فهرست زبان‌های منقرض‌شده در ایران

این فهرست شامل زبان‌هایی است که در چارچوب «مرزهای امروزی ایران» یا کاملاً از بین رفته‌اند یا به زبان‌های دیگری تبدیل شده‌اند و شکل کهن آن‌ها دیگر مورد استفاده قرار نمی‌گیرد.

فهرست

نام	نمونه	دوره	قومیت	سامانه نوشتاری اصلی	یادداشت	منابع
زبان‌های دسته‌بندی‌نشده
زبان باستانی جیرفت		هزاره ۳ پ.م	اهالی تمدن جیرفت	خط جیرفتی	به‌دلیل عدم موفقیت در رمزگشایی کتیبه‌های منسوب به آن، ماهیتش مشخص نیست.
زبان لولوبی	-	هزاره ۳ پ.م	لولوبیان	نامشخص	تنها تعداد اندکی نام از آن شناخته‌شده است.
زبان گوتی	-	هزاره ۳ پ.م	گوتیان	نامشخص	تنها شماری از نام‌های مربوط به افراد از آن به‌جامانده است.
زبان کاسی		سده‌های ۱۶ تا ۳ پ.م؟	کاسیان	خط میخی	خاستگاهش احتمالاً در حوالی کوه‌های بختیاری بوده است. تنها از کهن‌ترین شکل آن در منابع اکدی به‌صورت مجموعه‌ای از واژه‌ها گواهی به‌دست‌آمده و اینطور به‌نظر می‌رسد که تا حدودی تحت تأثیر زبان‌های اقوام مهاجر آریایی قرار داشته است.
زبان‌های تک‌خانواده
زبان ایلامی		هزاره ۳ پ.م تا سده ۱۰ م؟	ایلامیان	ایلامی میخی	زبان تمدن ایلام که واپسین شواهد مکتوب از آن سنگ‌نوشته‌های هخامنشی هستند. به‌احتمالی زبان خوزی مورد اشاره در آثار نویسندگان اوایل دوران اسلامی، شکل متأخری از همین زبان بوده است.
زبان‌های آفروآسیایی
زبان آرامی نو شمال‌غربی	-	پیش از سده ۲۱ م	یهودیان ایرانی	خط عبری	در ایران متشکل از دو گویش هولئولا و لشان ددان بود که هر دو در پی کوچ گویشورانشان به اسرائیل در ایران از میان رفته‌اند.
زبان‌های هوری-اورارتویی
زبان هوری	-	پیش از سده ۶ پ.م	منائیان	خط میخی	از زبان‌های رایج در شمال‌غرب ایران، پیش از گسترش زبان‌های ایرانی.
زبان اورارتویی		سده‌های ۹ تا ۶ پ.م	اورارتویی‌ها	خط میخی	از زبان‌های رایج در شمال‌غرب ایران، پیش از گسترش زبان‌های ایرانی.
زبان‌های هندواروپایی
زبان فارسی باستان		پیش از سده ۳ پ.م	پارسیان	خط میخی هخامنشی	زبان مادری خاندان هخامنشی که درنهایت به فارسی میانه فرگشت پیدا کرد.
زبان مادی	-	نامشخص	مادها	نامشخص	تنها به‌واسطه وام‌واژه‌هایی که از خود در زبان‌هایی مانند فارسی باستان و یونانی باستان باقی گذاشته، شناخته شده است.
زبان یونانی کوینه		سده ۴ پ.م تا سده ۳ م	یونانی‌ها	الفبای یونانی	زبان رسمی امپراتوری‌های سلوکی و اشکانی که در اوایل دوره ساسانی نیز در کتیبه‌های سلطنتی به‌کار می‌رفت.
زبان سکایی باستان	-	سده ۷ پ.م	سکاها	نامشخص	مربوط به دوره سلطه سکاها بر مادها.
زبان دیلمی		سده‌های ۹ تا ۱۳ م	دیلمیان	الفبای فارسی	زبان رایج در دیلمستان
زبان شیرازی باستان	-	سده ۶ پ.م تا سده ۱۸ م	مردمان خطه فارس	الفبای فارسی (پس از اسلام)	زبان خواهر فارسی باستان که احتمالاً آخرین بقایای آن در دوره زندیه از بین رفتند.
زبان آذری		سده‌های ۷ تا ۱۷ م	آذری‌ها	الفبای فارسی	زبان رایج سرزمین آذربایجان، پیش از رواج ترکی آذری.
زبان پارتی		پیش از سده ۶ م	مردمان پارت	پهلوی اشکانی کتیبه‌ای	زبان دولتی اشکانیان که در دوره ساسانی، فارسی میانه جایگزین آن شد.
زبان فارسی میانه		سده ۳ پ.م تا سده ۹ م	پارسیان	خط پهلوی	زبان رسمی شاهنشاهی ساسانی که در اوایل دوران اسلامی به فارسی نو فرگشت پیدا کرد.
زبان فارسیهود		سده‌های ۸ تا ۲۰ م	یهودیان ایرانی	خط عبری	مجموعه‌ای از گویش‌های یهودی-ایرانی، برپایه زبان فارسی و با تأثیرپذیری از زبان‌های عبری و آرامی که درنهایت در نوع معمول زبان فارسی مضمحل شد.
زبان‌های آلتایی
زبان مغولی میانه		سده‌های ۱۳ تا ۱۶ م	مغولان	خط اویغوری	از زبان‌های درباری و دولتی در روزگار ایلخانان و جلایریان.
زبان ترکی شرقی		سده‌های ۱۳ تا ۱۶ م	برخی ترک‌ها	خط اویغوری در کنار الفبای فارسی	از زبان‌های دیوانی دوره ایلخانی که به‌عنوان زبان جغتایی، زبان دربار تیموریان به‌حساب می‌آمد.
زبان ترکی عجمی		سده‌های ۱۵ تا ۱۸ م	ترکمانان	الفبای فارسی	شکل آغازین ترکی آذری که زبان ادبی و گفتاری دودمان صفوی بود.