آرمیتا گراوند

آرمیتا گراوند (۱۳ فروردین ۱۳۸۵ – ۶ آبان ۱۴۰۲) شهروند ایرانی بود که در ۹ مهر ۱۴۰۲، پس از حادثه‌ای در متروی تهران بیهوش و در بیمارستان فجر، وابسته به دانشگاه علوم پزشکی ارتش، بستری شد و به کما رفت و پس از ۲۸ روز جان باخت. وی دانش‌آموز کلاس یازدهم هنرستانی در تهران بود.

آرمیتا گراوند
سلفی آرمیتا گراوند
زادهٔ	۱۳ فروردین ۱۳۸۵ کرمانشاه، ایران
درگذشت	۶ آبان ۱۴۰۲ (۱۷ سال) بیمارستان فجر ارتش، تهران، ایران
علت مرگ	مرگ مغزی پس از حادثه‌ای در مترو تهران
محل زندگی	تهران، ایران

اینکه دقیقاً چه اتفاقی برای او در واگن قطار (مترو) افتاده نامشخص است، اما شرایط به این اتهامات دامن زد که مأموران حجاب به او آسیب رسانده باشند. رسانه‌ها و مقامات نظام جمهوری اسلامی مدعی بودند که هیچ گونه برخورد فیزیکی با او صورت نگرفت در حالی که برخی رسانه‌ها از جمله رادیو فردا، گاردین و ایران‌وایر، به نقل از شاهدان عینی گزارش دادند که اندکی بعد از ورود گراوند به ایستگاه متروی میدان شهدا، یکی از زنان حجاب‌بان با او بر سر حجاب اجباری وارد مشاجره شد و با مقاومت گراوند، حجاب‌بان او را هل داد و با برخورد سرش به ستون فلزی، بیهوش شد.

زندگی

آرمیتا گراوند در ۱۳ فروردین ۱۳۸۵ در کرمانشاه به دنیا آمد. او تنها یک خواهر بزرگ‌تر از خود دارد و خانواده‌اش اهل روستای سرطرهان کوهدشت در استان لرستان هستند که به گفته یکی از نزدیکان از ابتدای دهه ۱۳۸۰ خورشیدی به تهران مهاجرت کردند. وی دانش‌آموز کلاس یازدهم هنرستان دولتی عروه‌الوثقی در منطقه ۱۱ تهران بود.

آرمیتا ورزشکار حرفه‌ای تکواندو بود و از سال ۱۳۹۲ به‌صورت حرفه این ورزش را آغاز کرد و دان ۳ این ورزش رزمی را دارد. او عضو تیم تکواندوی «آناهید رزم» در تهران بود و بر اساس اطلاعاتی که دربارهٔ او وجود دارد، دارای کمربند «پوم یک» است.

آرمیتا به فرهنگ کره‌ای نیز علاقه داشته و طرفدار گروه موسیقی کره‌ای بی‌تی‌اس است. او چهره جیمین، یکی از اعضای اصلی بی‌تی‌اس را نقاشی و استوری کرده‌است و از مدل لباس پوشیدن و موهای جیمین و جونگ‌کوک تقلید می‌کرد.

حادثه مترو

فرزاد صیفی‌کاران	توییتر
@FSeifikaran

طبق اخباری که بدستم رسیده یک دختر دبیرستانی را امشب به بیمارستان فجر نیرو هوایی بردن که همراه با دوستانش در مترو مقنعه نداشته و مامورها به او‌ن‌ها گیر میدن و دختر را هُل می‌دهند و سرش به آهنی برخورد می‌کند و بیهوش می‌شود. فعلا گویا اجازه نمی‌دهند کسی در بیمارستان به او نزدیک شود.

۱ اکتبر ۲۰۲۳

یکشنبه ۹ مهر ۱۴۰۲، خبر بیهوش شدن آرمیتا گراوند در متروی تهران برای اولین بار منتشر شد. فرزاد صیفی‌کاران، روزنامه‌نگار رادیو زمانه اولین بار ماجرای آرمیتا را گزارش کرد. اینکه دقیقاً چه اتفاقی برای آرمیتا در واگن قطار افتاده نامشخص است، اما شرایط به این اتهامات دامن زده‌است که مأموران حجاب به او آسیب رسانده باشند.

بر اساس گزارش‌های غیررسمی، یک دختر نوجوان به همراه دوستانش، در حالی که حجاب اجباری بر سر نداشت، در ایستگاه متروی میدان شهدا وارد واگن شده و در پی هل دادن مأموران، سرش به ستون فلزی واگن برخورد کرده و بیهوش شده‌است. این گزارش بعداً توسط رادیو فردا، گاردین و ایران‌وایر به نقل از شاهدان عینی بازنشر شده‌است.

جمهوری اسلامی سعی داشته «بیهوش» شدن آرمیتا را نتیجه «افت فشار خون» اعلام کند، اما این روایت به دلیل محدود کردن خانواده او برای عدم اطلاع‌رسانی و جلوگیری از ورود روزنامه‌نگاران مستقل برای پیگیری این موضوع، افکار عمومی را قانع نکرد. همچنین به انتشار تصاویر بیرون از واگن اکتفا شده و ویدیوی ضبط شده توسط دوربین‌های داخل واگن پخش نشده‌است.

تصاویر دوربین‌های مداربسته

رسانه‌های حکومتی در ایران تاکنون چند ویدیوی کوتاه منتشر کرده‌اند تا از زوایای مختلف حادثه رخ داده را تشریح کنند. بخش‌هایی از این ویدئوها ویرایش و حذف شده‌است و نشان نمی‌دهد چه چیزی ممکن است داخل مترو باعث زمین‌خوردن او شده‌باشد.

در یکی از این ویدئوها، دختری بدون روسری وارد ایستگاه شده و از گیت عبور می‌کند، سپس به سوپرمارکت رفته و خرید می‌کند و در نهایت سوار واگن مترو می‌شود و چند ثانیه بعد به زمین می‌افتد و دوستانش او را بیرون می‌کشند. عفو بین‌الملل این ویدیو را بررسی کرده و دریافته است که فیلم در چهار بخش ویرایش شده و تعداد فریم‌ها افزایش یافته‌است. همچنین بر اساس ساعت نشان‌دهنده زمان ویدیو، ۳ دقیقه و ۱۶ ثانیه از ویدیو بریده شده‌است.

تصاویر تقطیع شده دوربین‌های مداربسته مترو که توسط رسانه‌های حکومت به صورت قطره چکانی منتشر شد، همه حقیقت را نمی‌گویند. به ویژه که گفته شد واگن قطار دوربین مداربسته نداشته و به ادعای مقام‌های جمهوری اسلامی از لحظه اصلی که «بیهوش» شدن آرمیتا است، تصویری ثبت نشده‌است. ادعایی که تردیدهای زیادی نسبت به آن وجود دارد.

به ادعای رسانه‌های حکومتی «قطار ۱۳۴ که حامل دختر دانش‌آموز بیهوش شده بوده، از سری ۱۰۰ و فاقد دوربین بوده‌است.» اما در مقابل، تعدادی از کاربران شبکه‌های اجتماعی با مقایسه تصویر قطارهای سری ۱۰۰ با قطاری که در ویدیوها منتشر شده، مدعی شده‌اند که قطاری که روز حادثه فعال بوده از سری ۱۱۰ بوده و دارای دوربین مداربسته داخلی است. شماری از رسانه‌ها در ایران از جمله خبرگزاری مهر و روزنامه شرق تصاویری از «واگنی که او سوارش شده بود»، منتشر کرده‌اند و گزارش داده‌اند که این واگن «فاقد دوربین است».

گزارش ایرنا

یک روز بعد از حادثه، خبرگزاری ایرنا مصاحبه‌ای با مسعود درستی، مدیر عامل بهره‌برداری مترو تهران انجام داد که گفته‌است این دختر ۱۶ ساله «به دلیل افت فشار خون، تعادل خود را از دست داده و زمین‌خورده‌است». مدیر عامل مترو تهران تأکید کرد که همه «دوربین‌های مداربسته بازبینی شده و هیچ درگیری ثبت و ضبط نشده» است.

خبرگزاری ایرنا همچنین تصاویر مربوط به دوربین‌های مداربسته از لحظه ورود این دختر دانش‌آموز و دوستانش را که مقنعه به سر نداشتند منتشر کرد. لحظاتی بعد از سوار شدن به قطار مترو یکی از آنها به زمین‌خورد و سپس با کمک دوستان و یکی دیگر از مسافران به روی سکو منتقل شد. تصاویر دوربین‌های مداربسته از لحظه ورود این سه دانش‌آموز به ایستگاه مترو شهدا و قبل از ورود به قطار منتشر نشده‌است.

ایرنا همچنین ویدیویی از والدین آرمیتا منتشر کرد که به تعبیر برخی کاربران رسانه‌های اجتماعی و گروه‌های حقوق بشر «اعتراف اجباری» است. آنها در حالی که مضطرب به نظر می‌رسند، با تردید از «افت فشار» و «اصابت سر دخترشان به لبه قطار» گفتند.

ایرنا در گزارش‌هایش هیچ اسمی از آرمیتا گراوند و والدین او نیاورده و او را «دانش‌آموز بستری شده» معرفی می‌کند. پس از گذشت دو روز از حادثه، هه‌نگاو هویت او را «آرمیتا گراوند» اعلام کرد و رسانه‌های دولتی ایران روز چهارشنبه ۱۲ مهر برای اولین بار از این دختر به عنوان «آرمیتا گراوند» نام بردند.

گزارش صدا و سیما

۱۲ مهر، صدا و سیما، تلویزیون دولتی ایران، در گزارشی تصاویر تازه‌ای از ایستگاه شهدا منتشر کرد که شامل تصویری از داخل واگن که حادثه در آن رخ داد نیست. در این ویدئوهای مداربسته آرمیتا گراوند روسری یا مقنعه به سر ندارد.

این گزارش می‌گوید که «ساعت هفت و هشت دقیقه صبح آرمیتا با دوستانش سوار مترو می‌شود، و پس از چهار ثانیه سرش گیج می‌رود و به عقب برمی‌گردد و به لبه مترو می‌خورد.» این گزارش همچنین می‌گوید که «در پرونده پزشکی او علت بیهوشی افت فشار عنوان شده‌است.»

صداوسیما در این گزارش همچنین صحبت‌های دو دختر که صورت آنها تار شده و می‌گویند دوستان آرمیتا گراوند هستند را پخش کرد. این دو دختر می‌گویند که آرمیتا به محض ورود به واگن مترو «ناگهان از پشت افتاد و سرش محکم برخورد کرد به (فاصله میان) سکو و درِ مترو».

گزارش گاردین

۱۳ مهر، دو شاهد عینی در گفتگو با روزنامه گاردین «ضرب و شتم» آرمیتا گراوند «بر سر حجاب» را تأیید کردند. در ابتدای سال ۱۴۰۲، علیرضا زاکانی، شهردار تهران، اعلام کرده بود که در ایستگاه‌های مترو تهران یگان حفاظت شهرداری برای کار «ایجابیِ سنگین» مستقر کرده تا با شهروندانی که از نظرشان مشکل داشته باشند برخورد و از ورود آنها به مترو جلوگیری کنند.

به گفته یکی از شاهدان عینی، آرمیتا به هنگام ورود به واگن مترو با تذکرات یک حجاب‌بان زن روبه‌رو می‌شود و این زن به دلیل آن که آرمیتا روسری نداشته با او مشاجره می‌کند. به گفته این شاهد عینی «زن چادری فریاد زد که چرا حجاب نداری؟» و آرمیتا در پاسخ گفت: «آیا من به تو می‌گویم چرا چادرت را برنمی‌داری»؟

به نوشته گاردین به نقل از این شاهد عینی، این درگیری لفظی بعداً به خشونت کشیده شد و حجاب‌بان زن، با حمله به آرمیتا او را به شدت هل داده‌است. گزارش گاردین به نقل از یک شاهد عینی دیگر هم حاکی است که «آرمیتا هنوز بعد از زمین‌خوردن همچنان به‌هوش بوده‌است.» این شاهد عینی همچنین به گاردین می‌گوید «همان زن حجاب‌بان، وقتی اورژانس تهران آرمیتا را به بیمارستان منتقل می‌کرد در کنار در آمبولانس ایستاده بود.»

بیمارستان

آرمیتا پس از بیهوشی به بیمارستان فجر نیروی هوایی منتقل شد. جو اطراف بیمارستان پس از بستری شدن آرمیتا در آن امنیتی شده بود و پوشش خبری رسمی این واقعه تحت تدابیر شدید امنیتی تنها در انحصار ایرنا قرار گرفت. در این شرایط مریم لطفی، خبرنگار شرق که برای کسب خبر به بیمارستان فجر نیروی هوایی رفته بود، برای ساعاتی بازداشت شد.

به دلیل دسترسی نداشتن خبرنگاران مستقل به بیمارستان محل بستری آرمیتا، اطلاعاتی مستندی از وضعیت سلامتی او وجود نداشت، اما وبگاه ایران‌وایر به نقل از منابع خود گزارش کرد که او در وضعیت کما است و روزنامه اینترنتی فراز دیلی نیز در خبری که پس از چند ساعت از وبگاهش حذف کرد به نقل از پدر آرمیتا گراوند نوشته بود که او در کما است. اولین مرتبه وبگاه هه‌نگاو گزارش کرد که آرمیتا در کما است. طی مدتی که گراوند در کما به سر می‌برد، گزارش‌های ضد و نقیضی دربارهٔ او منتشر شد.

انتشار تصویری از آرمیتا گراوند در بخش مراقبت‌های ویژه بیمارستان فجر تهران در شبکه‌ها اجتماعی سبب شد که فشار بر خانواده او دوچندان شود و مأموران گوشی‌های همراه اعضای خانواده آرمیتا را که همچنان در کما به سر می‌برد به ظن ارسال تصویر، ضبط کنند. همچنین به گزارش شورای هماهنگی تشکل‌های صنفی فرهنگیان ایران، معلمان آرمیتا توسط رئیس حراست وزارت آموزش و پرورش تهدید شدند که از انتشار هرگونه خبر یا عکسی از او خودداری کنند.

۱۲ مهر، رادیو فردا از یک منبع مطلع در بیمارستان کسب اطلاع می‌کند که آرمیتا دچار «خونریزی مغزی و خونریزی در جمجمه» شده و «دلیل افت فشار و بیهوشی او همین مسئله است». بر اساس این گزارش، آرمیتا «همچنان در کُما به‌سر می‌برد»، اما در مورد علت به کما رفتن او به‌طور شفاف اطلاع‌رسانی نمی‌شود.

هه‌نگاو، عصر روز چهارشنبه ۱۲ مهر گزارش کرد شهین احمدی، مادر آرمیتا، در محوطه بیمارستان فجر تهران «بازداشت و به مکان نامعلومی منتقل» شده‌است. هم‌زمان خبرگزاری تسنیم، نزدیک به سپاه پاسداران، خبر بازداشت مادر آرمیتا گراوند را تکذیب کرد.

خبرگزاری برنا در ۱۹ مهر گزارش کرد به‌رغم تلاش‌های مستمر کادر پزشکی بیمارستان فجر، علائم حیاتی نسبتاً پایدار آرمیتا گراوند طی چند روز گذشته تغییر یافته و تاحدودی به وخامت گراییده‌است. ۳۰ مهرماه، خبرگزاری برنا از مرگ مغزی آرمیتا خبر داد. یک روز بعد دو منبع از نزدیکان آرمیتا، به نقل از منابع پزشکی در بیمارستان فجر تهران گزارش‌ها در مورد «مرگ مغزی» او را رد کردند.

واکنش‌ها

این حادثه و توضیحات ضد و نقیض پیرامون آن، شباهت‌هایی به وقایع قبل از کشته‌شدن مهسا امینی دارد که به دلیل رعایت نکردن حجاب اجباری دستگیر شده بود. از زمان رسانه‌ای شدن وضعیت آرمیتا تمامی رسانه‌های حکومتی نظام جمهوری اسلامی به صورت سازمان‌یافته و با متنی یکسان ضرب و شتم او را تکذیب و مقامات حکومتی نیز مدعی شدند که هیچ‌گونه برخورد فیزیکی صورت نگرفته‌است.

چند رسانه غیردولتی در ایران از پیگیری وضعیت آرمیتا و انتشار گزارش دربارهٔ او منع شدند. روزنامه هم‌میهن با اشاره به «بی‌اعتباری» رسانه‌های دولتی نوشته‌است که با فرض صحت روایت «افت فشار» آرمیتا گراوند، «سؤال اینجاست که چرا این روایت مورد پذیرش گروهی از مردم قرار نگرفته و مسئله درگیری او با حجاب‌بان‌های درون مترو مطرح شده‌است؟»

وبگاه دیده‌بان ایران گزارش داده‌است که نیروهای انتظامات شهرداری تهران موسوم به حجاب‌بان از دوشنبه ۱۰ مهر در تقریباً هیچ‌کدام از ایستگاه‌های مترو تهران حضور نداشته‌اند. شهرداری تهران از اواسط مرداد ۱۴۰۲ تعدادی نیرو را به عنوان حجاب‌بان در مترو استخدام کرده بود.

بیهوش‌شدن و به کُما رفتن آرمیتا، واکنش‌های بین‌المللی زیادی به‌دنبال داشته و برخی از مقامات سیاسی دربارهٔ این موضوع واکنش نشان دادند. در مقابل ناصر کنعانی، سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی، این واکنش‌ها را «مداخله» در امور داخلی کشورش عنوان کرد.

گاردین در گزارشی به تردیدهای افکار عمومی و امکان تکرار فاجعه ژینا (مهسا) امینی پرداخت. تلگراف، ای‌بی‌سی نیوز، بیلد، اشپیگل و ان‌تی‌وی رسانه‌های دیگری هستند که به این موضوع پرداختند.

رضا پهلوی در توییتی نسبت به این اتفاق نوشت: «در حالی که ملت ایران همچنان داغدار و دادخواه قتل #مهسا_امینی است، خبر به کما رفتن #آرمیتا_گراوند به دست اوباش حجاب‌بان جمهوری اسلامی تأیید دگرباره‌ای‌ست بر اینکه با وجود این رژیم ضدایرانی، جان فرزندان ایران هر روز و هر لحظه در خطر است.»

آنالِنا بِربوک وزیر خارجه آلمان، ضمن غیرقابل تحمل خواندن رفتار جمهوری اسلامی، در توییتی نوشت: «جای والدین آرمیتا گراوند روبروی دوربین نیست، آن‌ها حق دارند بر بالین دخترشان حاضر باشند.» ملانی جولی، وزیر خارجه کانادا، گفته‌است که جمهوری اسلامی همچنان به «ظلم و خودکامگی» و بی‌توجهی به شهروندان خود ادامه می‌دهد.

سازمان حقوق بشر ایران خواستار تحقیق مستقل درخصوص اتفاقاتی شد که به آسیب‌دیدگی این دختر ۱۶ ساله منجر شده‌است. عفو بین‌الملل با اشاره به تلاش جمهوری اسلامی در سرپوش‌گذاشتن بر حقایق پیرامون شرایط آرمیتا گراوند، خواستار بررسی وضعیت از سوی یک هیئت مستقل بین‌المللی شد. همزمان کمیته حقیقت‌یاب سازمان ملل در مورد سرکوب معترضان در ایران اعلام کرد در مورد آرمیتا گراوند تحقیق می‌کند.

جان باختن

آرمیتا گراوند در ۶ آبان ۱۴۰۲ و پس از ۲۸ روز بستری در بخش مراقبت‌های ویژه بیمارستان فجر جان باخت. خبر جان باختن او را ایرنا، خبرگزاری رسمی دولت ایران اعلام کرد. به فاصله کوتاهی بعد از انتشار خبر درگذشت آرمیتا گراوند، نام او به ترند اول توییتر تبدیل شد و واکنش بسیاری از شخصیت‌های سیاست، فرهنگ و هنر و فعالان مدنی را در پی داشت.

به گزارش خبرگزاری ایرنا «بر اساس نظریهٔ رسمی پزشکان، آرمیتا گراوند پس از افت ناگهانی فشار خون، دچار سقوط، ضربه به مغز و به دنبال آن تشنج مداوم، کاهش اکسیژن‌رسانی مغزی و اِدم مغزی شده‌است». فعالان حقوق بشر او را قربانی درگیری با پلیس حجاب جمهوری اسلامی می‌دانند. این فعالان، پلیس حجاب در ایران را متهم کردند با ضرب و جرح او، باعث به کما رفتن او شدند.

شهرهای مختلف ایران، از جمله تهران، کرج و شیراز شامگاه شنبه ششم آبان، پس از انتشار خبر جان‌باختن آرمیتا گراوند، شاهد شعارهای شبانه ضدحکومتی چون «آرمیتای گراوند، راهت ادامه دارد»، «مرگ بر حکومت بچه‌کش»، «می‌کشم، می‌کشم، هر آنکه خواهرم کشت» و «تجاوز، جنایت، مرگ بر این ولایت»، «مرگ بر جمهوری اسلامی»، «مرگ بر خامنه‌ای ضحاک»، «مرگ بر اصل ولایت فقیه» و «خامنه‌ای ضحاک، می‌کشیمت زیر خاک»، «زن، زندگی، آزادی» و «مرگ بر دیکتاتور» بود.

جستارهای وابسته

• نقض حقوق بشر توسط جمهوری اسلامی ایران
• نقض حقوق زنان در جمهوری اسلامی ایران
• سانسور در ایران

پیوند به بیرون

• اولین روایت‌هایی که از ماجرای بیهوش شدن آرمیتا گراوند در متروی تهران بیرون آمد، چه بود؟
• آرمیتا از زاویه دیگر