اصطخر

اصطخر
اصطخر
	بقایای شهر اصطخر
نام	اصطخر
کشور	ایران
شهرستان	مرودشت
اطلاعات اثر
دیرینگی	دوران ایران باستان
دورهٔ ساخت اثر	دوران ایران باستان
اطلاعات ثبتی
شمارهٔ ثبت	۱۸
تاریخ ثبت ملی	۲۴ شهریور ۱۳۱۰

مختصات: ۲۹°۵۸′۵۱″ شمالی ۵۲°۵۴′۳۴″ شرقی / ۲۹٫۹۸۰۸۳°شمالی ۵۲٫۹۰۹۴۴°شرقی / 29.98083; 52.90944

اصطخر شهری باستانی است که در مرودشت استان فارس واقع است. اصطخر از بزرگ‌ترین شهرهای دوران خود بوده و به گفته تاریخ‌نویسان چهار دروازه داشته که امروزه یکی از آنها در سر پیچ دوراهی مرودشت ارسنجان قرار دارد و دیگری در جنوب مرودشت کنونی قرار داشته‌است.

مکان جغرافیاییویرایش

نگاره‌ای تاریخی از ویرانه‌های برجای‌مانده شهر اصطخر

در دره‌های باریک پلوار، بین شمال کوه رحمت و نقش رستم واقع شده‌است. اصطخر در نزدیکی جایی که دره به‌سوی مرودشت باز می‌شود قرار گرفته‌است و تا نزدیکی‌های تخت جمشید گسترش می‌یابد. اصطخر در اصل احتمالاً حومهٔ اسکان شهری در اطراف اقامت‌گاه‌های شاهی هخامنشی بوده‌است، اما امروزه نشانه‌ها و آثار اندکی از آن برجای مانده‌است. پس از مرگ سلوکوس یکم که یکی از سرداران اسکندر مقدونی بود و پس از مرگ وی حکمران ایران گردید، هنگامی که ایالت فارس ادعای استقلال دوباره کرده بود، به‌نظر می‌رسد که اصطخر مرکز اصلی این خواسته بوده باشد. اصطخر بهتر از پایتخت قدیمی توسط تپه‌های مجاور محافظت می‌شد و «جادهٔ زمستانی» فارس به اصفهان از مسیر اصطخر به پاسارگاد و آباده می‌گذشت.^[۱]

قدمت تاریخیویرایش

نگاره‌ای از ویرانه‌های برجای‌مانده شهر اصطخر در سده نوزدهم میلادی

شهر اصطخر ۵ قرن پیش از میلاد و ۱۰ قرن پس از آن قدمت دارد و شاهد تاجگذاری‌ها و جشن‌ها و شکوه بسیاری بوده و صدها هزار نفر ساکن داشته‌است و نخستین پایتخت حکومت ساسانیان بوده‌است.^{^{[نیازمند منبع]}}

این شهر تا پایان پادشاهی ساسانیان از آبادترین و با شکوه‌ترین شهرهای ایران باستان بود، اما توسط اسکندر ویران گشت و بعد از آن توسط اعراب تسخیر گردید و به دلیل خیزش‌های پیاپی مردم (از سال ۲۳ تا سال ۲۹ هجری) بارها فتح شد و مردم آن قتل‌عام شدند و پس از آن تنها ویرانه‌ای از آن برجای ماند.^{^{[نیازمند یادکرد دقیق]}}

ساخته و رونق گرفتن شیراز در سالهای دهه هشتم قرن یکم هجری در زمان حکومت حجاج بن یوسف ثقفی والی وقت عراق و ایران باعث کوچ مردم این سامان به شیراز و ویرانی شهر اصطخر شد.^{^{[نیازمند منبع]}}

قتل‌عام مردم اصطخر به دست مسلمانانویرایش

مسلمانان در سال ۶۴۸ میلادی نخستین بار اصطخر را فتح کردند. اما طولی نکشید که مردم شهر در ۶۵۱ میلادی سر به شورش برآوردند. مسلمانان پس از فتح مجدد شهر، شصت هزار نفر را از دم تیغ گذراندند.^[۲]

شورش مردم در زمان خلافت علی ابن ابی طالبویرایش

اندکی پس از فرونشاندن نخستین شورش مردم در برابر مسلمانان، مردم اصطخر بار دیگر در در زمان خلافت علی شوریدند. علی ابن ابی‌طالب امام اول شیعیان، در سال ۶۵۹ میلادی، زیاد ابن ابوسفیان (پدر عبیدالله بن زیاد) را برای سرکوب مردم فرستاد و او مردم را کشته پشته (بسیار کُشتن) ساخت و شورش آنان را در خون فرونشاند.^[۳] وی پس از آن تا آخر عمر حاکم فارس باقی ماند.^[۴]^[۵]