اهورامزدا

اَهورامَزدا (به اوستایی: «مَزدا اَهورَه») (و نیز با نام‌های: اهورا، اورمَزد، هورمَزد، اورمُزد، هورمُز و هُرمُز و ورمز) نام آفریدگارِ نِکویی‌ها و دادار و پروردگارِ همهٔ هستی در آئین مَزدَیَسنا است. او الوهیت و الهه آفرینش در این دین است.

اهورامزدا خداوندگار خِرَد
سنگ‌نگاره‌ای از اهورامزدا در نقش رستم
اطلاعات کلی
نام‌های‌دیگر	اهورا، اورمَزد، هورمَزد، اورمُزد، هورمُز، هُرمُز و ورمز
اوستایی	مَزدا اَهورَه
دین دبیره	𐬨𐬀𐬰𐬛𐬁 𐬀𐬵𐬎𐬭𐬀
جنسیت	نرینه
دوران	پیش از زرتشت با دگرگونی گسترده پس از زرتشت
سیاره	هُرمُز
رده	دانای بزرگ هستی بخش، دادار، برقرار کننده نظم هستی (اشا)، داور
نماد	نور، نیکی
وابستگی	ایزدان سی و سه‌گانه، ایزدان نگهبان روزهای ماه
خدای	خرد، همهٔ هستی، نیکویی
نگهبان‌روز	یکم هر ماه، هرمزشید هر هفته
گل	مورد
نسک	هرمزد یشت
جشنواره	نوروز
دشمن‌ها	اهریمن
بستگان
پدر	زروان (تنها در آیین زروانی)
خواهر و برادر	اهریمن (تنها در آیین زروانی)
فرزندان	همه‌ایزدها به ویژه امشاسپندان

واژه‌شناسی

«اهورامزدا» واژه‌ای برآمده از دو واژهٔ جداگانه «اَهورا» و «مَزدا» است که ریشهٔ آن به زبان اوستایی کهن در گاتاها بازمی‌گردد. در گاتاها گاه ترکیب «اهورا مزدا» جدا از هم و به شکل تنهای «اهورَه» یا «مزدا» آمده است ولی در موارد کنار هم ترکیب «مزدا اهورَه» کاربرد فراوان‌تری دارد. واژهٔ اهورامزدا به گونهٔ «مزدا اهوره» یا «مزدا» ۱۵۵ بار در گاتاها بازگو شده است. اهورا به معنای سرور، و مزدا به معنای خِرَد است.

ویژگی‌های اهورامزدا

به باور زرتشتیان، اهورامزدا آفرینندهٔ جهان است. مزدیسنان اهورامزدا را می‌پرستند. اهورامزدا خالق و داور همهٔ چیزهای مادی و معنوی و نیز آفرینندهٔ روشنی و تاریکی و برقرارکنندهٔ نظم هستی (اَشَه) است.

اهورامزدا و باورها

در گات‌ها

اهورامزدا

انسان

ذهن انسان

سپنتا مینو

انگره مینو

در مزدیسنا

بر اساسِ کتابِ بندهشن که در اواخر دورهٔ ساسانیان نوشته شده، نیروی مخالفِ اهورامزدا و زایندهٔ بدی‌ها را اهریمن معرفی می‌کند.

اهورامزدا

اهریمن

ایزد مهر و دیگر ایزدان

امشاسپندان ــ وهومنه اشه وهیشته شهریور سپنته آرمیتی هیوروتات امرتات

دیوهای کماله ــ اکومن اندردیو ساوول ناگهیس تریز زریز

دیو دروغ و دیگر دیوها

در زروانیسم

سومین سنگ‌نگارهٔ «دیهیم‌ستانی» چهارمین سنگ‌نگارهٔ اردشیر از اهورامزدا، کنده شده در نقش رستم. اردشیر و اهورامزدا سوار بر اسب در برابر یکدیگر، جسد اردوان و اهریمن زیر سم اسبان اردشیر و اهورامزدا، اردشیر درحال دریافت حلقهٔ پادشاهی از اهورامزدا.

در باورِ زروانیان، اهریمن برادر و رقیبِ اهورا مزدا و پسر زروان و دارای هویتی جداگانه از اهورا مزدا است.

بر پایهٔ باورهای کهنِ زروانی و دیگر دین‌های پس از آن چون مانویان «اهورامزدا و اهریمن هردو زادهٔ زروان (خدای زمان) بودند و جهان عرصه جنگ این دو نیروی نیک و بد است ولی سرانجام چیرگی در پایانِ جهان با اهورامزداست و چون اهورامزدا پاکی مطلق است بدی در او راه ندارد. پس هر آنچه که بد است اهریمنی است.» البته این سخن در هیچ جای گاهان نیست و زُروان در زبان اوستایی تنها به معنای زمان است و ارتباطی با خداوند ندارد.

زروان خدای بی‌اثر

اهورامزدا بالاترین سرور کیهانی

مهر میانجی خدای پیمان و عهد

اهریمن خدای جهان مرگ تاریک

آسمان روز

آسمان شب

جستارهای وابسته

• آریمانیوس
• زروان (ایزد)
• فرهنگ ایرانی
• اشا
• زرتشت
• مزدیسنا

پیوند به بیرون

• نسخهٔ وب: گاتاهای زرتشت