سید محمد تدین

سید محمد تدین بیرجندی (۱۲۶۰–۲۴ آبان ۱۳۳۰)، چهارمین رئیس دانشگاه تهران و از جمله شخصیت‌های برجستهٔ سیاسی و علمی دوران قاجار و پهلوی است که نقش مهمی در دورهٔ بین انقراض سلسله قاجار و آغاز دوران پهلوی داشت. همچنین تدین در طول عمر سیاسی خود در مناصبی همچون رئیس مجلس شورای ملی، وزیر معارف، وزیر خواربار، وزیر فرهنگ و وزیر مشاور دوران پهلوی به خدمت مشغول بود.

سید محمد تدین
چهارمین رئیس دانشگاه تهران
متصدی
شروع به کار ۱۳ آذر ۱۳۲۰
پس از	عیسی صدیق اعلم
پیش از	مصطفی عدل
وزیر مشاور
متصدی
شروع به کار ۱۳۲۱
در زمانِ	محمدرضا شاه پهلوی
نخست‌وزیر	علی سهیلی
وزیر فرهنگ
متصدی
شروع به کار ۱۳۲۰
نخست‌وزیر	محمد علی فروغی
وزیر معارف
متصدی
شروع به کار ۱۳۰۵
نخست‌وزیر	حسن مستوفی
رئیس مجلس شورای ملی
متصدی
شروع به کار ۱۳۰۴
اطلاعات شخصی
زاده	سید محمد بیرجندی ۱۲۶۰ خورشیدی بیرجند،
درگذشت	۲۴ آبان ۱۳۳۰ خورشیدی (۷۰ سال) تهران
ملیت	ایران
اقامتگاه	امامزاده صالح تجریش
شغل	سیاستمدار
مذهب	اسلام، شیعه

زندگی‌نامه

وی در دوران مشروطه جزو مجاهدینی بود که در زمان به توپ بسته شدن مجلس شورای ملی، توسط محمدعلی شاه، به‌طور مسلحانه از مجلس دفاع می‌نمودند. تدین پس از خلع محمدعلی شاه قاجار از قدرت، به حزب دموکرات پیوست و رهبری حزب را به عهده گرفت. بخشی از این حزب که بعدها حزب تجدد را تشکیل داد، در انتخابات پنجم مجلس شورای ملی شرکت نمود و سیدمحمد تدین به عنوان نماینده بیرجند به مجلس راه یافت. وی که عالم برجسته‌ای در زمینه فلسفه، کلام و ادبیات عرب بود، از جمله نمایندگان روحانی مجلس شورای ملی بود که لباس روحانیت را کنار گذاشتند.

تدین که از هواداران رضا خان سردار سپه بود پس از اینکه نایب رئیس مجلس شورای ملی گردید، در تاریخ ۹ آبان ۱۳۰۴، لایحه‌ای را به مجلس ارائه نمود که بر مبنای آن خاندان قاجار از سلطنت خلع گردیده و رضاخان سردار سپه به ریاست حکومت موقت می‌رسید. با تصویب این لایحه توسط نمایندگان، حکومت دویست ساله سلسله قاجار بر ایران به پایان رسید.

سید محمد تدین پس از این واقعه به ریاست مجلس شورای ملی رسید. در سال ۱۳۰۵ در کابینه مستوفی‌الممالک، وزیر معارف گردید. تدین در اواخر حکومت رضا شاه در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، به تدریس مشغول شد. وی همچنین در این دوران مدتی نیز وزیر خواربار بود.

تدین در سال ۱۳۲۰ در کاخ دادگستری تهران، به اتهام دخالت در انتخابات و سوءاستفاده از خواربار محاکمه گردید که در نهایت تبرئه گردید. محاکمه وی از مهم‌ترین محاکمات تاریخ دادگستری ایران است.

تدین که استاد ادبیات عرب در دانشگاه تازه تأسیس تهران بود، در ۱۳ آذر ۱۳۲۰، به عنوان چهارمین رئیس دانشگاه تهران، منصوب گردید. وی پس از شهریور ۱۳۲۰ ابتدا در کابینه فروغی به منصب وزارت فرهنگ ارتقا یافت سپس در سال ۱۳۲۱ در کابینه علی سهیلی، وزیر مشاور شد. سید محمد تدین، همچنین از اعضای اولیه و پیوسته فرهنگستان ایران بود که در سال ۱۳۱۴ تشکیل شد.

مرگ

سید محمد تدین در بعدازظهر جمعه ۲۴ آبان ۱۳۳۰ خورشیدی در سن ۷۰ سالگی در منزل خویش واقع در تجریش درگذشت و در امامزاده صالح تجریش دفن گردید.

تالیفات

سید محمد تدین آثار تألیفی و ترجمه‌ای متعددی دارد از جمله: جامع محمدی؛ نخبةالادب (دو جلد)؛ عربی (پنج جلد)؛ علم‌الاشیاء (شش دوره)؛ حساب (دو جلد)؛ جغرافیا (چهارجلد)؛ تعلیمات مدنی؛ انکشافات جغرافیایی؛ اکتشافات جغرافیایی؛ اصول خطابه شریف، و تاریخ مختصر منطق.