کلاغ (فیلم ۱۳۵۶)
کلاغ فیلمی به کارگردانی و نویسندگیِ بهرام بیضایی با بازیِ حسین پرورش و آنیک شفرازیان و پروانه معصومی است که – پس از کوششِ نافرجام برای ساختنِ فیلمِ حقایق درباره‌ی لیلا دختر ادریس – در سالِ ۱۳۵۶ ساخته شد.[۳]
| کلاغ | |
|---|---|
 | |
| کارگردان | بهرام بیضایی (دستیار: واروژ کریم‌مسیحی) |
| تهیه‌کننده | بهمن فرمان‌آرا |
| نویسنده | بهرام بیضایی |
| بازیگران | حسین پرورش منوچهر فرید پروانه معصومی آنیک جمشید لایق گلچهره سجّادیه |
| موسیقی | شیدا قراچه‌داغی |
| فیلم‌بردار | مهرداد فخیمی |
| تدوین‌گر | بهرام بیضایی (با همکاریِ شمیم بهار)[۲] |
تاریخ‌های انتشار | ۳ آبانِ ۱۳۵۷ |
| کشور | ایران |
| زبان | فارسی |
خلاصهٔ داستانویرایش
اصالت (حسین پرورش) در جستجوی موضوعی برای ساختنِ یک برنامهٔ تلویزیونی است که یک آگهی در روزنامهٔ عصر می‌بیند که نوشته دختر جوانی گم شده و یابنده با نشانی مندرج در آگهی تماس بگیرد. عکس دختر گمشده به نظر اصالت آشنا می‌آید، و می‌کوشد به یاد آورد که او را کجا دیده‌است. شب‌هنگام آسیه (پروانه معصومی) به دورهٔ هفتگی همکاران می‌رود، و موضوع دختر گمشده را به‌طور شوخی‌آمیز به میان می‌آورد. آسیه آموزگار مدرسهٔ کر و لال‌هاست و در منزل خاطرات مادرشوهرش را می‌نویسد، که از خانوادهٔ اصیل و متجدّدی بوده‌است. اصالت به نشانی داده شده در آگهی می‌رود و متوجه می‌شود که نشانی مربوط به سی سال پیش است: سنگلج. آسیه نیز به موضوع دختر گمشده علاقه نشان می‌دهد. همکارانِ اصالت موفق می‌شوند با یک تلفن دروغین او را به تهیهٔ گزارشی از آلودگی هوا بکشانند. مادر در بازگفتنِ خاطراتش آسیه را به دوره‌ای دور می‌برد، به دیدار جاها و مردمی که دیگر نیستند. مادر در جوانی نامزدش را از دست داده و به ازدواجی کوتاه و بی‌عشق تن در داده، و اصالت را، که فرزندخوانده‌اش است، در شلوغی زمانِ جنگ در بیمارستان یافته‌است. چندی بعد مادر با شنیدنِ خبرِ دروغِ پیدا شدنِ دختر گمشده منقلب می‌شود، و آسیه که بو برده که همهٔ این مسائل با هم مربوط است به جستجو می‌پردازد و در اتاق مادر عکس دختر گمشده را می‌یابد و می‌فهمد که گمشده همانا جوانیِ مادر است.[۴]
ساختویرایش
با کار در فیلم کلاغ پی‌بردم که یک چیزهایی را باید از نو یادبگیرم و به فکر و نگاهم باید شکل و عمق بدهم.
عزیز ساعتی، ۱۳۷۱[۵]
در جریانِ فیلمبرداری سکانسِ نهایی نزاعی میانِ کارگردان و پروانه معصومی درگرفت، که با میانجی‌گریِ همکاران برطرف شد.[۶]
بازیگرانویرایش
| بازیگر | گوینده | نقش |
|---|---|---|
| پروانه معصومی | ژاله کاظمی | آسیه |
| حسین پرورش | ناصر طهماسب | اصالت |
| آنیک شفرازیان | فهیمه راستکار | مادر اصالت |
| منوچهر فرید | حسین عرفانی | آقای دبیری |
| جمشید لایق | عزت‌الله مقبلی | آقای ابتکار |
| محمّد مطیع | منوچهر والی‌زاده | آقای دیم‌کار |
| شهرام گلچین | آرشاک قوکاسیان | کارگردان |
| میراحمد ایروانلو | محمدباقر توکلی | کلنل |
| آقاجان رفیعی | بدری نوراللهی | دکتر |
| سامی تحصّنی | محمدباقر توکلی | پدر آسیه |
| فرّخ‌لقا هوشمند | بدری نوراللهی | مادر آسیه |
| یاسمن مسعودی | مهوش افشاری | خدمتکار |
| ملیحه نظری | بدری نوراللهی | مهمان |
| گلچهره سجّادیه | ||
| ولی گودرزی | ||
| ماگروهی پطروسیان | ||
| واچیک مانگاساریان |
نمایشویرایش
نمایشِ کلاغ به خاطرِ آتش‌سوزیِ سینماها در جریانِ انقلابِ ۱۳۵۷ مختل شد، ولی پس از انقلاب در تلویزیون نمایشش دادند.[۷]
دربارهٔ فیلمویرایش
خاطره شیبانی بر این باور بوده است که مسئلهٔ بنیادین در فیلم‌های بیضایی این است که آدمی جهان را چگونه می‌بیند؛ و بدین ترتیب بیضایی را پیشگام برتری دادن به درونیّات قهرمان در سینمای ایران می‌داند.[۸] وی توضیح می‌دهد که روی همین اصل، دوربین بیضایی به زاویهٔ دید آسیه، قهرمان فیلم، نزدیک می‌شود.[۹]
در فرهنگِ عامّهویرایش
سالِ ۱۳۹۵ دامون نوردین ترانه‌ای به نامِ «رگبار» خوانده که در آن به فیلم‌های بیضایی، از جمله کلاغ و شخصیتِ آسیه، اشاره می‌شود.[پانویس ۱]
جستارهای وابستهویرایش
پانویسویرایش
توضیحاتویرایش
ارجاعاتویرایش
- ↑ مهرابی، «صدوپنج سال اعلان و پوستر فیلم در ایران»، ۱۴۹.
- ↑ شطرنج باد: نقد و گفت‌وگو. ص. ۱۲۳.
- ↑ «کلاغ». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ مارس ۲۰۰۷. دریافت‌شده در ۷ ژانویه ۲۰۲۰.
- ↑ فیلم کلاغ در وبگاه سوره
- ↑ ساعتی و طوسی، «عکسهایی که جان می‌گیرند»، ۱۵۶.
- ↑ پروانه معصومی، در پادکستِ ابدیت و یک روز
- ↑ جعفری لاهیجانی، «هنر در گرماگرم انقلاب»، ۱: ۱۱۷.
- ↑ Sheibani، «The Outcry of The Crow»، ۹۸.
- ↑ Sheibani، «The Outcry of The Crow»، ۱۰۴.
منابعویرایش
- جعفری لاهیجانی، مجید (۱۳۸۸). هنر در گرماگرم انقلاب: ۱۳۵۹ − ۱۳۵۷: سینما و تلویزیون. ج. ۱. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و معارف. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۵۳۱-۱۸۱-۸.
- ساعتی، عزیز؛ طوسی، جواد (بهمن ۱۳۷۱). «عکسهایی که جان می‌گیرند». فیلم (۱۳۷): ۱۵۵-۱۵۸.
- شاه‌سیاه، عبدالله (۱۳۸۰). امیرهوشنگ الله‌وردی، ویراستار. خیره به فانوس خیال: جستاری در نمادها و اسطوره‌های چهار فیلم بهرام بیضایی. اصفهان: انتشارات نقش خوشید. شابک ۹۶۴-۶۹۴۱-۳۴-۶.
- فرمان‌آرا، بهمن؛ آزرم، محسن (۱۳۹۹). هفتادوپنج سالِ اول. تهران: نشر چشمه. شابک ۹۷۸-۶۲۲-۹۷۰۳۸۱-۶.
- مستغاثی، سعید (۱۳۸۱). سینمای ایران؛ روزگار نو. تهران: انتشارات الست فردا. شابک ۹۶۴-۷۱۷۰-۱۷-۳.
- مهرابی، مسعود, ویراستار (۱۳۹۳). صدوپنج سال اعلان و پوستر فیلم در ایران. تهران: چاپ و نشر نظر. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۱۵۲-۰۴۶-۴.
- Sheibani, Khatereh (2011). "The Outcry of The Crow: Localizing Modernity in Iran". Canadian Journal of Film Studies (2): 95−110.
پیوند به بیرونویرایش
| مجموعهای از گفتاوردهای مربوط به کلاغ (فیلم ۱۳۵۶) در ویکیگفتاورد موجود است. |