دفتر رئیس‌جمهور ایران
دفتر رئیس‌جمهوری ایران یکی از زیرمجموعه‌های نهاد ریاست‌جمهوری است که وظیفه هماهنگی برنامه‌های رئیس‌جمهور را بر عهده دارد. جایگاه ریاست این دفتر همواره مهم و بحث‌انگیز است.[۱] از آن زمان که حاکمیت ایران به نظام جمهوری اسلامی تغییر یافت، رؤسای جمهوری نزدیک‌ترین افراد به خود را به عنوان رئیس دفترشان انتخاب کرده‌اند. گواه این موضوع، انتساب رؤسای دفتر بیشتر از میان اعضاء خانواده یا دوستان و یاران بسیار نزدیک است.[۲]
سید ابوالحسن بنی‌صدر در دفتر ریاست‌جمهوری خود طیفی از تحصیل‌کردگانی را گردهم آورد که اغلب وابسته به گروه‌های مخالف انقلاب بودند. این دفتر تحت نظارت رضا تقوی از دیپلمات‌های وزارت خارجه حکومت پهلوی افرادی را که به جبهه ملی، سازمان مجاهدین خلق ایران، حزب رنجبران ایران و دیگر گروه‌ها و سازمان‌های مخالف انقلاب وابسته بودند، گردهم آورد.[۳] سید علی خامنه‌ای ریاست‌جمهوری خود را در حالی آغاز کرد که نهاد ریاست جمهوری از ساختار مناسبی برخوردار نبود. او در ابتدا بخشی از تلاش‌های خود را معطوف ساختارسازی برای دفتر رئیس جمهور و نهاد ریاست جمهوری کرد.[۴] پیش از تغییر قانون اساسی و حذف سمت نخست‌وزیری در سال ۱۳۶۸، ریاست کابینه برعهده نخست‌وزیر بود و رئیس‌جمهور، در عمل، از نقش و اختیارات اجرائی شایان توجهی برخوردار نبود. به تبع آن، سمت «رئیس دفتر رئیس‌جمهور» نیز تا پیش از آن، اهمیتی را که پس از سال ۱۳۶۸ و تفویض اختیارات نخست‌وزیر به رئیس‌جمهوری یافت، نداشت؛همچنین رئیس دفتر رئیس جمهور همتراز وزیران و رئیس دفتر بازرسی ویژه رئیس جمهور همتراز استانداران‌وسفراء و معاونین این دفاتر رئیس جمهور همتراز معاونین‌وزیران می باشند. [۱][۵]
ساختار ویرایش
رئیس دفتر ویرایش
رئیس دفتر رئیس‌جمهور به دو دلیل سمتی تعیین‌کننده است. اول این که او هماهنگ‌کننده و زمان‌دهنده برای برنامه‌های رئیس‌جمهور است و دلیل دوم هم این که او انتخاب می‌کند یا اولویت می‌دهد که کدام گزارش‌ها زودتر به دست رئیس دولت برسد یا رئیس دولت در کدام مجالس حضور یابد.[۱]
اهمیت کرسی ریاست دفتر رئیس‌جمهور سبب شده‌است، همواره و در قریب به اتفاق دولت‌های گذشته، چهره‌هایی نزدیک به رئیس‌جمهور وقت به این کرسی دست یابند و جالب‌تر اینکه در برخی موارد رؤسای‌جمهور در دولت‌های دوم‌شان، افرادی را به ریاست دفتر گمارده‌اند که نسب خویشاندی نیز مزید بر همگرایی سیاسی‌شان شده‌است، چنان‌که در دولت دوم هاشمی ابتدا سید حسین مرعشی که عموزاده عفت مرعشی (همسر اکبر هاشمی رفسنجانی) است، عهده‌دار این سمت شد و دو سال بعد که به عنوان نماینده راهی مجلس شورای اسلامی شد، محسن هاشمی رفسنجانی پسر ارشد هاشمی رفسنجانی به جای مرعشی نشست. در دولت دوم خاتمی هم سید علی خاتمی برادر رئیس‌جمهوری به جای سید محمدعلی ابطحی سکان‌دار امور دفتر رئیس‌جمهور شد. در دولت دوم احمدی‌نژاد هم اسفندیار رحیم مشایی نزدیک‌ترین یارش که پدر عروس احمدی‌نژاد هم هست، بر کرسی ریاست دفتر رئیس‌جمهور تکیه زد و سه سال گرداننده امور مربوط به رئیس دولت دهم شد.[۱]
شاید تا پیش از حضور محمود احمدی‌نژاد در پاستور، جایگاه ریاست دفتر رئیس‌جمهور از آن جهت حائز اهمیت بود که هر رئیس‌جمهوری تنها افراد امین و نزدیک به خود را در دفتر خود منصوب و امور اجرایی دفترش را به او واگذار می‌کرد. اما هنگامی که مشایی بر صندلی ریاست نشست مرزها جابه‌جا شد و اعتبار ریاست دفتر رئیس‌جمهوری نیز به موجب آن تغییر یافت. افزایش اعتبار سمت ریاست دفتر رئیس دولت از حیث اقدامات مؤثر یا فعالیت‌های چشمگیر مشایی نبود بلکه از منظر اعمال نفوذ در تصمیم‌گیری‌های رئیس‌جمهور و تأثیرگذاری بر رئیس دولت، ریاست دفتر رئیس‌جمهور وجهه دیگری یافت و رؤسای دفتر قدرتی نانوشته به شکلی بیش از پیش یافتند؛ قدرتی که خود به خود ایجاد نشده بود و از رئیس دولت وقت به رئیس دفترش نشت می‌یافت. در دولت نخست روحانی نیز محمد نهاوندیان به عنوان رئیس دفتر رئیس‌جمهور بر اساس آن قدرت باد آورده به اعمال نفوذ بر حسن روحانی پرداخت.[۲]
در دولت یازدهم که محمد نهاوندیان بر مسند ریاست دفتر قرار گرفته بود، گفته می‌شد به دلیل سابقه فعالیت‌های اقتصادی‌اش، در بسیاری از تصمیم‌گیری‌های مربوط به این حوزه مداخله کرده و چندین بار هم میان او و علی طیب‌نیا وزیر اقتصاد بحث‌هایی ایجاد شده بود. در دولت دوازدهم جایگاه ریاست دفتر رئیس‌جمهور به محمود واعظی رسید. در طول ۴ سال فعالیت او در جایگاه وزیر ارتباطات دولت نخست روحانی، اظهارنظرها و حواشی‌ای که پیرامون فعالیت‌هایش وجود داشت از افزایش رو به رشد او در دولت روحانی و نزدیکی روزافزون وی به شخص رئیس جمهور گواهی می‌داد.[۲]
فهرست رئیسان ویرایش
| رئیس دفتر رئیس‌جمهور | |
|---|---|
| نهاد ریاست‌جمهوری | |
| اقامت‌گاه | پاستور |
| گمارنده | رئیس‌جمهور ایران |
| بنیادگذاری | ۱۳ بهمن ۱۳۵۸[۲۰] |
| نخستین دارنده | رضا تقوی |
| وبگاه | |
فهرست رؤسای دفتر ریاست‌جمهوری اسلامی ایران به شرح زیر است:[۱][۲][۲۱][۲۲][۲۳][۲۴][۲۵][۲۶]
جستارهای وابسته ویرایش
منابع ویرایش
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ ۱٫۴ آئینی، فرزانه (۲ مرداد ۱۳۹۶). «دست راست رئیس‌جمهوری». شرق. سال پانزدهم (۲۹۱۸): ۶. دریافت‌شده در ۹ شهریور ۱۳۹۶.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ «مرد پرنفوذ». آفتاب یزد. سال نوزدهم (۴۹۷۵): ۶. ۲ شهریور ۱۳۹۶. دریافت‌شده در ۹ شهریور ۱۳۹۶.
- ↑ «روزی که بنی‌صدر از فرماندهی کل قوا عزل شد+ تصاویر». پایگاه تحلیلی خبری شفاف. ۲۰ خرداد ۱۳۹۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۹ سپتامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۳۱ اوت ۲۰۱۷.
- ↑ ولایتی، علی‌اکبر (۱۳۹۲). «خامنه‌ای، آیت‌الله سیدعلی». در موسوی بجنوردی، کاظم. دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. ج. ۲۱. تهران: مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. صص. ۶۷۳–۷۰۷. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۶۳۲۶-۱۹-۱.
- ↑ «همترازی رئیس و معاونین رئیس بازرسی دفتر رییس جمهور». دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۸-۰۴.
- ↑ «غلامحسین اسماعیلی به سمت رئیس دفتر رئیس‌جمهور منصوب شد». پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست‌جمهوری. ۱۸ مرداد ۱۴۰۰.
- ↑ «همایون حمیدی، مدیرکل حوزه ریاست دفتر رئیس‌جمهور شد». باشگاه خبرنگاران جوان. ۲۲ آذر ۱۳۹۱.
- ↑ «مراسم معارفه رئیس دفتر بازرسی و نماینده ویژه رئیس‌جمهور در امر مبارزه با فساد/ دکتر اسماعیلی: دولت به هیچ عنوان فساد و تبعیض را بر نمی‌تابد/ دفتر بازرسی ویژه، متولی اجرای منشور ۱۲ ماده‌ای مبارزه با فساد است». پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست‌جمهوری. ۱۷ آبان ۱۴۰۰.
- ↑ «عباس هنرمند به سمت "معاون ارتباطات و اطلاع‌رسانی دفتر رئیس‌جمهور" منصوب شد». پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست‌جمهوری. ۲۱ شهریور ۱۴۰۰.
- ↑ «ایوب نصیری به سمت «مدیرکل پژوهش و اسناد ریاست جمهوری» منصوب شد». پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست‌جمهوری. ۱۴ دی ۱۴۰۰.
- ↑ «محمدمهدی رحیمی به سمت «مدیر کل روابط عمومی دفتر رئیس‌جمهور» منصوب شد». پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست‌جمهوری. ۱۱ آبان ۱۴۰۰.
- ↑ «محمد جمشیدی به سمت معاون امور سیاسی دفتر رئیس جمهور منصوب شد». پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست‌جمهوری. ۲ شهریور ۱۴۰۰.
- ↑ «فرقانی به عنوان مدیرکل بین‌الملل دفتر رئیس‌جمهور منصوب شد». پایگاه اطلاع‌رسانی دولت. ۱ شهریور ۱۳۸۹.
- ↑ «امور "امنیتی-سیاسی" دفتر رئیس‌جمهور همچنان از ایرنا اداره می‌شود؟». خبرگزاری فارس. ۱۰ بهمن ۱۳۹۱.
- ↑ «مجید نوعی به سمت "معاون مراسم و تشریفات دفتر رئیس‌جمهور" منصوب شد». پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست‌جمهوری. ۲۰ شهریور ۱۴۰۰.
- ↑ «رضا نقی‌پور به سمت "مدیرکل تشریفات" منصوب شد». پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست‌جمهوری. ۲۰ شهریور ۱۴۰۰.
- ↑ ««مدیر کل مراسم» دفتر رئیس‌جمهوری منصوب شد». ایسنا. ۱۰ آبان ۱۴۰۰.
- ↑ «مهدی مجاهد به سمت "معاون هماهنگی، پیگیری‌های ویژه و خدمات مدیریت دفتر رئیس‌جمهور" منصوب شد». پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست‌جمهوری. ۱۰ شهریور ۱۴۰۰.
- ↑ «انتصاب ایمان فرجام‌نیا به سمت مدیرکل دفتر امور مدیران ارشد». پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست‌جمهوری. ۴ اردیبهشت ۱۳۹۳.
- ↑ «لایحه قانونی تأسیس دفتر رئیس جمهوری اسلامی ایران». مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی. ۱۵ بهمن ۱۳۵۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۷ مه ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۷.
- ↑ «نخستین تصمیمات شورای موقت ریاست جمهوری اعلام شد». روزنامه کیهان. تهران: مؤسسه کیهان: ص ۱. ۳ تیر ۱۳۶۰. دریافت‌شده در ۶ فروردین ۱۳۹۷.
- ↑ «رئیس دفتر رئیس‌جمهوری ایران منصوب شد». ایرنا. ۱۹ مرداد ۱۳۷۶.
- ↑ «رئیس دفتر رئیس‌جمهور منصوب شد». ایسنا. ۱۱ شهریور ۱۳۸۰. دریافت‌شده در ۱۵ فروردین ۱۳۹۷.
- ↑ «رفیعی رئیس دفتر رئیس جمهور شد». روزنامه اطلاعات. تهران: مؤسسه اطلاعات: ص ۲. ۲۱ مرداد ۱۳۶۰. دریافت‌شده در ۱۷ اردیبهشت ۱۳۹۷.
- ↑ «خاطرات دکتر علی لاریجانی - قسمت ۲۴». جام جم آنلاین. ۱۳ مهر ۱۳۸۳. دریافت‌شده در ۳ خرداد ۱۳۹۸.
- ↑ «اهم عناوین روزنامه‌های عصر تهران». ایرنا. ۱۹ خرداد ۱۳۷۵.