ویکی‌پدیا

کتامین

یک نوع داروی بیهوشی

کتامین (به انگلیسی: Ketamine) یک داروی تجویزی است که عمدتاً برای القاء و حفظ بیهوشی استفاده می‌شود.[۱۹] این دارو بیهوشی تجربه‌ای را القاء می‌کند که حالتی شبیه خلسه را در مصرف‌کننده ایجاد می‌کند که باعث تسکین درد، آرام‌بخشی و یادزدودگی می‌شود.[۲۰] کتامین برای اولین بار در سال ۱۹۶۲ ساخته شد و برای استفاده در ایالات متحده آمریکا در سال ۱۹۷۰ تایید شد و مورد استفاده بالینی قرار گرفت.[۲۱] کتامین به طور منظم بر روی سگ‌ها و اسب‌ها استفاده می‌شد و به طور گسترده برای بیهوشی جراحی در جنگ ویتنام استفاده می‌شد.[۲۲] حفظ تنفس و رفلکس‌های راه هوایی، تحریک عملکرد قلب با افزایش فشار خون و اتساع متوسط برونش، از ویژگی‌های متفاوت بیهوشی با این دارو هستند.[۲۰] در دوزهای کمتر و استفاده‌های زیر بیهوشی، کتامین یک عامل امیدوارکننده برای کاهش درد و افسردگی است.[۲۳] با این حال، اثر یک بار مصرف ضدافسردگی کتامین، به مرور زمان از بین می‌رود و اثرات استفاده مکرر از این دارو به اندازه کافی مورد مطالعه قرار نگرفته‌است.[۲۴][۲۵][۲۶] کتامین همچنین به عنوان یک داروی تفریحی، هم به صورت پودر و هم به صورت مایع استفاده می‌شود که اغلب به دلیل اثرات توهم‌زا و منفک کننده به آن «Special K» می‌گویند.[۲۷] این دارو در فهرست داروهای ضروری سازمان جهانی بهداشت قرار دارد[۲۸] و همچنین به عنوان یک داروی ژنریک در دسترس است.[۲۹]

کتامین
(S)-Ketamine ball-and-stick model
داده‌های بالینی
نام‌های تجاریکتالر
نام‌های دیگرCI-581; CL-369; CM-52372-2[۱]
AHFS/Drugs.commonograph
داده‌ها
رده‌بندی داروهای
بارداری
اعتیادآوریکم-متوسط[۳]
                                                      
روش مصرف داروهمه[۴][۵][۶][۷]
گروه داروییآنتاگونیست NMDA، بیهوش‌کننده عمومی، منفک کننده، ضد درد، داروهای ضدافسردگی
کد ATC
وضعیت قانونی
وضعیت قانونی
داده‌های فارماکوکینتیک
زیست فراهمی
پیوند پروتئینی۲۳ تا ۴۷٪.[۱۲]
متابولیسمکبد، روده (خوراکی):[۶][۱۶][۱۷]
متابولیت‌ها
اثر دارو
  • تزریق وریدی: ثانیه[۱۳]
  • تزریق عضلانی: ۱-۵ دقیقه[۱۳][۱۴]
  • تزریق زیرجلدی: ۱۵–۳۰ دقیقه[۱۴]
  • دمیدن: ۵–۱۰ دقیقه[۱۳]
  • از دهان: ۱۵–۳۰ دقیقه[۱۳][۱۴]
نیمه‌عمر حذف
  • کتامین: ۲٫۵–۳ ساعت[۱۳][۶]
  • نورکتامین: ۱۲ ساعت[۱۴]
مدت زمان اثر
  • تزریق عضلانی: ۰٫۵–۲ ساعت[۱۴]
  • دمیدن: ۴۵–۶۰ دقیقه[۱۳]
  • از دهان: ۱–۶+ ساعت[۱۳][۱۴]
دفع
شناسه‌ها
  • (RS)-2-(2-Chlorophenyl)-2-(methylamino)cyclohexanone
شمارهٔ سی‌ای‌اس
  • ۶۷۴۰-۸۸-۱ ✔Y
  • as HCl: ۱۸۶۷-۶۶-۹ ✔Y
پاب‌کم CID
IUPHAR/BPS
دراگ‌بنک
کم‌اسپایدر
UNII
KEGG
ChEBI
ChEMBL
CompTox Dashboard (EPA)
ECHA InfoCard100.027.095 ویرایش در ویکی‌داده
داده‌های فیزیکی و شیمیایی
فرمول شیمیاییC13H16ClNO
جرم مولی۲۳۷٫۷۳ g·mol−1
مدل سه بعدی (جی‌مول)
دست‌سانی مخلوط راسمیک:[۱۳]
نقطه ذوب۹۲[۱۸] درجه سلسیوس (۱۹۸ درجه فارنهایت)
  • Clc1ccccc1C2(NC)CCCCC2=O
  • InChI=1S/C13H16ClNO/c1-15-13(9-5-4-8-12(13)16)10-6-2-3-7-11(10)14/h2-3,6-7,15H,4-5,8-9H2,1H3 ✔Y
  • Key:YQEZLKZALYSWHR-UHFFFAOYSA-N ✔Y
  (صحت‌سنجی)

مصارف پزشکی ویرایش

 
۵۰۰ میلی‌گرم هیدروکلرید کتامین

بیهوشی ویرایش

از کتامین برای جراحی های کوتاهی که نیازی به شل بودن عضلات نیست، استفاده می‌شود.[۳۰] تاثیر کتامین بر روی گردش خون و سیستم تنفسی با دیگر داروهای بیهوشی متفاوت است. این دارو تنفس را بسیار کمتر از سایر داروهای بیهوشی در دسترس، سرکوب می‌کند.[۳۱] هنگامی که از کتامین در دوزهای بیهوشی استفاده می‌شود، معمولاً به جای کاهش فشار خون، سیستم گردش خون را تحریک می‌کند.[۳۲] در مصرف کتامین، رفلکس های محافظ راه هوایی از کار نمی‌افتند[۳۳] و گاهی اوقات می توان بیهوشی کتامین را بدون اقدامات محافظتی برای راه‌های هوایی انجام داد.[۳۰] اثرات سایکوتومیمتیک، پذیرش کتامین را محدود می‌کند. با این حال، لاموتریژین[۳۴] و نیمودیپین[۳۵] اثرات سایکوتومیمتیک را کاهش می‌دهند و می‌توانند با مصرف بنزودیازپین‌ها یا پروپوفول نیز خنثی شوند.[۳۶]

کتامین معمولاً برای بیمارانی با آسیب‌دیدگی شدید استفاده می‌شود و به نظر می‌رسد برای این گروه از بیماران بی‌خطر باشد.[۳۷] کتامین به طور گسترده برای جراحی‌های اضطراری در شرایط صحرایی و در مناطق جنگی استفاده شده است[۳۸] (به عنوان مثال در جنگ ویتنام).[۳۹] یک دستورالعمل جراحی پزشکی در سال ۲۰۱۱ از استفاده کتامین به عنوان یک آرام‌بخش در طب اورژانس، به‌ویژه در حین رویه‌های فیزیکی دردناک، پشتیبانی می‌کند. [۲۰] همچنین کتامین یک انتخاب برای افرادی است که در شوک تروماتیک در معرض خطر فشار خون پایین هستند.[۴۰] فشار خون پایین در افرادی که آسیب‌دیدگی شدید به سر دارند مضر است[۴۱] و احتمال کمی وجود دارد که کتامین باعث کاهش فشار خون شود و در بعضی مواقع حتی می‌تواند از آن جلوگیری کند.[۴۲][۴۳]

به دلیل خاصیت گشاد کنندگی برونش کتامین، می‌توان از آن برای بیهوشی در افراد مبتلا به آسم یا بیماری مزمن انسدادی ریه استفاده کرد.[۳۸][۳۶][۴۴]

درد ویرایش

تزریق کتامین برای درمان دردهای شدید در اورژانس و در دوره بعد از عمل در افراد دارای «درد مقاوم به درمان» استفاده می‌شود. دوزهایی که برای درمان درد استفاده می‌شوند، کمتر از دوزهای مورد استفاده برای بیهوشی هستند؛ که معمولاً به آنها «دوزهای زیر بیهوشی» می‌گویند. کتامین همراه با مرفین یا به تنهایی، میزان مصرف مرفین، سطح درد، حالت تهوع و استفراغ را پس از جراحی کاهش می‌دهد. کتامین به احتمال زیاد برای بیماران جراحی، زمانی که درد شدید بعد از عمل انتظار می‌رود یا بیمارانی که به مواد افیونی متحمل می‌شوند، بسیار مؤثر است.[۴۵][۴۶]

کتامین به دلیل اثربخشی و خطر کم نفس‌تنگی (Respiratory Depression)، به‌ویژه در شرایط قبل از بیمارستان، مفید است.[۴۷] کتامین در بخش اورژانس بیمارستان برای مدیریت و کنترل دردهای حاد و دردهای رویه‌ای، اثری مشابه با مواد افیونی دارد.[۴۸] همچنین ممکن است از پردردی ناشی از مواد افیونی[۴۹][۵۰] و لرز بعد از بیهوشی جلوگیری کند.[۵۱]

کتامین برای دردهای مزمن (به ویژه در دردهای عصبی)، به عنوان یک مسکن داخل وریدی استفاده می‌شود.[۵۲] این مزیت اضافی برای حساس‌شدگی ستون فقرات یا پدیده‌های باد کردن با درد مزمن است.[۵۳] تزریق کتامین باعث تسکین دردهای کوتاه‌مدت عصبی، درد بعد از آسیب‌دیدگی ستون فقرات، فیبرومیالژیا و سندرم درد منطقه‌ای پیچیده (CRPS) در آزمایش‌های بالینی متعدد شد.[۵۲] با این حال، دستورالعمل‌های اجماع ۲۰۱۸ در مورد مصرف کتامین برای درد مزمن، به طور کلی به این نتیجه رسیدند که: «شواهد ضعیف» به نفع استفاده از کتامین برای دردهای آسیب‌دیدگی ستون فقرات، «شواهد متوسط» ​​به نفع کتامین برای CRPS و «شواهد ضعیف» برای استفاده از کتامین در دردهای عصبی مختلط، فیبرومیالژیا و درد سرطان وجود دارد.[۵۲]

افسردگی ویرایش

اگرچه اثر کتامین گذرا است، ولی یک داروی ضدافسردگی قوی و سریع‌الاثر محسوب می‌شود.[۵۴] انفوزیون داخل وریدی کتامین در «افسردگی مقاوم»، باعث رسیدن به خلق و خوی بهبود یافته، طی ۴ ساعت و رسیدن به اوج آن در ۲۴ ساعت می‌شود.[۲۳][۵۵] یک دوز وریدی کتامین منجر به نرخ پاسخی بیش از ۶۰ درصد در ۴٫۵ ساعت اول پس از تزریق دوز (با اثر پایدار پس از ۲۴ ساعت) و بیش از ۴۰ درصد پس از ۷ روز می‌شود.[۵۶] اگرچه تنها چند مطالعه مقدماتی برای مقدار دوز بهینه وجود دارد، شواهد نشان می‌دهد که دوز ۰٫۵ میلی‌گرم بر کیلوگرم، طی ۴۰ دقیقه نتیجه مطلوبی را نشان می‌دهد.[۵۷] اثر ضد افسردگی کتامین در روز هفتم کاهش میابد و در بیشتر افراد در عرض ۱۰ روز عود می‌کند، اگرچه برای اقلیت قابل توجهی، بهبود ممکن است ۳۰ روز یا حتی بیشتر طول بکشد.[۵۵][۵۸][۵۶][۵۹] چالش اصلی درمان کتامین برای افسردگی زمانی است که اثر ضد افسردگی منقضی می‌شود. به نظر می‌رسد درمان نگهدارنده با کتامین (از یک‌بار در دو هفته تا دوبار در هفته) گزینه امیدوارکننده‌ای باشد، ولی شواهد برای توصیه قطعی آن کافی نیست.[۵۵][۵۸][۶۰] کتامین ممکن است افکار خودکشی را تا سه روز پس از تزریق کاهش دهد.[۶۱]

کتامین برای استفاده به عنوان یک داروی ضد افسردگی تایید نشده‌است، اما شبکه کانادایی برای درمان خلق‌وخو و اضطراب (CANMAT) آن را به عنوان یک درمان خط سوم برای افسردگی توصیه می‌کند.[۵۸] یکی از انانتیومر های کتامین، اسکتامین است که از آن به‌عنوان اسپری بینی برای «افسردگی مقاوم به درمان» در ایالات متحده آمریکا و جاهای دیگر استفاده می‌شود. یک فراتحلیل مقایسه‌ای کارآزمایی‌های بالینی نشان می‌دهد که اثربخشی کتامین داخل وریدی نسبت به اسکیتامین داخل بینی، پاسخ کلی و میزان بهبودی بیشتر و تعداد ترک تحصیلی‌های کمتری دارد.[۶۲] کتامین ممکن است برای افسردگی دوقطبی مؤثر باشد، اما اطلاعات مبنی‌بر استفاده از آن برای این نوع افسردگی کم است.[۶۳]

تجربه نزدیک به مرگ ویرایش

اکثر افرادی که توانسته‌اند رویاهای خود را در حین بیهوشی به‌خاطر بسپارند، تجربه نزدیک به مرگ (NDE) را گزارش می‌دهند.[۶۴] کتامین می‌تواند ویژگی‌هایی را که معمولاً با NDEها مرتبط هستند را بازتولید کند.[۶۵] یک مطالعه در مقیاس بزرگ در سال ۲۰۱۹ نشان داد که گزارش‌های مکتوب تجربیات کتامین در مقایسه با سایر گزارش‌های مکتوب تجربیات دارویی، شباهت زیادی به گزارش‌های مکتوب NDE دارند.[۶۶]

تشنج ویرایش

کتامین گاهی اوقات در درمان وضعیت‌های صرعی که به اندازه کافی به درمان‌های استاندارد پاسخ نمی‌دهد، استفاده می شود. البته شواهد محدودی به نفع درمان صرع توسط کتامین وجود دارد.[۶۷][۶۸]

منع مصرف ویرایش

موارد اصلی منع مصرف از کتامین :[۵۲][۴۵]

شیمی ویرایش

سنتز ویرایش

۲-کلروبنزونیتریل با واکنشگر گرینیارد سیکلوپنتیل منیزیم برومید واکنش داده و (۲-کلروفنیل)(سیکلوپنتیل)متانون به وجود میاید. سپس با استفاده از برم، برمینه می‌شود تا بروموکتون مربوطه را تشکیل دهد، سپس با متیل آمین در یک محلول آبی واکنش داده و مشتق متیلیمینو، ۱-(۲-کلرو-نیتروژن-متیل بنزیمیدویل)سیکلوپنتانول را با هیدرولیز اتم برم سوم تشکیل می‌دهد. سپس این حد واسط نهایی در دکالین یا حلال مناسب دیگری با جوش بالا حرارت داده می‌شود، که بر اساس آن یک بازآرایی انبساط حلقه رخ می‌دهد و کتامین تشکیل می‌شود.

 
تهیه کتامین.[۶۹]

ساختار ویرایش

 
(S)-کتامین
 
(R)-کتامین

در ساختار شیمیایی، کتامین یک مشتق از آریل سیکلوهگزیل آمین است. کتامین یک ترکیب دست‌سان است. انانتیومر فعال تر، اسکتامین (S-ketamine)، همچنین برای استفاده پزشکی با نام تجاری «Ketanest S» در دسترس است،[۷۰] در حالی که انانتیومر کمتر فعال، آرکتامین (R-ketamine)، هرگز به عنوان یک داروی انانتیوپیور برای استفاده بالینی به بازار عرضه نشده است. در حالی که «اس-کتامین» به عنوان یک مسکن و بی‌حس کننده از طریق آنتاگونیسم گیرنده NMDA موثرتر است، آرکتامین اثرات طولانی تری به عنوان یک ضد افسردگی ایجاد می‌کند.

چرخش نوری یک انانتیومر معین کتامین می‌تواند بین نمک‌های آن و شکل پایه آزاد متفاوت باشد. شکل پایه آزاد اس-کتامین چرخش دکسترو را نشان می‌دهد و بنابراین با (اس)-(+)-کتامین برچسب گذاری شده است. با این حال، نمک هیدروکلرید آن چرخش سمت چپ را نشان می‌دهد و بنابراین (اس)-(-)-کتامین هیدروکلرید برچسب گذاری می‌شود.[۷۱]

تشخیص ویرایش

کتامین ممکن است در خون یا پلاسما اندازه‌گیری شود تا تشخیص مسمومیت در افراد بستری در بیمارستان تایید شود. غلظت کتامین در خون یا پلاسما معمولاً در افرادی که دارو را به صورت درمانی (در طول بیهوشی عمومی) دریافت می‌کنند، در محدوده ۰٫۵-۵٫۰ میلی گرم در لیتر، در کسانی که به دلیل اختلال در رانندگی دستگیر شده‌اند، ۱-۲ میلی گرم در لیتر و در قربانیان ۳-۲۰ میلی گرم در لیتر است. ادرار معمولاً نمونه ارجح برای اهداف نظارت بر مصرف معمول دارو است. وجود نورکتامین، یک متابولیت فعال دارویی، برای تایید مصرف کتامین مفید است.[۷۲][۷۳][۷۴]

تاریخچه ویرایش

کتامین اولین بار در سال ۱۹۶۲ توسط کالوین ال. استیونز، استاد شیمی در دانشگاه ایالتی وین و مشاور پارک دیویس، سنتز شد و با کد توسعه‌ای «CI-581» شناخته می‌شد. پس از تحقیقات بالینی امیدوارکننده‌ای که بر روی حیوانات انجام شده بود، کتامین در سال ۱۹۶۴ بر زندانیان انسانی آزمایش شد.[۲۲] این تحقیقات نشان داد که مدت زمان کوتاه اثر کتامین و کاهش سمیت رفتاری آن را به عنوان یک داروی بیهوشی نسبت به فن‌سیکلیدین (PCP) انتخابی مطلوب کرده است.[۷۵] محققان قرار بود وضعیت بیهوشی کتامین را «رویایی» بنامند، اما پارک دیویس این نام را دوست نداشت.

کشف اثر ضد افسردگی کتامین در سال ۲۰۰۰،[۷۶] به عنوان تنها پیشرفت مهم در درمان افسردگی در ۵۰ سال اخیر توصیف شده است.[۵۹][۱۱] این مورد علاقه به آنتاگونیست‌های NMDA برای افسردگی را برانگیخته است و جهت تحقیق و توسعه ضدافسردگی را تغییر داده است.[۷۷]

جامعه و فرهنگ ویرایش

وضعیت قانونی ویرایش

در حالی که کتامین در بسیاری از کشورها به طور قانونی به بازار عرضه می‌شود،[۷۸] در بسیاری از کشورها نیز یک ماده کنترل‌شده است.[۶]

کاربرد تفریحی ویرایش

کتامین در دوزهای زیر بیهوشی یک حالت تجزیه‌ای ایجاد می‌کند که احساس جدا شدن از بدن فیزیکی و دنیای بیرونی را در مصرف‌کننده ایجاد می‌کند که به عنوان مسخ واقعیت و خوددگربینی شناخته می‌شود.[۸۶] در دوزهای بالا، مصرف‌کنندگان ممکن است چیزی را تجربه کنند که «K-hole» نامیده می‌شود. این حالتی از گسستگی همراه با توهمات بینایی و شنوایی شبیه به اثرات LSD است.[۸۷]

دامپزشکی ویرایش

در بیهوشی دامپزشکی، از کتامین معمولاً برای اثر بیهوشی و ضد درد آن بر روی گربه‎ها،[۸۸] سگ‌ها،[۸۹] خرگوش‌ها، موش‌ها و سایر حیوانات کوچک استفاده می‌شود.[۹۰][۹۱] همچنین از این دارو در القاء و نگهداری بیهوشی در اسب استفاده می‌شود. این دارو، بخش مهمی از «کوکتل جوندگان» است که مخلوطی از داروهایی است که برای بیهوشی جوندگان استفاده می‌شود.[۹۲] دامپزشکان اغلب از کتامین به همراه داروهای آرام‌بخش برای ایجاد بیهوشی و بی‌دردی متعادل یا به‌عنوان یک دمنوش با سرعت ثابت برای کمک به جلوگیری از افزایش درد استفاده می‌کنند. کتامین همچنین برای مدیریت درد حیوانات بزرگ استفاده می‌شود. این دارو، ماده اولیه برای بیهوشی داخل وریدی در جراحی اسب‌ها است که اغلب همراه با دتومیدین و تیوپنتال یا برخی اوقات گایافنزین استفاده می‌شود.[۹۳]

به نظر می‌رسد که کتامین آرام‌بخشی یا بیهوشی در حلزون‌ها ایجاد نمی‌کند. در عوض، به نظر می‌رسد که یک اثر تحریک‌کننده داشته باشد.[۹۴]

جستارهای وابسته ویرایش

منابع ویرایش

  1. ↑ Morton IK, Hall JM (6 December 2012). Concise Dictionary of Pharmacological Agents: Properties and Synonyms. Springer Science & Business Media. pp. 159–. ISBN 978-94-011-4439-1. Archived from the original on 11 April 2017.
  2. ↑ "Ketamine (Ketalar) Use During Pregnancy". Drugs.com. 22 November 2019. Retrieved 18 May 2020.
  3. ↑ Malenka RC, Nestler EJ, Hyman SE (2009). "Chapter 15: Reinforcement and Addictive Disorders". In Sydor A, Brown RY (eds.). Molecular Neuropharmacology: A Foundation for Clinical Neuroscience (2nd ed.). New York: McGraw-Hill Medical. pp. 374–375. ISBN 978-0-07-148127-4. Phencyclidine (PCP or angel dust) and ketamine (also known as special K) are structurally related drugs... their reinforcing properties and risks related to compulsive abuse
  4. ↑ Bell RF, Eccleston C, Kalso EA (June 2017). "Ketamine as an adjuvant to opioids for cancer pain" (PDF). The Cochrane Database of Systematic Reviews. 6 (9): CD003351. doi:10.1002/14651858.CD003351.pub3. PMC 6481583. PMID 28657160.
  5. ↑ Moyse DW, Kaye AD, Diaz JH, Qadri MY, Lindsay D, Pyati S (March 2017). "Perioperative Ketamine Administration for Thoracotomy Pain". Pain Physician. 20 (3): 173–184. PMID 28339431.
  6. ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ ۶٫۳ ۶٫۴ ۶٫۵ ۶٫۶ ۶٫۷ ۶٫۸ Mathew SJ, Zarate Jr CA (25 November 2016). Ketamine for Treatment-Resistant Depression: The First Decade of Progress. Springer. pp. 8–10, 14–22. ISBN 978-3-319-42925-0. Archived from the original on 8 September 2017.
  7. ↑ Brayfield A, ed. (9 January 2017). "Ketamine Hydrochloride: Martindale: The Complete Drug Reference". MedicinesComplete. London, UK: Pharmaceutical Press. Retrieved 24 August 2017.
  8. ↑ Mao J (19 April 2016). Opioid-Induced Hyperalgesia. CRC Press. pp. 127–. ISBN 978-1-4200-8900-4. Archived from the original on 8 September 2017.
  9. ↑ Kintz P (22 March 2014). Toxicological Aspects of Drug-Facilitated Crimes. Elsevier Science. pp. 87–. ISBN 978-0-12-416969-2. Archived from the original on 8 September 2017.
  10. ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ ۱۰٫۲ ۱۰٫۳ Marland S, Ellerton J, Andolfatto G, Strapazzon G, Thomassen O, Brandner B, Weatherall A, Paal P (June 2013). "Ketamine: use in anesthesia". CNS Neurosci Ther. 19 (6): 381–9. doi:10.1111/cns.12072. PMC 6493613. PMID 23521979.
  11. ↑ ۱۱٫۰ ۱۱٫۱ Hashimoto K (October 2019). "Rapid-acting antidepressant ketamine, its metabolites and other candidates: A historical overview and future perspective". Psychiatry and Clinical Neurosciences. 73 (10): 613–627. doi:10.1111/pcn.12902. PMC 6851782. PMID 31215725.
  12. ↑ Dayton PG, Stiller RL, Cook DR, Perel JM (1983). "The binding of ketamine to plasma proteins: emphasis on human plasma". Eur J Clin Pharmacol. 24 (6): 825–31. doi:10.1007/BF00607095. PMID 6884418. S2CID 807011.
  13. ↑ ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ ۱۳٫۲ ۱۳٫۳ ۱۳٫۴ ۱۳٫۵ ۱۳٫۶ ۱۳٫۷ Sinner B, Graf BM (2008). "Ketamine". In Schüttler J, Schwilden H (eds.). Modern Anesthetics. Handbook of Experimental Pharmacology. Vol. 182. pp. 313–33. doi:10.1007/978-3-540-74806-9_15. ISBN 978-3-540-72813-9. PMID 18175098.
  14. ↑ ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ ۱۴٫۲ ۱۴٫۳ ۱۴٫۴ ۱۴٫۵ Quibell R, Prommer EE, Mihalyo M, Twycross R, Wilcock A (March 2011). "Ketamine*". Journal of Pain and Symptom Management (Therapeutic Review). 41 (3): 640–9. doi:10.1016/j.jpainsymman.2011.01.001. PMID 21419322.
  15. ↑ ۱۵٫۰ ۱۵٫۱ Chang T, Glazko AJ (1974). "Biotransformation and disposition of ketamine". Int Anesthesiol Clin. 12 (2): 157–77. doi:10.1097/00004311-197412020-00018. PMID 4603048. S2CID 30723730.
  16. ↑ Hijazi Y, Boulieu R (July 2002). "Contribution of CYP3A4, CYP2B6, and CYP2C9 isoforms to N-demethylation of ketamine in human liver microsomes". Drug Metabolism and Disposition. 30 (7): 853–8. doi:10.1124/dmd.30.7.853. PMID 12065445. S2CID 15787750.
  17. ↑ Rao LK, Flaker AM, Friedel CC, Kharasch ED (December 2016). "Role of Cytochrome P4502B6 Polymorphisms in Ketamine Metabolism and Clearance". Anesthesiology. 125 (6): 1103–1112. doi:10.1097/ALN.0000000000001392. PMID 27763887. S2CID 41380105.
  18. ↑ Sass W, Fusari S (1977). "Ketamine". Analytical Profiles of Drug Substances, volume 6. Analytical Profiles of Drug Substances. Vol. 6. Academic Press. pp. 297–322. doi:10.1016/S0099-5428(08)60347-0. ISBN 9780122608063.
  19. ↑ «آمپول کتامین چیست و چه عوارضی دارد؟». وانا. دریافت‌شده در ۱۴ مارس ۲۰۲۳.
  20. ↑ ۲۰٫۰ ۲۰٫۱ ۲۰٫۲ Green SM, Roback MG, Kennedy RM, Krauss B (May 2011). "Clinical practice guideline for emergency department ketamine dissociative sedation: 2011 update". Annals of Emergency Medicine. 57 (5): 449–61. doi:10.1016/j.annemergmed.2010.11.030. PMID 21256625.
  21. ↑ رونالد دی. میلر؛ مانوئل سی. پاردو (۲۰۱۸). «۸ (هوشبرهای داخل وریدی)». Basics of Anesthesia [اصول بیهوشی میلر]. ترجمهٔ دکتر نسرین نوری - دکتر نسترن سادات مهدوی - دکتر مریم خداوردی - دکتر علی حسنی (ویراست هفتم). انتشارات اندیشه رفیع. ص. ۱۵۲. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۹۸۷-۸۲۷-۰.
  22. ↑ ۲۲٫۰ ۲۲٫۱ Domino EF (September 2010). "Taming the ketamine tiger. 1965". Anesthesiology. 113 (3): 678–84. doi:10.1097/ALN.0b013e3181ed09a2. PMID 20693870.
  23. ↑ ۲۳٫۰ ۲۳٫۱ Zhang K, Hashimoto K (January 2019). "An update on ketamine and its two enantiomers as rapid-acting antidepressants". Expert Review of Neurotherapeutics. 19 (1): 83–92. doi:10.1080/14737175.2019.1554434. PMID 30513009. S2CID 54628949.
  24. ↑ Marcantoni WS, Akoumba BS, Wassef M, Mayrand J, Lai H, Richard-Devantoy S, Beauchamp S (December 2020). "A systematic review and meta-analysis of the efficacy of intravenous ketamine infusion for treatment resistant depression: January 2009 - January 2019". J Affect Disord. 277: 831–841. doi:10.1016/j.jad.2020.09.007. PMID 33065824. S2CID 223557698.
  25. ↑ Swainson J, McGirr A, Blier P, Brietzke E, Richard-Devantoy S, Ravindran N, Blier J, Beaulieu S, Frey BN, Kennedy SH, McIntyre RS, Milev RV, Parikh SV, Schaffer A, Taylor VH, Tourjman V, van Ameringen M, Yatham LN, Ravindran AV, Lam RW (November 2020). "The Canadian Network for Mood and Anxiety Treatments (CANMAT) Task Force Recommendations for the Use of Racemic Ketamine in Adults with Major Depressive Disorder: Recommandations Du Groupe De Travail Du Réseau Canadien Pour Les Traitements De L'humeur Et De L'anxiété (Canmat) Concernant L'utilisation De La Kétamine Racémique Chez Les Adultes Souffrant De Trouble Dépressif Majeur". Can J Psychiatry. 66 (2): 113–125. doi:10.1177/0706743720970860. PMC 7918868. PMID 33174760.
  26. ↑ Bobo WV, Riva-Posse P, Goes FS, Parikh SV (April 2020). "Next-Step Treatment Considerations for Patients With Treatment-Resistant Depression That Responds to Low-Dose Intravenous Ketamine". Focus (Am Psychiatr Publ). 18 (2): 181–192. doi:10.1176/appi.focus.20190048. PMC 7587874. PMID 33162856.
  27. ↑ Morgan CJ, Curran HV (January 2012). "Ketamine use: a review". Addiction. 107 (1): 27–38. doi:10.1111/j.1360-0443.2011.03576.x. PMID 21777321. S2CID 11064759.
  28. ↑ World Health Organization (2021). World Health Organization model list of essential medicines: 22nd list (2021). Geneva: World Health Organization. hdl:10665/345533. WHO/MHP/HPS/EML/2021.02.
  29. ↑ "Ketamine Injection". Drugs.com. Archived from the original on 10 December 2014. Retrieved 1 December 2014.
  30. ↑ ۳۰٫۰ ۳۰٫۱ Rosenbaum SB, Gupta V, Palacios JL (2020). "Ketamine". StatPearls. StatPearls Publishing. PMID 29262083. Retrieved 2020-03-05.
  31. ↑ Heshmati F, Zeinali MB, Noroozinia H, Abbacivash R, Mahoori A (December 2003). "Use of ketamine in severe status asthmaticus in intensive care unit". Iranian Journal of Allergy, Asthma, and Immunology. 2 (4): 175–80. PMID 17301376. Archived from the original on 6 October 2014.
  32. ↑ Adams HA (December 1997). "[S-(+)-ketamine. Circulatory interactions during total intravenous anesthesia and analgesia-sedation]" [S-(+)-ketamine. Circulatory interactions during total intravenous anesthesia and analgesia-sedation]. Der Anaesthesist (به آلمانی). 46 (12): 1081–7. doi:10.1007/s001010050510. PMID 9451493.
  33. ↑ Wong JJ, Lee JH, Turner DA, Rehder KJ (August 2014). "A review of the use of adjunctive therapies in severe acute asthma exacerbation in critically ill children". Expert Review of Respiratory Medicine. 8 (4): 423–41. doi:10.1586/17476348.2014.915752. PMID 24993063. S2CID 31435021.
  34. ↑ Anand A, Charney DS, Oren DA, Berman RM, Hu XS, Cappiello A, Krystal JH (March 2000). "Attenuation of the neuropsychiatric effects of ketamine with lamotrigine: support for hyperglutamatergic effects of N-methyl-D-aspartate receptor antagonists". Arch Gen Psychiatry. 57 (3): 270–6. doi:10.1001/archpsyc.57.3.270. PMID 10711913.
  35. ↑ Krupitsky EM, Burakov AM, Romanova TN, Grinenko NI, Grinenko AY, Fletcher J, Petrakis IL, Krystal JH (December 2001). "Attenuation of ketamine effects by nimodipine pretreatment in recovering ethanol dependent men: psychopharmacologic implications of the interaction of NMDA and L-type calcium channel antagonists". Neuropsychopharmacology. 25 (6): 936–47. doi:10.1016/S0893-133X(01)00346-3. PMID 11750186.
  36. ↑ ۳۶٫۰ ۳۶٫۱ Barrett W, Buxhoeveden M, Dhillon S (October 2020). "Ketamine: a versatile tool for anesthesia and analgesia". Current Opinion in Anesthesiology. 33 (5): 633–638. doi:10.1097/ACO.0000000000000916. PMID 32826629. S2CID 221236545.
  37. ↑ Cohen L, Athaide V, Wickham ME, Doyle-Waters MM, Rose NG, Hohl CM (January 2015). "The effect of ketamine on intracranial and cerebral perfusion pressure and health outcomes: a systematic review". Annals of Emergency Medicine. 65 (1): 43–51.e2. doi:10.1016/j.annemergmed.2014.06.018. PMID 25064742.
  38. ↑ ۳۸٫۰ ۳۸٫۱ Kurdi MS, Theerth KA, Deva RS (September 2014). "Ketamine: Current applications in anesthesia, pain, and critical care". Anesthesia: Essays and Researches. 8 (3): 283–90. doi:10.4103/0259-1162.143110. PMC 4258981. PMID 25886322.
  39. ↑ Mion G (September 2017). "History of anaesthesia: The ketamine story - past, present and future". Eur J Anaesthesiol. 34 (9): 571–575. doi:10.1097/EJA.0000000000000638. PMID 28731926. S2CID 27536846.
  40. ↑ Nickson C (7 August 2013). "Intubation, Hypotension and Shock". Life in the Fastlane (blog). Critical Care Compendium. Archived from the original on 9 February 2014. Retrieved 10 April 2014.
  41. ↑ Manley G, Knudson MM, Morabito D, Damron S, Erickson V, Pitts L (October 2001). "Hypotension, hypoxia, and head injury: frequency, duration, and consequences". Archives of Surgery. 136 (10): 1118–23. doi:10.1001/archsurg.136.10.1118. PMID 11585502.
  42. ↑ Hemmingsen C, Nielsen JE (November 1991). "Intravenous ketamine for prevention of severe hypotension during spinal anaesthesia". Acta Anaesthesiologica Scandinavica. 35 (8): 755–7. doi:10.1111/j.1399-6576.1991.tb03385.x. PMID 1763596. S2CID 1324453.
  43. ↑ Wong DH, Jenkins LC (May 1975). "The cardiovascular effects of ketamine in hypotensive states". Canadian Anaesthetists' Society Journal. 22 (3): 339–48. doi:10.1007/BF03004843. PMID 1139377.
  44. ↑ Goyal S, Agrawal A (May 2013). "Ketamine in status asthmaticus: A review". Indian Journal of Critical Care Medicine. 17 (3): 154–61. doi:10.4103/0972-5229.117048. PMC 3777369. PMID 24082612.
  45. ↑ ۴۵٫۰ ۴۵٫۱ ۴۵٫۲ Schwenk ES, Viscusi ER, Buvanendran A, Hurley RW, Wasan AD, Narouze S, Bhatia A, Davis FN, Hooten WM, Cohen SP (July 2018). "Consensus Guidelines on the Use of Intravenous Ketamine Infusions for Acute Pain Management From the American Society of Regional Anesthesia and Pain Medicine, the American Academy of Pain Medicine, and the American Society of Anesthesiologists". Reg Anesth Pain Med. 43 (5): 456–466. doi:10.1097/AAP.0000000000000806. PMC 6023582. PMID 29870457.
  46. ↑ Sin B, Ternas T, Motov SM (March 2015). "The use of subdissociative-dose ketamine for acute pain in the emergency department". Academic Emergency Medicine. 22 (3): 251–7. doi:10.1111/acem.12604. PMID 25716117. S2CID 24658476.
  47. ↑ Svenson J, Biedermann M (2011). "Ketamine: a unique drug with several potential uses in the prehospital setting". Journal of Paramedic Practice. 3 (10): 552–556. doi:10.12968/jpar.2011.3.10.552.
  48. ↑ Karlow N, Schlaepfer CH, Stoll CR, Doering M, Carpenter CR, Colditz GA, et al. (October 2018). "A Systematic Review and Meta-analysis of Ketamine as an Alternative to Opioids for Acute Pain in the Emergency Department". Academic Emergency Medicine. 25 (10): 1086–1097. doi:10.1111/acem.13502. PMID 30019434.
  49. ↑ Radvansky BM, Shah K, Parikh A, Sifonios AN, Le V, Eloy JD (2015). "Role of ketamine in acute postoperative pain management: a narrative review". BioMed Research International. 2015: 749837. doi:10.1155/2015/749837. PMC 4606413. PMID 26495312.
  50. ↑ Lee M, Silverman SM, Hansen H, Patel VB, Manchikanti L (2011). "A comprehensive review of opioid-induced hyperalgesia". Pain Physician. 14 (2): 145–61. doi:10.36076/ppj.2011/14/145. PMID 21412369.
  51. ↑ Zhou Y, Mannan A, Han Y, Liu H, Guan HL, Gao X, et al. (December 2019). "Efficacy and safety of prophylactic use of ketamine for prevention of postanesthetic shivering: a systematic review and meta analysis". BMC Anesthesiology. 19 (1): 245. doi:10.1186/s12871-019-0910-8. PMC 6937868. PMID 31888509.
  52. ↑ ۵۲٫۰ ۵۲٫۱ ۵۲٫۲ ۵۲٫۳ Cohen SP, Bhatia A, Buvanendran A, Schwenk ES, Wasan AD, Hurley RW, Viscusi ER, Narouze S, Davis FN, Ritchie EC, Lubenow TR, Hooten WM (July 2018). "Consensus Guidelines on the Use of Intravenous Ketamine Infusions for Chronic Pain From the American Society of Regional Anesthesia and Pain Medicine, the American Academy of Pain Medicine, and the American Society of Anesthesiologists". Reg Anesth Pain Med. 43 (5): 521–546. doi:10.1097/AAP.0000000000000808. PMC 6023575. PMID 29870458.
  53. ↑ Elia N, Tramèr MR (January 2005). "Ketamine and postoperative pain—a quantitative systematic review of randomised trials". Pain. 113 (1–2): 61–70. doi:10.1016/j.pain.2004.09.036. PMID 15621365. S2CID 25925720.
  54. ↑ Sanacora G, Frye MA, McDonald W, Mathew SJ, Turner MS, Schatzberg AF, et al. (April 2017). "A Consensus Statement on the Use of Ketamine in the Treatment of Mood Disorders". JAMA Psychiatry. 74 (4): 399–405. doi:10.1001/jamapsychiatry.2017.0080. PMID 28249076. S2CID 28320520.
  55. ↑ ۵۵٫۰ ۵۵٫۱ ۵۵٫۲ Marcantoni WS, Akoumba BS, Wassef M, Mayrand J, Lai H, Richard-Devantoy S, Beauchamp S (December 2020). "A systematic review and meta-analysis of the efficacy of intravenous ketamine infusion for treatment resistant depression: January 2009 - January 2019". J Affect Disord. 277: 831–841. doi:10.1016/j.jad.2020.09.007. PMID 33065824. S2CID 223557698.
  56. ↑ ۵۶٫۰ ۵۶٫۱ Molero P, Ramos-Quiroga JA, Martin-Santos R, Calvo-Sánchez E, Gutiérrez-Rojas L, Meana JJ (May 2018). "Antidepressant Efficacy and Tolerability of Ketamine and Esketamine: A Critical Review". CNS Drugs. 32 (5): 411–420. doi:10.1007/s40263-018-0519-3. PMID 29736744. S2CID 13679905.
  57. ↑ Sanacora G, Katz R (July 2018). "Ketamine: A Review for Clinicians". Focus. American Psychiatric Association Publishing. 16 (3): 243–250. doi:10.1176/appi.focus.20180012. PMC 6493090. PMID 31975918.
  58. ↑ ۵۸٫۰ ۵۸٫۱ ۵۸٫۲ Swainson J, McGirr A, Blier P, Brietzke E, Richard-Devantoy S, Ravindran N, Blier J, Beaulieu S, Frey BN, Kennedy SH, McIntyre RS, Milev RV, Parikh SV, Schaffer A, Taylor VH, Tourjman V, van Ameringen M, Yatham LN, Ravindran AV, Lam RW (November 2020). "The Canadian Network for Mood and Anxiety Treatments (CANMAT) Task Force Recommendations for the Use of Racemic Ketamine in Adults with Major Depressive Disorder: Recommandations Du Groupe De Travail Du Réseau Canadien Pour Les Traitements De L'humeur Et De L'anxiété (Canmat) Concernant L'utilisation De La Kétamine Racémique Chez Les Adultes Souffrant De Trouble Dépressif Majeur". Can J Psychiatry. 66 (2): 113–125. doi:10.1177/0706743720970860. PMC 7918868. PMID 33174760.
  59. ↑ ۵۹٫۰ ۵۹٫۱ Singh I, Morgan C, Curran V, Nutt D, Schlag A, McShane R (May 2017). "Ketamine treatment for depression: opportunities for clinical innovation and ethical foresight". The Lancet. Psychiatry. 4 (5): 419–426. doi:10.1016/S2215-0366(17)30102-5. hdl:10871/30208. PMID 28395988.
  60. ↑ Bobo WV, Riva-Posse P, Goes FS, Parikh SV (April 2020). "Next-Step Treatment Considerations for Patients With Treatment-Resistant Depression That Responds to Low-Dose Intravenous Ketamine". Focus (Am Psychiatr Publ). 18 (2): 181–192. doi:10.1176/appi.focus.20190048. PMC 7587874. PMID 33162856.
  61. ↑ Witt K, Potts J, Hubers A, Grunebaum MF, Murrough JW, Loo C, Cipriani A, Hawton K (January 2020). "Ketamine for suicidal ideation in adults with psychiatric disorders: A systematic review and meta-analysis of treatment trials". Aust N Z J Psychiatry. 54 (1): 29–45. doi:10.1177/0004867419883341. PMID 31729893. S2CID 208035394.
  62. ↑ Bahji A, Vazquez GH, Zarate CA (January 2021). "Comparative efficacy of racemic ketamine and esketamine for depression: A systematic review and meta-analysis". J Affect Disord. 278: 542–555. doi:10.1016/j.jad.2020.09.071. ISSN 0165-0327. PMC 7704936. PMID 33022440.
  63. ↑ Wilkowska A, Szałach Ł, Cubała WJ (2020-11-12). "Ketamine in Bipolar Disorder: A Review". Neuropsychiatric Disease and Treatment. 16: 2707–2717. doi:10.2147/NDT.S282208. PMC 7670087. PMID 33209026.
  64. ↑ Jansen K (2001). Ketamine: Dreams and Realities. Multidisciplinary Association for Psychedelic Studies. p. 122. ISBN 978-0-9660019-3-8.
  65. ↑ Peinkhofer C, Dreier JP, Kondziella D (July 2019). "Semiology and Mechanisms of Near-Death Experiences". Current Neurology and Neuroscience Reports. 19 (9): 62. doi:10.1007/s11910-019-0983-2. PMID 31352520. S2CID 198965307.
  66. ↑ Martial C, Cassol H, Charland-Verville V, Pallavicini C, Sanz C, Zamberlan F, et al. (March 2019). "Neurochemical models of near-death experiences: A large-scale study based on the semantic similarity of written reports". Consciousness and Cognition. 69: 52–69. doi:10.1016/j.concog.2019.01.011. hdl:2268/231971. PMID 30711788. S2CID 73432875.
  67. ↑ Gomes D, Pimentel J, Bentes C, Aguiar de Sousa D, Antunes AP, Alvarez A, Silva ZC (October 2018). "Consensus Protocol for the Treatment of Super-Refractory Status Epilepticus". Acta Médica Portuguesa. 31 (10): 598–605. doi:10.20344/amp.9679. PMID 30387431.
  68. ↑ Rosati A, De Masi S, Guerrini R (November 2018). "Ketamine for Refractory Status Epilepticus: A Systematic Review". CNS Drugs. 32 (11): 997–1009. doi:10.1007/s40263-018-0569-6. PMID 30232735. S2CID 52302073.
  69. ↑ Synthesis of ketamine references:
  70. ↑ Krüger AD (1998). "[Current aspects of using ketamine in childhood]". Anaesthesiologie und Reanimation (به آلمانی). 23 (3): 64–71. PMID 9707751.
  71. ↑ Chankvetadze B, Burjanadze N, Breitkreutz J, Bergander K, Bergenthal D, Kataeva O, Fröhlich R, Luftmann H, Blaschke G (2002). "Mechanistic study on the opposite migration order of the enantiomers of ketamine with α- and β-cyclodextrin in capillary electrophoresis". Journal of Separation Science. 25 (15–17): 1155–1166. doi:10.1002/1615-9314(20021101)25:15/17<1155::AID-JSSC1155>3.0.CO;2-M.
  72. ↑ Feng N, Vollenweider FX, Minder EI, Rentsch K, Grampp T, Vonderschmitt DJ. Development of a gas chromatography-mass spectrometry method for determination of ketamine in plasma and its application to human samples. Ther. Drug Monit. 17: 95–100, 1995.
  73. ↑ Parkin MC, Turfus SC, Smith NW, Halket JM, Braithwaite RA, Elliott SP, Osselton MD, Cowan DA, Kicman AT. Detection of ketamine and its metabolites in urine by ultra high pressure liquid chromatography-tandem mass spectrometry. J. Chrom. B 876: 137–142, 2008.
  74. ↑ R. Baselt, Disposition of Toxic Drugs and Chemicals in Man, 8th edition, Biomedical Publications, Foster City, CA, 2008, pp. 806–808.
  75. ↑ Corssen G, Domino EF (January–February 1966). "Dissociative anesthesia: further pharmacologic studies and first clinical experience with the phencyclidine derivative CI-581". Anesthesia and Analgesia. 45 (1): 29–40. doi:10.1213/00000539-196601000-00007. PMID 5325977. S2CID 29516392.
  76. ↑ Berman RM, Cappiello A, Anand A, Oren DA, Heninger GR, Charney DS, Krystal JH (February 2000). "Antidepressant effects of ketamine in depressed patients". Biol Psychiatry. 47 (4): 351–4. doi:10.1016/s0006-3223(99)00230-9. PMID 10686270. S2CID 43438286.
  77. ↑ Dhir A (January 2017). "Investigational drugs for treating major depressive disorder". Expert Opinion on Investigational Drugs. 26 (1): 9–24. doi:10.1080/13543784.2017.1267727. PMID 27960559. S2CID 45232796.
  78. ↑ Index Nominum 2000: International Drug Directory. Taylor & Francis. 2000. pp. 584–585. ISBN 978-3-88763-075-1.
  79. ↑ Poisons Standard October 2015 "Poisons Standard". Australian Government. October 2015. Archived from the original on 19 January 2016. Retrieved 6 January 2016.
  80. ↑ Legal status of ketamine in Canada references:
  81. ↑ "Ketamine drug brought under 'Schedule X' to curb abuse". The Times of India. 7 ژانویه 2014. Archived from the original on 14 April 2014. Retrieved 2 August 2014.
  82. ↑ Sumitra DR (30 December 2013). "Govt makes notorious 'date rape' drug ketamine harder to buy or sell". The Times of India. Archived from the original on 30 December 2013.
  83. ↑ Baker N (12 February 2014), Response to ACMD recommendation on ketamine (PDF) (Correspondence to Les Iverson [chair of]; Advisory Council on the Misuse of Drugs), Crown copyright; Open Government Licence, archived (PDF) from the original on 28 February 2014, retrieved 21 February 2014.
  84. ↑ Dixon H (12 February 2014). "Party drug ketamine to be upgraded to Class B". The Daily Telegraph. Archived from the original on 9 June 2014. Retrieved 2 August 2014.
  85. ↑ Marshall DR (13 July 1999). "Schedules of Controlled Substances: Placement of Ketamine into Schedule III [21 CFR Part 1308. Final Rule 99-17803]" (PDF). Rules and Regulations. Federal Register. 64 (133): 37673–5. Archived (PDF) from the original on 5 May 2015.
  86. ↑ Giannini AJ, Underwood NA, Condon M (November 2000). "Acute ketamine intoxication treated by haloperidol: a preliminary study". American Journal of Therapeutics. 7 (6): 389–91. doi:10.1097/00045391-200007060-00008. PMID 11304647.
  87. ↑ Giannini AJ (1999). Drug Abuse. Los Angeles: Health Information Press. p. 104. ISBN 978-1-885987-11-2.
  88. ↑ Robertson SA, Taylor PM (October 2004). "Pain management in cats—past, present and future. Part 2. Treatment of pain—clinical pharmacology". Journal of Feline Medicine and Surgery. 6 (5): 321–33. doi:10.1016/j.jfms.2003.10.002. PMID 15363764. S2CID 25572412.
  89. ↑ Lamont LA (November 2008). "Adjunctive analgesic therapy in veterinary medicine". The Veterinary Clinics of North America. Small Animal Practice. 38 (6): 1187–203, v. doi:10.1016/j.cvsm.2008.06.002. PMID 18954680.
  90. ↑ Stunkard JA, Miller JC (September 1974). "An outline guide to general anesthesia in exotic species". Veterinary Medicine, Small Animal Clinician. 69 (9): 1181–6. PMID 4604091.
  91. ↑ Riviere JE, Papich MG (2009). Veterinary Pharmacology and Therapeutics. John Wiley & Sons. p. 200. ISBN 978-1-118-68590-7.
  92. ↑ Standard Operating Procedure No. 1 Anesthesia and Analgesia in Rodents, Washington College, 2012, pp. 1–2, archived from the original on 4 August 2013, retrieved 27 November 2015
  93. ↑ Hubbell JA, Muir WW, Sams RA (November 1980). "Guaifenesin: cardiopulmonary effects and plasma concentrations in horses". American Journal of Veterinary Research. 41 (11): 1751–5. PMID 7212404.
  94. ↑ Woodall AJ, McCrohan CR (December 2000). "Excitatory actions of propofol and ketamine in the snail Lymnaea stagnalis". Comparative Biochemistry and Physiology. Toxicology & Pharmacology. 127 (3): 297–305. doi:10.1016/S0742-8413(00)00155-9. PMID 11246501.

پیوند به بیرون ویرایش

  • Ketamine — from the U.S. National Library of Medicine (NLM) Drug Information Portal
  • Ketamine hydrochloride — from the U.S. National Library of Medicine (NLM)Drug Information Portal
  • Ketamine fact sheet — from the United States DEA, via Archive.org
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=کتامین&oldid=39282789»