دودمان تانگ

امپراطوری تانگ

امپراتور شیانگ تسونگ

امپراتوری تانگ(چینی:唐朝) دودمان شاهی در چین بود که از سال ۶۱۸ تا ۹۰۷ میلادی بر آن سرزمین فرمان راند ولی در یک دوره کوتاه مدت در سال ۶۹۰ میلادی ملکهٔ زتیان دودمان تانگ را به پایان رسیده خواند و دودمان ژو دوم را پایه‌ریزی کرد و خود را امپراتور/امپراتریس خواند و امپراتوری چین را در اوج عصر طلایی قدرت و فرهنگ برد و بعد از مرگش پسرش به سلطنت رسید و دودمان تانگ دوباره شروع شد. پیش از تانگ دودمان سوئی بر چین فرمان می‌راندند. بنیانگذار امپراتوری چانگ لی یوان بود که در هنگام فروپاشی امپراتوری سوئی، او و خانواده‌اش در چین قدرت گرفتند.

تاریخچه سیاسی

در سال ۶۱۸ میلادی، یک مسؤول دولتی شورشی به نام لی‌شی‌مین، در شهر سلطنتی تانگ، قدرت را به دست گرفت. او پدرش گائوتزو را به عنوان اولین امپراتور سلسلهٔ تانگ منصوب کرد. پس از او، شیانگ تسونگ، حکومت خود را آغاز کرد. پس از شکسته شدن ارتش تانگ در جنگ با مسلمانان عرب، امپراتور چین تسلط خود را بر نواحی مرکزی آسیا از دست داد. شورش آن‌لوشان در این دوره بی‌نظمی بسیاری ایجاد کرد؛ اما سرانجام این شورش سرکوب شد. شورش‌های متعدد باعث زوال قدرت فرمان‌روایان تانگ شد؛ تا این که سرانجام هوانگ‌چائو موفق به تسخیر و غارت شهر تانگ شد.

براساس دو سرشماری از جمعیت چین در قرون ۷ و ۸، جمعیت این کشور بر اساس خانوارهای ثبت شده به ۵۰ میلیون نفر می‌رسد. با این حال، حتی با وجود تضعیف دولت مرکزی در سلسله تانگ و ناتوانی در سرشماری دقیق افراد، جمعیت این کشور در قرن ۹ بالغ بر ۸۰ میلیون نفر تخمین زده می‌شود. با توجه به میزان جمعیت، سلسله تانگ قادر بود ارتشی پر شمار گردآورد و صدها هزار نفر از آنان را در جهت رقابت با اقوام چادرنشین آسیا میانه تجهیز نماید و بتواند به راحتی از مسیر تجاری جاده ابریشم منفعت ببرد. آن‌ها توانستند بسیاری از مناطق مجاور را مطیع سازند و با ایجاد یک نظام قیومتی در زیر نفوذ خود قرار دهند. پادشاهی‌ها و اقوام مجاور سلسله تانگ به دربار غرامت می‌پرداختند.

در کنار این هژمونی سیاسی، چینی‌ها توانستند تأثیر فرهنگی قدرتمندی را در بین کشورهای همسایه خود از جمله ژاپن، کره و ویتنام بر جای بگذارند.

فرهنگ و جامعه

ادبیات

دوران سلسلهٔ تانگ، دوران شکوه و عظمت شعر و ادبیات در چین بود. لی‌پو یک شاعر رمانتیک بود که از شراب، عشق و طبیعت تقدیر می‌کرد. وی پیرو آیین لائوتسه بود. از دیگر شاعران بزرگ عصر تانگ، دوفو بود که از آیین کنفوسیوس پیروی می‌کرد. بیش‌تر اشعار توفو دربارهٔ مسایل انسانی‌است. در این دوره شاعران گروه‌هایی تشکیل دادند؛ مهم‌ترین این گروه‌ها گروه جام شراب بود که بیش از ۲۳۰۰ شاعر در آن عضو بودند؛ آثار شعری آنان در مجموعه‌هایی گرد هم آمده‌اند؛ این اشعار عموماً در بیش از ۱۲۰۰ سال پیش نوشته شده‌اند.

دین و فلسفه

در عصر تانگ، سه آیین در میان مردم چین رواج داشت. آیین لائوتسه، آیین کنفوسیوس و آیین تائو مهم‌ترین این آیین‌ها بودند. دین بودایی که از هند وارد چین شد، به زودی در آن‌جا گسترش پیدا کرد. دین بودا با آداب و رسوم کنفوسیوس ترکیب شد و روش ذن را به وجود آورد. در اواسط قرن نهم میلادی، امپراتور ووتسونگ دستور داد که معابد و صومعه‌های بوداییان را ویران کنند. در این دوره، بسیاری از بوداییان وادار شدند که آیین بودا را ترک کنند. در عصر تانگ، گروهی از مبلغان مسیحی و مسلمان وارد چین شدند و به تبلیغ پرداختند؛ اما این ادیان در چین طرفداران چندانی نیافت.

گوربُرده‌های دودمان تانگ، اشیاء سُفالین و چینی‌آلات سرامیکی از جانوران و آدم‌ها بودند که در دوران سلطنت دودمان تانگ، به عنوان اثاثیهٔ فرد درگذشته، به همراه وی دفن می‌شدند.

ظهور حکومت امپراتریس وو

اگرچه وو به عنوان یک صیغه کم ارزش به نام وو مینیانگ وارد دربار امپراتور گائوزونگ شد، وو زتیان در سال ۶۹۰ به بالاترین درجه و نقطه قدرت رسید و با ایجاد زندگی کوتاه مدت وو ژو یا دودمان ژو. ظهور امپراتریس وو به قدرت از طریق تاکتیک های بی رحمانه و محاسبه کننده حاصل شد: یک تئوری توطئه های محبوب در تاریخ اظهار داشت که وی دخترک دوهفته خود را به قتل رسانده و آن را به گردن امپراتریس اول گائوزونگ انداخته تا امپراتریس عزل شود و مقامش به او منتقل شود. امپراتور گائوزونگ در سال ۶۵۵ دچار بیماری شد که علائم آن سردرد های مکرر بود در سال ۶۶۰ امپراتور دچار سكته مغزی شد و وو شروع به گرفتن بسیاری از تصمیمات دادگاه برای وی كرد و در مورد امور کشوری با مشاورانش سلطنتی گفتگو كرد در سال ۶۶۵ كه در حالی كه امپراتریس وو تمام رقبای سیاسی خود را حذف کرد قدرتی فوق‌العاده ای کسب کرد، و امپراتریس وو پشت صفحه مرواریدی نشسته بود و امپراتور گائوزونگ از او دستور می گرفت در زمان غیاب شوهرش وو قدرت را برای شوهر خود متمرکز کرد و خودش به تنهایی از آن استفاده می کرد. هنگامی که فرزند ارشد امپراتریس وو، ولیعهد لی هونگ، شروع به ادعای اقتدار و سیاست های مدافع مخالف امپراتریس وو کرد و با قدرت و نفوذ فزایندی مادر خود مخالف کرد، ناگهان در سال ۶۷۵ بعد از ماجرا نایب السلطنگی وو که با آن مخالفت شده بود درگذشت. بسیاری از افراد گمان می کردند که وی توسط امپراتریس وو مسموم شده است. اگرچه وارث بعدی نمایه پایین تری داشت، اما در سال ۶۸۰ بعد از آن که او با مادر خود مخالفت کرد، وی توسط مادرش وو متهم به طرح یک شورش و کودتا شد و به دستور وو تبعید شد. (بعداً او به دستور امپراتریس وو مجبور شد خودکشی کند.)

در سال ۶۸۳، امپراتور گائوزونگ درگذشت. وی توسط امپراتور ژونگ زونگ، بزرگترین پسر و بازمانده وی توسط امپراتریس وو جانشین سلطنت شد. ژونگ زونگ سعی کرد پدر همسر خود را به عنوان یک صدراعظم قدرتمند و پرنفوذ منصوب کند تا بتواند از نفوذ فزایندی مادرش در اداره امور بکاهد: اما به هیچ وجه موفق نشد، وی پس از گذشت تنها شش هفته از تاج و تخت، توسط امپراتریس وو به نفع برادر کوچکتر خود، امپراتور رویزونگ، عزل شد بعد از آن امپراتریس دواگر وو با جدیت بیشتر بر همه قدرت مطلق قرار گرفت. این گروهی از شاهزادگان تانگ را برانگیخت تا در سال ۶۸۴ بر زده امپراتریس وو قیام کنند. اما ارتش وو آنها را ظرف دو ماه با بی رحمی سرکوب کرد. وو در تاریخ ۱۶ اکتبر ۶۹۰ در دوره تیانشو دودمان ژو را اعلام کرد و سه روز بعد امپراتور رویزونگ را به عنوان ولیعهد نصب کرد. رویزونگ همچنین مجبور شد نام خانوادگی پدرش لی را به نفع مادرش امپراتریس وو تسلیم کند و با نام خانوادگی مادر وو با نام وو دان شناخته شد. پس از آن وو به عنوان تنها امپراتریس فرمانروا تاریخ چین حکومت می کرد.

اما کودتای کاخ در ۲۰ فوریه ۷۰۵ که توسط دختر وو پرنسس تایپینگ و پنج تن از وزرا سازماندهی شده بود، امپراتریس وو را وادار کردند تا در ۲۲ فوریه مقام خود را به پسر بزرگتر خود بدهد. روز بعد ، پسرش وو شیان با نام دوباره ژونگ زونگ به قدرت اعلام شد. دودمان تانگ به طور رسمی در ۳ مارس ترمیم شد. وو به زودی درگذشت. برای مشروعیت بخشیدن به حکومت خود، سندی را منتشر کرد به نام ابر بزرگ سوترا، که پیش بینی می کرد تناسخ دوباره میتریا بودا یک سلطنت زن خواهد بود که بیماری، نگرانی و فاجعه را از جهان برطرف خواهد کرد. او حتی بسیاری از شخصیت های نوشتاری تجدید نظر شده را نیز به زبان نوشتاری معرفی کرد، که پس از مرگ وی به اصالت ها بازگشت. احتمالاً مهمترین بخش میراث وی، كاهش هژمونی اشرافی شمال غربی بود و به مردم سایر قبایل و مناطق چین اجازه می داد تا در سیاست و دولت چین نماینده تر شوند.

تاثیر زنان قدرتمند دیگر و دوره سلطنت امپراتور شوان زونگ

در زمان و پس از سلطنت وو، بسیاری از زنان برجسته و قدرتمند در دادگاه حضور داشتند، از جمله شانگوان وانر (تولد؛۶۶۴ - مرگ؛۷۱۰)، یک شاعر، نویسنده، تاجر، و یک مقام معتمد، مشاور و مسئول دفتر خصوصی وو. و همچنین در سال ۷۰۶ همسر قدرتمند امپراتور ژونگ زونگ تانگ، امپراتریس وی (تولد؛۶۶۵ - مرگ؛۷۱۰) ، شوهر خود را متقاعد كرد که به همراه خواهر و دخترانش تا در دفاتر و دادگاه دولتی مشارکت داشته باشند و همچنین در سال ۷۰۷ از او خواست تا رسیدگی به امور تجاری را به دختر موردعلاقه خود پرنسس انل بدهد و در سال ۷۰۸ درخواست کرد که بخشی از زنان قدرتمند کاخ از جمله شانگوان، دخترانش، و خواهرش به امپراتور در امور مملکتی مشاوره دهند، او همچنین در سال ۷۰۹ درخواست كرد كه به زنان حق محرومیت از وراثت فرزندان خود را بدهد؛ ( که قبلاً فقط یک مرد موجود بود و می توانست یک فرزند یا هر کس از عضو خانواده را از حق ارثی محروم کند). امپراتریس وی سرانجام ژونگ زونگ را مسموم کرد و پس از آن وی فرزندخوانده یازده ساله خود را در سال ۷۱۰ بر تخت سلطنتی گذاشت و خود همچنان اداره مملکت را در دست داشت و حتی این بار با استحکامات و قدرتی بسیار بیشتر زمام امور را در دست گرفت. دو هفته بعد ، خواهر شوهرش پرنسس تایپینگ و لی لانگجی (امپراتور بعدی شوان زونگ) با چند پیروان دیگر وارد کاخ شد و امپراتریس وی و جناح قدرتمندش را کشت، (که متشکل از ۴۰۰ نفر بودن). وی سپس امپراتور رویزونگ (سلطنت؛ ۷۱۰-۷۱۲) را بر تخت پادشاهی نصب کرد. درست همانطور که امپراتور ژونگ زونگ تحت سلطه و کنترل امپراتریس وی بود، رویزونگ نیز تحت سلطه و کنترل پرنسس تایپینگ بود. این سرانجام به پایان رسید زمانی که کودتای پرنسس تایپینگ در سال ۷۱۳ ناکام ماند (او خود را بعد از شکست کودتا در ۷۱۳ به دار آویخت) و امپراتور رویزونگ قدرت را کامل و یگانه به امپراتور شوان زونگ سپرد کرد.

در زمان سلطنت ۴۴ ساله امپراتور شوان زونگ ، سلسله تانگ به اوج خود رسید، دوران طلایی با تورم اقتصادی پایین و سبک زندگی فرومایه برای دربار امپراتوری. شوان زونگ که به عنوان یک حاکم سخت کوش و خیرخواه دیده می شود، حتی در سال ۷۴۷ مجازات اعدام را نیز لغو کرد. همه اعدام ها باید از قبل توسط خود امپراتور تأیید می شد (با توجه به اینكه در سال ۷۳۰ فقط ۲۴ اعدام وجود داشته است). شوان زونگ به اجماع وزرای خود درمورد تصمیم گیری های سیاسی متعهد شد و تلاش کرد تا کارمندان وزارتخانه های دولت را منصفانه با جناح های سیاسی مختلف انجام دهند همان کاری که در گذشته مادربزرگش امپراتریس وو انجام داد. صدر اعظم کنفوسیوس طلب وی به نام ژانگ جیولینگ (۶۷۳-۷۴۰) برای حمایت از استفاده از سکه های خصوصی، برای کاهش نرخ تورم و افزایش عرضه پول تلاش کرد، در حالی که جانشین اشرافی و تکنوکراتیک وی لی لینفو (د. 753) طرفدار انحصار دولت در صدور سکه بود. پس از سال ۷۳۷، بسیاری از اعتماد به نفس شوان زونگ به صدراعظم دیرینه خود لی لینفر، كه از سیاست خارجی تهاجمی تری با استفاده از ژنرال های غیر چینی حمایت می كرد متمرکز شد، و شوان زونگ شروع به استراحت کرد و به تدریج قدرت امپراتوری و زمام همه امور را به پسر خود واگذار کرد و در سال ۷۵۶ از دولت و مقام امپراتور استعفا داد. اما این بی خیالی اواخر سلطنت شوان زونگ و این سیاست صدراعظمش در نهایت شرایط را برای شورش گسترده علیه شوان زونگ که در سال ۷۵۶ کنارگیری کرده بود ایجاد کرد.

منابع

• تاریخ چین، شسنو ژان، محمد پارسیپور، نشر علم، ۱۳۷۴
• دودمانهای شاهی چین، مین لوهوئی، نشر امیرکبیر، ۱۳۵۴