گرگ

برای دیگر کاربردها، گرگ (ابهام‌زدایی) را ببینید.

گُرگ یا گُرگ خاکستری (نام علمی: Canis lupus) یک گونه از پستانداران گوشت‌خوارسان متعلق به خانواده سگ‌سانان است. گرگ درندهای بومی نیم‌کره شمالی زمین شامل گستره وسیعی از اوراسیا و آمریکای شمالی است و بیشترین پراکندگی جغرافیایی را در بین تمام سگ‌سانان دیگر دارد. این جانور نیای وحشی سگ است. یعنی سگ‌ها از نسل نوعی گرگ هستند که بین ۱۸ تا ۳۲ هزار سال پیش اهلی شدند. تا کنون ۳۷ زیرگونه از گرگ شناسایی شده که از جمله آن‌ها سگ اهلی، دینگو، گرگ قرمز و گرگ ایرانی هستند.

گرگ محدودهٔ زمانی: پلیستوسن پیشین تا عصر حاضر، ۰٫۸ تا ۰ میلیون سال پیش PreЄ Є O S D C P T J K Pg N ↓
یک گرگ ایرانی در باغ‌وحش شهر میسور، هند
صدای زوزه گرگ
وضعیت بقا
کمترین نگرانی (IUCN 3.1)
آرایه‌شناسی
فرمانرو:	جانوران
شاخه:	طنابداران
رده:	پستانداران
راسته:	گوشت‌خوارسانان
تیره:	سگ‌سانان
سرده:	سگ‌مانندها
Species:	C. lupus
نام علمی
Canis lupus (لینه، ۱۷۵۸)
پراکندگی زیرگونه‌های وحشی گرگ در جهان

بر اساس اساطیر رومی یک گرگ ماده رموس و رمولوس را بزرگ کرد

گاومیش کوهان‌دار با ایستادن در جای خود در مقابل گرگ‌ها مقاومت می‌کند.

بیشتر گرگ‌ها به رنگ خاکستری با لکه‌هایی از رنگ‌های دیگر هستند اما رنگ‌های سفید، سرخ، قهوه‌ای و سیاه نیز در آن‌ها دیده می‌شود. اندازه و وزن گرگ‌ها در نقاط مختلف بسیار متفاوت است. به این صورت که عموماً در عرض‌های جغرافیایی بالاتر (مناطق شمالی) گرگ‌ها جثه بزرگ‌تری دارند. گرگ روسی یا گرگ توندرا از بزرگ‌ترین انواع گرگ با میانگین وزن حدود ۹۰ تا ۱۳۰ کیلوگرم است. گرگ‌ها در مقایسه با خویشاوندان نزدیک خود همچون شغال زرد و کایوت بیشتر برای شکار جانوران بزرگ تخصص یافته‌اند. علاقه بیشتری به زندگی اجتماعی دارند و از زبان رفتاری غنی و پیچیده‌ای بهره‌مند هستند.

هسته اصلی گروه اجتماعی گرگ‌ها از یک خانواده متشکل از زن و شوهر و فرزندانشان تشکیل می‌شود که معمولاً در قالب گله‌ای از چند خانواده زندگی می‌کنند. گرگ به‌طور کلی یک شکارچی رأس هرم غذایی محسوب می‌شود و فقط انسان و در برخی نقاط ببر توانایی شکار آن را دارند. غذای اصلی گرگ‌ها با شکار سم‌داران بزرگ مثل انواع گوسفند وحشی، بز وحشی، آهو و گوزن تأمین می‌شود اما گاهی به سراغ حیوانات کوچکتر، دام‌های اهلی، لاشه و زباله‌های انسانی هم می‌روند. هرچند بسیاری از انسان‌ها از گرگ هراس دارند اما اغلب موارد حمله گرگ به انسان به گرگ‌های مبتلا به بیماری هاری مربوط می‌شود و حمله گرگ‌های سالم به انسان به ویژه انسان‌های بالغ غیرعادی می‌باشد.

گرگ‌ها حدود ۳۰ هزار سال پیش در جستجوی پس‌مانده غذای انسان به حاشیه اردوگاه‌های محل سکونت انسان نزدیک شدند. فرایند «اهلی» کردن و پرورش آن‌ها بعد از آن به تدریج به تغییر رفتار و ژن‌های گرگ‌ها منجر شد که نهایتاً به سگ‌های امروزی بدل شدند.

تبار

جانوران زیر زیرشاخه'های گرگ هستند:

	شغال پهلونواری شغال پشت‌سیاه گرگ طلایی آفریقایی سگ گرگ خاکستری کایوت گرگ اتیوپیایی شغال طلایی سگ وحشی آسیایی سگ وحشی آفریقایی

تغذیه

در زمان قحطی و کم‌غذایی آن‌ها لاشه خواری نیز پیشه می‌کنند و به محل‌های کشتار حیوانات سر می‌زنند. همنوع‌خواری هم در میان گرگ‌ها دیده شده‌است. در زمستان‌های سخت اعضای زخمی و بیمار کشته و خورده می‌شوند. البته همنوع‌خواری در گرگ‌ها تنها در زمان کمبود شدید غذا و قحطی رخ می‌دهد. در زندگی اجتماعی گرگ‌ها، پیوند اجتماعی ناگسستنی است. آن‌ها باهم شکار می‌کنند، باهم مسافت‌های بسیار طولانی را می‌پیمایند، تا پای جان از هم دفاع می‌کنند و اگر شرایط ایجاب کند باهم می‌میرند. آن‌ها نسبت به افراد گروه خود احساس مسئولیت می‌کنند. در میان گرگ‌ها رعایت حال همنوع اصلی پابرجاست.

پراکندگی گرگ‌ها

امروزه به علت پیشروی انسان‌ها، شکار این جانوران و نیز کم شدن طعمه‌های طبیعیشان تعداد آن‌ها در جهان رو به کاهش گذارده‌است. گرگ‌ها بسیاری از مناطق زندگی قبلی خود را از دست داده‌اند و نسل آن‌ها در شمال آفریقا و بیشتر مناطق اروپای غربی منقرض شده‌است. برای نمونه، در سال ۲۰۱۰ میلادی تنها ۲۰۰ گرگ در کشور سوئد شمارش شدند که بیشترین تعداد از این رده در منطقه اسکاندیناوی اروپا بوده‌اند.

بیماری‌ها

بیماری‌های ویروسی متعددی می‌تواند توسط گرگ‌ها انتقال یابد که مهمترین مورد آنها هاری و هاری سگ‌سانان است. گرگ‌ها میزبان اصلی هاری در روسیه، ایران، افغانستان و هند هستند. گزش گرگ‌های مبتلا به بیماری هاری، ۱۵ مرتبه از گزش سگ‌های هار مهلک‌تر و خطرناک‌تر است. دورهٔ کمون بیماری در گرگ‌ها بین ۸ تا ۲۱ روز است که در طول این مدت، میزبان (گرگ آلوده) دچار اضطراب شده و گروه را رها می‌کند و ممکن است تا ۸۰ کیلومتر (۵۰ مایل) در طول روز سفر کند. در طول این مدت، گرگ هیچگونه ترسی از انسان‌ها نشان نمی‌دهد.

گرگ افسانه‌ای (آسنا)

نوشتار اصلی: آسنا

گرگ موجودی مورد احترام برای ترک‌ها و مغول‌ها است. در اکثر حماسه‌های ترکی گرگ موجودی راهنما برای نجات و پیروزی است. افسانهٔ آسنا یک اسطوره قدیمی ترکی است؛ که بر طبق آن نژاد ترک‌ها به گرگ خاکستری بازمی‌گردد. همچنین در اسطوره‌های ترکی آمده‌است که یک گرگ خاکستری به ترک‌ها راه خروج از سرزمین مادری افسانه‌ای‌شان (Ergenekon) را نشان داد و باعث شد که آن‌ها بر همسایگان خود مسلط شوند.

جستارهای وابسته

• گرگ در نقش حیوان خانگی یا کاری
• شغال زرد
• گرگ اتیوپیایی
• گرگ سرخ
• گرگ جزیره فالکلند
• گرگ‌های خاکستری
• زیست‌شناسی بقا

نگارخانه

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

منابع

• "Gray Wolf". Defenders of Wildlife. Retrieved 31 July 2008.
• دانشنامهٔ رشد
• "Gray Wolf". The Wild Ones. Retrieved 31 July 2008.
• "Gray Wolf". BBC - Science & Nature. Retrieved 31 July 2008.
• "Gray Wolf". National Parks Conservation Association. Archived from the original on 22 June 2008. Retrieved 31 July 2008.
• "منبع جعبه‌زیست". ویکی‌پدیای انگلیسی. Retrieved 22 November 2008.