پشتون‌ها

گروه قومی آریایی در افغانستان و پاکستان
(تغییرمسیر از مردم پشتون)

پشتون‌ها، پختون‌ها یا افغان‌ها (به پشتو: پښتانه) (به اردو: پٹهان)، گروهی از مردمان ایرانی تبار [۱] و از اقوام افغانستان و پاکستان هستند،[۲] که عمدتاً در شمال غربی و جنوب غرب پاکستان و جنوب و شمال شرق افغانستان سکونت دارند.[۳][۴] آن‌ها از نظر تاریخی تا دهه ۱۹۷۰ با نام افغان نیز خطاب می‌شدند،[۵] بعدتر این اصطلاح به عنوان نامی برای همه اقوام افغانستان تبدیل شد.[۶][۵] آن‌ها به زبان پشتو سخن می‌گویند و بیشتر پیرو اسلام سنی، و مذهب حنفی هستند.[۷]

پشتون‌ها
پښتانه
Pax̌tānə
مردان پشتون در جنوب افغانستان
کل جمعیت
ح. ۶۰–۷۰ میلیون[۵]
مناطق با جمعیت چشمگیر
 پاکستان۴۲٬۵۹۰٬۳۲۰ (۲۰۲۰)[۸]
امارت اسلامی افغانستان افغانستان۱۵٬۳۹۰٬۰۰۰[۹]
 امارات متحده عربی۲۰٬۰۰۰ (۲۰۰۹)[۱۰]
 ایالات متحده آمریکا۵۰٬۰۰۰ (۲۰۱۰)[۱۱]
 ایران۵۰٬۰۰۰ (۱۹۹۳)[۱۲]
 بریتانیا۴۰٬۰۰۰ (۲۰۰۹)[۱۳]
 آلمان۲۰٬۰۰۰ (۲۰۱۸)[۱۴]
 کانادا۱۵٬۰۰۰ (۲۰۱۵)[۱۵]
 هند۵٬۰۰۰ (۲۰۱۳)[۱۶]
 روسیه۲۰٬۰۰۰ (۲۰۲۰)[۸]
 استرالیا۸٬۳۵۰ (۲۰۲۰)[۱۷]
زبان‌ها
پشتو
فارسی و اردو به عنوان زبان دوم
دین
اکثریت:
اسلام
(سنی اکثریت، شیعه اقلیت)[۱۸][۱۹]
اقلیت:
قومیت‌های وابسته
سایر مردمان ایرانی‌تبار چون: تاجیک‌ها، پشه‌ای‌ها، نورستانی‌ها پراچیها

جمعیت پشتون‌ها در سال ۲۰۱۰ بالغ بر ۴۹٬۵۲۹٬۰۰۰ نفر بوده است و در منابع جدید تخمین زده می‌شود که بین ۶۰ الی ۷۰ میلیون نفر در سراسر جهان باشند.[۲۱]

پشتون‌ها بومی سرزمین‌های جنوب افغانستان و شمال‌غربی پاکستان (که به پشتونستان شناخته می‌شوند) هستند. همچنین جوامع مهم و تاریخی از پشتون‌های مهاجر در ایالت‌های پنجاب و سند پاکستان (بیشتر در شهرهای کراچی و لاهور) و در مناطق روهیله خند ایالت اوتار پرادش هند (در شهرهای بزرگ مانند بمبئی و دهلی) وجود دارند. اخیراً جمعیتی از پشتون‌ها در کشورهای پیرامون خلیج فارس (به خصوص در امارات) ایجاد شده است.[۲۲]

پشتون‌ها به عنوان بزرگ‌ترین گروه قومی افغانستان، ۴۲ درصد[۲۳] یا ۴۰ درصد[۲۴][۲۵] یا بنا بر تقسیم‌بندی بی‌طرفانهٔ قومی سازمان ملل در کنفرانس بن سال ۲۰۰۱ نزدیک به ۳۵ درصد[۲۶][۲۷][۲۸] از جمعیت افغانستان را تشکیل می‌دهند. از زمان بنیان‌گذاری افغانستان، آن‌ها در این کشور به عنوان گروه قومی حاکم و غالب نقش داشته‌اند. ایضاً پشتون‌ها در پاکستان به عنوان دومین گروه قومی بزرگ ۱۵ تا ۱۸ درصد از کل جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهند.[۲۹][۳۰]

پشتون‌ها ۲۶مین گروه قومی بزرگ جهان و بزرگ‌ترین جامعهٔ قبیله‌ای جهان را تشکیل می‌دهند. حدود ۳۵۰ تا ۴۰۰ قبیله و گروه هم‌تبار پشتون وجود دارد.[۳۱][۳۲]

احمد شاه درانی (در نظر گرفته شده به عنوان بنیانگذار افغانستان) و عبدالغفار خان (کنش‌گر جنبش استقلال‌طلبی هند در زمان راج بریتانیا) دو چهرهٔ تاریخی برجستهٔ پشتون هستند.

توزیع جغرافیایی

ویرایش

سرزمین سنتی

ویرایش

اکثر پشتون‌ها در سرزمین مادریشان، در دو سوی مرز دیورند[۳۳] میان افغانستان و پاکستان و بخش باختری رود سند (پاکستان) که شامل خیبر پختونخوا ، گلگت بلتستان و بخش شمالی بلوچستان است، یافت می‌شوند. مراکز کلانشهری این سرزمین که به پشتونستان هم شناخته می‌شود، شامل جلال‌آباد، گلگت، کویته، قندهار، مردان، مینگوره و پیشاور می‌شود.

شبه‌قاره هند

ویرایش

پشتون‌های شبه‌قاره هند، در خارج از سرزمین سنتی شان، توسط خودشان و سایر گروه‌های قومی شبه قاره با نام پٹهان (واژه هندوستانی پشتون) شناخته می‌شوند.[۳۴]

پشتون‌ها پیش و بهنگام حاکمیت راج بریتانیا در شهرهای گوناگون خاور رود سند ساکن شده‌اند. این شهرها شامل کراچی، لاهور، راولپندی، بمبئی، دهلی، کلکته، روهیلکند، جیپور و بنگلور می‌شوند. تبار ساکن شدگان به پشتون‌های افغانستان امروزی و پاکستان (راج بریتانیای پیش از ۱۹۴۷) می‌رسد. آن‌ها در بعضی از مناطق هند گاهی، به کابلی والا شناخته می‌شوند.[۳۵]

در هند جوامع مهاجر پشتون قابل توجه‌ای وجود دارند.[۱۶][۳۶][۳۷] نام روهیلکند ایالت اوتار پرادش از جوامع پشتون تبار معروف به روهیله گرفته شده است. همچنین هرکدام از ایالات مهاراشترا (مرکز هند) و بنگال غربی (شرق هند) دارای بیش از یک میلیون جمعیت با تبار پشتون هستند؛[۳۸] بمبئی و کلکته مکان اصلی مهاجران پشتون افغانستان، در عصر استعمار بوده‌اند.[۳۹] در هرکدام از شهرهای جیپور و بنگلور جمعیتی ۱۰۰ هزار نفری از پشتون‌ها وجود دارد. برادران فیروز، سنجای و اکبرخان از پشتون‌های معروف شهر بنگلور هستند که اصلیتشان به غزنی بر می‌گردد.[۴۰] کراچی، محل بزرگ‌ترین جمعیت از پشتون زبان‌های مهاجر است.[۴۱][۴۲]

مناطق دیگر

ویرایش

پشتون‌های هندوستانی و پاکستانی از رابطه کشورهای متبوع خود با بریتانیا و کشورهای مشترک المنافع استفاده کرده و جوامع مدرن پشتون از دهه ۱۹۶۰ عمدتاً در کشورهای بریتانیا، کانادا، استرالیا و همچنین در دیگر کشورهای مشترک المنافع (و در آمریکا) ساکن شدند. برخی دیگر از پشتون‌ها همچنین در جاهایی از خاورمیانه مانند خراسان ایران و شبه جزیره عربستان ساکن شده‌اند. برای مثال از سال ۱۹۷۶ تا ۱۹۸۱ حدود ۳۰۰ هزار تن پشتون به کشورهای عربی خلیج فارس مهاجرت کردند که ۳۵ درصد از مهاجران پاکستانی را تشکیل می‌دهند.[۴۳]

به دلیل جنگ‌های متعدد در افغانستان از اواخر دهه ۱۹۷۰، موج‌های گوناگون پناهجویان (پشتون‌های افغان، و همچنین تعداد قابل توجه ای از تاجیک‌ها، هزاره‌ها، ازبک‌ها، ترکمن‌ها و سیک‌های افغانستانی) کشور را ترک کرده‌اند.[۴۴]

بصورت تقریبی حدود ۱٫۳ میلیون افغانستانی در پاکستان[۴۵] و ۳ تا ۵ میلیون در ایران وجود دارند.[۴۶] برخی دیگر نیز به‌واسطه پاکستان در آمریکا، بریتانیا و کشورهای اتحادیه اروپا تقاضای پناهندگی داده‌اند.[۴۷] (با روی کارآمدن گروه طالبان در افغانستان، موج مهاجرت‌ها به پاکستان و بخصوص به ایران بشدت افزایش یافته و این آمار دچار تغییر شده است).

پیشینه و خاستگاه

ویرایش

ادعاها و نظریه‌های گوناگونی در خصوص خاستگاه قوم پشتون، که به‌طور کلی یک قوم ایرانی بومی آسیای مرکزی و جنوبی شناخته می‌شوند، مطرح است. قوم زایی گروه قومی پشتون ناروشن است، اما مورخان به مردمان باستانی به نام پاکتها یا پکتیاها (Pakhtas) بین هزاره دوم و یکم پیش از میلاد و مردمان باستانی ایرانی (سکاها)، مواجه هستند که ممکن است اجداد پشتونها باشند. گئورگ مورگنستیرن، زبان‌شناس بزرگ، پشتو را به عنوان یک گویش از زبان سکا توصیف کرده است و بسیاری دیگر نیز شباهتهای میان پشتو و سایر زبانهای سکایی شناسایی کرده‌اند، که نشانگر آن است که منشأ پشتون‌ها احتمالاً یک گروه سکایی بوده است. با این حال نظریات دیگری نیز درخصوص منشأ هپتالی، راجپوتی، یونانی و … این قوم مطرح است.[۴۸][۴۹]

پشتو زبان مادری پشتون‌ها است.[۵۰][۵۱][۵۲] این زبان یکی از دو زبان ملی افغانستان است.[۵۳][۵۴] در پاکستان با اینکه پشتو دومین زبان پر گویش ور را تشکیل می‌دهد[۵۵] ولی غالباً به‌طور رسمی در سیستم آموزشی نادیده گرفته می‌شود.[۵۶][۵۷][۵۸][۵۹][۶۰][۶۱]

زبان پشتو در طبقه زبان‌های ایرانی شرقی قرار گرفته است[۶۲] و بیشتر واژگان پشتو از ریشه ایرانی شرقی است ولی با این حال، شمار قابل توجهی از آن‌ها منحصر به زبان پشتو است.[۶۳][۶۴] صرف افعال پشتو، در مقایسه با سایر زبانهای ایرانی پیچیده است.[۶۵] بر این مبنا مکنزی می‌گوید:

اگر ساختار باستانی پشتو را با صرف بسیار ساده شده فارسی، زبان پیشرو و مدرن ایرانی مقایسه کنیم می‌بینیم که زبان پشتو در جایگاه ‘پسر عموی دوم‘ و همسایه فارسی ایستاده است که چیزی شبیه همان رابطه انگلیسی با ایسلندی است. — دیوید نیل مکنزی
 
زبان پشتو، مناطقی در افغانستان و پاکستان که زبان پشتو رایج است:
  زبان بیشینه یا غالب
  زبان کمینه یا کاربرد در کنار زبان‌های دیگر

پشتو دارای شمار زیادی گویش است اما به‌طور کلی به گروه‌های شمالی، جنوبی و مرکزی تقسیم می‌شود[۶۶] الفنباین در این باره می‌نویسد: اختلافات گویشی پشتو اساساً در واژگان و واجگان است: صرف و نحوِ گویش‌های پشتو به استثنای گویش وانتسی، کاملاً یکنواخت هستند.[۶۷]

نخستین الفبای پشتو در سده شانزدهم و توسط پیر روشن ساخته شد.[۶۸] در سال ۱۹۵۸ طی نشست محققان و نویسندگان پشتون افغانستان و پاکستان در کابل، استاندارد امروزی الفبای پشتو تنظیم شد.[۶۹][۷۰]

فرهنگ

ویرایش

فرهنگ پشتون‌ها اغلب بر پشتونوالی و به‌کارگیری زبان پشتو پایه‌گذاری شده است. سنت‌های پیش از اسلام، به دوران شکست هخامنشیان در برابر اسکندر مقدونی در سال ۳۳۰ پیش از میلاد مسیح بر می‌گردد، که احتمالاً که در قالب رقص‌های سنتی باقی مانده‌اند در حالی که سبک‌های ادبی و موسیقی منعکس کننده تأثیر سنت ایرانی و سازهای موسیقی منطقه ایِ آمیخته با گونه‌ها و شرح هایِ محلی است. فرهنگ پشتون ترکیبی بی نظیر از آداب و رسوم بومی با تأثیراتی از جنوب و غرب آسیا است. پشتون‌ها مانند سایر مسلمانان ماه رمضان و عید فطر را جشن می‌گیرند. برخی از پشتون‌ها نوروز را هم جشن می‌گیرند.[۷۱]

پشتونوالی

ویرایش

پَشتونوالی (به پشتو: پښتونوالی و نیز: پختونوالی) نظام و سنت رفتاری قبیله‌ای در میان پشتون‌ها است.

یکی از اصول شناخته شده تر پشتونوالی ملمستیا است که به صورت مهمان نوازی و پناه به همه مهمانانی که دنبال کمک می‌گردند تعریف می‌شود. قصاص بی عدالتی که به پشتو بدل خوانده می‌شود یک انتقام سریع را فرا می‌خواند. بسیاری از جنبه‌های پشتونوالی زندگی مشترک مسالمت آمیز را ترویج می‌دهند، مانند ننواتی که اعتراف فروتنانه به گناه برای یک گناهکار است و باید منجر به بخشش خودکار از طرف گروه ستم دیده شود. این دستورها و سایر احکام اساسی پشتونوالی همچنان توسط بسیاری از پشتون‌ها به‌خصوص در مناطق روستایی دنبال می‌شود. یکی از نهادهای برجسته پشتون لویه جرگه (شورای بزرگ) است که از منتخب بزرگان تشکیل می‌شود.[۷۲] بیشتر تصمیم‌ها در زندگی قبیله ای توسط اعضای جرگه گرفته می‌شود. جرگه اصلی‌ترین نهاد قدرت قبیله است که اغلب پشتون‌های مساوات خواه آن را به عنوان یک نهاد حاکمیتی قابل قبول تصدیق می‌کنند.[۷۳]

قبایلان

ویرایش

قبایل اصلی پستون ها هستند

ریشه‌شناسی واژهٔ پشتون

ویرایش
 
شاه محمود هوتکی دومین شاه حکومت هوتکی

تاریخ‌دان معروف یونانی (هیرودتس) پکتهای ریگودی را (پاکتیوس) خوانده و اهالی منطقهٔ پکتیا تا قندهار و باشندگان دوطرف کوه‌های سلیمان را پاکتیاها نامیده است. از نوشتهٔ او معلوم می‌شود تا سده چهارم پیش از میلاد مردم قندهار و پکتیا و ننگرهار و خیبر (پاکتیاها) نامیده می‌شده‌اند. بطلمیوس هم آن را پکتین نوشته است؛ بنابراین نام پشتو از همان پکهت – پکتویس – پکتین ساخته شده و پشتو و پختو تلفظ می‌شود. در ریگوید مذکور آمده است که قوم پکهت در جنگ بین ده پادشاه آریایی که به کنار دریای (راوی) بوقوع پیوسته بود شرکت کرده بودند. هیلی برانت تاریخ‌دان و پژوهشگر در زبان و فرهنگ سانسکریت: در (ریگوید) مذکور است که در اراکوشیا (قندهار) قبیله‌ای سکونت داشت که شاه (واسودیوا: دیوه در پشتو به نام نور و روشنایی و آس به منای اسب می‌باشد) فرمانروای آن بود و این قبیله تحت رهبری او (سوداس: در پشتو سور به معنای سرخ و آس به منای اسب می‌باشد، دامنهٔ فتوحات را تا وادی (اندس) وسیع ساخت و کارنامه‌های جنگی (واسودیوا) به‌طور افسانه یاد می‌شد. مورخان موجودیت پکتها را در منطقه‌ای کنونی که افغانستان نامیده می‌شود. پیش از ظهور سلطنت سلیمان در حدود ۱٬۰۰۰ سال پیش از میلاد تخمین زده‌اند (تاریخ مختصر افغان‌ها. تألیف مولوی یعقوب حسن‌خان سال ۱۳۱۲). پشتو ظاهراً از واژه پشتون یا پختون آمده است که نام گروهی از نژاد آریایی است. زبان پشتو اصلاً جزء زبان‌های ایرانی است. قواعد آواشناسی نشان می‌دهد که واژهٔ پشتو شکل دیگرگون‌شده‌ای از همان واژهٔ پَرْسَوا (به معنی پارسی) است.[۷۴][۷۵] بطلمیوس هم آن را پکتین نوشته است؛ بنابراین نام پشتو از همان پکهت – پکتویس – پکتین ساخته شده و پشتو و پختو تلفظ می‌شود.

تعریف واژهٔ پشتون

ویرایش

شاخه‌ای از اقوام افغانستان بوده که به زبان پشتو سخن می‌گویند، دارای خصوصیات و فرهنگ مخصوص به خود بوده‌اند.

اکثر پشتون‌ها مسلمان بیشتر پیرو مذهب سنی حنفی و اقلیتی کوچکی شیعهٔ دوازده امامی هستند و افزون‌بر زبان پشتو که از شاخه‌ای از زبان‌های آریایی است به زبان‌های فارسی ارموری، هندوکوهی (شامل پشتون‌های خیبر) و اقلیتی ناچیزی به اردو (در پاکستان و هند) صحبت می‌کنند.

قبیله‌های پشتون

ویرایش
 
عمران خان

پشتون‌ها (پشتو زبانان) به دوبخش و هفت شاخه تقسیم می‌گردد:

اول
  1. سربن
  2. غرغشت
  3. بیتن

این سه با هم برادر اند (طبق روایات سنتی)

دوم
  1. کرلانی
  2. اورمر
  3. متی (بی‌بی متو)

جامعه پشتون از بزرگ‌ترین گروه‌های قومی شناخته می‌شود.

افغانستان

دو طایفه بزرگ از پشتون‌ها در طول دو و نیم سده اخیر در افغانستان حکومت نمودند:

 
آرامگاه احمدشاه درانی در شهر قندهار که به عنوان مسجد جماعت نیز عمل می‌کند و گفته می‌شود که شامل خرقه مقدسی است که پیامبر اسلام بر تن می‌کرد.

غلجایی‌ها که حکومت هوتکیان مربوط به این شاخه از پشتون‌ها بود. از میان قبایل دُرانی دو شاخهٔ سدوزایی‌ها و بارکزایی‌ها در افغانستان پس از احمدشاه ابدالی حکومت نمودند.

بنیانگذار حکومت سدوزایی‌ها احمدخان ابدالی مشهور به احمدشاه بابا بود. او امپراتوری بزرگ ابدالی یا دُرانی را تأسیس نمود که بعد از وی فرزندش تیمور شاه ابدالی به سلطنت رسید. تیمور پایتخت را از قندهار به کابل منتقل و شورش‌های زیادی را که علیه‌اش به‌راه افتاده بود سرکوب نمود. [نیازمند منبع]:

بارکزای که از جمله کهن‌ترین اقوام بوده که در تاریخ از آن‌ها یاد شده و سلسله‌های پادشاهی امیر دوست محمد خان بارکزی مربوط همین قوم می‌باشد.[نیازمند منبع]

 
محمداشرف غنی احمدزَی رئیس‌جمهور پیشین افغانستان

دیگر طایفه‌های پشتون شامل نورزی، زدران، منگل، ملکزی، غلزی، درانی، هوتک، اندر، کاکر، سربنی، پوپل، سوری، گدون، لودی، احمدزی، ستانکزی، محمدزی، یوسفزی، بریچی، خروطی، سواتی، سهاک، شینوار، ابدالی، غلجایی، علیزایی، صافی یا همان ساپی و غیره هستند که از جمله گروه‌ها و ایل‌های مهم قوم پشتون هستند. طایفه سوری نیز با نام امپراتوری سور مابین سال‌های ۱۵۳۲–۱۵۵۶ حاکم بر شمال هندوستان و پاکستان امروزی بود که توسط شیرشاه سوری بنیانگذاری شد.

امپراتوری لودی نیز سلسله‌ای از حکمرانان دهلی در هند از پشتون‌تبارهای مسلمان است که از ۱۴۵۱ تا ۱۵۲۶ میلادی حکمرانی کردند.

 
منظور پشتین رهبر جنبش تحفظ پشتون پاکستان

درانی‌ها بزرگ‌ترین تیره پشتون بوده که شامل اقوام، اچکزایی پوپل زایی، نورزایی، بارکزایی، علیزایی و الکوزایی می‌باشد. ۱۲۳[نیازمند منبع]

 
نور ولی محسود رهبر جنبش طالبان پاکستان
پاکستان

طایفه‌های «وزیر» و «محسود» از مهم‌ترین طوایف مناطق غربی پاکستان هستند.[۷۶] وزیرستان شمالی توسط طایفهٔ «وزیر» اداره می‌شود. این طایفه در وزیرستان جنوبی هم حضور دارد و یک سوم جمعیت آن را تشکیل می‌دهد. دو سوم باقی‌مانده جمعیت وزیرستان جنوبی از طایفهٔ «محسود» هستند.[۷۷] بخش پاکستانی شامل منطقه‌ای از چترال در شمال تا سیبی در جنوب غربی می‌گردد. این منطقه در پاکستان بنام منطقه مرزی شمال غرب (صوبه سرحد شمالغرب) نامیده می‌شود. اما این منطقه همچنان مشهور به افغانیه است که این نام بیانگر روابط قومی باشندگان آن با پشتون‌های افغانستان است.[نیازمند منبع]

ویژگی‌های فرهنگی و اجتماعی

ویرایش
  • اتن: اتن شامل رقص گروهی مانند یک حلقه که توسط مردان و زنان به‌طور جداگانه صورت می‌گیرد می باشد.
  • لنگی یا دستار بستن بر روی سر برای مردان.

جستارهای وابسته

ویرایش

پانویس

ویرایش
  1. Minahan, James B. (30 August 2012). Ethnic Groups of South Asia and the Pacific: An Encyclopedia: An Encyclopedia. ABC-CLIO. ISBN 9781598846607 – via Google Books.
  2. Minahan, James B. (30 August 2012). Ethnic Groups of South Asia and the Pacific: An Encyclopedia: An Encyclopedia. ABC-CLIO. ISBN 978-1-59884-660-7 – via Google Books.
  3. Dan Caldwell (17 February 2011). Vortex of Conflict: U.S. Policy Toward Afghanistan, Pakistan, and Iraq. Stanford University Press. p. 36. ISBN 978-0-8047-7666-0. A majority of Pashtuns live south of the Hindu Kush (the 500-mile mountain range that covers northwestern Pakistan to central and eastern Pakistan) and with some Persian speaking ethnic groups.
  4. "Pashtun". Encyclopædia Britannica. Retrieved 10 September 2010.
  5. ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ Tyler, John A. (10 October 2021). Afghanistan Graveyard of Empires: Why the Most Powerful Armies of Their Time Found Only Defeat or Shame in This Land Of Endless Wars (به انگلیسی). Aries Consolidated LLC. ISBN 978-1-387-68356-7. The largest ethnic group in Afghanistan is that of Pashtuns, who were historically known as the Afghans. The term Afghan is now intended to indicate people of other ethnic groups as well.
  6. Huang, Guiyou (30 December 2008). The Greenwood Encyclopedia of Asian American Literature [3 volumes] (به انگلیسی). ABC-CLIO. ISBN 978-1-56720-736-1. In Afghanistan, up until the 1970s, the common reference to Afghan meant Pashtun. . . . The term Afghan as an inclusive term for all ethnic groups was an effort begun by the "modernizing" King Amanullah (1909-1921). . . .
  7. «پشتون». دانشنامه جهان اسلام. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۹-۱۷.
  8. ۸٫۰ ۸٫۱ «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۹ ژوئیه ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲۶ اوت ۲۰۲۰.
  9. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ نوامبر ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۱۰ ژانویه ۲۰۱۹.
  10. "United Arab Emirates: Demography" (PDF). Encyclopædia Britannica World Data. Encyclopædia Britannica Online. Retrieved 15 March 2008.
  11. 42% of 200,000 Afghan-Americans = 84,000 and 15% of 363,699 Pakistani-Americans = 54,554. Total Afghan and Pakistani Pashtuns in USA = 138,554.
  12. "Ethnologue report for Southern Pashto: Iran (1993)". SIL International. Ethnologue: Languages of the World. Retrieved 5 May 2012.
  13. Maclean, William (10 June 2009). "Support for Taliban dives among British Pashtuns". Reuters. Retrieved 6 August 2009.
  14. Relations between Afghanistan and Germany بایگانی‌شده در ۱۶ ژانویه ۲۰۱۷ توسط Wayback Machine: Germany is now home to almost 90,000 people of Afghan origin. 42% of 90,000 = 37,800
  15. "Ethnic origins, 2006 counts, for Canada". 2.statcan.ca. 2006. Archived from the original on 1 November 2009. Retrieved 17 April 2010.
  16. ۱۶٫۰ ۱۶٫۱ "Abstract of speakers' strength of languages and mother tongues – 2001". Census of India. 2001. Archived from the original on 1 February 2008. Retrieved 17 March 2008.
  17. "20680-Ancestry (full classification list) by Sex – Australia". 2006 Census. Australian Bureau of Statistics. Archived from the original (Microsoft Excel download) on 10 March 2008. Retrieved 2 June 2008. Total responses: 25,451,383 for total count of persons: 19,855,288.
  18. Williams, Victoria; Taylor, Ken (2017). Etiquette and Taboos around the World: A Geographic Encyclopedia of Social and cultural customs (به انگلیسی). ABC CLIO. p. 231. ISBN 978-1-4408-3820-0.
  19. Nyrop, Richard F; Seekins, Donald M (1986). Afghanistan: A Country Study by United States Department of the Army (به انگلیسی). United States Department of the Army, American University. p. 105.
  20. Eusufzye, Khan Shehram (2018). "Two identities, twice the pride: The Pashtun Sikhs of Nankana Saheb". Pakistan Today. Retrieved 31 May 2020. One can sense a diminutive yet charming cultural amalgamation in certain localities within the town with the settling of around 250 Pashtun Sikh families in the city.
    Ruchi Kumar, The decline of Afghanistan's Hindu and Sikh communities, Al Jazeera, 2017-01-01, "the culture among Afghan Hindus is predominantly Pashtun"
    Beena Sarwar, Finding lost heritage, Himal, 2016-08-03, "Singh also came across many non turban-wearing followers of Guru Nanak in Pakistan, all of Pashtun origin and from the Khyber area."
    Sonia Dhami, Sikh Religious Heritage – My visit to Lehenda Punjab بایگانی‌شده در ۲۸ ژانویه ۲۰۲۱ توسط Wayback Machine, Indica News, 2020-01-05, "Nankana Sahib is also home to the largest Sikh Pashtun community, many of whom have migrated from the North West Frontier Provinces, renamed Khyber-Pakhtunwa."
    Neha, Pak misusing Durand Line to facilitate terrorists, says Pashtun, Siasat Daily, 2019-09-20, "The members of the Pashtun and Afghan Sikh community living in Europe and UK have gathered in Geneva"
    Sabrina Toppa, Despite border tensions, Indian Sikhs celebrate festival in Pakistan, TRT World, 2019-04-16, "Hasanabdal is home to around 200 Sikh families that have primarily moved from Pakistan’s Khyber Pakhtunkhwa province, including Pakistan’s former tribal areas. The majority are Pashtun Sikhs who abandoned their homes and took refuge near Sikhism’s historical sites."
  21. "A nation of tradesmen seeking peace". The Express Tribune (به انگلیسی). 2020-09-20. Retrieved 2023-09-17.
  22. "Pashtun, Northern in United Arab Emirates". joshuaproject.net (به انگلیسی). Retrieved 2023-09-17.
  23. «Afghanistan's ethnic mosaic». The Times of India. ۲۰۲۱-۰۸-۲۳. شاپا 0971-8257. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۹-۱۷.
  24. سالاری، مسعود (۲۰۲۱-۰۸-۲۳). «طالبان و ساختار موزائیک قومیتی؛ اقوام اصلی افغانستان کدامند؟». یورونیوز فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۹-۱۷.
  25. «طالبان و طبیعت در حال تغییر ناسیونالیسم پشتون». خبرگزاری مهر. ۲۰۱۹-۰۱-۱۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۹-۱۷.
  26. «مروری بر توافقنامه بن اول». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۰۱۱-۱۱-۲۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۹-۱۷.
  27. «نفوس پشتون‌ها در کشور یک سوم جمعیت است». شبکه اطلاع‌رسانی افغانستان. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۹-۱۷.
  28. «چهاردهمین سالگرد حکومت موقت؛ تجربه تقسیم قدرت در افغانستان». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۰۱۵-۱۲-۲۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۹-۱۷.
  29. "Pakistan - The World Factbook". www.cia.gov. Retrieved 2021-01-19.
  30. Kiani, Khaleeq (28 May 2018). "CCI defers approval of census results until elections". Dawn. Retrieved 26 May 2020. On the national level, Pushto stood second with 18.24pc population reporting it as mother tongue...
  31. Romano, Amy (2003). A Historical Atlas of Afghanistan. The Rosen Publishing Group. p. 28. ISBN 0-8239-3863-8. Retrieved 17 October 2010.
  32. Syed Saleem Shahzad (20 October 2006). "Profiles of Pakistan's Seven Tribal Agencies". Retrieved 22 April 2010.
  33. https://books.google.com/books?id=fOQkpcVcd9AC&lpg=PT318&pg=PT318#v=onepage&q&f=false
  34. Glassé, Cyril; Smith, Huston (2003). The New Encyclopædia of Islam. Rowman Altamira. ISBN 978-0-7591-0190-6. The Pashto-speaking tribesman who live in Afghanistan, where they are one of the main ethnic groups, and in Pakistan, where they are generally called by the variant term Pathan (Hindi and Urdu).
  35. «The 'Kabuliwala' Afghans of Kolkata» (به انگلیسی). BBC News. ۲۰۱۵-۰۵-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۹-۱۷.
  36. "Study of the Pathan Communities in Four States of India". Khyber.org. Archived from the original on 14 May 2008. Retrieved 30 January 2008.
  37. Ali, Arshad. "Khan Abdul Gaffar Khan's great granddaughter seeks citizenship for 'Phastoons' in India". Daily News and Analysis.
  38. "Pashtun, Pathan in India". joshuaproject.net (به انگلیسی). Retrieved 2023-09-17.
  39. «"The Kabuliwala represents a dilemma between the state and migratory history of the world" – Shah Mahmoud Hanifi». South Asia@LSE. ۲۰۱۸-۱۰-۲۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۹-۱۷.
  40. "Bollywood actor Firoz Khan dies at 70". DAWN.COM (به انگلیسی). 2009-04-27. Retrieved 2023-09-17.
  41. «FRONTLINE/WORLD. Rough Cut. Pakistan: Karachi's Invisible Enemy | PBS». www.pbs.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۹-۱۷.
  42. Syed Saleem Shahzad (10 January 2007). "How the Taliban keep their coffers full". Archived from the original on 1 February 2012. Retrieved 10 September 2010.
  43. Jaffrelot, Christophe (2002). Pakistan: nationalism without a nation?. Zed Books. p. 27. ISBN 1-84277-117-5. Retrieved 2010-08-22.
  44. "Afghanistan's refugees: forty years of dispossession". Amnesty International (به انگلیسی). 2019-06-20. Retrieved 2023-09-17.
  45. Ahmed, Amin (2022-06-04). "Verification of Afghan refugees completed". DAWN.COM (به انگلیسی). Retrieved 2023-09-17.
  46. «Iran provides residency permits to one million Afghan refugees | Ariana News». www.ariananews.af (به انگلیسی). ۲۰۲۳-۰۱-۰۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۳-۰۹-۱۷.
  47. "Young Afghan refugees and asylum seekers in the UK". UN university.
  48. "Theories of Pashtun origin". Wikipedia (به انگلیسی). 2023-12-25.
  49. "Pashtuns". Wikipedia (به انگلیسی). 2023-12-20.
  50. Claus, Peter J.; Diamond, Sarah; Ann Mills, Margaret (2003). -9780415939195 South Asian Folklore: An Encyclopedia: Afghanistan, India, Nepal, Pakistan, Sri Lanka. Taylor & Francis. p. -9780415939195/page/447 447. ISBN 978-0-415-93919-5. {{cite book}}: Check |url= value (help)
  51. Henderson, Michael. "The Phonology of Pashto" (PDF). Madison, Wisconsin: University of Wisconsin. Archived from the original (PDF) on 4 October 2012. Retrieved 20 August 2012.
  52. Henderson, Michael (1983). "Four Varieties of Pashto". Journal of the American Oriental Society. 103 (3): 595–8. doi:10.2307/602038. ISSN 0003-0279. JSTOR 602038.
  53. "Pashto language". Encyclopædia Britannica. Retrieved 7 December 2010.
  54. Modarresi, Yahya: "Iran, Afghanistan and Tadjikistan, 1911–1916." In: Sociolinguistics, Vol. 3, Part. 3. Ulrich Ammon, Norbert Dittmar, Klaus J. Mattheier, Peter Trudgill (eds.). Berlin, De Gryuter: 2006. p. 1915. شابک ‎۳−۱۱−۰۱۸۴۱۸−۴ [۱]
  55. Population by Mother Tongue, Population Census – Pakistan Bureau of Statistics, Government of Pakistan
  56. Daniel Hallberg (1992). Sociolinguistic Survey of Northern Pakistan (PDF). Vol. 4. Quaid-i-Azam University & Summer Institute of Linguistics. p. 36 to 37. ISBN 969-8023-14-3. Archived from the original (PDF) on 12 July 2018. Retrieved 6 October 2014.
  57. "د کرښی پرغاړه (په پاکستان کی د مورنیو ژبو حیثیت)". mashaalradio.org. Retrieved 18 July 2016.
  58. Hywel Coleman (2010). TEACHING AND LEARNING IN PAKISTAN: THE ROLE OF LANGUAGE IN EDUCATION (Report). British Council, Pakistan. Archived from the original on 4 November 2010. Retrieved 24 September 2012.
  59. Mohmand, Mureeb (27 April 2014). "The decline of Pashto". The Express Tribune. ...because of the state’s patronage, Urdu is now the most widely-spoken language in Pakistan. But the preponderance of one language over all others eats upon the sphere of influence of other, smaller languages, which alienates the respective nationalities and fuels aversion towards the central leadership...If we look to our state policies regarding the promotion of Pashto and the interests of the Pakhtun political elite, it is clear that the future of the Pashto language is dark. And when the future of a language is dark, the future of the people is dark.
  60. Carter, Lynn. "Socio-Economic Profile of Kurram Agency". Planning and Development Department, Peshawar, NWFP. 1991: 82.
  61. Carter and Raza. "Socio-Economic Profile of South Waziristan Agency". Planning and Development Department, Peshawar, NWFP. 1990: 69. Sources say that this is mainly because the Pushto text books in use in the settled areas of N.W.F.P. are written in the Yusufzai dialect, which is not the dialect in use in the Agency
  62. "AFGHANISTAN vi. Paṧto". G. Morgenstierne. Encyclopaedia Iranica. Archived from the original on 22 January 2012. Retrieved 10 October 2010. Paṧtō undoubtedly belongs to the Northeastern Iranic branch.
  63. Carol Benson; Kimmo Kosonen (13 June 2013). Language Issues in Comparative Education: Inclusive Teaching and Learning in Non-Dominant Languages and Cultures. Springer Science & Business Media. p. 64. ISBN 978-94-6209-218-1.
  64. Ehsan M Entezar (2008). Afghanistan 101: Understanding Afghan Culture. Xlibris Corporation. p. 89. ISBN 978-1-4257-9302-9.
  65. David, Anne Boyle (2014). Descriptive Grammar of Pashto and Its Dialects (به انگلیسی). De Gruyter Mouton. p. 185. ISBN 978-1-61451-303-2.
  66. Lewis, M. Paul (ed.), 2009. Language Family Trees. Ethnologue: Languages of the World, Sixteenth edition. Dallas, Tex. : SIL International.
  67. Kaye, Alan S. (1997-06-30). Phonologies of Asia and Africa: (including the Caucasus) (به انگلیسی). Eisenbrauns. p. 736. ISBN 978-1-57506-019-4.
  68. Siddique, Abubakar (2014). The Pashtun Question: The Unresolved Key to the Future of Pakistan and Afghanistan (به انگلیسی). Hurst. p. 28. ISBN 978-1-84904-292-5.
  69. MacKenzie, D. N. (1959). "A Standard Pashto". Bulletin of the School of Oriental and African Studies. 22: 231–235. Archived from the original on 1 March 2021. Retrieved 27 February 2021.
  70. MacKenzie, D. N. (1959). "A Standard Pashto". Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London. 22 (1/3): 231–235. ISSN 0041-977X.
  71. "What is Nowruz? The Persian New Year explained". Middle east eye.
  72. "Q&A: What is a loya jirga?". BBC News. July 1, 2002. Retrieved May 11, 2010.
  73. "Q & A on Afghanistan's Loya Jirga Process". Human Rights Watch. Retrieved 10 October 2006.
  74. Comrie, Bernard (1990). The World's Major Languages. Oxford University Press. p. 549.
  75. دانشنامهٔ ایرانیکا: سرواژه AFGHANISTAN vi. Paṧto
  76. A Secret Deal on Drones, Sealed in Blood, The New York Times
  77. چالش‌های ارتش پاکستان در وزیرستان، بی‌بی‌سی فارسی

https://en.m.wikipedia.org/wiki/Arachosia

منابع

ویرایش

https://en.m.wikipedia.org/wiki/Arachosia اراخوزیا هخامنشیان

جمیعت پشتونها منابع جدید:[۱]

پیوند به بیرون

ویرایش
  1. Ahmed Mokhtar (20.09.2020). "جمیعت پشتونها" (به انگلیسی). {{cite web}}: Check date values in: |تاریخ= (help)