کشتار اسپایکر

کشتار در پایگاه هوایی اسپایکر، کشتاری جمعی‌ است که به‌دست نیروهای داعش در پایگاه هوایی اسپایکر در تکریت عراق در فاصلهٔ ۱۱–۱۵ ژوئن ۲۰۱۴ مـیلادی (۲۱–۲۵ خرداد ۱۳۹۳ ه‍.ش) به‌وقوع پیوست.در زمان یورش حدود ۴۰۰۰ دانشجوی نظامی غیرمسلح در پایگاه حضور داشتند، در این میان۱۷۰۰ دانشجوی شیعهٔ غیرمسلح این پایگاه هوایی به‌طور جمعی قتل‌عام شدند.وزارت بهداشت عراق،آمار رسمی کشته شدگان در این جنایت را ۱۹۰۷ نفر گزارش کرده‌است.نیروهای داعش پس از قتل قربانیان،که غالباً دانشجویان نظامی زیر ۲۰ سال بودند،آنان را به درون رودخانه انداخته یا در گورهای دسته جمعی جدا از هم دفن کردند.برخی گزارش‌ها،حاکی از همراهی حزب بعث عراق و برخی قبایل عشایری در منطقه با داعش هستند.این فاجعه انسانی، یکی از انگیزه‌های اصلی عراقی‌ها در کنار فتوای جهاد سید علی سیستانی بود که سبب تشکیل حشد الشعبی شد.

کشتار اسپایکر
بخشی‌ از حمله به شمال عراق (۲۰۱۴)
عکس از منطقه‌ای که در آن قتل‌عام رخ داده‌است.
Tikrit کشتار اسپایکر (عراق)
موقعیت	تکریت، عراق
مختصات	۳۴°۳۶′۳۶″ شمالی ۴۳°۴۰′۴۸″ شرقی
تاریخ	۱۲ ژوئن ۲۰۱۴
هدف	دانشجویان نیروی هوایی عراقی شیعه و غیر مسلمان
نوع هدف	کشتار جمعی، تروریسم، نسل‌کشی
درگذشته‌ها	۱۹۰۷ نفر
مرتکب‌ها	دولت اسلامی در عراق و شام
مدافع	عراق

پس از این واقعه،دولت عراق در زمینه یافتن اجساد و دستگیری متهمان،تلاش‌های بسیاری کرد که به یافتن گورهای دسته جمعی متعددی در اطراف منطقه کاخ ریاست جمهوری در تکریت و پایگاه اسپایکر شد.همچنین تعدادی از متهمان دستگیر و پس از محاکمه به اعدام محکوم شدند.دولتمردان عراقی همواره تأکید بر رسیدگی دقیق و شفاف به پرونده این کشتار بوده‌اند همچنین در خصوص این فاجعه، مستندهای متعددی همچون مستند «اسپایکر» تهیه و منتشرشده است.

پیش زمینه

نقشه شهر تکریت (فرودگاه الصحرا، نام دیگر پایگاه هوایی اسپایکر)

نوشتار اصلی: نبرد نخست تکریت

پایگاه هوایی اسپایکر، بزرگترین پایگاهی هوایی کشور عراق است که واقع در غرب منطقه تکریت و استان صلاح الدین می‌باشد. گفته می‌شود این پایگاه در سال ۲۰۰۳ توسط آمریکایی‌ها به نام اسپایکر تغییر نام یافت. مایکل اسکات اسپایکر، یکی از خلبانان آمریکایی کشته شده در عراق بود که به یاد او، این پایگاه به نام او خوانده شد. تا پیش از این، پایگاه به نام فرودگاه هوایی الصحرا شناخته شده‌بود. مکان پایگاه در فاصله ۱۷۰ کیلومتری شمال بغداد و ۱۱ کیلومتری غرب رود دجله واقع شده‌است.

نیروهای داعش در سال ۲۰۱۳ مناطقی از عراق و سوریه را به تصرف خود درآوردند و در سال ۲۰۱۴ به سمت تکریت در عراق در حرکت شدند. آنها توانستند تا رودخانه فرات در عراق پیشروی کنند و شهر موصل را به تصرف خود درآوردند. با سقوط موصل، داعش به سمت فلوجه در استان الانبار حرکت کرده و در ژانویه ۲۰۱۴، آنجا را نیز تسخیر کرد. داعش در ژوئن همان سال به زندان بادوش و پایگاه اسپایکر در نزدیکی تکریت هجوم برد و قتل‌عامی وسیع را آغاز کرد. در یکی از این کشتارها، ۶۰۰ تن از زندانیان زندان بادوش که همگی از شیعیان بودند به صورت یکجا و با دستان بسته، به قتل رسیدند.

شرح واقعه

نمایی بیرونی از کاخ صدام (محل وقوع کشتار)

یکی از سربازان نجات یافته به نام قاسم، واقعه را چنین گزارش می‌کند که به دستور فرماندهان، تعدادی از دانش آموختگان نظامی از استان‌های مختلف به استان صلاح الدین منتقل شدند. در ساعت ۱۰ شب بیست و یکم خرداد ۱۳۹۳ ه.ش (۱۱ ژوئن ۲۰۱۴ م)، حدود سه هزار نفر از نیروها به پایگاه اسپایکر منتقل شدند. این انتقال با وجود اینکه استان‌های صلاح الدین، موصل و مناطق اطراف این دو استان در اشغال داعش بوده و این گروه بدون هیچگونه سلاحی؛ صورت گرفته‌است. فرمانده پایگاه به نیروهای تازه وارد اطمینان می‌دهد که در پایگاه، در امان هستند. فردای آن روز، در تاریخ ۲۲ خرداد ۱۳۹۳ (۱۲ ژوئن ۲۰۱۴)، به دستور فرماندهی پایگاه اسپایکر، همه افراد ۱۵ روز مرخصی دریافت کردند. به آنان دستور داده شد برای خروج از پایگاه، مدرک و لباس نظامی همراه نداشته‌باشند. سرانجام سربازان به وسیله کامیون‌های نظامی به نزدیک بزرگراه تکریت-موصل منتقل شدند و از آنجا پیاده منتظر خودروی کرایه‌ای ماندند. در این حین، اتومبیلی حامل افراد مسلح آنان را به قصد رساندن به مقصد و کمک با خود همراه ساخت. در نهایت همه افراد توسط نیروهای مسلح داعش، اسیر شده و به کاخ ریاست‌جمهوری در تکریت منتقل شدند. در کاخ، پس از بررسی و بازجویی‌ها، نیروهای شیعه از غیر شیعه جدا شده و تمام شیعیان کشته شدند. باقی افراد در انتظار دادگاه شرع داعش ماندند تا حکم آنان اعلام شود. به تعبیر یکی دیگر از بازماندگان حادثه به نام کاظم، گروهی از سربازان پایگاه اسپایکر، اقدام به تعویض لباس نظامی به لباس معمول کرده و تصمیم به فرار از پایگاه کردند. این گروه ۳۰۰۰ نفره پس از خروجشان از پایگاه، به سمت بغداد در حرکت شدند؛ اما پس از طی مسافتی به گروهی ۵۰ نفره از داعش برخورد کردند. داعشی‌ها به نظامیان تحت تعلیم اطمینان دادند که آنها را به بغداد رسانده و نجات خواهند داد؛ اما پس از سوار شدن بر کامیون‌ها، به کاخ ریاست‌جمهوری صدام در تکریت منتقل شدند. الجبوری - رئیس پارلمان عراق - در بیان علت خروج دانشجویان نظامی از پایگاه که منجر به اسارت آنان شد، به اظهارات ضد و نقیض در اینباره اشاره کرده‌است و توضیح می‌دهد؛ برخی از فرماندهان پایگاه به وی خبر داده‌اند که نیروها بدون دستور و اجازه از پایگاه خارج شده‌اند؛ اما برخی از نیروها، به اجازه فرماندهان و اعطای مرخصی به آنان برای خروج از پایگاه اشاره دارند. حسن خلیل یکی دیگر از سربازان بازمانده از این کشتار نیز به خیانت فرماندهان برای تسلیم دانشجویان به داعش معتقد است و گزارش می‌کند که فرماندهان در هنگام خارج کردن دانشجویان از پایگاه، به آنان اطمینان امنیت راه و حمایت قبایل عرب را داده‌اند.

از سوی دیگر، داعشی‌ها توانستند در همان روز ۲۲ خرداد، به سرعت خود را به باند پایگاه رسانده و آنجا را اشغال کنند. دولت عراق و به ادعای برخی منابع ایرانی، ائتلاف ضد داعشی عراق که شامل آمریکا نیز می‌شود؛ در مواجهه با این حمله به پایگاه، اقدام به بمباران پایگاه کردند. نیروهای عراقی نیز به سمت پایگاه در حرکت شده و درگیری آغاز شد. در این درگیری‌ها، ۲۵–۳۵ نفر از داعشی‌ها کشته شدند.

گفته می‌شود افرادی از عشایر منطقه و مسئولان نظامی و محلی منطقه که گرایش به حزب بعث داشتند، در این کشتار با داعش همکاری داشتند. در این خصوص کمیساریای مستقل حقوق بشر در گفتگویی اعلام کرد که بر اثر شهادت و گفته شاهدان، برخی از افراد عشایر و گروهی منسوب به القاعده، در این کشتار دست داشته‌اند. الجبیری از کشته شدن قربانیان این جنایت به دست بازماندگان خاندان صدام سخن گفت. دستگاه قضایی عراق نیز تمام شرکت کنندگان در این جنایت را عضو حزب بعث دانست که به داعش پیوسته بودند. داعشی‌ها در حین اجرای کشتار جمعی سربازان اسپایکر، به صورت آنلاین اقدام به انتشار تصاویر نمودند که در آن فیلم‌ها، افرادی مسلح با چهره‌های پوشانده، در کنار رودخانه تکریت، با شلیک به سر سربازان، آنها را به داخل رودخانه می‌انداختند. در تصاویر دیگر، تیرباران شدن سربازانی که دست‌هایشان بسته بود به تصویر کشیده‌شده است. پس از این کشتار، رسانه‌های داعش، برخی از عکس‌های کشتار را با تیترهای ارعاب‌آور، که احتمالا برای ایجاد وحشت بین شیعیان بوده‌است منتشر کردند.

تلفات

جعبه آمار قربانیان کشتار اسپایکر
این آمار توسط وزارت بهداشت عراق و به تفکیک استان‌ها کشور تهیه شده‌است
استان ذی قار	۳۸۳ نفر
استان بابل	۳۸۲ نفر
استان بغداد	۲۹۲ نفر
استان دیوانیه	۲۵۲ نفر
استان کربلا	۱۳۲ نفر
استان دیاله	۱۱۹ نفر
استان نجف	۹۹ نفر
استان مثنی	۸۶ نفر
استان واسط	۸۰ نفر
استان صلاح‌الدین	۲۶ نفر
استان کرکوک	۱۷ نفر
استان میسان	۱۶ نفر
استان بصره	۱۰ نفر
استان اربیل	۷ نفر
استان انبار	۲ نفر

در زمان سقوط تکریت، حدود ۴۰۰۰ دانشجوی نظامی غیر مسلح در پایگاه اسپایکر حضور داشتند. که همگی به اسارت نیروهای داعش درآمدند. گزارش‌ها حاکی از آن است که داعش پس از اشغال موصل، بیش از ۲۰۰۰ نفر از دانشجویان نظامی و غیر مسلح عراقی را به اسارت درآورده و با انتقال به کاخ ریاست جمهوری در تکریت، همه آنان را به قتل رسانده‌است. برخی منابع از زنده به گور کردن برخی از این دانشجویان یاد کرده‌اند. منابع خبری به نقل از مقامات از ۱۷۰۰ نفر دانشجوی شیعه یاد کردند که همگی زیر ۲۲ سال سن داشته و در این واقعه همگی کشته شدند و برخی از آنان به اسارت داعش درآمدند. اطلاعیه رسمی داعش در تشریح این حمله، تعداد شیعیان کشته شده در حمله به اسپایکر را ۱۷۰۰ نفر عنوان کرده‌است. تعداد زیاد کشته شدگان این حمله، مرگبارترین جنایت فرقه‌ای در تاریخ اخیر عراق را شکل داده‌است. دیدبان حقوق بشر نیز کشته شدن ۵۶۰ تا ۷۷۰ سرباز دستگیر شده از پایگاه اسپایکر را در نزدیکی شهر تکریت تایید کرده ‌است. این نهاد تعداد مجموع کشتگان این حمله را ۲۱۳۴ نفر یاد کرده‌است. با وجود آنکه وزارت دفاع عراق و رسانه‌های دولتی در اولین واکنش به ادعای اعدام‌ها توسط داعش، این خبر را انکار کرد؛ اما چندی بعد، وزارت بهداشت این کشور، آمار رسمی کشته شدگان این حمله را ۱۹۰۷ نفر به تفکیک استان‌های محل زندگی آنان، اعلام نمود. همین نهاد رسمی، طی اطلاعیه‌ای تعداد مفقودین این واقعه را ۱۹۹۷ نفر ذکر کرده‌است. گاردین نیز با اشاره به کشتار اسپایکر، این حمله داعش را یکی از ۱۰ حمله بزرگ دو دهه گذشته خواند و تعداد قربانیان این واقعه را ۱۵۰۰ نفر دانست. همچنین در گزارش داعش، از آزاد شدن ۸۰۰ اسیر سنی مذهب یاد شده‌است که به گفته داعشی‌ها، توبه کرده‌اند. به گفته نوری مالکی، گروهی از اسیران به عنوان گروگان در استان الانبار نگهداری می‌شدند. سخنگوی فرماندهی نیروهای مسلح عراق، در جلسه پارلمان این کشور از ۱۱۰۰۰ مفقود در منطقه تکریت تا سپتامبر ۲۰۱۴ یاد شده کرده‌است.

داعشی‌ها، پس از به قتل رساندن قربانیان، اجساد آنان را به رودخانه انداخته و گروهی دیگر را در گورهای دسته جمعی جدا از هم دفن کردند. تا تاریخ یکم فرودین ۱۳۹۷، تعداد ۱۱۵۰ جسد از اجساد کشته شدگان کشتار اسپایکر، تفحص شده‌است. سرانج همچنین بر طبق گزارش سایت رسمی فرقه داعش، تعداد دو هلیکوپتر در هوا، چندین هواپیما در زمین و وسائل نقلیه بسیاری از نیروهای ارتش عراق منهدم شدند. در این حملات، ذخایر سوخت و تجهیزات ارتباطی پایگاه نیز مورد تهاجم و تخریب کامل قرار گرفت.

پیامدها

منابع به دنبال این حادثه و در تحلیل علل این اقدام داعش، انتقام جویی از شیعیان را به عنوان یکی از انگیزه‌های داعش مطرح کرده‌اند. بر اساس این تحلیل که توسط علی شهبازی در مجله مطالعات منطقه‌ای منتشر شده است، این حسن انتقام جویی در دوران استبداد دولت شیعی مرکزی به ریاست نوری مالکی در عراق شکل گرفته است. همچنین در این تحلیل دیگر انگیزه این حرکت داعش، در اختیار نداشتن علوم و فنون نظامی بیان شده است. بر این اساس داعش که از توان نظامی و صنعت هوایی کمتری نسبت به جبهه مقابل خود برخوردار بوده‌است، دست به تخریب و حمله بر علیه نداشته خود زده و خشم ناشی از این ضعف را بر سر دانشجویان نظامی تخلیه کرده است. روزنامه نیویورک تایمز در گزارشی، یکی از اهداف داعش از این عملیات را ایجاد حس انتقام جویی در نیروهای مقابل (مشخصا شیعیان) دانست تا داعش بتواند با این حربه، جنگ‌های فرقه‌ای را در عراق شدت ببخشد. از همین رو سید علی سیستانی -از مراجع تقلید شیعه در عراق- طی اطلاعیه در روز شنبه (۲۸ تیر ۱۳۹۳-۱۹ ژوئیه ۲۰۱۴)، از تمام گروه‌ها و جریانات عراق، در دوران پرآشوب عراق، دعوت به خویشتنداری نمود. خانواده قربانیان نیز در اقداماتی، اعتراض خود را به دولت بابت عدم شفافیت در اطلاعات این کشتار و عدم تحویل اجساد قربانیان نشان‌دادند. در این اعتراضات، متعرضان به پارلمان عراق حمله، به اسباب آن آسیب رساندند و برخی از کارکنان پارلمان را مورد ضرب و شتم قرار دادند.

یافت گورهای دسته جمعی

در اسفند ۱۳۹۳ (مارس ۲۰۱۵) و پس از آزادی تکریت از دست داعش، ده‌ها گور دسته جمعی از کشته شدگان قتل‌عام اسپایکر کشف شد. ارتش عراق شهر تکریت را به طور کامل در نیمه اول فروردین ۱۳۹۴ (روزهای آغازین آوریل ۲۰۱۵) از داعش بازپس گرفت و تا تاریخ ۲۰ خرداد ۱۳۹۴ (۱۰ ژوپن ۲۰۱۵)، بقایای ۵۹۷ جسد از کشته شدگان اسپایکر را کشف کرد. دولت عراق تعداد این گورها را جمعا ۱۱ گور دسته‌جمعی کشف شده تا تاریخ ۱۹ فروردین ۱۳۹۴ (هشتم آوریل ۲۰۱۵) دانسته‌است. به گزارش سی‌ان‌ان، برخی از اجساد یافت شده، با دست بسته دفن شده بودند. غواصان توانستند در ۱۶ دی ۱۳۹۵ (۵ ژانویه ۲۰۱۷)، جسد ۸۰ تن از قربانیان این خشونت را در حاشیه رود دجله، محدوده‌ای نزدیکی به کاخ ریاست جمهوری استان صلاح الدین بیابند. چندی بعد، کمیته یادبود کشتار اسپایکر، به تاریخ ۱۷ تیر ۱۳۹۷ (۸ ژوئیه ۲۰۱۸) از کشف ۳۶ جسد در کاخ ریاست جمهوری صلاح الدین خبر داد که به صورت دسته جمعی دفن شده‌اند. این کمیته در جستجویی دیگر، ۱۵۷ تن دیگر را در گوری دسته جمعی در نزدیکی همان منطقه یافت. به گزارش دویچه وله، بزرگترین گور دسته جمعی کشف شده تا کنون، شامل ۴۰۰ جسد از کشته‌شدگان این کشتار بوده‌است. سازمان ملل در سال ۲۰۱۸، تعداد گورهای دسته جمعی در تکریت عراق را ۲۰۲ عدد اعلام نمود که ۶ تا ۱۲۰۰۰ کشته یافت شده‌است. کشف این گورهای دسته جمعی و خروج اجساد قربانیان از آن، با کمک سازمان‌های جهانی همچون صلیب سرخ صورت گرفته است. دیده‌بان حقوق بشر نیز از ضعف عملکرد دولت عراق در شناسایی اجساد کشته شدگان این فاجعه، ابراز نارضایتی کرد.

جسد برخی از قربانیان، پس از کشته شدن به رودخانه انداخته شده‌است.

دستگیری و اعدام متهمان

به عقیده پژوهشگران حوزه حقوق، جنایت اسپایکر در صورتی که به قصد از بین بردن شیعیان صورت گرفته باشد، مصداق ژنوساید خواهد بود و در غیر این صورت، مصداق جنایت جنگی است. رئیس الوزراء دولت نوری مالکی، در تاریخ ۵ شهریور ۱۳۹۳ (۲۷ اوت ۲۰۱۴)، از تشکیل نیروی امنیتی ویژه‌ای با نام «مجموعة الثأر لشهداء سبایکر» برای تشخیص و شناسایی عاملان این کشتار خبر داد. در بهمن ۱۳۹۳ (فوریه ۲۰۱۵)، ماجد اعرجی رئیس دادگاه پژوهش‌های مرکزی ویژه پرونده‌های تروریسم و جنایت‌های سازمان یافته مستقر در بغداد اعلام کرده‌است: ۳۰ نفر از متهمان کشتار «پایگاه هوایی اسپایکر» در تکریت دستگیر شدند که ۱۶ متهم به ارتکاب جنایت اعتراف کردند. چند ماه بعد در تاریخ ۱۹ خرداد ۱۳۹۴ (۹ ژوئن ۲۰۱۵)، در اولین جلسه از دادگاه متهمان کشتار اسپایکر، ۲۴ نفر از متهمان به اعدام محکوم شدند و چند تن دیگر به جهت نبود شواهد کافی، حکم آزادی دریافت کردند. پس از قرائت رای دادگاه، چند تن از متهمان، اعترافات خود مبنی بر شرکت داشتن در کشتار اسپایکر را انکار کردند. در ۱۹ آذر ۱۳۹۴ (۱۰ دسامبر ۲۰۱۵)، پلیس فنلاند با همکاری سرویس‌های اطلاعاتی این کشور، دو مظنون را از روی فیلم‌های منتشر شده توسط داعش مربوط به کشتار اسپایکر، شناسایی و دستگیر نمود. در ۳۱ مرداد ۱۳۹۵ (۲۱ اوت ۲۰۱۵)، وزارت دادگستری عراق اعلام کرد که تا کنون، حکم اعدام ۳۵ نفر از محکومان پرونده کشتار اسپایکر اجرا شده‌است. در اول شهریور ۱۳۹۵ (۲۲ اوت ۲۰۱۶)، وزارت دادگستری عراق در مراسمی با حضور برخی از خانواده‌های قربانیان، حکم اعدام برخی از متهمان این جنایت را به اجرا درآورد. آسوشیتد پرس و بی‌بی‌سی، تعداد اعدام شدگان را ۳۶ نفر گزارش کرده‌است که از بین ۶۰۰ متهم به شرکت در کشتار اسپایکر به اعدام محکوم شده بودند. در مردادماه ۱۳۹۶ (اوت ۲۰۱۷) نیز شورای عالی قضایی عراق، ۲۷ نفر از متهمان پرونده کشتار اسپایکر را به اعدام محکوم کرد. ۲۵ نفر دیگر نیز به جهت عدم وجود مدارک کافی، تبرئه شدند. این حکم به تاریخ ۳۰ مردادماه همان سال (۲۱ اوت ۲۰۱۷) برای ۳۶ نفر از متهمان، توسط دادگاه عراق و در زندان ناصریه، اجرا گردید.

مراسم یادبود قربانیان کشتار اسپایکر در محل واقعه

اقدام‌ها و پیشنهادها

این واقعه در کنار فتوای سید علی سیستانی مبنی بر جهاد با داعش، یکی از انگیزه‌های اصلی عراقی‌ها برای تشکیل بسیج مردمی جهت حمله به داعش بود. این کشتار سبب شد تا اعتراضاتی نیز به نوری مالکی، نخست‌وزیر وقت توسط شهروندان عراقی وارد آید. حیدر العبادی، نخست‌وزیر وقت عراق اعلام دستور داد تا کمیته‌ای جهت شناسایی و ارتباط با خانواده‌های کشته شدگان این حمله و بررسی مفقودین این واقعه تشکیل شود. او همچنین دستور شکل‌دادن یک گزارش مفصل دربارهٔ این واقعه را داد. به گزارش راشاتودی، پیتر بوکارت - مدیر سازمان دیدبان حقوق بشر - این اقدام داعش را جنایت جنگی و جنایت علیه بشریت دانست. سازمان جهانی دیدبان حقوق جهانی شیعه نیز، این روز را به عنوان «روز جهانی حقوق شیعه» نامگذاری کرد.

عواطف نعمه، نماینده وقت ائتلاف دولت در پارلمان عراق، با درخواستی از قوه قضائیه و دادستانی عراق؛ خواستار شفاف سازی در خصوص این واقعه را کرده و بر نسل‌کشی دانستن این واقعه علیه شیعیان، تأکید داشته‌است. وی همچنین گنجانده شدن این واقعه در کتب درسی را لازم دانسته و پیشنهاد عزای عمومی اعلام کردن این روز در عراق را مطرح کرده‌است. سید عمار حکیم -رئیس جریان ملی الحکمه عراق- در پیشنهادی مطرح کرد که قرار گرفتن این واقعه در کتاب‌های درسی و شناسایی اجساد کشته شدگانی که هنوز اجساد آنان شناسایی و یافت نشده‌اند؛ در کاهش آثار مادی و معنوی این حادثه، مؤثر است. شیما التمیمی، یکی از نمایندگان پارلمان عراق نیز، در اظهاراتی درخواست رسیدگی مجدد به پرونده اسپایکر، به دور از تعارفات سیاسی شد.

در هنر و رسانه

مستندی با عنوان «خاطرات خبرنگار جنگ» از فعالیت‌های زنی عراقی به نام ام قسی توسط وحید چاووش در سال ۱۳۹۷ تولید شد که به فراری دادن زندانیان داعش توسط یک زن عراقی در پایگاه اسپایکر پرداخته‌است. گروه هنری و رسانه‌ای فطرس مدیا نیز با انتشار مستندی کوتاه با نام «داعش، از پاریس تا اسپایکر» به مغفول ماندن تعداد زیاد قربانیان این جنایت اشاره داشته و آن را با قربانیان سایر حملات تروریستی داعش در سراسر دنیا و خصوصاً اروپا مقایسه کرده‌است.

دیدگاه‌ها

پیتر بوکارت، مدیر دیدبان حقوق بشر در واکنش به این اقدام داعش، طی سخرانی‌ای گفت: «بربریت داعش، قوانین را نقض می‌کند و وجدان‌ها را به درد می‌آورد.» سید جواد شهرستانی در گفتگویی که کاردینال اعظم بوسنی داشت، از کشتار اسپایکر سخن به میان آورده و گفت: «در حادثه ای دلخراش و بسیار هراس‌انگیز ۱۷۰۰ نفر از بهترین فرزندان، در پایگاه اسپایکر عراق به دست تروریسم بین‌الملل مظلومانه در خون خود غلطیدند. اگر اروپا اخیراً زخم تروریسم را حس کرده‌است، ما بیش از قرن هاست که قربانی تروریسم بین‌المللی هستیم» قاسم سلیمانی در بخشی از سخنان خود، به کشته شدگان اسپایکر اشاره دارد و می‌گوید: «در هیچ دوره‌ای از تاریخ، در زمان بربرها و تاتارها، حتی در حمله مغول، تاریخ شاهد این همه خشونت، توحش و سختی نبوده‌است. ۲۲۰۰ نفر از جوانان دانشکده اسپایکر عراق را دست بسته سربریدند و تیرباران کردند.»

سید محمد طباطبایی -معاون دبیرکل گروه عصائب اهل الحق عراق- در گفتگویی با خبرگزاری ابنا، مقصر اصلی این حادثه را فرماندهان عراقی دانست که با در خطر دیدن جان خویش، سربازان و پاگان را رها کرده و گریختند. همینطور نماینده وقت استان دیوانیه در این خصوص، فرماندهان پایگاه اسپایکر را به خیانت متهم کرد و درخواست بررسی اقدامات آنان گردید.

جستارهای وابسته

• زندان الرشید
• زندان بادوش

پیوند به بیرون

• عاملان جنایت اسپایکر عراق به دار مجازات آویخته شدند +ویدئو
• عکس و ویدئوهای جنایت داعش در اسپایکر
• مصاحبه نیویورک تایمز با نجات یافته از کشتار اسپایکر
• فیلم مصاحبه با نجات یافته از کشتار اسپایکر
• فیلم مستند «اسپایکر»
• فیلم مستند «از پاریس تا اسپایکر»

منابع

• «ارسال پرونده کشتار اسپایکر به حقوق بشر سازمان ملل». fa.odvv.org. ۲۹ فروردین ۱۳۹۴. دریافت‌شده در ۱۸ شهریور ۱۳۹۹.
• الجزیره (۲ سپتامبر ۲۰۱۴). «أهالي مفقودي قاعدة سبايكر يقتحمون البرلمان العراقي». aljazeera.net (به عربی). دریافت‌شده در ۱۰ آبان ۱۳۹۹.
• الجزیره (۳ سپتامبر ۲۰۱۴). «جلسة طارئة للبرلمان العراقي لبحث "مجزرة" سبايكر». aljazeera.net (به عربی). دریافت‌شده در ۱۰ آبان ۱۳۹۹.
• السومریه (۱۶ سپتامبر ۲۰۱۴). «اعتقال أربعة من المشتبه بمشاركتهم في جريمة سبايكر جنوبي كركوك». alsumaria.tv (به عربی). دریافت‌شده در ۱۰ آبان ۱۳۹۹.
• المدی پرس (۱۷ اوت ۲۰۱۴). «شاهد عیان یروی ما حدث لیلة سقوط سبایکر». almadapress.com (به عربی). دریافت‌شده در ۱۸ شهریور ۱۳۹۹.
• ایران اینترنشنال (۱۷ مرداد ۱۳۹۶). «دادگاه جنایی عراق، ۲۷ متهم در پروندهٔ «کشتار اسپایکر» را به اعدام محکوم کرد». iranintl.com. دریافت‌شده در ۲۴ شهریور ۱۳۹۹.
• «بابل وذی قار یتصدران مجزرة سبایکر بعدد الضحایا». 8th-day.com (به عربی). ۲۰ آوریل ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۸ شهریور ۱۳۹۹.
• باشگاه خبرنگاران جوان (۱۶ دی ۱۳۹۵). «کشف ۸۰ جسد دیگر قربانیان کشتار هولناک اسپایکر». پارس نیوز. دریافت‌شده در ۱۷ شهریور ۱۳۹۹.
• باشگاه خبرنگاران جوان (۶ آبان ۱۳۹۸). ««خاطرات خبرنگار جنگ» از مقابله جسورانه با داعشی‌ها». باشگاه خبرنگاران جوان. دریافت‌شده در ۳۰ مهر ۱۳۹۹.
• بسیج نیوز (۳۱ تیر ۱۳۹۸). «مستند «خاطرات خبرنگار جنگ» دربارهٔ واقعه کشتار داعش در پایگاه اسپایکر عراق رونمایی می‌شود». basijnews.ir. دریافت‌شده در ۲۸ شهریور ۱۳۹۹.
• پایگاه خبری دیدبان شیعه (۱۳ ژوئن ۲۰۱۷). «کشتار پادگان اسپایکر باید نسل‌کشی علیه شیعیان محسوب شود». didebaneshia.com. دریافت‌شده در ۲۸ شهریور ۱۳۹۹.
• حسنلو، امیرعلی (۱۳۹۶). «زمینه‌ها و عوامل پیدایش تکفیر در میان مسلمانان و پی‌آمدهای آن در جهان اسلام» (PDF). پژوهش‌های منطقه‌ای. پنجم (شانزدهم): ۴۷–۷۷.
• خبرگزاری الفرات (۲۳ خرداد ۱۳۹۹). «السيد عمار الحكيم يدعو لتخليد مجزرة سبايكر في المناهج التربوية». الفرات نیوز (به عربی). دریافت‌شده در ۳۰ مهر ۱۳۹۹.
• خبرگزاری الوسیط (۷ سپتامبر ۲۰۱۴). «مجزرة سبايكر».. أقارب صدام بالغدر بدأوها... و "داعش" أكملها». alwasatnews.com (به عربی). دریافت‌شده در ۸ آبان ۱۳۹۹.
• خبرگزاری فارس (۲۴ خرداد ۱۳۹۹). «روایت روزی که دجله به خون نشست». خبرآنلاین. دریافت‌شده در ۱۷ شهریور ۱۳۹۹.
• خبرگزاری قدس آنلاین (۲۵ خرداد ۱۳۹۸). «سالگرد جنایت هولناک داعشی‌ها در اسپایکر». قدس آنلاین. دریافت‌شده در ۳۰ مهر ۱۳۹۹.
• خبرگزاری شفقنا (۲۲ تیر ۱۳۹۴). «ویدیو و تصاویری وحشتناک از جنایت داعش در اسپایکر عراق». شفقنا افغانستان. دریافت‌شده در ۱۷ شهریور ۱۳۹۹.
• خبرگزاری شفقنا (۲۴ خرداد ۱۳۹۹). «عمار حکیم خواستار گنجاندن کشتار اسپایکر در کتب درسی». fa.shafaqna.com. دریافت‌شده در ۲۴ شهریور ۱۳۹۹.
• خبرگزاری شفقنا (۱۴ اردیبهشت ۱۳۹۸). «حجت الاسلام و المسلمین شهرستانی در دیدار با کاردینال اعظم بوسنی: برای استقرار صلح جهانی گام های موثری برداریم». fa.shafaqna.com. دریافت‌شده در ۲۴ شهریور ۱۳۹۹.
• خبرگزاری ابنا (۲۲ خرداد ۱۳۹۷). «چهارمین سالروز فاجعه اسپایکر در تکریت عراق برگزار شد». fa.abna24.com. دریافت‌شده در ۴ آبان ۱۳۹۹.
• خبرگزاری ایرنا (۲۴ خرداد ۱۳۹۹). «پیام عمار حکیم به مناسبت سالروز کشتار اسپایکر در عراق». irna.ir. دریافت‌شده در ۱۹ شهریور ۱۳۹۹.
• خبرگزاری ایرنا (۲۹ مرداد ۱۳۹۳). «کابوس شبانه مادران اسپایکر». irna.ir. دریافت‌شده در ۲۴ شهریور ۱۳۹۹.
• خبرگزاری ایرنا (۴ اردیبهشت ۱۳۹۸). «۱۰ حمله بزرگ تروریستی دو دهه گذشته». irna.ir. دریافت‌شده در ۲۸ شهریور ۱۳۹۹.
• خبرگزاری ایرنا (۲۴ خرداد ۱۳۹۹). «اسپایکر ؛ روزی که جهان متاثر نشد». irna.ir. دریافت‌شده در ۲۸ شهریور ۱۳۹۹.
• خبرگزاری ایرنا (۱۷ تیر ۱۳۹۷). «۳۶ پیكر شهدای كشتار اسپایكر در كاخ های صدام كشف شد». irna.ir. دریافت‌شده در ۴ آبان ۱۳۹۹.
• خبرگزاری ایکنا (۲۵ خرداد ۱۳۹۵). «فیلم داعش، از پاریس تا اسپایکر». iqna.ir. دریافت‌شده در ۲۸ شهریور ۱۳۹۹.
• خبرگزاری آوا (۲۱ اسفند ۱۳۹۳). «بازداشت عامل کشتار اسپایکر با آرایش زنانه». خبرگزاری صدای افغانستان (آوا). دریافت‌شده در ۱۸ شهریور ۱۳۹۹.
• خبرگزاری صدای آمریکا (۲۰ خرداد ۱۳۹۴). «بقایای اجساد ۶۰۰ قربانی کشتار جمعی داعش در تکریت نبش قبر شد». voanews.com. دریافت‌شده در ۲۸ شهریور ۱۳۹۹.
• خبرگزاری شیعه نیوز (۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۸). «دیدار حجت الاسلام و المسلمین شهرستانی با کاردینال اعظم بوسنی». shia-news.com. دریافت‌شده در ۲۸ شهریور ۱۳۹۹.
• خبرگزاری مشرق (۲۱ آبان ۱۳۹۷). «درخواست برای بازگشایی پرونده کشتار اسپایکر درعراق». mashreghnews.ir. دریافت‌شده در ۱۸ شهریور ۱۳۹۹.
• خبرگزاری مشرق (۱۰ آبان ۱۳۹۳). «عامل اصلی جنایت اسپایکر که بود؟». mashreghnews.ir. دریافت‌شده در ۳۰ مهر ۱۳۹۹.
• خبرگزاری میزان (۳۱ مرداد ۱۳۹۵). «حکم اعدام عاملان جنایت در پایگاه هوایی اسپایکر عراق اجرا شد». mizanonline.com. دریافت‌شده در ۲۸ شهریور ۱۳۹۹.
• خبرگزاری روداو (۱ نوامبر ۲۰۱۴). «احصائیة رسمیة: ۱۹۹۷ العدد الکلی لمفقودی مجزرتی سبایکر وبادوش». rudaw.net (به عربی). دریافت‌شده در ۲۸ شهریور ۱۳۹۹.
• خبرگزاری روداو (۱۶ آوریل ۲۰۲۰). «المتحدث باسم القائد العام یعلن القبض علی «أخطر الإرهابیین» المشارکین بمجزرة سبایکر». rudaw.net (به عربی). دریافت‌شده در ۲۸ شهریور ۱۳۹۹.
• برگزاری دویچه وله (۸ آوریل ۲۰۱۵). «نبش‌قبر گورهای دسته جمعی کشف شده در تکریت». dw.com. دریافت‌شده در ۳۱ شهریور ۱۳۹۹.
• برگزاری دویچه وله (۲۸ می ۲۰۱۵). «کشف ۴۷۰ جسد در گورهای ‌جمعی در تکریت». dw.com. دریافت‌شده در ۳۱ شهریور ۱۳۹۹.
• خبرگزاری یورونیوز (۶ نوامبر ۲۰۱۸). «سازمان ملل کشف دست‌کم ۲۰۰ گور دسته جمعی در عراق را تائید کرد». per.euronews.com. دریافت‌شده در ۳۱ شهریور ۱۳۹۹.
• خبرگزاری یورونیوز (۶ اوت ۲۰۱۷). «کشتار داعش در پایگاه اسپایکر؛ گور دسته‎جمعی دیگری کشف شد». per.euronews.com. دریافت‌شده در ۳۱ شهریور ۱۳۹۹.
• خبرگزاری یورونیوز (۲۸ می ۲۰۱۵). «کشف صدها جسد از گورهای جمعی تکریت». per.euronews.com. دریافت‌شده در ۳۱ شهریور ۱۳۹۹.
• راضی، علی محسن؛ (۷ سپتامبر ۲۰۱۴). «ناجون من مجزرة سبایکر: کنّا (4000) مجنّد أعزل وقعنا فی قبضة عصابات داعش». burathanews.com (به عربی). دریافت‌شده در ۱۹ شهریور ۱۳۹۹.
• «عراق ۳۶ عضو داعش را اعدام کرد». radiozamaneh.com. ۲۱ اوت ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۳۱ شهریور ۱۳۹۹.
• عصر ایران (۲۷ تیر ۱۳۹۶). «سردار سلیمانی: حرف های ناروا از روی ترس نزنید». asriran.com. دریافت‌شده در ۳۰ مهر ۱۳۹۹.
• دفاع پرس (۸ آذر ۱۳۹۳). «روایت تنها نجات یافته جنایت داعش در پایگاه اسپایکر». defapress.ir. دریافت‌شده در ۲۴ شهریور ۱۳۹۹.
• سازمان جهانی دیدبان حقوق شیعه (۲۳ ژوئن ۲۰۱۵). «سالروز کشتار دانشجویان پایگاه هوایی اسپایکر عراق «روز جهانی حقوق شیعیان» اعلام شود». shiarightswatch.org. دریافت‌شده در ۲۸ شهریور ۱۳۹۹.
• سی‌ان‌ان (۱۰ سپتامبر ۲۰۱۴). «"داعش"، "أزلام صدام" أم "طرف ثالث".. من يقف وراء قتل 1700 جندي في "مجزرة سبايكر" بالعراق؟». arabic.cnn.com (به عربی). دریافت‌شده در ۱۰ آبان ۱۳۹۹.
• شهبازی، علی (۱۳۹۵). «بررسی شواهد کین‌توزی در کنش‌های خشونت بار داعش». مطالعات منطقه‌ای. تهران (۱۷): ۲۷-۶۲ – به واسطهٔ نورمگز.
• کولایی، الهه؛ اکبری، زیبا (۱۳۹۶). «دولت شکننده در عراق و امنیت زنان» (PDF). سیاست. چهل و هفتم (اول): ۱۵۹–۱۷۷.
• کرم‌زاده، سیامک؛ مرادیان، بهرام (۱۳۹۵). «بررسی مبانی رعایت قواعد بشردوستانه توسط گروه‌های غیردولتی، از منظر اسلام و حقوق بشردوستانه بین‌المللی؛ مطالعه موردی وضعیت عراق و سوریه» (PDF). پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب. سوم (سوم): ۱۰۱–۱۳۰.
• مومنی، مهدی (۱۳۹۶). «ارزیابی اعمال صلاحیت جزایی ایران و دیوان کیفری بین‌المللی نسبت به جنایات ارتکابی داعش در سوریه و عراق». پژوهش‌های حقوق تطبیقی. دانشگاه تربیت مدرس. بیست و یکم (یکم): ۱۴۹–۱۷۶.

• miamiherald (July 18, 2014). "Islamic State overwhelms Iraqi forces at Tikrit in major defeat". miamiherald.
• naharnet (July 18, 2014). "IS-led Militants Storm Iraqi Air Base near Tikrit". naharnet.
• thedailybeast (16 October 2014). "The Iraqi Army's Alamo: Standoff in Tikrit". thedailybeast.com.
• middleeastmonitor (9 July 2015). "Iraqi court sentences 24 to death over Speicher massacre". middleeastmonitor.com.
• BBC news (7 April 2015). "Iraqi teams exhume mass graves of soldiers in Tikrit". BBC.com.
• BBC news (20 August 2016). "Iraq hangs 36 men for Camp Speicher massacre". BBC.com.
• BBC news (8 August 2017). "Iraq to hang 27 for IS Camp Speicher massacre". BBC.com.
• new york times (2 April 2015). "Iraq Forces, Pushing ISIS Out of Tikrit, Give Few Thanks for U.S. Airstrikes". nytimes.com.
• new york times (3 September 2014). "Escaping Death in Northern Iraq". nytimes.com.
• new york times (15 June 2014). "Massacre Claim Shakes Iraq". nytimes.com.
• Russia Today (27 Jun 2014). "'ISIS commits mass murder, advertises it': Iraq executions detailed". rt.com.
• alarabiya (12 July 2015). "ISIS releases footage of Tikrit massacre". english.alarabiya.net.
• CNN (8 April 2015). "Mass graves in Tikrit might contain 1,700 bodies". edition.cnn.com.
• The Guardian (21 August 2016). "Iraq hangs 36 men convicted over Speicher massacre". theguardian.com.
• The Guardian (22 April 2012). "Sri Lanka terrorist attacks among world's worst since 9/11". theguardian.com.
• Yleisradio Oy‎ (10 December 2012). "Two detained in Finland over ISIS executions in Tikrit". yle.fi.
• independent (4 September 2014). "Iraqi soldier survives Isis mass execution by lying on floor - and pretending to be dead". independent.co.uk.
• Rasor, Dina; Bauman, Robert (2007). "The other side of the force". Betraying Our Troops: The Destructive Results of Privatizing War. Palgrave Macmillan. ISBN 978-1-4039-8192-9.