دولت سوم جمهوری اسلامی ایران
پس از ترور محمدعلی رجایی رئیس‌جمهور و محمدجواد باهنر نخست‌وزیر در انفجار ۸ شهریور ۱۳۶۰، با برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری، سید علی خامنه‌ای رئیس‌جمهور ایران شد و نخست علی‌اکبر ولایتی را به عنوان نخست‌وزیر به مجلس شورای اسلامی معرفی کرد، اما مجلس به ولایتی رأی اعتماد نداد و خامنه‌ای علی‌رغم اختلافاتی که در درون حزب جمهوری اسلامی با میرحسین موسوی داشت، او را به به‌عنوان نخست‌وزیر به مجلس معرفی کرد. موسوی از آن زمان تا سال ۱۳۶۸ و پس از درگذشت سید روح‌الله خمینی، برای ۸ سال (دو دوره ۴ ساله)، نخست‌وزیر ایران بود.
دولت نخست موسوی | |
|---|---|
 سوم کابینه جمهوری اسلامی ایران | |
| نخست‌وزیر ایران | |
 نگاره‌ای از موسوی در دوران نخست‌وزیری | |
| تاریخ تشکیل | ۷ آبان ۱۳۶۰ |
| تاریخ انحلال | ۲۱ مهر ۱۳۶۴ |
| افراد و سازمان‌ها | |
| رئیس کشور | سید روح‌الله خمینی |
| رئیس دولت | میرحسین موسوی |
| پیشینهٔ رئیس دولت | وزیر امور خارجه (۱۳۶۰) |
| شمار وزیران | وزیران: ۱۹ (آغاز) ← ۲۳ (پایان) وزیران مشاور: ۳ (آغاز) ← ۰ (پایان) |
| وزیران کناررفته (درگذشت/استعفا/برکناری) | ۱۴ وزیر (۸ استعفا، ۱ برکناری، ۵ عدم اعتماد مجدد) + ۲ وزیر مشاور (۱ استعفا، ۱ جابجایی) |
| شمار اعضا | ۳۴ وزیر + ۵ وزیر مشاور |
| پیشینه | |
| انتخابات(ها) | انتخابات مجلس ۱۳۵۹–۱۳۵۸ انتخابات مجلس ۱۳۶۳ |
| آخرین انتخابات | انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۳۶۴ |
| دوره(های) مجلس | مجلس اول مجلس دوم |
| پیشنهاد و تأیید | رأی اعتماد به کابینه موسوی |
| پیشین | دولت موقت (مهدوی کنی) |
| پسین | دولت چهارم (موسوی) |
از آنجا که تقریباً همه دوران نخست‌وزیری میرحسین موسوی همزمان با جنگ ایران و عراق بود، عموم از او با عنوان «نخست‌وزیر جنگ» یاد می‌شود. سیاست‌های انقباضی دولت او در آن دوران، که به عقیده خیلی‌ها ناگزیر بود، و به ویژه توزیع کالاهای اساسی با کوپن از جمله ویژگی‌هایی است که دولت موسوی را با آن‌ها می‌شناسند.
اختلاف میان موسوی، که به جناح چپ جمهوری اسلامی تعلق داشت، با خامنه‌ای، که به جناح راست جمهوری اسلامی متعلق بود، در طول دوران هشت ساله همکاری این دو ادامه داشت؛ سید علی خامنه‌ای باتوجه به اختلاف نظرها با نخست‌وزیر و برخی اعضای هیئت دولت در چهارسالهٔ اول ریاست‌جمهوری، مایل نبود برای دومین بار در انتخابات ریاست‌جمهوری شرکت کند، اما پس از آنکه خمینی آن را تکلیف شرعی وی دانست، در انتخابات چهارمین دورهٔ ریاست‌جمهوری نامزد شد اما از خمینی خواست که در انتخاب نخست‌وزیر مختار باشد و او هم پذیرفت. پس از انتخاب مجدد به عنوان رئیس‌جمهور، زمانی که معلوم شد خامنه‌ای درصدد معرفی فرد دیگری برای نخست‌وزیری است، برخی نظامیها نزد امام ابراز کردند که پیشرفت در جبهه‌های جنگ منوط به نخست‌وزیری دوبارهٔ مهندس موسوی است. و خمینی به سیدعلی خامنه‌ای حکم کرد که موسوی را به عنوان نخست‌وزیر معرفی کند. خامنه‌ای به‌رغم نظر مخالف خود، وی را به مجلس معرفی کرد.[۱]اما اختلافات ادامه پیدا کرد که حتی یک بار در شهریور ۱۳۶۷ و کمی پس از پایان جنگ ایران و عراق، به استعفای موسوی از نخست‌وزیری انجامید؛ استعفایی که با مخالفت شدید خمینی روبرو و منتفی شد. با همه‌پرسی بازنگری قانون اساسی در سال ۱۳۶۸ مقام نخست‌وزیری از ساختار سیاسی ایران حذف شد؛ بنابراین میرحسین موسوی آخرین نخست‌وزیر ایران بود.
هیئت دولت ویرایش
سایر منصوبان رئیس دولت ویرایش
| مقام | نام | آغاز تصدی | پایان تصدی | حزب سیاسی | منبع | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| سرپرست نهاد نخست‌وزیری | غلامرضا آقازاده | ۲۰ آبان ۱۳۶۰ | ۱۱ آبان ۱۳۶۴ | جمهوری اسلامی | [۲۸] | ||||
| دبیر هیئت دولت | علی کاویانی | ؟ | مهر ۱۳۶۴ | مستقل | [۴۲] | ||||
| سخنگوی دولت | احمد توکلی | ۲۵ آذر ۱۳۶۰ | ۱۱ مرداد ۱۳۶۲ | جمهوری اسلامی | [۴۳] | ||||
| مشاوران نخست‌وزیر | |||||||||
| مشاور اجتماعی | رضاحسین میرزاطاهری | ۱۸ اسفند ۱۳۶۳ | ۲۱ مهر ۱۳۶۴ | جمهوری اسلامی | [۴۱] | ||||
| مشاور اقتصادی | علی ماجدی | ۱۳۶۴ | ۱۳۶۴ | جمهوری اسلامی | |||||
| مشاور امنیتی و اطلاعاتی | محسن کنگرلو | فروردین ۱۳۶۱ | ۲۱ مهر ۱۳۶۴ | مجاهدین انقلاب | |||||
| مشاور بین‌الملل | محسن امین‌زاده | ۱۳۶۲ | ۲۱ مهر ۱۳۶۴ | مستقل | |||||
| مشاور کارگری | علیرضا محجوب | ؟ | ۲۱ مهر ۱۳۶۴ | جمهوری اسلامی | |||||
| نمایندگان ویژه نخست‌وزیر | |||||||||
| رابط نخست‌وزیر با ائمه جمعه | محمد هندی | ۲ شهریور ۱۳۶۲ | مهر ۱۳۶۴ | مستقل | [۴۴] | ||||
یادداشت ویرایش
- ↑ تا پیش از معرفی علی‌اکبر ولایتی به مجلس، نخست‌وزیر شخصاً ادارهٔ وزارتخانه را بر عهده داشت.[۱۲]
- ↑ محمدرضا رحیمی به عنوان قائم‌مقام، سرپرستی وزارتخانه را برعهده داشت.
- ↑ «وزارت دفاع ملی» در خرداد ۱۳۶۳ به «وزارت دفاع» تغییر نام پیدا کرد.[۱۷]
- ↑ به دنبال تأسیس وزارت جهاد سازندگی در سال ۱۳۶۲، وظایف عمران روستایی از وزارت کشاورزی منفک شده و نام وزارتخانه، «کشاورزی» شد.
- ↑ یکی از معاونان وزارتخانه به نام حسن طباطبایی به عنوان سرپرست فعالیت کرد.[۲۰]
- ↑ محمد مروت در ۲۲ شهریور به عنوان قائم‌مقام نخست‌وزیر در وزارتخانه منصوب شد.[۲۴]
منابع ویرایش
- ↑ «آیت الله خامنه ای، علی اکبر ولایتی». دائره المعارف بزرگ اسلامی.
- ↑ «موسوی نخست‌وزیر شد». اطلاعات (۱۶۵۶۳): ۲. ۷ آبان ۱۳۶۰ – به واسطهٔ ویکی‌انبار.
- ↑ ۳٫۰۰ ۳٫۰۱ ۳٫۰۲ ۳٫۰۳ ۳٫۰۴ ۳٫۰۵ ۳٫۰۶ ۳٫۰۷ ۳٫۰۸ ۳٫۰۹ ۳٫۱۰ ۳٫۱۱ ۳٫۱۲ ۳٫۱۳ ۳٫۱۴ ۳٫۱۵ ۳٫۱۶ ۳٫۱۷ ۳٫۱۸ ۳٫۱۹ ۳٫۲۰ «دولت مهندس موسوی از مجلس رأی اعتماد گرفت». جمهوری اسلامی (۷۰۱): ۱۰ و ۱۲. ۱۲ آبان ۱۳۶۰ – به واسطهٔ سامانه نشریات ایران.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ ۴٫۳ ۴٫۴ ۴٫۵ ۴٫۶ ۴٫۷ «مجلس شورای اسلامی ۱۵ وزیر را تأیید کرد». صبح آزادگان (۱۳۱۲): ۱، ۸ و ۱۰. ۲۴ مرداد ۱۳۶۳ – به واسطهٔ سامانه نشریات ایران.
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ ۵٫۳ ۵٫۴ «سرپرستان پنج وزارتخانه تعیین شدند». صبح آزادگان (۱۳۱۴): ۱. ۲۷ مرداد ۱۳۶۳ – به واسطهٔ سامانه نشریات ایران.
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ ۶٫۳ ۶٫۴ «گزارش مجلس شورای اسلامی». صبح آزادگان (۱۳۱۷): ۲. ۳۰ مرداد ۱۳۶۳ – به واسطهٔ سامانه نشریات ایران.
- ↑ «سید کاظم اکرمی با ۱۲۲ رأی به وزارت آموزش و پرورش انتخاب شد». صبح آزادگان (۱۳۶۶): ۲. ۲۸ مهر ۱۳۶۳ – به واسطهٔ سامانه نشریات ایران.
- ↑ «وزیر ارشاد استعفای خود را تقدیم نخست‌وزیر کرد». کیهان: ۲. ۴ مرداد ۱۳۶۱.
- ↑ «آمریکا بودجه بسیار سنگینی را برای تبلیغات علیه انقلاب اسلامی تصویب کرده است». صبح آزادگان (۷۳۲): ۱۶. ۲۱ مرداد ۱۳۶۱ – به واسطهٔ سامانه نشریات ایران.
- ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ ۱۰٫۲ «خاتمی، اژه‌ای و رفیق‌دوست از مجلس رأی اعتماد گرفتند». جمهوری اسلامی (۹۹۸): ۱۰ و ۱۲. ۱۹ آبان ۱۳۶۱ – به واسطهٔ سامانه نشریات ایران.
- ↑ ۱۱٫۰ ۱۱٫۱ ۱۱٫۲ «وزرای مسکن، اطلاعات و دادگستری رأی اعتماد گرفتند». صبح آزادگان (۱۳۱۳): ۲. ۲۵ مرداد ۱۳۶۳ – به واسطهٔ سامانه نشریات ایران.
- ↑ فاضلی بیرجندی، محمود (۱۳۹۶). از مهدی بازرگان تا حسن روحانی: کابینه‌ها در جمهوری اسلامی ایران (ویراست دوم). تهران: پایان. ص. ۱۸۷. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۵۷۴۲-۱۴-۵.
- ↑ ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ «وزرای امور خارجه و کشور رأی اعتماد گرفتند». جمهوری اسلامی (۷۳۷): ۱۱ و ۱۲. ۲۵ آذر ۱۳۶۰ – به واسطهٔ سامانه نشریات ایران.
- ↑ ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ «با استعفای وزرای بازرگانی و کار موافقت شد». اطلاعات (۱۷۰۷۳): ۱. ۱۱ مرداد ۱۳۶۲ – به واسطهٔ سامانه نشریات ایران.
- ↑ ۱۵٫۰ ۱۵٫۱ «وزرای جدید بازرگانی و کار از مجلس رأی اعتماد گرفتند». اطلاعات (۱۷۰۹۵): ۲. ۷ شهریور ۱۳۶۲ – به واسطهٔ سامانه نشریات ایران.
- ↑ «انتخاب وزیر جهاد سازندگی با ۱۱۰ رأی تصویب شد». صبح آزادگان (۱۱۷۷): ۲. ۲ اسفند ۱۳۶۱ – به واسطهٔ سامانه نشریات ایران.
- ↑ فاضلی بیرجندی، محمود (۱۳۹۶). از مهدی بازرگان تا حسن روحانی: کابینه‌ها در جمهوری اسلامی ایران (ویراست دوم). تهران: پایان. ص. ۱۸۱. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۵۷۴۲-۱۴-۵.
- ↑ «وزیر راه و ترابری استعفا داد». صبح آزادگان (۶۸۶): ۲. ۲۲ اسفند ۱۳۶۳ – به واسطهٔ سامانه نشریات ایران.
- ↑ ۱۹٫۰ ۱۹٫۱ «مجلس به دو وزیر رأی اعتماد داد». صبح آزادگان (۶۷۵): ۱۲. ۱۱ خرداد ۱۳۶۱ – به واسطهٔ سامانه نشریات ایران.
- ↑ فاضلی بیرجندی، محمود (۱۳۹۶). از مهدی بازرگان تا حسن روحانی: کابینه‌ها در جمهوری اسلامی ایران (ویراست دوم). تهران: پایان. ص. ۱۸۶. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۵۷۴۲-۱۴-۵.
- ↑ ۲۱٫۰ ۲۱٫۱ ۲۱٫۲ «طرح سرپرستی ۳ وزارتخانه توسط نخست‌وزیر به‌مدت ۳ ماه تصویب شد». اطلاعات (۱۷۰۹۷): ۱۷. ۹ شهریور ۱۳۶۲ – به واسطهٔ سامانه نشریات ایران.
- ↑ ۲۲٫۰ ۲۲٫۱ «مجلس به وزرای کشاورزی و معادن و فلزات رأی اعتماد داد». صبح آزادگان (۱۱۱۵): ۲ و ۱۳. ۱۷ آذر ۱۳۶۲ – به واسطهٔ سامانه نشریات ایران.
- ↑ «نخست‌وزیر با استعفای وزیر کشور موافقت کرد». جمهوری اسلامی (۷۳۶): ۲. ۲۴ آذر ۱۳۶۰ – به واسطهٔ سامانه نشریات ایران.
- ↑ فاضلی بیرجندی، محمود (۱۳۹۶). از مهدی بازرگان تا حسن روحانی: کابینه‌ها در جمهوری اسلامی ایران (ویراست دوم). تهران: پایان. ص. ۱۸۷. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۵۷۴۲-۱۴-۵.
- ↑ ۲۵٫۰ ۲۵٫۱ «قانون تغییر سمت مشاور و رئیس سازمان برنامه و بودجه به وزیر برنامه و بودجه و قرار گرفتن سازمان بهزیستی زیر نظر وزارت بهداری». سامانه ملی قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران. ۱۶ دی ۱۳۶۳.
- ↑ فاضلی بیرجندی، محمود (۱۳۹۶). از مهدی بازرگان تا حسن روحانی: کابینه‌ها در جمهوری اسلامی ایران (ویراست دوم). تهران: پایان. ص. ۱۹۱. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۵۷۴۲-۱۴-۵.
- ↑ «تغییر عبارت "وزیر مشاور در امور اجرایی" به عبارت "معاون اجرایی نخست‌وزیر" در مصوبات هیئت وزیران». کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی. ۱۶ دی ۱۳۶۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ آوریل ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۶ ژوئیه ۲۰۱۸.
- ↑ ۲۸٫۰ ۲۸٫۱ «غلامرضا آقازده معاون امور اداری و مالی نخست‌وزیر شد». جمهوری اسلامی (۷۰۸): ۱. ۲۱ آبان ۱۳۶۰ – به واسطهٔ سامانه نشریات ایران.
- ↑ «معاون امور نهادهای انقلاب در نخست‌وزیری معرفی شد». جمهوری اسلامی (۷۱۹): ۲. ۴ آذر ۱۳۶۰ – به واسطهٔ سامانه نشریات ایران.
- ↑ ۳۰٫۰ ۳۰٫۱ ۳۰٫۲ Directory of Iranian Officials: A Reference Aid (PDF), Central Intelligence Agency, November 1988, p. 11, retrieved 3 July 2018
- ↑ «انتصابات جدید در وزارت برنامه و بودجه». جمهوری اسلامی (۱۹۱۹): ۲. ۱۹ دی ۱۳۶۴ – به واسطهٔ سامانه نشریات ایران.
آقای محمد هندی به سمت معاون امور مناطق؛ وی قبلاً معاونت عمرانی نخست‌وزیر را به‌عهده داشت.
- ↑ «شرح حال مسئولان سابق». مرکز آموزش و پژوهش‌های بین‌المللی وزارت امور خارجه. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ ژوئیه ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۱۰ تیر ۱۳۹۷.
- ↑ «ریاست مرکز». مرکز خدمات حقوقی بین‌المللی. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ اوت ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۱۰ تیر ۱۳۹۷.
- ↑ «محمود کریمی نوری به سمت سرپرست بنیاد مستضعفین منصوب شد». صبح آزادگان (۷۸۸): ۱۰. ۳ بهمن ۱۳۶۰ – به واسطهٔ سامانه نشریات ایران.
- ↑ «سید مهدی طباطبائی به سرپرستی بنیاد مستضعفان منصوب شد». صبح آزادگان (۷۸۸): ۲. ۲۹ مهر ۱۳۶۱ – به واسطهٔ سامانه نشریات ایران.
- ↑ «انتصاب سرپرست جدید بنیاد مستضعفان». صبح آزادگان (۱۳۹۷): ۱۶. ۶ آذر ۱۳۶۳ – به واسطهٔ سامانه نشریات ایران.
- ↑ «سرپرست جدید سازمان اوقاف تعیین شد». اطلاعات (۱۶۳۹۵): ۲. ۱۷ فروردین ۱۳۶۰ – به واسطهٔ ویکی‌انبار.
- ↑ «قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه». سامانه ملی قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران. ۲ دی ۱۳۶۳.
- ↑ «مصطفی داودی در پست سرپرستی سازمان تربیت بدنی ابقا شد». جمهوری اسلامی (۷۶۴): ۱۱. ۲۹ دی ۱۳۶۰ – به واسطهٔ سامانه نشریات ایران.
- ↑ «سرپرست جدید سازمان تربیت بدنی منصوب شد». جمهوری اسلامی (۱۱۱۲): ۱۲. ۱۵ فروردین ۱۳۶۲ – به واسطهٔ سامانه نشریات ایران.
- ↑ ۴۱٫۰ ۴۱٫۱ «سرپرست جدید سازمان حفاظت محیط زیست منصوب شد». صبح آزادگان (۱۴۸۴): ۲. ۲۰ اسفند ۱۳۶۳ – به واسطهٔ سامانه نشریات ایران.
- ↑ «دبیر جدید هیأت دولت». جمهوری اسلامی (۱۸۷۰): ۲. ۲۰ آبان ۱۳۶۴ – به واسطهٔ سامانه نشریات ایران.
- ↑ «احمد توکلی سخنگوی دولت شد». اطلاعات (۱۶۶۰۳): ۴. ۲۵ آذر ۱۳۶۰ – به واسطهٔ ویکی‌انبار.
- ↑ «معاون عمرانی نخست‌وزیر به‌عنوان رابط هیئت دولت و ائمه جمعه معرفی شد». صبح آزادگان (۱۰۳۲): ۲. ۳ شهریور ۱۳۶۲ – به واسطهٔ سامانه نشریات ایران.