استان خراسان شمالی
| برای تأییدپذیری کامل این مقاله به منابع بیشتری نیاز است. |
مختصات: ۳۷°۲۸′۳۴″شمالی ۵۷°۱۹′۵۴″شرقی / ۳۷٫۴۷۶۱°شمالی ۵۷٫۳۳۱۷°شرقی
استان خراسان شمالی به مرکزیت شهرستان بجنورد در شمال‌شرق ایران است. بزرگترین شهر استان، بجنورد می‌باشد.
| خراسان شمالی | |
|---|---|
 | |
 | |
| مرکز | شهرستان بجنورد |
| مساحت | ۲۸٬۴۳۴ کیلومترمربع |
| جمعیت | ۸۶۷٬۷۲۷نفر (۱۳۹۰)[۱] ۸۶۳٬۰۹۲ نفر(۱۳۹۵)[۲][۳] |
| پراکندگی | ۳۰ نفر |
| تعداد شهرستان‌ها | ۸ |
| منطقه زمانی | IRST (گرینویچ+۳:۳۰) |
| -تابستان (دی‌اس‌تی) | IRDT (گرینویچ+۴:۳۰) |
| نماینده ولی فقیه | ابوالقاسم یعقوبی |
| استاندار | محمدعلی شجاعی |
این استان با مصوبۀ دولت در سال ۱۳۸۳ و پس از تقسیم استان خراسان به سه استان، ایجاد شد.[۴]
اکثریت مردم خراسان شمالی شیعه و اقلیت سنی هستند که گروه‌های قومی استان شامل کردها، فارس‌ها، ترک‌ها و ترکمن‌ها می‌باشند.
مساحت این استان ۲۸٬۴۳۴ کیلومتر مربع است که از این نظر پانزدهمین استان ایران است.
جمعیت آن ۸۱۱٬۵۷۲ نفر می‌باشد. بجنورد پرجمعیت‌ترین شهر استان خراسان شمالی است و پس از آن شهر شیروان پرجمعیت‌ترین شهر استان خراسان شمالی می‌باشد.[۵]
آمار جمعیتیویرایش
براساس آمار سرشماری سال ۱۳۸۵ مرکز آمار ایران، نرخ باسوادی در این استان برابر ۷۹٫۱۳ درصد، نرخ شهرنشینی برابر با ۴۸٫۳۶ درصد، نرخ بیکاری ۵٫۹ و نرخ مشارکت اقتصادی ۴۰٫۷ درصد بوده‌است.
بجنورد پرجمعیت‌ترین شهر استان خراسان شمالی است و پس از آن شهر شیروان پرجمعیت‌ترین شهر استان خراسان شمالی است.[۶]
موقعیت جغرافیاییویرایش
استان خراسان شمالی با مساحتی حدود ۲۸٬۱۷۹ کیلومتر مربع، از ۸ شهرستان: بجنورد (مرکز استان)، شیروان، اسفراین، مانه و سملقان، راز و جرگلان، جاجرم، فاروج و گرمه تشکیل شده‌است.
آثار کشف‌شده در این استان نشان از قدمت تاریخی کهن آن دارد. محوطۀ باستانی معروف به پهلوان و تپه‌حیدران جاجرم، قدمتی بیش از ۱۲ هزار سال دارند. قدیمی‌ترین اثر باستانی پابرجای پیش از اسلام (بنای سنگی اسپاخو) در غرب شهرستان مانه و سملقان در فاصلۀ ۵ کیلومتری شمال شاهراه آسیایی در روستای اسپاخو نیز دلیل دیگری بر صحت این ادعا است.
این استان، از نظر موقعیت جغرافیایی از شمال با کشور ترکمنستان (با ۲۸۱ کیلومتر مرز مشترک)، از شرق و جنوب با استان خراسان رضوی، از جنوب غربی با استان سمنان و از غرب با استان گلستان هم‌مرز است.
تقسیمات کشوریویرایش
این استان از ۸ شهرستان، ۲۲ شهر و ۱۹ بخش، ۴۰ دهستان و ۸۶۲ روستای دارای سکنه تشکیل شده‌است.
جدول ذیل: آمار تقسیات کشوری استان بر مبنای سال ۱۳۹۵:
| شهرستان | جمعیت | شهر | جمعیت | بخش | جمعیت | دهستان | جمعیت |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| بجنورد | ۳۳۴ | بجنورد | ۱۹۹ | مرکزی | آلا داغ | ||
| چناران شهر | بابا امان | ||||||
| بدرانلو | |||||||
| حصار گرمخان | گرمخان | گرمخان | |||||
| گیفان | |||||||
| شیروان | ۱۷۲ | شیروان | ۸۸ | مرکزی | حومه | ||
| زیارت | زیارت | ||||||
| زوارم | |||||||
| سیوکانلو | |||||||
| گلیان | |||||||
| قوشخانه | قوشخانه | قوشخانه بالا | |||||
| قوشخانه پایین | |||||||
| لوجلی | سرحد | تکمران | |||||
| جیرستان | |||||||
| اسفراین | ۱۲۳ | اسفراین | ۶۱ | مرکزی | آذری | ||
| دامن کوه | |||||||
| زرق آباد | |||||||
| رویین | |||||||
| میلانلو | |||||||
| صفی‌آباد | ۳ | بام و صفی آباد | صفی آباد | ||||
| بام | |||||||
| مانه و سملقان | ۱۰۳ | آشخانه | ۲۲ | مرکزی | حومه | ||
| جیران سو | |||||||
| پیش قلعه | مانه | اترک | |||||
| شیرین سو | |||||||
| قاضی | سملقان | قاضی | |||||
| آوا | آلمه | ||||||
| فاروج | ۶۰ | فاروج | ۱۸ | مرکزی | فاروج | ||
| سنگر | |||||||
| شاه جهان | |||||||
| تیتکانلو | ۴ | خبوشان | تیتکان لو | ||||
| حصار | |||||||
| جاجرم | ۳۸ | جاجرم | ۱۸ | مرکزی | میان دشت | ||
| شوقان | جلگه شوقان | شوقان | |||||
| طبر | |||||||
| سنخواست | جلگه سنخواست | چهارده سنخواست | |||||
| دربند | |||||||
| گرمه | ۲۵ | گرمه | ۱۱ | مرکزی | گلستان | ||
| ایور | ۴ | بالا دشت | |||||
| درق | ۷ | ||||||
| راز و جرگلان | راز | مرکزی | راز | ||||
| باغلق | |||||||
| یکه سعود | جرگلان | جرگلان | |||||
| حصارچه | |||||||
| غلامان | غلامان | غلامان | |||||
| راستقان | |||||||
موضوع جدول ذیل:
تقسیمات کشوری مربوط به تأسیس شهرستان های استان خراسان شمالی تا سال ۱۳۹۸:
| سال
تأسیس |
۱۳۱۶ | ۱۳۳۹ | ۱۳۴۲ | پس از
انقلاب |
۱۳۷۶ | ۱۳۷۹ | ۱۳۸۳ | ۱۳۸۳ | ۱۳۸۳ | ۱۳۸۷ | ۱۳۹۲ | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| خراسان | بجنورد | شیروان | شیروان | شیروان | شیروان | شیروان | شیروان | خراسان
شمالی |
شیروان | شیروان | شیروان | |
| اسفراین | اسفراین | اسفراین | اسفراین | اسفراین | اسفراین | اسفراین | اسفراین | اسفراین | ||||
| بجنورد | بجنورد | بجنورد | جاجرم | جاجرم | جاجرم | جاجرم | گرمه | گرمه | ||||
| جاجرم | جاجرم | |||||||||||
| بجنورد | مانه و
سملقان |
مانه و
سملقان |
مانه و
سملقان |
مانه و
سملقان |
مانه و
سملقان | |||||||
| بجنورد | بجنورد | بجنورد | بجنورد | راز و
جرگلان | ||||||||
| بجنورد | ||||||||||||
| قوچان | فاروج | فاروج | فاروج | فاروج | ||||||||
| قوچان | خراسان
رضوی |
|||||||||||
| شهرستان های دیگر ... | ||||||||||||
| شهرستان های دیگر ... | خراسان
جنوبی |
|||||||||||
طبق جدول مزبور، در سال ۱۳۱۶ خورشیدی، فقط یک شهرستان بجنورد وجود داشت که به تدریج ۶ شهرستان از دل آن جدا شد و هر کدام شهرستان مستقلی شدند. (توجه: شهرستان فاروج، از شهرستان قوچان جدا شده است.
اقوام و زبان‌هاویرایش
اقوام ساکن در استان خراسان شمالی شامل فارسی‌زبانان، تات‌زبانان، رازی‌زبانان، کردهای کرمانج، ترکمن‌ها و ترک‌ها می‌باشند.
زبان‌های رایج نیز فارسی، کردی، تاتی، رازی، ترکمنی و ترکی‌خراسانی می‌باشد.
به‌طور کل کردهای کرمانج ۴۶٫۱ درصد ترکیب جمعیت استان را تشکیل می‌دهند. فارسی‌زبان‌ها ۲۷٫۸ درصد، ترک‌ها ۲۰٫۱ درصد و ترکمن‌ها ۵ درصد و اقوام خاوری، عرب و بلوچ و لر نیز در این استان سکونت دارند.[۸][۹] تات‌ها بومیان این استان هستند.[۱۰] تات‌زبانان در محلاتی از شهر بجنورد،[۶] در شهر سنخواست و پیرامون، شوقان و غیره رواج دارد.[۱۱] همچنین مردم روستاهای روئین، ارکان، کسرق، بیدواز، نیش‌کیش، گنجدان، کوران و قلعه‌نو در شهرستان اسفراین، ۱۴ درصد مردم شهر اسفراین، مردم روستاهای گیفان، طبر، محمدآباد در شهرستان بجنورد، و روستاهای مهرآباد، برزل‌آباد، حصار سه‌یک‌آب، فیض‌آباد، اسلام‌آباد، امان‌آباد، کارخانه قند، منصوران، امامزاده مشهد طرقی بالا و پایین، و گلیان و برزلی و ورک در شهرستان شیروان.[۱۰]
در دوران‌های بعد، بعضی مانند مردم ترک‌زبان گرایلی (اویغورها) (گراییت_که در زمان حملۀ مغول به ایران آمده‌اند) نیز به این مناطق کوچیدند و بعداً در زمان شاه‌اسماعیل و شاه‌عباس صفوی گروهی از مردم کرمانج (شاخه‌ای از کردها) از غرب ایران و برخی از ترک‌زبان‌های آذربایجان نیز به خراسان شمالی کوچانده شدند.[۱۰]
- نظرسنجی سال ۱۳۸۹
طی پژوهشی که شرکت پژوهشگران خبرۀ پارس به سفارش شورای فرهنگ عمومی در سال ۸۹ انجام داد و براساس یک بررسی میدانی و یک جامعۀ آماری از میان ساکنان ۲۸۸ شهر و حدود ۱٬۴۰۰ روستای سراسر کشور، درصد اقوامی که در این نظر سنجی نمونه‌گیری شد در استان خراسان شمالی به قرار زیر بود:
شرایط اقلیمیویرایش
خراسان شمالی از نظر ناهمواری‌ها به دو قسمت: الف)نواحی کوهستانی ب)پست و هموار تقسیم می‌شود.
مرتفع‌ترین نقطۀ آن قلۀ شاه‌جهان در رشته‌کوه‌های آلاداغ ۳٬۰۵۱ متر و پست‌ترین نقطۀ آن در روستای تازه‌یاب در قسمت خروجی رودخانۀ اترک با ارتفاع ۴۰۰ متر از سطح دریا قرار دارد. ارتفاع متوسط استان ۱٬۳۲۶ متر از سطح دریا می‌باشد.
کوه‌های استان از نظر زمین‌شناسی حاصل آخرین حرکات کوهزایی دوران سوم و از کوه‌های جوان می‌باشند. این کوه‌ها به دو بخش عمده: ۱-رشته کوه کپه‌داغ ۲-رشته‌کوه آلاداغ تقسیم می‌شوند.
رشته‌کوه کپه داغ: این رشته‌کوه در شمال استان واقع شده و به‌وسیلهٔ گسل عشق‌آباد (گسل کپه‌داغ) از دشت‌های پست ترکمنستان و به وسیلهٔ رودخانۀ اترک و دشت‌های مانه و سملقان، بجنورد، شیروان، فاروج از رشته‌کوه جنوبی آلاداغ جدا می‌شود.
این ارتفاعات شباهت زیادی از نظر ساختار زمین‌شناسی با زاگرس دارند و وجود گسل‌های متعدد ساختار رسوبی، نامتقارن بودن چین‌ها، فقدان فعالیت‌های آتشفشانی و وجود سنگ‌های دارای درز و شکاف آن شرایط مساعدی برای ذخایر آب زیرزمینی و منابع نفت و گاز ایجاد می‌نماید.
رشته‌کوه آلاداغ: این ارتفاعات توسط دشت‌های مانه و سملقان، بجنورد، شیروان، فاروج، از رشته‌کوه کپه‌داغ جدا شده‌است. آلاداغ در غربی‌ترین منطقه در حوالی جاجرم به‌وسیلهٔ یکسری کوه‌های کم ارتفاع به رشتۀ کوهستانی شاه کوه البرز می‌پیوندد. جبهۀ شمالی آلاداغ با یکسری پرتگاه‌های گسلی به رود اترک و جبهۀ جنوبی آن از طریق گسل‌هایی با دشت جاجرم ارتباط پیدا کرده‌است.[۷]
صنعت و معدنویرایش
مجتمع پتروشیمی، کارخانۀ سیمان و کارخانه‌های پلاستیک بجنورد، و کارخانۀ آرد و شرکت آذین فورج. کارخانۀ تولید انواع لوله و پروفیل فلزی بجنورد، کارخانۀ ساخت و تولید دستگاه‌های جوش القائی و کورۀ القایی بجنورد،
مجتمع فولاداسفراین، کارخانۀ لوله‌گستر اسفراین،
کارخانۀ آلومینای جاجرم،
نیروگاه برق، کارخانه قند و کارخانه الیاف شیروان،
کارخانۀ فرآورده‌های گوشتی شهراد فاروج، کارخانۀ کشت و صنعت خرم فاروج، کارخانجات خوراک دام، صنایع کشمش و زعفران فاروج،
کارخانه‌های متعدد پنبه پاک کنی، صنایع غذایی، کشاورزی، ساختمانی، کارخانۀ لبنیات مهر شیر درق و… از صنایع برجستۀ این استان به‌‌شمار می‌روند.
براساس نتایج سرشماری کارگاه‌های صنعتی ۱۳۸۱ کشور، خراسان شمالی دارای ۳٬۶۰۰ کارگاه صنعتی با ۱۲٬۵۴۵ شاغل است که دارای ۸۷۳٬۶۱۰ میلیون ریال ارزش افزوده می‌باشد. تعداد ۱۰۷ واحد صنعتی با ۱۰ نفر کارکن و بیشتر در سطح استان فعال است.
در حال حاضر ۳۰ معدن فعال از جمله معادن اکسیدآلومینیوم، کلسیت، بنتونیت، باریت، ماسۀ سیلیسی، سنگ‌های تزئینی و … در سطح استان بهره‌برداری می‌شود و به عبارتی ٪۰٫۸۹ معادن فعال کشور، در این استان واقع می‌باشد.
آموزش و پرورشویرایش
در سال تحصیلی ۸۳–۸۲ شمار کل دانش‌آموزان مقاطع مختلف تحصیلی در سطح استان ۱۷۴٬۳۳۳ نفر بوده‌است؛ که از این تعداد ۴۶٫۸٪ در مقطع ابتدایی و ۲۷٪ در مقطع راهنمایی و ۱۵٫۹٪ در مقطع متوسطه و ۶٫۷٪ در مقطع متوسطه رشته‌های فنی و حرفه‌ای مشغول تحصیل هستند.
شاخص تراکم دانش‌آموز در کلاس در دو مقطع ابتدایی و راهنمایی وضعیت مطلوب‌تری را از میانگین کشور نشان می‌دهد اما در مقطع متوسطه در مقابل متوسط ۲۵/۵ نفر در کلاس، وضعیت در استان ۲۷ نفر می‌باشد.
سوغاتویرایش
از سوغاتی های استان خراسان شمالی میتوان به آبنبات بجنوردی، قره قروت، نان قتلمه، آجیل فاروج و گلیم اشاره کرد. [۱۵]
آموزش عالیویرایش
در حال حاضر دانشگاه بجنورد، دانشگاه آزاد اسلامی بجنورد، دانشگاه علوم پزشکی بجنورد، دانشگاه‌های غیرانتفاعی اشراق و حکیمان، دانشگاه پیام نور بجنورد و دانشگاه فرهنگیان در شهر بجنورد،
و همچنین دانشگاه آزاد اسلامی اسفراین، مجتمع آموزش عالی اسفراین، دانشگاه علمی کاربردی فولاد، دانشکده علوم پزشکی اسفراین و دانشگاه پیام نور اسفراین در شهرستان اسفراین
و دانشگاه آزاد اسلامی شیروان، دانشگاه پیام نور شیروان، مجتمع آموزش عالی شیروان، مجتمع آموزش عالی سلامت شیروان، دانشگاه علمی کاربردی شیروان، دانشگاه غیرانتفاعی علم و ادب نوین، دانشکده فنی پسران پروفسور حسابی، آموزشکده فنی و حرفه‌ای سما در شهرستان شیروان
و همین‌طور دانشگاه آزاد اسلامی جاجرم و دانشگاه پیام نور جاجرم و دانشگاه جامع علمی کاربردی جاجرم، دانشکدهٔ فنی جاجرم نیز در شهر جاجرم
دانشگاه فنی حرفه ای سما در شهرستان فاروج، دانشگاه پیام نور فاروج، فعالیت دارند.
دانشگاه بجنورد به عنوان بزرگترین مجتمع دانشگاهی در استان خراسان شمالی در سال ۱۳۸۴ تأسیس شده است و در حال حاضر در رشته‌های متعدد مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد دانشجو می‌پذیرد. همچنین، مرکز مشاوره و خدمات روانشناختی این دانشگاه که در سال ۱۳۸۶ تأسیس شده‌است در حال حاضر از مراکز مهم خدمات روانشناختی این استان می‌باشد.
دانشکده کشاورزی شیروان اولین واحد دانشگاه دولتی در استان خراسان شمالی از سال ۱۳۶۲ زیر نظر دانشگاه فردوسی مشهد مشغول فعالیت آموزشی و پژوهشی می‌باشد.
مدارس علمیۀ استانویرایش
به دلیل پرهیز از طولانی شدن بحث، مطلب مدارس علمیه استان خراسان شمالی در یک صفحۀ جداگانه آمده است.
کشتی و پهلوانانویرایش
مسابقات کشتی چوخه مسابقات کشتی چوخه در اسفراین در روز ۱۴ فروردین هر ساله برگزار می‌شود، گود زینل خان در اسفراین هر ساله با چندین مسابقه استانی و کشوری معتبر برگزار می‌شود.
همچنین جام کشتی برادران زهرایی هم در شیروان و گود امام مرشد فاروج برگزار می‌شود.
مسابقات کشتی با چوخه در جاجرم نیز از قدمت زیادی برخوردار است و همه ساله در ایام نوروز و برخی اوقات دیگر با شکوه خاصی در جاجرم برگزار می‌شود.
تفرج گاه‌هاویرایش
شهرستان اسفراین
دهکده توریستی روئین و سد بیدواز و غار برقیستان در شهر زیبای صفی‌آباد و درهٔ جاج سست در اسفراین_ شهر بلقیس اسفراین ، امامزاده باباقدرت
شهرستان بجنورد
پارک باباامان، پارک بش قارداش،روستای پیغو، کمپ گلستان، آبشار حمید، دره بازخانه، دره فیروزه، دره مهنان و آب گرم قراجه روستای پلکانی اسفیدان باغ ملا محمد در توابع روستای باغچق _ آینه خانه و عمارت مفخم _ کوشک علی آباد_ حسینه جاجرمی_ کاروانسرای سبزه میدان _ حمام عسگری
شهرستان مانه و سملقان
آتشکده اسپاخو _ تپه باستانی ریوی _آبشار بیار، روستای درکش، آبشار زوعلیا، آبگرم مهمانک، روستای شیر آباد
شهرستان شیروان
حمام تاریخی پیرشهید_مناطق حفاظت شده ییلاقی گلیل و سرانی_دریاچه سد بارزو_غارهای دستکند هنامه_روستاهای پلکانی و بکر زوارم و گلیان،اوغاز، بوانلو ،حصارپهلوانلو، برزلی، گرماب ، بلغان، باداملق _کوهستان پارک شیرکوه_ چهارطاقی تیموری شیروان-تپه ارگ باستانی شیروان_ روستاهای هدف گردشگری قلعه زو _اسطرخی_آبشار زیبایی اسطرخی_ قله شاه جهان
شهرستان جاجرم
مسجد جامع جاجرم- نارین قلعهٔ جاجرم- کوشک جاجرم- سردابهٔ جاجرم- ارگ کاظم خان جاجرم- قلعهٔ خان جاجرم- بقعهٔ مبارکهٔ خواجه علی بن مهزیار جاجرم- کوه بابای جاجرم - تنگهٔ جاجرم- تپهٔ پهلوان جاجرم- تپهٔ حیدران جاجرمرباط قلی حمام جاجرم _ پول چوبی ابریشم قلعه جلال الدین
شهرستان گرمه
رباط عشق _ روستا دشت_ رباط قره بیل- مسجد جامع درق -امامزاده فضل بن علی درق، امامزادگان ابراهیم و محمد درق، قلعه قدیمی دهی درق، قلعه قدیمی نارنج قلعه درق، غار کفترک درق، بند تاریخی مهار (معار) درق، آب انبارهای قدیمی راه‌های قدیمی (مسیر درق - شاهرود)، یادبود و گلزار شهدای شهر درق - قلعه خداوردی درق - نظرگاه امام علی گرمه- شهر باستانی ده هزار ساله راونیز، غار برقیستان، امامزاده باباقدرت، روستای تاریخی آردین، روستای تاریخی پرثوادر کنار روستای گسگ، امامزاده حمزه دهنه شیرین، تپه قلعه کهنه کند.
شهرستان آجیلی فاروج
حمام فاروج، حمام روستای استاد،دره خسروی
شهرستان راز و جرگلان
سد سومبار غلامان، سد چندیر جرگلان، اسب ترکمن
جستارهای وابستهویرایش
منابعویرایش
- ↑ «پایگاه اینترنتی مرکز آمار ایران-آمار سال ۱۳۹۰» (PDF). بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۳ ژوئیۀ ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۴ مارس ۲۰۱۳. تاریخ وارد شده در
|archivedate=را بررسی کنید (کمک) - ↑ https://www.amar.org.ir/سرشماری-عمومی-نفوس-و-مسکن/نتایج-سرشماری/نتایج-تفصیلی-سرشماری-1395
- ↑ https://www.amar.org.ir/Portals/0/census/1395/results/tables/jamiat/tafsili/3-jamiat-k.xls
- ↑ «استان خراسان رضوی». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ دسامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱۰ دسامبر ۲۰۱۷.
- ↑ http://www.sci.org.ir/portal/faces/public/sci/sci.gozide/sci.naghshe1
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ روزنامۀ خراسان،زبان و فرهنگ تاتی در آستانه فراموشی، دوشنبه ۱۳ مهر ۱۳۸۸، شمارهٔ ۲۸۱.
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ «نسخۀ آرشیوشده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ دسامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۴ ژوئیۀ ۲۰۱۳. تاریخ وارد شده در
|accessdate=را بررسی کنید (کمک) - ↑ «قومیت‌های استان خراسان شمالی». بایگانی‌شده از اصلی در ۹ ژوئن ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۳ ژوئیه ۲۰۱۱.
- ↑ شمارۀ کتابشناسی ملی:۲۸۷۹۷۳۹ طرح بررسی و سنجش شاخص‌های فرهنگ عمومی کشور (شاخص‌های غیرثبتی){گزارش}:استان خراسان شمالی/به سفارش شورای فرهنگ عمومی کشور؛ مدیر طرح و مسئول سیاست گذاری:منصور واعظی؛ اجرا:شرکت پژوهشگران خبرۀ پارس -شابک:۲–۴۷–۶۶۲۷–۶۰۰–۹۷۸ *وضعیت نشر:تهران-موسسه انتشارات کتاب نشر ۱۳۹۱ *وضعیت ظاهری:۳۰۲ ص:جدول (بخش رنگی)، نمودار (بخش رنگی)
- ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ ۱۰٫۲ روزنامهٔ خراسان،بررسی پیشینه تاریخی اقوام مختلف: تات قوم بومی خراسان که به زبان فارسی تکلم می‌کنند[پیوند مرده]. دوشنبه ۲۳ شهریور ۱۳۸۸ - شمارهٔ ۲۶۴.
- ↑ پورتال فرمانداری شهرستان جاجرم بایگانی‌شده در ۱۳ دسامبر ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine، بازدید: ژوئیۀ ۲۰۱۳.
- ↑ A. Manafy. The Kurdish Political Struggles in Iran, Iraq, and Turkey: A Critical Analysis (illustrated ed.). University Press of America, 2005. p. 6. ISBN 9780761830030.
- ↑ فرهنگستان زبان کردی
- ↑ http://journals.police.ir/backend/uploads/553ccedbf605d41a7dbbb1d3090863d17e901cee.pdf
- ↑ «معرفی سوغاتی های استان خراسان شمالی - ریسمون». www.rismoun.com. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۰-۰۹.
پورتال صدا و سیمای خراسان شمالی (پیشینه تاریخی بجنورد)