کلانشهر تهران
کلانشهر تهران یا تهران بزرگ بزرگ‌ترین کلانشهر ایران، دومین کلانشهر بزرگ خاورمیانه پس از قاهره و یکی از پر جمعیت‌ترین کلان‌شهرهای جهان است. این منطقه بخش قابل توجهی از استان تهران را در بر می‌گیرد. شهرهای تهران، تجریش، ری، اسلامشهر، شهریار و شماری شهرک‌های کوچک دیگر در این منطقه قرار دارند. بر مبنای آخرین داده‌های جغرافیایی، کلانشهر تهران بزرگ در بیشترین حالت ۱۵۰ کیلومتر درازا دارد که از لحاظ شهرهای آسیای جنوبی، شمالی و مرکزی بسیار بزرگ محسوب می‌شود.[۲][۳] کلانشهر تهران دارای رشد سریع جمعیت بوده و این موضوع به همراه خود مشکلاتی داشته‌است؛ آلودگی هوا، ترافیک، کمبود فضای آموزشی، کمبود برخی نیروهای متخصص و کمبود تخت بیمارستانی از این دسته مشکلات هستند.[۴] این کلانشهر همچنین با مشکلات حاشیه‌نشینی روبرو است و مهم‌ترین دلایل گسترش آن در کلانشهر تهران، به‌ترتیب اهمیت، ضعف ساختار اقتصادی، ضعف نظام برنامه‌ریزی و مدیریت شهری، نبود هدایت و حمایت دولتی، رخدادهای سیاسی، بلایای طبیعی و رخدادهای اجتماعی هستند.[۵]
تهران بزرگ | |
|---|---|
| کلانشهر تهران | |
.jpg)     .JPG)   جهت عقربه‌های ساعت از بالا:
نمایی از برج آزادی، شمیران، پارک آب و آتش، کوه توچال از بزرگراه مدرس، شمس‌العماره، باغ فردوس، و برج میلاد از پارک‌وی. | |
 | |
  تهران بزرگ | |
| مختصات: ۳۵°۴۱′۴۶″ شمالی ۵۱°۲۵′۲۳″ شرقی / ۳۵٫۶۹۶۱۱°شمالی ۵۱٫۴۲۳۰۶°شرقی | |
| کشور |  ایران |
| استان | تهران |
| مساحت | |
| • شهری | ۷۳۰ کیلومتر مربع (۲۸۰ مایل مربع) |
| • کلان‌شهری | ۹۵۰۰ کیلومتر مربع (۳۷۰۰ مایل مربع) |
| ارتفاع | ۱۲۰۰ تا ۱۹۸۰ متر (۳۹۰۰ تا ۶۴۷۰ فوت) |
| جمعیت (۲۰۱۶) | |
| • تراکم | ۱۶۰۰/کیلومتر مربع (۴۰۰۰/مایل مربع) |
| • شهری | ۸۸۴۶۷۸۲ |
| • کلان‌شهری | {{nts|۱۵٬۰۰۰٬۰۰۰}} |
| • رتبه در ایران | اول |
| منطقهٔ زمانی | یوتی‌سی +۰۳:۳۰ (IRST) |
| کد منطقه | ۰۲۱ |
| وبگاه | www.tehran.ir |
ترابری
ویرایشهواپیمایی
ویرایش
کلانشهر تهران دارای سه فرودگاه بین‌المللی است. فرودگاه بین‌المللی مهرآباد که در سال ۱۳۱۷ تأسیس شد، در بخش غربی تهران قرار دارد و نام آن از روستای مهرآباد که پیشتر در آن منطقه وجود داشت، گرفته شده‌است.[۶]بر اساس آمار اردیبهشت ۱۳۹۷، فرودگاه مهرآباد بیشترین عملکرد را میان فرودگاه‌های ایران داشت؛ همچنین تا همین زمان، این فرودگاه بیش از ۳۰ درصد از پروازهای ایران را به خود اختصاص داده بود.[۷]فرودگاه بین‌المللی امام خمینی نیز در ۳۰ کیلومتری جنوب غربی تهران و در زمینی به وسعت ۱۴ هزار هکتار ساخته شده‌است.[۸] پیشنهاد ساخت این فرودگاه در سال ۱۳۴۶ از سوی ایکائو داده شد و گشایش اولیهٔ آن نیز در سال ۱۳۸۳ انجام شد.[۹] این فرودگاه بر اساس آمار آبان ۱۳۹۶، بیشترین سهم را از پروازهای خارجی در میان فرودگاه‌های ایران داشته‌است.[۱۰]
راه‌آهن و مترو
ویرایش
در سال ۱۲۶۱، یک خط آهن با تقریباً ۸ کیلومتر طول و عرض ۱۰۰۰ میلی‌متر، از تهران به شهر ری کشیده شد و مدتی بعد، امتیاز آن به یک شرکت بلژیکی واگذار شد.[۱۱] نخستین کلنگ ساختمان ایستگاه راه‌آهن تهران در ۲۳ مهر ۱۳۰۶، با اختصاص زمینی به مساحت ۱۷۴ هکتار، به زمین زده شد. بنای این ایستگاه را یک مهندس اوکراینی طراحی کرد و در سال ۱۳۷۹ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.[۱۲] متروی تهران و کرج، به ویژه خط ۵ متروی تهران دارای نقش مهمی در ترابری کلانشهر تهران هستند. بر اساس آمار سال ۱۳۹۵، متروی تهران روزانه ۳ میلیون و ۸۰۰ هزار مسافر را جابه‌جا می‌کند.[۱۳]همچنین در پایان همین سال، شمار سفرهای انجام شده با متروی تهران از مرز هفت میلیارد گذشت.[۱۴] خط ۳ متروی تهران نیز طولانی‌ترین خط متروی این شهر است.[۱۳]
مشکلات
ویرایشحاشیهنشینی
ویرایشدر دهه‌های گذشته حاشیه‌نشینی در ایران شدت یافته‌است.[۱۵] حاشیه‌نشینان پیرامون کلان‌شهرهای ایران در حال افزایش‌اند و معمولاً از کمترین امکانات مورد نیاز برای زندگی محروم هستند. به باور آسیب‌شناسان اجتماعی، در مناطق حاشیه‌نشین، ناهنجاری‌های اجتماعی بیشتر بروز می‌کنند.[۱۶] کلانشهر تهران نیز به عنوان بزرگ‌ترین کلانشهر ایران، درگیر مشکلات حاشیه‌نشینی شده‌است. پژوهشی که در این زمینه انجام شده‌است، گویای این است که مهم‌ترین دلایل گسترش حاشیه‌نشینی در کلانشهر تهران به ترتیب اهمیت، ضعف ساختار اقتصادی، ضعف نظام برنامه‌ریزی و مدیریت شهری، نبود هدایت و حمایت دولتی، رخدادهای سیاسی، بلایای طبیعی و رخدادهای اجتماعی است. حاشیه‌نشینی در پایتخت ایران نیز در حال افزایش است[۱۵] و با اعلام مسئولان شورای اسلامی شهر تهران، بیش از ۲۰ درصد از جمعیت تهران به گونه‌ای حاشیه‌نشین هستند و در استان تهران نیز پاکدشت، احمدآباد و قیامدشت، دارای بیشترین جمعیت حاشیه‌نشین بوده‌اند.[۵]
جستارهای وابسته
ویرایشمنابع
ویرایش- ↑ آزموده، محمد؛ حقیقی، فرشیدرضا (بهار ۱۳۹۶). «ارزیابی کاربری‌های زمین با توجه به دسترسی حمل و نقلی (مطالعه موردی: منطقه ۶ تهران)». فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری. ۸ (۲۸): ۱۳۵–۱۴۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ سپتامبر ۲۰۱۹.
- ↑ Geographic International System Data Center
- ↑ واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی. «کلانشهر تهران بزرگ و چالش‌های مدیریت شهری» (PDF). srbiau.ac.ir. بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۱۵ سپتامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۱۵ سپتامبر ۲۰۱۸.
- ↑ مهدی روانشادنیا - مهدی رحمانی. «نگاهی به مشکلات کلانشهر تهران و ارائهٔ راهکار مشارکت عمومی – خصوصی، با توجه به درس‌های آموخته از برنامه‌های موفق مشارکت عمومی – خصوصی در سراسر دنیا» (PDF). www.civilica.com.
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ «دلایل حاشیه‌نشینی در کلانشهر تهران». روزنامه تعادل. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۵ اکتبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۰۵.
- ↑ «آشنایی با فرودگاه مهرآباد - ایران». hamshahrionline.ir. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۷-۱۴.
- ↑ «جدیدترین آمار از فرودگاه‌ها در اردیبهشت ۹۷/ مهرآباد صدرنشین است». ایسنا. ۲۰۱۸-۰۶-۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۷-۱۴.
- ↑ «آشنایی با فرودگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) - ایران». hamshahrionline.ir. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۷-۱۴.
- ↑ «آبروریزی حوادث افتتاح فرودگاه امام در سال83». روزنامه دنیای اقتصاد. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۷-۱۴.
- ↑ «جزئیات آمار پروازهای ایران در آبان ۹۶ / مهرآباد همچنان رکوردار». ایسنا. ۲۰۱۷-۱۲-۱۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۷-۱۴.
- ↑ «آشنایی با تاریخچه احداث راه‌آهن در ایران». www.hamshahrionline.ir. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۷-۱۷.
- ↑ «ایستگاه راه‌آهن تهران در زادگاه خود می‌ماند». خبرگزاری جمهوری اسلامی. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۷-۱۷.
- ↑ ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ «جابجایی روزانه 3 میلیون و 800 هزار نفر با مترو تهران». خبرگزاری جمهوری اسلامی. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۷-۱۷.
- ↑ News، پایگاه خبری تحلیلی فردا | Farda. «رکورد سفر روزانه با مترو تهران از مرز ۷ میلیارد گذشت». پایگاه خبری تحلیلی فردا | Farda News. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۷-۱۷.
- ↑ ۱۵٫۰ ۱۵٫۱ فرارو، Fararu |. «بمب خاموش حاشیه نشینی در تهران». Fararu | فرارو. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۰۵.
- ↑ «حاشیه نشینی؛ نماد توسعه ناپایدار شهری». خبرگزاری جمهوری اسلامی. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۰-۰۵.