3-527-63945-8. Archived from the original on 2016-12-20.
↑ Tascón, J. M. D. (2012). Novel Carbon Adsorbents (به انگلیسی). Elsevier. p. 640. ISBN 978-0-08-097744-7. Archived from the original on 2016-12-20.
↑ World Health Organization (2019). World Health Organization model list of essential medicines: 21st list 2019. Geneva: World Health Organization. hdl:10665/325771. WHO/MVP/EMP/IAU/2019.06. License: CC BY-NC-SA 3.0 IGO.
↑ ^۷٫۰ ^۷٫۱ ^۷٫۲ "Charcoal, Activated". The American Society of Health-System Pharmacists. Archived from the original on 22 May 2014. Retrieved 23 April 2014.
↑ Eddleston M, Juszczak E, Buckley NA, et al. (2008). "Multiple-dose activated charcoal in acute self-poisoning: a randomised controlled trial". Lancet. 371 (9612): 579–87. doi:10.1016/S0140-6736(08)60270-6. PMC 2430417. PMID 18280328.
↑ Rolland, Jacques L. (2006). The Food Encyclopedia: Over 8,000 Ingredients, Tools, Techniques and People. Robert Rose. p. 148. ISBN 0-7788-0150-0.
↑ Stearn, Margaret (2007). Warts and all: straight talking advice on life's embarrassing problems. London: Murdoch Books. p. 333. ISBN 978-1-921259-84-5. Archived from the original on 2017-09-10. Retrieved 2009-05-03.
↑ Michael M, Brittain M, Nagai J, et al. (Nov 2004). "Phase II study of activated charcoal to prevent irinotecan-induced diarrhea". J Clin Oncol. 22 (21): 4410–7. doi:10.1200/JCO.2004.11.125. PMID 15514383.
↑ Gogel HK, Tandberg D, Strickland RG (Sep 1989). "Substances that interfere with guaiac card tests: implications for gastric aspirate testing". Am J Emerg Med. 7 (5): 474–80. doi:10.1016/0735-6757(89)90248-9. PMID 2787993.
↑ Brooks, JK; Bashirelahi, N; Reynolds, MA (September 2017). "Charcoal and charcoal-based dentifrices: A literature review". Journal of the American Dental Association. 148 (9): 661–670. doi:10.1016/j.adaj.2017.05.001. PMID 28599961.
↑ "Can activated charcoal help with hangovers?". WebMD (به انگلیسی). Retrieved 13 March 2019.
↑ Medlin, Sophie (12 June 2018). "Activated charcoal doesn't detox the body – four reasons you should avoid it". The Conversation. Archived from the original on 13 June 2018. Retrieved 26 November 2019.
↑ Elliott C, Colby T, Kelly T, Hicks H (1989). "Charcoal lung. Bronchiolitis obliterans after aspiration of activated charcoal". Chest. 96 (3): 672–4. doi:10.1378/chest.96.3.672. PMID 2766830.

[AHFS2016-1] ۱٫۰ ^۱٫۱ ^۱٫۲ ^۱٫۳ ^۱٫۴ ^۱٫۵ ^۱٫۶ "Charcoal, Activated". The American Society of Health-System Pharmacists. Archived from the original on 21 December 2016. Retrieved 8 December 2016.

[WHO20082-2] World Health Organization (2009). Stuart MC, Kouimtzi M, Hill SR (eds.). WHO Model Formulary 2008. World Health Organization. p. 57. hdl:10665/44053. ISBN 9789241547659.

[Ric2015-3] ۳٫۰ ^۳٫۱ Hamilton, Richart (2015). Tarascon Pocket Pharmacopoeia 2015 Deluxe Lab-Coat Edition. Jones & Bartlett Learning. p. 469. ISBN 978-1-284-05756-0.

[4] Cecen, Ferhan; Aktas, Özgür (2011-09-19). "1". Activated Carbon for Water and Wastewater Treatment: Integration of Adsorption and Biological Treatment (به انگلیسی). John Wiley & Sons. ISBN 978-3-527-63945-8. Archived from the original on 2016-12-20.

[5] Tascón, J. M. D. (2012). Novel Carbon Adsorbents (به انگلیسی). Elsevier. p. 640. ISBN 978-0-08-097744-7. Archived from the original on 2016-12-20.

[WHO21st-6] World Health Organization (2019). World Health Organization model list of essential medicines: 21st list 2019. Geneva: World Health Organization. hdl:10665/325771. WHO/MVP/EMP/IAU/2019.06. License: CC BY-NC-SA 3.0 IGO.

[AHFS-7] ۷٫۰ ^۷٫۱ ^۷٫۲ "Charcoal, Activated". The American Society of Health-System Pharmacists. Archived from the original on 22 May 2014. Retrieved 23 April 2014.

[8] Eddleston M, Juszczak E, Buckley NA, et al. (2008). "Multiple-dose activated charcoal in acute self-poisoning: a randomised controlled trial". Lancet. 371 (9612): 579–87. doi:10.1016/S0140-6736(08)60270-6. PMC 2430417. PMID 18280328.

[Rolland-9] Rolland, Jacques L. (2006). The Food Encyclopedia: Over 8,000 Ingredients, Tools, Techniques and People. Robert Rose. p. 148. ISBN 0-7788-0150-0.

[stearn2007-10] Stearn, Margaret (2007). Warts and all: straight talking advice on life's embarrassing problems. London: Murdoch Books. p. 333. ISBN 978-1-921259-84-5. Archived from the original on 2017-09-10. Retrieved 2009-05-03.

[11] Michael M, Brittain M, Nagai J, et al. (Nov 2004). "Phase II study of activated charcoal to prevent irinotecan-induced diarrhea". J Clin Oncol. 22 (21): 4410–7. doi:10.1200/JCO.2004.11.125. PMID 15514383.

[12] Gogel HK, Tandberg D, Strickland RG (Sep 1989). "Substances that interfere with guaiac card tests: implications for gastric aspirate testing". Am J Emerg Med. 7 (5): 474–80. doi:10.1016/0735-6757(89)90248-9. PMID 2787993.

[13] Brooks, JK; Bashirelahi, N; Reynolds, MA (September 2017). "Charcoal and charcoal-based dentifrices: A literature review". Journal of the American Dental Association. 148 (9): 661–670. doi:10.1016/j.adaj.2017.05.001. PMID 28599961.

[14] "Can activated charcoal help with hangovers?". WebMD (به انگلیسی). Retrieved 13 March 2019.

[TheConversation2018-15] Medlin, Sophie (12 June 2018). "Activated charcoal doesn't detox the body – four reasons you should avoid it". The Conversation. Archived from the original on 13 June 2018. Retrieved 26 November 2019.

[Chest1989-Elliott-16] Elliott C, Colby T, Kelly T, Hicks H (1989). "Charcoal lung. Bronchiolitis obliterans after aspiration of activated charcoal". Chest. 96 (3): 672–4. doi:10.1378/chest.96.3.672. PMID 2766830.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]