کلاغ (فیلم ۱۳۵۶)

کلاغ فیلمی به کارگردانی و نویسندگی بهرام بیضایی با بازی حسین پرورش، منوچهر فرید و پروانه معصومی است که - پس از کوشش نافرجام برای ساختنِ فیلم حقایق درباره‌ی لیلا دختر ادریس - در سال ۱۳۵۵ ساخته شد.

کلاغ
پوستر فیلم
کارگردان	بهرام بیضایی
تهیه‌کننده	بهمن فرمان‌آرا
نویسنده	بهرام بیضایی
بازیگران	حسین پرورش منوچهر فرید پروانه معصومی گلچهره سجادیه
موسیقی	شیدا قراچه‌داغی
تدوین	بهرام بیضایی
تاریخ‌های انتشار	۱۳۵۶
کشور	ایران
زبان	فارسی

خلاصه داستان

اصالت (حسین پرورش) در جستجوی موضوعی برای ساختنِ یک برنامهٔ تلویزیونی است که یک آگهی در روزنامهٔ عصر می‌بیند که نوشته دختر جوانی گم شده و یابنده با نشانی مندرج در آگهی تماس بگیرد. عکس دختر گمشده به نظر اصالت آشنا می‌آید، و می‌کوشد به یاد آورد که او را کجا دیده‌است. شب‌هنگام آسیه (پروانه معصومی) به دورهٔ هفتگی همکاران می‌رود، و موضوع دختر گمشده را به‌طور شوخی‌آمیز به میان می‌آورد. آسیه آموزگار مدرسهٔ کر و لال‌هاست و در منزل خاطرات مادرشوهرش را می‌نویسد، که از خانوادهٔ اصیل و متجدّدی بوده‌است. اصالت به نشانی داده شده در آگهی می‌رود و متوجه می‌شود که نشانی مربوط به سی سال پیش است. آسیه نیز به موضوع دختر گمشده علاقه نشان می‌دهد. همکاران اصالت موفق می‌شوند با یک تلفن دروغین او را به تهیهٔ گزارشی از آلودگی هوا بکشانند. مادر در بازگفتنِ خاطراتش آسیه را به دوره‌ای دور می‌برد، به دیدار جاها و مردمی که دیگر نیستند. مادر در جوانی نامزدش را از دست داده و به ازدواجی کوتاه و بی‌عشق تن در داده، و اصالت را، که فرزندخوانده‌اش است، در شلوغی زمان جنگ در بیمارستان یافته‌است. چندی بعد مادر با شنیدن خبر دروغ پیدا شدن دختر گمشده منقلب می‌شود، و آسیه که بو برده که همهٔ این مسائل با هم مربوط است به جستجو می‌پردازد و در اتاق مادر عکس دختر گمشده را می‌یابد و می‌فهمد که گمشده همانا جوانیِ مادر است.

بازیگران

پروانه معصومی در نمایی از فیلم کلاغ

دربارهٔ فیلم

خاطره شیبانی بر این باور است که مسئلهٔ بنیادین در فیلم‌های بیضایی این است که آدمی جهان را چگونه می‌بیند؛ و بدین ترتیب بیضایی را پیشگام برتری دادن به درونیّات قهرمان در سینمای ایران می‌داند. وی توضیح می‌دهد که روی همین اصل، دوربین بیضایی به زاویهٔ دید آسیه، قهرمان فیلم، نزدیک می‌شود.

در فرهنگ عامه

سال ۱۳۹۵ دامون نوردین ترانه‌ای به نام «رگبار» خوانده که در آن به فیلم‌های بیضایی، از جمله کلاغ و شخصیت آسیه، اشاره می‌شود.

جستارهای وابسته

• کلاغ (فیلم ۱۹۴۳)

منابع

• Sheibani، Khatereh (۲۰۱۱). «The Outcry of The Crow: Localizing Modernity in Iran». Canadian Journal of Film Studies (۲): ۱۱۰–۹۵.

پیوند به بیرون

• کلاغ (فیلم ۱۳۵۶) در بانک اطلاعات اینترنتی سینمایی سوره