ویکی‌پدیا

جنگ داخلی سوریه

درگیری های مسلحانه چند جانبه در سوریه
(تغییرمسیر از جنگ سوریه)
همچنین ببینید: گاه‌شمار جنگ داخلی سوریه، مداخله خارجی در جنگ داخلی سوریه، و مرحله خیزش مدنی جنگ داخلی سوریه

جنگ داخلی سوریه یا بحران سوریه (به عربی: الحرب الأهلية السورية‎) که در ابتدا خیزش سوریه نام داشت، به یک سری تظاهرات گسترده و در نهایت درگیری‌های نظامی و یک جنگ داخلی در کشور سوریه گفته می‌شود که از ۲۶ ژانویه ۲۰۱۱ (۶ بهمن ۱۳۸۹) شروع شده‌است که تأثیرگرفته از تحولات سیاسی غرب آسیا و شمال آفریقا موسوم به «بهار عربی» است. ناآرامی‌ها در سوریه پس از سرکوب خونین تظاهرات مردم سوریه توسط نیروهای دولتی، آغاز شد. معترضان، خواهان ایجاد تغییرات سیاسی و کناره‌گیری بشار اسد از قدرت بودند.[۱۰۵][۱۰۶][۱۰۷] این جنگ، در ژانویهٔ ۲۰۱۲ در میان ائتلافی شکننده از معارضان سوری، عمدتاً سنی، از جمله ارتش آزاد سوریه، جبهه النصره، هیئت تحریر شام و چند گروه جهادگرای سلفی دیگر به پشتیبانی ترکیه، نیروهای دموکراتیک سوریه به پشتیبانی ایالات متحده و افراد باقی‌مانده از داعش، علیه نیروهای مسلح سوریه به رهبری بشار اسد و حامیان او و علیه یکدیگر، در جریان است. این درگیری‌های نظامی در سال ۲۰۱۵ به اوج خود رسید. در حال حاضر، از شدت درگیری‌ها کاسته شده اما این بحران، همچنان ادامه دارد.[۱۰۸][۱۰۹]

جنگ داخلی سوریه
بخشی از بهار عربی، زمستان عربی، سرریز مناقشه عراق، مداخله نظامی علیه داعش، جنگ با تروریسم، جنگ نیابتی ایران و عربستان و جنگ نیابتی ایران و اسرائیل
Destroyed neighborhood in Raqqa.png
Syrian Civil War map.svg
بالا: محله‌ای تخریب شده در رقه در ۲۰۱۷ میلادی.
پایین: وضعیت نظامی در سپتامبر ۲۰۲۱:

     سوریه (SAA)      سوریه و روژاوا (SAA و SDF)      روژاوا (SDF)      دولت انتقالی سوریه (SNA) و اشغال توسط ترکیه      دولت رهایی سوریه (HTS[a])      ارتش کماندو انقلابی و اشغال توسط ایالات متحده      گروه‌های معارض در مصالحه

     داعش
(فهرست کاملی از رزمندگان، نقشه تفصیلی)
تاریخ۱۵ مارس ۲۰۱۱ (۲۰۱۱-03-۱۵) – حال
(۱۲ سال و ۱ هفته)
موقعیت
سوریه (گسترش در کشورهای همسایه)
وضعیت در حال ادامه
تغییرات
قلمرو		 تا ۳۱ مارس ۲۰۲۰: نیروهای مسلح سوریه ۶۳٫۵۷ درصد؛ نیروهای دموکراتیک سوریه ۲۵٫۵۷ درصد؛ گروه‌های معارض (شامل هیئت تحریر شام) و ترکیه ۹٫۷۲ درصد؛ و داعش ۱٫۱۴ درصد از خاک سوریه را در کنترل داشته‌اند، ابوبکر بغدادی خلیفه داعش در این جنگ کشته شد.[۱۸][۱۹]
متخاصمین اصلی

 حزب‌الله لبنان
 ایران
 روسیه (۲۰۱۵–اکنون)
 عراق (۲۰۱۷–۲۰۱۹) [۱][h]

حمایت:
 دولت اسلامی عراق و شام[d] (از ۲۰۱۳)
پشتیبانی:
Flag of Rojava.svg کردستان سوریه (نیروهای دموکراتیک سوریه) (از ۲۰۱۲)
پشتیبانی:
کارگروه مشترک - عملیات راهکار ذاتی
(از ۲۰۱۴)
فرماندهان و رهبران
کشته‌شده در جنگ:
  • بشار الزعبی (فرمانده جبهه جنوبی)
  • جمال معروف
    (جبهه انقلابیون سوریه فرمانده، ۲۰۱۲–۲۰۱۴)
  • ترکیه
  • ژنرال زکای آکساکالی (فرمانده ارشد عملیات، ۲۰۱۶–۲۰۱۷)[۳۲]
  • ژنرال اسماعیل متین تمل
    (فرمانده ارشد عملیات، ۲۰۱۷–۲۰۱۸)[۳۳]
کشته‌شده در جنگ:
کشته‌شده در جنگ:
کشته‌شده در جنگ:
کشته‌شده در جنگ:
  • ایالات متحده آمریکانیروی زمینی ایالات متحده آمریکا
  • استیون تاونسند (نیروهای کارگروه مشترک - عملیات راهکار ذاتی)[۵۷]
کشته‌شده در جنگ:
  • Flag of Rojava.svg
  • ابولیلا (فرمانده نیروهای دمکراتیک سوریه)[۵۸]
  • عدنان ابو امجد (فرمانده شورای نظامی منبج)[۵۹]
واحدهای درگیر
مشاهده مشاهده مشاهده مشاهده
قوا

نیروهای مسلح سوریه: ۱۸۰٫۰۰۰[۶۰]
اداره امنیت عمومی: ۸٫۰۰۰[۶۱]
نیروی دفاع ملی: ۸۰٫۰۰۰[۶۲]
تیپ‌های بعثی: ۷٫۰۰۰ حزب‌الله: ۶٫۰۰۰ تا ۸٫۰۰۰[۶۳]
لوا القدس: ۴٫۰۰۰ تا ۸٫۰۰۰ روسیه: ۴٫۰۰۰ سرباز[۶۴] و ۱٫۰۰۰ نفر پیمانی[۶۵]
ایران: ۳٫۰۰۰ تا ۵٫۰۰۰[۶۳][۶۶]

سایر گروه‌ها:بیش از ۲۰٫۰۰۰

ارتش آزاد سوریه: ۲۰٫۰۰۰ تا ۳۲٫۰۰۰[۶۷] (۲۰۱۳)
جبهه اسلامی: ۴۰٫۰۰۰ تا ۷۰٫۰۰۰[۶۸][۶۹] (۲۰۱۴)
سایر گروه‌ها: ۱۲٫۵۰۰[۷۰] (۲۰۱۵)
نیروهای مسلح ترکیه: ۴٫۰۰۰ تا ۸٫۰۰۰[۷۱][۷۲]

احرار الشام: ۱۸٫۰۰۰ تا ۲۰٫۰۰۰[۷۳][۷۴] (مارس ۲۰۱۷)

تحریر الشام: ۳۱٫۰۰۰[۷۵]

۱۵٫۰۰۰ تا ۲۰٫۰۰۰ (ادعای آمریکا،

۲۰۱۶)[۷۶]

۱٫۰۰۰ (ادعای آمریکا،

۲۰۱۷)[۷۷]

نیروهای دمکراتیک سوریه: ۶۰٫۰۰۰ تا ۷۵٫۰۰۰ (تخمین ۲۰۱۷)[۷۸]

  • یگان‌های مدافع خلق و یگان‌های مدافع زنان: ۲۰٫۰۰۰ تا ۳۰٫۰۰۰ (تخمین ۲۰۱۷)[۷۹]
  • شورای نظامی سریانی: ۱٫۰۰۰ (تخمین ۲۰۱۷)[۸۰]
  • نیروهای الصنادید: ۲٫۰۰۰ تا ۴٫۰۰۰ (تخمین ۲۰۱۷)[۸۰]
  • نیروهای دمکراتیک سوریه: بیش از ۱۰٫۰۰۰[۸۱][۸۲][۸۳]
تلفات و ضایعات

دولت سوریه:
۶۵٫۱۸۷–۱۰۰٫۱۸۷ سرباز کشته‌شده[۸۴][۸۵]
۶۴٫۴۸۴–۵۰٫۴۸۴ شبه نظامی کشته‌شده[۸۴][۸۵]
۴٫۷۰۰ سرباز و ۲۰۰۰ پشتیبان دستگیر شده[۸۴]
InfoboxHez.PNG حزب‌الله:
۲۰۰۰–۱۶۷۷ کشته[۸۴][۸۶]
روسیه روسیه:
۱۱۴ سرباز[۸۷] و ۱۸۲–۲۷۶ نفر از گروه واگنر کشته شدند[۸۸]

دیگر مبارزان غیرسوری:
۸٫۱۰۹ کشته[۸۴] ایران ۵۵۸ (نیروی شیعه ایرانی)[۸۹]

معارضان سوری۱۳۲٫۸۲۴–۱۷۳٫۸۲۴[f][۸۴][۸۵]

ترکیه ترکیه:
۲۳۶–۲۸۸ کشته (تهاجم ۲۰۱۶–۲۰۲۰)[۹۰]		 ۲۶٫۰۲۲+ کشته (طبق دیدبان حقوق بشر سوریه)[۹۱]
۲۰٫۷۱۱+ کشته (طبق آمار یگان‌های مدافع خلق و نیروی زمینی سوریه)[۹۲][۹۳]

Flag of Rojava.svg فدراسیون دمکراتیک شمال سوریه:
۱۱٫۶۰۰–۱۲٫۵۸۶کشته
[۹۴][۹۵][۹۶][۹۷]

نیروهای کارگروه مشترک - عملیات راهکار ذاتی:
۱۰ کشته[۹۸]

۱۶۰٬۶۸۱ مرگ غیر نظامی طبق مستندات معارضین.[۸۴]
۱۰۰ سایر سربازان خارجی کشته شده (لبنان ۶۰، ترکیه ۱۷ (پیش-'۱۶)، عراق ۱۶، اردن ۷)

کل کشته‌ها: ۴۹۹٬۶۵۷–۶۱۰٬۰۰۰ (براساس SOHR)[۸۴]

تخمینی ۶٫۷ میلیون اجباری داخلی و ۶٫۶ میلیون پناهندگان (مارس ۲۰۲۱)[۹۹]
a جبهه النصره سابق.
b از اوایل ۲۰۱۳، FSA غیرمترمرکز بوده‌است. نامش به دلخواه توسط شورشیان مختلف مورد استفاده واقع شده‌است.
c ترکیه برای شورشیان پشتیبانی ارائه کرد (۲۰۱۱-نامعلوم، اوت ۲۰۱۶ - اکنون) و درکنار TFSA در استان حلب علیه SDF،‏ IS و دولت سوریه جنگید.
d سپتامبر-نوامبر ۲۰۱۶: ایالات متحدته با TFSA در فرمانداری حلب به تنهایی علیه داعش جنگید.[۱۰۰][۱۰۱] در ۲۰۱۷–۲۰۱۸ میلادی، ایالات متحده عمداً بر حکومت سوریه ۱۰ بار حمله کرد و در سپتامبر ۲۰۱۶ تصادفاً یک پایگاه سوری را مورد اصابت قرار داده و بیش از ۱۰۰ سرباز SAA را کشت. سوریه همچنان معتقد است که این حمله عمدی بوده‌است.[۱۰۲]
e اسلاف HTS (جبهه النصره) و IS‏ (ISI)، شاخه‌های القاعده بودند که تا آوریل ۲۰۱۳ با یکدیگر متحد باقی ماندند. جبهة النصره پیشنهاد ادغامی از سوی ISI به ISIL و القاعده را رد کرده و تمامی مراودات خود با ISIL را در فوریه ۲۰۱۴ میلادی قطع کرد.
f اسلاف احرار الشام (جبهه تحریر سوریه) و HTS (جبهه النصره) تحت پرچم جیش‌الفتح متحد شدند (مارس ۲۰۱۵ - ژانویه ۲۰۱۷).
g این عدد شامل تمامی نیروهای ضد-حکومتی بجز ISIL و SDF است که در ستون‌های جداگانه مخصوص خود درج شده‌اند.
h درگیری عراق در هماهنگی با حکومت سوریه و محدود به حملات هوایی علیه داعش بود.[۱]
i اسرائیل ۱۲ گروه شورشی بدون نام را صرفاً برای تقابل با ایران و ISIS تأمین سلاح کرد.[۱۰۳] همچنین اسرائیل چندین حمله هوایی را علیه حکومت سوریه، حزب‌الله و مواضع ایران در سوریه هدایت کرده‌است.[۱۰۴]

معارضان سوری شامل ارتش آزاد سوریه در سال ۲۰۱۱ توسط نظامیان جداشده از نیروهای مسلح سوریه تشکیل شد. جبهه النصره پیشتر شاخه رسمی القاعده در سوریه بوده اما در ژوئیه ۲۰۱۶ نام خود را به جبهه فتح شام تغییر داد و از القاعده جدا شد یا همان تحریر الشام (النصره سابق) که در اوایل سال ۲۰۱۷ با ادغام چند گروه اسلام‌گرا تشکیل شد. از ۲۳ نوامبر ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۵ جبهه اسلامی به‌عنوان ائتلافی از چند گروه اسلام‌گرای سلفی، در بخش‌های مختلف سوریه فعال بود اما بسیاری از گروه‌های آن در ۲۸ مه ۲۰۱۸ به همراه ارتش آزاد سوریه و با حمایت ترکیه،[۱۱۰] جبهه آزادی‌بخش ملی سوریه را تشکیل دادند.

روسیه، ایران و حزب‌الله لبنان از جمهوری عربی سوریه و نیروهای مسلح سوریه حمایت می‌کنند و روسیه از سپتامبر ۲۰۱۵ در حال اجرای حملات هوایی و دیگر عملیات‌های نظامی در سوریه است. ائتلاف بین‌المللی تحت رهبری ایالات‌متحده آمریکا که در سال ۲۰۱۴ با هدف مبارزه با داعش تأسیس شد حملات هوایی علیه داعش و برخی از اهداف دولتی و حامی دولت انجام داده‌است. آن‌ها همچنین نیروهای ویژه و واحدهای توپخانه را برای درگیری با داعش در زمین مستقر کرده‌اند. ایالات‌متحده از سال ۲۰۱۵ از اداره خودمختار شمال و شرق سوریه و شاخهٔ نظامی آن، نیروهای دموکراتیک سوریه (SDF)، حمایت مادی، مالی و لجستیکی کرده‌است. ترکیه از ماه اوت سال ۲۰۱۶ به‌طور مستقیم در عملیات علیه دولت سوریه شرکت داشته‌است، نه تنها در حملات هوایی علیه داعش در کنار ائتلاف به رهبری آمریکا مشارکت داشته‌است، بلکه فعالانه از معارضان سوری حمایت می‌کند و بخش‌هایی از شمال سوریه را در کنترل دارد در حالی که درگیر نبرد زمینی قابل‌توجهی با SDF، داعش و دولت سوریه است. بین سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۷، جنگ داخلی سوریه به لبنان کشیده شد و مخالفان و حامیان دولت سوریه برای مبارزه و حمله به یکدیگر در خاک لبنان، به لبنان سفر کرده‌اند و گروه‌هایی نظیر داعش و جبهه النصره نیز با ارتش لبنان درگیر شده‌اند. علاوه بر آن، اسرائیل نیز به تبادل آتش با حزب‌الله و نیروهای ایرانی می‌پردازد که حضور آن‌ها در جنوب غربی سوریه را به عنوان یک تهدید برای خود تلقی می‌کند.[۱۱۱] این کشور همچنین حملات مکرری را در سایر مناطق سوریه از زمان آغاز جنگ انجام داده‌است که عمدتاً نیروهای دولتی سوریه و شبه‌نظامیان ایرانی و حزب‌الله را هدف قرار می‌دهد.

داعش از سال ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۷ بر بخش‌های شرقی سوریه حکومت می‌کرد و حدود نیمی از خاک این کشور را در کنترل داشت هم با دولت‌های سوریه و عراق و هم با اپوزیسیون سوریه درگیر جنگ بود. از مارس سال ۲۰۱۹ مناطق تحت کنترل خود را، تماماً از دست داده‌است و به صورت پراکنده فعالیت می‌کند.

سازمان‌های بین‌المللی، تقریباً همه طرف‌های درگیر، از جمله داعش، دولت سوریه، گروه‌های شورشی مخالف دولت سوریه، جمهوری اسلامی ایران، روسیه،[۱۱۲] ترکیه،[۱۱۳] و ائتلاف به رهبری ایالات‌متحده[۱۱۴] را به خاطر نقض شدید حقوق بشر و قتل‌عام‌ها مورد انتقاد قرار داده‌اند.[۱۱۵] این درگیری‌ها موجب یک بحران بزرگ پناهندگان شده‌است. طی دوره جنگ، تعدادی از اقدامات صلح از جمله کنفرانس صلح ژنو ۲۰۱۷ در سوریه به رهبری سازمان ملل آغاز شده‌است، اما جنگ همچنان ادامه دارد.[۱۱۶]

تعداد قربانیان جنگ تا سال ۲۰۱۵، براساس برآورد سازمان ملل، بین ۲۲۰ هزار نفر و براساس برآورد دیده‌بان حقوق بشر تا ۳۱۰ هزار نفر بوده‌است. حدود ۷ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر خانه خود را از دست داده‌اند. از این تعداد ۱٫۷ میلیون نفر به ترکیه، ۱٫۲ میلیون نفر به لبنان، ۶۲۵ هزار نفر به اردن و ۲۴۵ هزار نفر به عراق پناهنده شده‌اند طبق تخمین سازمان دیده‌بان حقوق بشر از اوایل جنگ داخلی تا ژوئن ۲۰۱۸ بیش از ۶۵۰ هزار نفر جان خود را از دست داده‌اند.[۱۱۷]

پیشینهویرایش

دولت اسدویرایش

در سال ۱۹۶۳، حزب بعث با کودتایی به قدرت رسیده و حکومتی سکولار را در سوریه تشکیل داد. طی سال‌های بعد، چند کودتای دیگر در سوریه اتفاق افتاد تا آن‌که در مارس ۱۹۷۱، حافظ اسد که از علوی‌های سوری بود خود را رئیس‌جمهور این کشور اعلام کرد. در ۳۱ ژانویه ۱۹۷۳، حافظ اسد قانون اساسی جدیدی را به اجرا گذاشت که زمینه‌ساز بحران ملی شد. برخلاف قوانین اساسی قبل، طبق این قانون اساسی جدید لازم نبود که رئیس‌جمهور سوریه مسلمان باشد و همین موضوع باعث شد اعتراض‌های گسترده‌ای در شهرهای حماة، حمص و حلب شکل بگیرد که توسط اخوان‌المسلمین و علمای اسلامی سازماندهی می‌شدند. دولت توانست از سال ۱۹۷۶ تا ۱۹۸۲، در مقابل چند قیام مسلحانه از سوی اسلام‌گرایان (عمدتا اعضای اخوان‌المسلمین) دوام بیاورد. پس از مرگ حافظ اسد در سال ۲۰۰۰، پسر او بشار اسد به ریاست‌جمهوری سوریه رسید.

جمعیتویرایش

در ژوئیه ۲۰۱۸، کل جمعیت سوریه ۱۹٬۴۵۴٬۲۶۳ نفر تخمین زده شده‌است. تفکیک تقریبی گروه‌های قومیتی این کشور عبارتند از عرب (۵۰٪)، علوی (۱۵٪)، کرد (۱۰٪)، شامی (۱۰٪)، سایر (از جمله دروزی‌ها، اسماعیلی‌ها، شیعیان، آشوری‌ها، ترکمن‌ها، ارمنی‌ها). گروه‌های مذهبی سوریه عبارتند از ۸۷٪ مسلمان (شامل ۷۴٪ سنی، و ۱۳٪ علوی، اسماعیلی و شیعه)، ۱۰٪ مسیحی (عمدتا کلیساهای مسیحیت شرقی[۱۱۸])، ۳٪ دروز و یهودی (تعداد اندکی در دمشق و حلب باقی مانده‌اند).[۱۱۹]

پیشینه اقتصادی و اجتماعیویرایش

حافظ اسد در سال‌های آخر حکومتش دست به اجرای برخی از سیاست‌های بازار آزاد در سوریه زد که این امر منجر به افزایش چشمگیر نابرابری اقتصادی و اجتماعی در این کشور شد و این نابرابری پس از به قدرت رسیدن بشار اسد سرعت گرفت. این سیاست‌ها بر بخش خدمات تمرکز داشت و فقط اقلیتی محدود از جمعیت کشور را منتفع می‌کرد: طبقه تاجر سنی‌مذهب در دمشق و حلب و کسانی که با دولت ارتباط نزدیک داشتند.[۱۲۰]

در سال ۲۰۱۰، سرانه تولید ناخالص داخلی سوریه ۲٬۸۳۴ دلار بود که با سرانه برخی کشورهای آفریقای سیاه مانند نیجریه قابل‌مقایسه بود و از سرانه کشورهای همسایه سوریه مانند لبنان و اغلب کشورهای در حال توسعه دیگر بسیار پایین‌تر بود.[۱۲۱]

نرخ بیکاری جوانان در سوریه نیز بسیار بالا بود.[۱۲۲] در آغاز جنگ داخلی سوریه، بیشترین نارضایتی از دولت در مناطق فقیرنشین سوریه و در میان محافظه‌کاران سنی دیده می‌شد[۱۲۰] به‌خصوص در شهرهایی که نرخ فقر بالایی داشتند مانند درعا و حمص و مناطق فقیرنشین در شهرهای بزرگ.

خشکسالیویرایش

سوریه طی سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۱، شدیدترین خشک‌سالی ثبت‌شده در تاریخ خود را از سر گذراند که منجر به نابودی محصولات کشاورزی، افزایش قیمت مواد خوراکی و مهاجرت دسته‌جمعی خانواده‌های کشاورز به شهرها شد.[۱۲۳] این مهاجرت گسترده همراه با سرازیرشدن بیش از ۱/۵ میلیون نفر پناهنده جنگ عراق به سوریه، باعث افزایش فشار بر زیرساخت‌های کشور شد.[۱۲۴] وقوع این خشکسالی را با گرمایش جهانی مرتبط دانسته‌اند.[۱۲۵][۱۲۶][۱۲۷]

نقض حقوق بشرویرایش

مقالهٔ اصلی: نقض حقوق‌بشر در جنگ داخلی سوریه

وضعیت حقوق بشر در سوریه سال‌ها مورد انتقاد شدید سازمان‌های جهانی بوده‌است.[۱۲۸] حق آزادی بیان و حق آزادی تجمع، همواره و حتی پیش از آغاز قیام در سوریه، به‌شدت محدود و تحت کنترل دولت بود.[۱۲۹] این کشور از سال ۱۹۶۳ تا ۲۰۱۱ در وضعیت اضطراری به سر می‌برد و تجمع عمومی بیش از پنج نفر ممنوع بود.[۱۳۰] نیروهای امنیتی قدرت و اختیار گسترده و بی قید و شرطی برای سرکوب و بازداشت معترضان داشتند.[۱۳۱] علیرغم امیدهایی که در جریان بهار دمشق در سال ۲۰۰۰ نسبت به ایجاد تغییرات دموکراتیک شکل گرفت، بشار اسد به وعده‌های خود عمل نکرد. گزارش دیده‌بان حقوق بشر که درست قبل از آغاز قیام سال ۲۰۱۱ منتشر شد نشان داد که اسد از زمان رسیدن به قدرت نتوانسته تغییر مؤثر و قابل‌توجهی در وضعیت حقوق بشر این کشور ایجاد کند.[۱۳۲]

گاه‌شمارویرایش

مقالهٔ اصلی: گاه‌شمار جنگ داخلی سوریه

مخالفان حکومت سوریهویرایش

نیروهای نظامی
نیروهای سیاسی

اخوان المسلمین سوریهویرایش

مقالهٔ اصلی: اخوان‌المسلمین سوریه

محمد ریاض شقفه، رهبر تبعیدی گروه می‌گوید که اخوان‌المسلمین در پی دگرگونی مسالمت‌آمیز و دموکراتیکی است که به جای حکومت خودکامه فعلی نظامی تکثرگرا را بنا نهد، نظامی که اخوان‌المسلمین می‌تواند در آن شعارهای اسلامی خود را در معرض رأی آزادانه مردم قرار دهد.

احزاب کردویرایش

 
پرچمی که در مناطق کردنشین سوریه از سال ۲۰۱۲ مورد استفاده قرار می‌گیرد و اغلب آن را به همراه پرچم کردستان به کار می‌برند. البته پرچم کردستان در سوریه ممنوع اعلام شده و از آن هم در جنگ سوریه استفاده شده.[۱۳۴][۱۳۵]

گروه‌های کرد به دنبال استیفای حقوق مدنی اقلیت کرد کشور بودند، اما مقامات حکومتی خطر بالقوه بدل شدن آنان به یک نیروی سیاسی اثرگذار را با حبس رهبران و ساکت کردن طوایف کُرد پاسخ دادند. کردها هم‌اکنون در جنگ با داعش، متحد دولت هستند. از سال ۲۰۱۲ کردها در سوریه به عنوان قوم به رسمیت شناخته شدند.

کمیته هماهنگی ملیویرایش

این کمیته در سپتامبر ۲۰۱۱ و از میان گروه‌های سیاسی مخالف درون خود سوریه تشکیل شده‌است. این کمیته، منادی دگرگونی مسالمت‌آمیز است، با مداخله نظامی مخالفت می‌کند و علی‌الظاهر معتقد است اعضای حکومت فعلی می‌توانند در دوران‌گذار نقش مثبتی ایفا کنند.

بنا به گفته این اعضای کمیته، آنان نگران این هستند که سرنگونی حکومت موجب آشوب در کشور شود.

حسن عبدالعظیم، از شخصیت‌های باسابقه اپوزیسیون، می‌گوید: «ما مداخله خارجی را رد می‌کنیم و به زعم ما خطر آن به اندازه استبداد داخلی است. ما هر دوی آن‌ها را مردود می‌دانیم».[۱۳۶]

ارتش آزاد سوریهویرایش

مقالهٔ اصلی: ارتش آزاد سوریه

ارتش آزاد سوریه شماری از نظامیان جدا شده از ارتش دولت بشار اسد هستند و سرهنگ ریاض الاسعد، رهبری ارتش آزاد سوریه را به عهده دارد. نیروی موسوم به «ارتش آزاد سوریه» در ماه اوت سال ۲۰۱۱ توسط گروهی از نظامیان فراری و با هدف حمایت از غیرنظامیان در برابر حملات ارتش سوریه و تلاش برای سرنگونی حکومت بشار اسد تشکیل شد.[۱۳۷]

هم چنین در ژانویه ۲۰۱۲ اعلام شد؛ افسران برجسته جدا شده از ارتش خود را برای تشکیل شورای فرماندهی نظامی آماده می‌کنند. سرهنگ ریاض الاسعد، رهبر ارتش آزاد سوریه و ژنرال مصطفی احمد شیخ از افسران برجسته ارتش سوریه، فرماندهی این شورا را برعهده می‌گیرند.

ارتش آزاد سوریه ژانویه ۲۰۱۲ شهر الزَبَدانی در جنوب‌غربی این کشور و در نزدیکی مرز لبنان را به کنترل خود درآورد. این شهر در ۳۰ کیلومتری شمال غربی دمشق قرار دارد.[۱۳۸][۱۳۹][۱۴۰]

شورای ملی سوریهویرایش

مقالهٔ اصلی: شورای ملی سوریه

شورای ملی سوریه با گرد هم آمدن گروه‌های متفاوتی از مجموعه اپوزیسیون از نیمه دوم ۲۰۱۱ و در ترکیه آغاز به کار کرده‌است. برهان غلیون، رئیس شورا می‌گوید که این شورا «نیروهای اپوزیسیون را متحد می‌کند». شورای ملی سوریه ائتلافی از هفت گروه مخالف حکومت سوریه‌است که با هدف ارائه جایگزینی معتبر برای حکومت بشار اسد تشکیل شده‌است.

اعضای این شورا عبارت‌اند از:

  • بیانیه تغییر دموکراتیک دمشق:گروهی برآمده از جنبشی که در سال‌های ۲۰۰۰ و ۲۰۰۱ و به اصطلاح «بهار دمشق» خواهان اصلاحات دموکراتیک وسیع شد و از سوی حکومت سرکوب شد.
  • اخوان‌المسلمین.
  • کمیته‌های هماهنگی محلی:جریان‌هایی متشکل از شهروندان عادی که تظاهرات را در اقصی نقاط کشور هدایت می‌کنند.
  • کمیسیون عمومی انقلاب سوریه: ائتلافی از ۴۰ گروه از میان توده‌های مردم.
  • احزاب کرد، رهبران طوایف و چهره‌های مستقل.[۱۴۱]

در ۱ آوریل ۲۰۱۲ کشورهای شرکت‌کننده در دومین نشت گروه دوستان سوریه (بیش از ۸۰ کشور جهان) این شورا را به عنوان نمایندهٔ قانونی مردم سوریه به رسمیت شناختند.[۱۴۲]

توافق گروه‌های مخالف بشار اسدویرایش

این دو جریان عمده مخالف دولت بشار اسد؛ ضمن تسریع و تسهیل روند تغییر حکومت، مانع از مداخله نظامی خارجی در کشور می‌شود. در این سند هردو ی این جریان‌ها بر تقویت و حمایت از «ارتش آزاد سوریه» تأکید کردند. به موجب این توافقنامه پس از سقوط دولت بشار اسد یک دولت انتقالی تا مرحله انتخابات قدرت را به دست گرفته و کشور را اداره خواهد کرد.

عبدالعظم، رهبر «کمیته هماهنگی ملی سوریه» به خبرنگار خبرگزاری فرانسه گفت: «هدف از این اتحاد، از جمله یافتن فصل مشترک و حصول توافق روی آن تغییرات بنیادی است که باید پس از سقوط حکومت بشار اسد انجام یابد.»

«شورای ملی سوریه» در اجلاس استانبول ترکیه هم تشکیل شد و مرکب از نزدیک ۲۳۰ سازمان و چهره سیاسی مخالف دولت بشار اسد است که قریب یکصد نفر آن در داخل سوریه به‌سر می‌برند و بیشتر از احزاب و سازمان‌های قدیمی مخالف دولت بشار اسد مثل اخوان‌المسلمین سوریه و برخی جریان‌های لیبرال تشکیل شده‌است و «کمیته هماهنگی ملی سوریه» که فقط در داخل سوریه فعالیت دارد و از جنبش خودجوش جوانان فیس‌بوکی و توئیتری تشکیل شده‌است و سازمانده اصلی مبارزات داخلی درون سوریه می‌باشد.[۱۴۳]

در دسامبر ۲۰۱۱ بزرگ‌ترین کنگره مخالفان بشار اسد در تونس تشکیل شد. برهان غلیون پیش از آغاز کنگره با رئیس‌جمهور جدید تونس، منصف مرزوقی دیدار و گفتگو کرد. هم چنین عبدالله ترکمانی، یکی از سخنگویان شورای ملی سوریه به خبرگزاری آلمان گفت، این شورا از جامعه جهانی می‌خواهد برای حفاظت از جان شهروندان معترض سوری اقدام کند.[۱۴۴]

عبده حسام الدین معاون وزیر نفت دولت بشار اسد، در یک پیام ویدیوئی که شامگاه ۷ مارس ۲۰۱۲ در شبکه یوتیوب منتشر شد اعلام کرد که تصمیم گرفته‌است از عضویت در دولت این کشور کناره‌گیری کند و «به انقلاب ملت سوریه» بپیوندد.[۱۴۵]

حکومت سوریه و متحدانویرایش

مداخلهٔ نظامی جمهوری اسلامی ایران در سوریهویرایش

مقالهٔ اصلی: مداخله ایران در جنگ داخلی سوریه
همچنین ببینید: متهمان نقض حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران

ایران و سوریه دو متحد استراتژیک هستند. در ادبیات سیاسی نظام ایران، سوریه عضو محور مقاومت ضدصهیونیسم و پل ارتباطی با حزب‌الله لبنان است.[۱۴۹]

روابط ایران و سوریه به دوران پیش از انقلاب ۱۳۵۷ بازمی‌گردد. ایران در دهه پنجاه و در دوران سلطنت محمدرضا پهلوی در جریان سفر حافظ اسد به تهران در سال ۱۹۷۵ یک کمک بی‌سابقه ۳۰۰ میلیون دلاری به حکومت اسد ارائه کرد. همچنین سوریه در جریان جنگ ایران و عراق از حامیان اصلی سیاسی و نظامی ایران بود.[۱۵۰] تا مارس ۲۰۱۷ نیروهای اعزامی ایران ۲۱۰۰ نفر تلفات دادند.[۱۵۱]

ایران و رژیم اسد به شدت اعتراضات مردم سوری را سرکوب کردند و این سرکوب موجب خشم مخالفین و همچنین بروز گروه‌های تکفیری همانند داعش، جبهه النصره، انصار الشام، جیش الاسلام و تحریرالشام شده‌است. برخی کارشناسان و رسانه‌های مخالف معتقدند که جمهوری اسلامی ایران به دلیل پشتیبانی از دولت بشار اسد برای سرکوب اعتراضات ۲۰۱۱ سوریه سبب آغاز جنگ داخلی سوریه شده‌است.[۱۵۲][۱۵۳][۱۵۴][۱۵۵][۱۵۶][۱۵۷][۱۵۸][۱۵۹][۱۶۰][۱۶۱] برخی ادعاها مبنی بر اعزام این نیروها تحت اسم «مدافع حرم» به سوریه در راستای حمایت نظامی، سیاسی، و اقتصادی جمهوری اسلامی از حکومت بشار اسد و سرکوب مردم سوریه می‌باشد.[۱۶۲] شورای ملی سوریه، معترضین سوری، و بعضی کشورها شامل آمریکا، اروپا، و انگلستان با ارائه مستنداتی نیروهای ایرانی در سوریه را به همدستی در جنایات علیه مردم سوریه و کشتار غیر نظامیان متهم می‌کنند.[۱۶۳][۱۶۴][۱۶۵][۱۶۶][۱۶۷][۱۶۸] درواقع برخی کارشناسان معتقدند که مدافعان حرم، درواقع مدافعان دولت بشار اسد هستند و در جنایات جنگی علیه مخالفان بشار اسد شریک نیروهای اسد می‌باشند. بنابر اعتقاد کارشناسان، مدافعان حرم در کشتن غیرنظامیان بی‌دفاع و کودک‌کشی دست دارند. نظریهٔ منتقدان این است که ولایت فقیه از طریق مدافعان حرم قصد این را ندارد که از حرم دفاع کند بلکه قصد دارد مخالفان سوریه و دیگر مخالفان ملت‌های اسلامی را سرکوب کند و اینکه عبارت «مدافعان حرم» یک عبارت پرواپاگاندایی و عوام‌فریبانه‌ای می‌باشد که ولایت فقیه صرفاً می‌خواهد از آن سوءاستفاده تبلیغاتی کند.[۱۶۸][۱۶۵]

جمهوری اسلامی ایران از حکومت سوریه پشتیبانی نظامی و غیرنظامی، انجام می‌دهد.[۱۶۹] پشتیبانی از دولت بشار اسد در سرکوب معترضان سوری، جزو نقض‌های حقوق بشر جمهوری اسلامی ایران است.[۱۷۰] پژوهشگر بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها بر این باور است که حضور سپاه در سوریه اولین حضور این نهاد نظامی در بیرون از خاک ایران نیست؛ هر چند حمایت از اسد و جنایات جنگی که علیه مردم کشورش مرتکب می‌شود، شاید بارزترین سندی است که ثابت می‌کند سپاه پاسداران بزرگ‌ترین تشکل دولتی حامی تروریسم در جهان است.[۱۷۱]

دخالت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و نیروهای نیابتی‌اش در جنگ سوریهویرایش

فهرست فرماندهان بلندپایه سپاه در جنگ سوریهویرایش

دست‌کم ۱۶ تن از فرماندهان بلندپایه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در جنگ داخلی سوریه دخالت داشته‌اند.[۱۷۲][۱۷۳]

  1. سرلشکر قاسم سلیمانی؛ فرمانده کل نیروهای سپاه قدس جمهوری اسلامی، از جمله در جنگ سوریه؛
  2. سرتیپ حسین همدانی؛ اولین فرمانده نیروهای ایرانی در سوریه و مسئول تشکیل شبه‌نظامیان حامی بشار اسد؛
  3. سرتیپ محمدجعفر اسدی؛ دومین فرمانده نیروهای ایرانی در سوریه؛
  4. سرتیپ محمد حجازی؛ جانشین پیشین فرمانده کل سپاه پاسداران؛
  5. سرتیپ عبدالله عراقی؛ جانشین وقت فرمانده نیروی زمینی سپاه و نیز از فرماندهان ارشد نبرد نهایی حلب در سال ۲۰۱۶؛
  6. سرتیپ محمدرضا فلاح‌زاده: معاون هماهنگ‌کننده نیروهای سپاه قدس؛
  7. سرتیپ علی‌اکبر پورجمشیدیان؛ معاون عملیات نیروی زمینی سپاه؛
  8. سرتیپ رحیم نوعی‌اقدم؛ فرمانده قرارگاه عملیاتی زینب در سوریه؛
  9. سرتیپ محمدعلی الله‌دادی، فرمانده قرارگاه عملیاتی در مناطق جنوبی سوریه؛
  10. سرتیپ محمود چهارباغی؛ فرمانده پیشین توپخانه نیروی زمینی سپاه؛
  11. سرتیپ اسماعیل قاآنی؛ مسئول سازمان‌دهی تیپ فاطمیون و نیز فرمانده جدید نیروی سپاه قدس؛
  12. سرتیپ هامون محمدی؛ فرمانده سپاه استانی گیلان؛
  13. سرتیپ محمدعلی حق‌بین؛ فرمانده لشکر ۱۶ قدس مستقر در گیلان؛
  14. سرتیپ جواد عظیمی‌فر؛ معاون مهندسی رزمی نیروی زمینی سپاه؛
  15. سرتیپ عوض شهابی‌فر؛ فرمانده سابق سپاه استانی کهگیلویه و بویراحمد؛
  16. سرتیپ حمید ارجمندی‌فر؛ جانشین فرمانده قرارگاه حمزه.

[۱۷۴]

فهرست فرماندهان دریافت‌کننده نشان نظامیویرایش

نام برخی از فرماندهان رده‌بالای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و ارتش جمهوری اسلامی ایران که از دست رهبر و ولی فقیه جمهوری اسلامی ایران یعنی سید علی خامنه‌ای، به دلیل حضور در درگیری‌های سوریه و عراق نشان نظامی دریافت کرده‌اند، عبارت است از:

  1. سرلشکر قاسم سلیمانی؛ فرمانده کل نیروهای سپاه قدس جمهوری اسلامی در خاورمیانه، از جمله در جنگ سوریه و عراق (نشان ذوالفقار)؛
  2. سرتیپ حسین همدانی؛ اولین فرمانده نیروهای ایرانی در سوریه و مسئول تشکیل شبه‌نظامیان حامی بشار اسد (نشان فتح یک)؛
  3. سرتیپ عبدالله عراقی؛ جانشین وقت فرمانده نیروی زمینی سپاه و نیز از فرماندهان ارشد نبرد نهایی حلب در سال ۲۰۱۶ (نشان فتح دو)؛
  4. سرتیپ جواد عظیمی‌فر؛ معاون مهندسی رزمی نیروی زمینی سپاه (نشان نصر یک)؛
  5. سرتیپ محمود چهارباغی؛ فرمانده پیشین توپخانه نیروی زمینی سپاه (نشان نصر یک)؛
  6. سرتیپ هامون محمدی؛ فرمانده سپاه استانی گیلان (نشان فتح سه)؛
  7. سرتیپ محمدعلی حق‌بین؛ فرمانده لشکر ۱۶ قدس مستقر در گیلان (نشان فتح سه)؛
  8. سرتیپ عوض شهابی‌فر؛ فرمانده سابق سپاه استانی کهگیلویه و بویراحمد (نشان فتح دو)؛
  9. سرتیپ حمید ارجمندی‌فر؛ جانشین فرمانده قرارگاه حمزه (نشان فتح سه)؛
  10. سرتیپ حسن شاه‌صفی؛ فرمانده وقت نیروی هوایی ارتش (نشان نصر)؛[۱۷۵][۱۷۶]

تلاش‌ها جهت برقراری صلحویرایش

گروه دوستان سوریهویرایش

مقالهٔ اصلی: گروه دوستان سوریه

گروه دوستان سوریه مجموعه‌ای از کشورها و نهادهای بین‌المللی برای پیدا کردن راه حلی برای بحران سوریه، خارج از شورای امنیت، پس از آنکه چین و روسیه قطعنامه مرتبطی در مورد سوریه را وتو کردند، می‌باشند. این اولین بار توسط نیکلا سارکوزی[۱۷۷] رئیس‌جمهور فرانسه مطرح شد، اولین نشست آن در ۲۴ فوریه ۲۰۱۲ در تونس برگزار شد.[۱۷۸] جلسه دوم در تاریخ ۱ آوریل ۲۰۱۲ در شهر استانبول ترکیه انجام پذیرفت.[۱۷۹][۱۸۰]

پیشنهاد تعیین یک ناحیه حفاظت‌شدهویرایش

شورای ملی سوریه که ائتلاف اصلی مخالفان این کشور است از شورای امنیت سازمان ملل متحد درخواست کرد تا یک «منطقه حفاظت شده» ناحیه‌ای که هدف حملات ارتش است، ایجاد کند. این شورا همچنین شورای امنیت و اتحادیه عرب را ترغیب کرد برای حفاظت از مردم در آن نواحی اقدام کنند. شورای ملی سوریه در کشورهای ترکیه، تونس و مصر علیه حکومت بشار اسد و در حمایت معترضان سوری تشکیل کنگره داد.[۱۸۱]

پیشنهاد تشکیل دولت انتقالیویرایش

به گفته منابع سازمان ملل متحد، قدرت‌های بزرگ غربی، روسیه و چین از طرح پیشنهادی کوفی عنان، نماینده مشترک سازمان ملل و اتحادیه عرب در امور سوریه، برای پایان دادن به بحران سیاسی پانزده‌ماهه در ۳۰ ژوئن ۲۰۱۲، از طریق تشکیل یک دولت انتقالی با شرکت گروه‌ها و شخصیت‌های مختلف حمایت کردند.

در طرح کوفی عنان پیشنهاد شده‌است که دولت وحدت ملی با شرکت برخی از مقامات حکومت کنونی و شخصیت‌ها و نمایندگان گروه‌های سیاسی مخالف تشکیل شود و با خاتمه دادن به درگیری مسلحانه، زمینه مشارکت آزاد مردم در تعیین سرنوشت خود را فراهم آورد.[۱۸۲][۱۸۳]

گروه‌های اپوزیسیون سوریه در روز ۳۱ ژوئیه ۲۰۱۲ در نشستی در قاهره توافق کردند که هیثم المالح، ریاست دولت انتقالی سوریه را به عهده گیرد.

هیثم المالح مسئولیت تشکیل دولت در تبعید ر.ک. مقر آن در قاهره خواهد بود، به عهده گرفت.

المالح در گفتگو با خبرگزاری فرانسه گفت: «من مسئولیت تشکیل دولت انتقالی را پذیرفتم و برای تشکیل کابینه با همهٔ گروه‌های اپوزیسیون سوریه در خارج و داخل کشور مشورت خواهم کرد.»

المالح که دارای سابقه دفاع از حقوق بشر است، در گفتگو با خبرگزاری فرانسه اضافه کرد: «وقتی بشار اسد از قدرت کناره‌گیری کند یا برکنار شود، نباید در وضعیتی نابسامان و بدون هیچ برنامهٔ سیاسی مشخصی باشیم. هدف از تشکیل این دولت در تبعید، آمادگی برای قبول مسئولیت‌ها و هدایت کشور با برنامه‌ریزی قبلی و هزینه‌های کمتر است.»[۱۸۴][۱۸۵]

آتش‌بس ۲۷ فوریه ۲۰۱۶ویرایش

اولین بار در جنگ پنج‌ساله سوریه، با توافق به عمل آمده بین آمریکا و روسیه آتش‌بس سوریه پس از تصویب در شنبه ۸ اسفند ۱۳۹۴ (۲۷ فوریه ۲۰۱۶) اجرا شد. این آتش‌بس گروه‌های داعش، جبهه النصره و سایر گروه‌های تروریستی را شامل نخواهد شد. بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه و گروه‌های اصلی معارضان مسلح این کشور قبلاً با این توافق اعلام موافقت کرده‌اند. پیش از آن شورای امنیت طی قطعنامه شماره ۲۲۶۸ از تمامی طرف‌ها درگیر در سوریه خواسته بود به آن پایبند گردند تا مذاکرات بین‌المللی سوریه از ۷ مارس (۱۷ اسفندماه) آغاز گردد.[۱۸۶][۱۸۷]

آتش‌بس سراسری سوریه (۲۰۱۷)ویرایش

بعد از آن‌که نیروهای ارتش سوریه موفق به تصرف کامل حلب شدند با گروه‌های مخالف وارد مذاکره برای آتش‌بس شدند روسیه گفته که ضامن آتش‌بس خواهد بود این آتش‌بس از اواخر سال ۲۰۱۶ به اجرا درآمد همچنین دولت سوریه اعلام کرد که همه گروه‌های مخالف جزء این آتش‌بس هستند اما گروه‌های مثل داعش و جبهه فتح شام را شامل نمی‌شود برخی از کشورها از این آتش‌بس استقبال کردند روسیه نیز اعلام کرد که با گروه‌های تروریستی که شامل آتش‌بس نیستند مقابله خواهد کرد.[۱۸۸] با وجود بر قراری آتش‌بس مخالفان اقدام به آلوده کردن آب آشامیدنی دمشق کردند که ارتش سوریه در پاسخ به اقدام مخالفان به آن‌ها در وادی بردی حمله کردو توانست منبع آب را از آن‌ها پس بگیرد و آب دمشق را تصفیه کند هم‌زمان گروه تروریستی جبهه فتح شام (جبهه نصرت سابق) آتش‌بس سراسری سوریه را محکوم کرده و آن را زمینه‌ای برای تداوم حکومت سوریه خواند همچنین این گروه افراطی گفته که به جنگ با نیروهای وفادار به بشار اسد ادامه می‌دهد.[۱۸۹]

اصلاح قانون اساسیویرایش

مقالهٔ اصلی: همه‌پرسی قانون اساسی سوریه ۱۳۹۰

در تاریخ ۷ اسفند ۱۳۹۰ در سوریه پیش‌نویس قانون اساسی نوین به همه‌پرسی گذاشته شد. قانون اساسی جدید اختیارات حزب بعث سوریه را محدود می‌کند و رئیس‌جمهور بیش از دو دوره حق ریاست ندارد. همه‌پرسی با مشارکت ۵۷٫۴٪ و موافقت ۸۹٫۴٪ درصد رای‌دهندگان (برآیند موافقت ۵۱٫۳٪ واجدان شرایط) رأی آورد. عنوان شده‌بود که در پی ناامنی در برخی نقطه‌ها مردم نتوانستند همه در همه‌پرسی شرکت کنند.[نیازمند منبع]

مواضع و واکنش‌هاویرایش

مقالهٔ اصلی: مداخله خارجی در جنگ داخلی سوریه
مقالهٔ اصلی: واکنش‌های بین‌المللی دربارهٔ جنگ داخلی سوریه

فتوای جهاد علیه دولت بشار اسدویرایش

در ۲ می ۲۰۱۳ (۱۲ خرداد ۱۳۹۲)، در پی ادامهٔ جنگ در شهر استراتژیک قُصَیر (در همسایگی لبنان) و دخالت حزب‌الله لبنان در جنگ به سود نیروهای دولتی، یوسف قرضاوی آن حزب را «حزب شیطان» خواند و به مسلمانان، در برابر دولت اسد فتوای جهاد داد.[۱۹۰]

واکنش سازمان ملل متحدویرایش

بان کی مون دبیرکل سازمان ملل متحد، در ۱۶ فوریه ۲۰۱۲ با اشاره به گلوله‌باران شدید مناطق مسکونی توسط ارتش دولت بشار اسد اعلام کرد حکومت بشار اسد مرتکب جنایات ضد بشری علیه مردم سوریه شده‌است و گفت: «در سوریه مناطق مسکونی گلوله‌باران می‌شود، بیمارستان‌ها به شکنجه‌گاه تبدیل شده و کودکانی که سن آن‌ها کمتر از ۱۰ سال است مورد تجاوز قرار می‌گیرند و سپس کشته می‌شوند.»[۱۹۱][۱۹۲]

نقض حقوق بشرویرایش

کمیته بین‌المللی نجات، از سازمان‌های امدادرسان در سوریه، میزان تجاوز و خشونت‌های جنسی از سوی دوطرف را در جریان درگیری‌های سوریه را «هولناک» توصیف کرده‌است.[۱۹۳]

در اواسط آوریل ۲۰۱۴، ناوی پیلای، مسئول کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد، در گزارشی گسترده شدن شکنجه در زندان‌های دولتی سوریه را محکوم کرد و از استفاده از شکنجه توسط برخی گروه‌های مسلح مخالف اسد هم ابراز تاسف نمود.

در مارس ۲۰۱۴ سازمان عفو بین‌الملل اعلام کرد نیروهای دولت بشار اسد از ترفند گرسنگی دادن غیرنظامیان به عنوان اسلحه‌ای جنگی علیه مردم سوریه استفاده می‌کنند، دست کم ۱۲۸ هزار آواره در اردوگاه یرموک در دمشق از گرسنگی جان داده‌اند، خانواده‌ها مجبور شده‌اند به دنبال غذا در خیابان‌ها آواره شوند و خود را در معرض گلوله تک تیراندازها قرار دهند. همچنین فیلیپ لوتر، مدیر خاورمیانه سازمان عفو بین‌الملل گفت که نیروهای بشار اسد با گرسنگی دادن غیرنظامیان به عنوان اسلحه جنگی، مرتکب جنایت جنگی شده‌اند و روایت‌های وحشتناک خانواده‌هایی که به خوردن سگ و گربه روی آورده‌اند و غیرنظامیانی که هدف گلوله تک تیراندازان قرار گرفته‌اند در حالی که به دنبال غذا می‌گشته‌اند به داستان تکراری یرموک تبدیل شده‌است.

گروهی از سازمان‌های خیریه در تحلیل اوضاع کنونی سوریه با بررسی تصاویر ماهواره‌ای، به این نتیجه رسیده‌اند که ۸۳٪ از چراغ‌هایی که از فضا در سراسر کشور سوریه قابل مشاهده بود، اکنون تاریک شده و دیده نمی‌شود.[۱۹۴][۱۹۵]

ارتکاب جنایت علیه بشریتویرایش

در ابتدا مخالفان حکومت اسد، خواستار «پیگیری جنایت علیه بشریت» در این کشور شدند. رضوان زیاده در گزارش خود، موردهای فراوان نقض آشکار حقوق بشر که به ارتکاب سازمان‌یافته «جنایت علیه بشریت» انجامیده را برشمرد. سپس در پایان همین ماه، کمسیون حقوق بشر سازمان ملل متحد برای نخستین بار به شکل رسمی حکومت اسد را متهم به «ارتکاب جنایت علیه بشریت» کرد. در گزارش این نهاد معتبر آمده‌است: «نظامیان دولتی به‌طور سیستماتیک مرتکب جنایت علیه بشریت شده‌اند». در این گزارش سازمان ملل به مواردی چون قتل، شکنجه و تعرض جنسی علیه غیرنظامیان، زنان و کودکان اشاره شده بود. در فوریه ۲۰۱۲ دبیرکل سازمان ملل اعلام کرد، رژیم بشار اسد فاقد مشروعیت است.[۱۷۶][۱۹۶]

سرکوب مخالفانویرایش

دولت بشار اسد به منظور سرکوب مخالفان بارها اقدام به بمباران شهرهای مختلف سوریه به ویژه شهر حمص کرد. نیروهای ارتش سوریه در فوریه ۲۰۱۲ به روی معترضان در دمشق، حلب و الزبدانی آتش گشودند و مناطق مسکونی و کلینیک‌های موقت درمانی شهر حمص را بمباران کردند. شورای عمومی انقلاب سوریه با ارائه آماری اعلام کرد طی یک هفته از آغاز بمباران‌ها ۷۵۵ نفر در سوریه کشته شده‌اند که دستکم ۷۱ نفر از آن‌ها کودک هستند.[۱۹۷][۱۹۸][۱۹۹][۲۰۰][۲۰۱]

در ۲۲ دسامبر ۲۰۱۳ (۱ دی ۹۲) هلی‌کوپترهای ارتش سوریه با پرتاب بشکه‌های حاوی ماده منفجره تی‌ان‌تی بر روی محلات تحت کنترل شورشیان، ده‌ها نفر را در شهر حلب کشتند. آمار کشته شدگان بین ۴۰ تا ۶۰ تن اعلام شد. گرچه «بمب‌های بشکه‌ای» از دقت بالایی برخوردار نیستند، اما سبب تخریب گسترده می‌شوند. به گفته کارشناسان نظامی استفاده از این بمب‌ها دلیل اصلی شمار فراوان قربانیان است.[۱۷۶][۲۰۲]

کسب درآمد دولت سوریه از گمشدگانویرایش

سازمان عفو بین‌الملل طی بررسی‌هایی که داشته دولت سوریه و کشورهای حامی آن را به بهره‌برداری مالی از ناپدید شدگان متهم کرد. گزارش حکایت از این دارد که دولت سوریه از طریق یک بازار سیاه خوفناک دست به کسب درآمد از مفقودان کشورش است. در گزارش آمده‌است این اقدامات دولت علاوه بر منفعت‌های مالی باعث ارعاب شهروندان و سرکوب آن‌ها برابر هر گونه اعتراض و ابراز نارضایتی می‌شود. سازمان این اقدام را مصداق جنایت علیه بشریت قلم داده کرد. از سال ۲۰۱۱ تا کنون، تعداد ۶۵ هزار سوری مفقود شدند که حدود ۵۸ هزار تن از آنان غیرنظامیان بوده‌اند. مطابق این گزارش افراد دزدیده شده در سلول‌های پرجمعیت بازداشتگاه‌های مخفی زندانی شده و ارتباط آن‌ها با دنیای بیرون به‌طور کامل قطع می‌شود این درحالیست که اطلاعی به خانوادهٔ آن‌ها داده نمی‌شود. افراد یا بر اثر بیماری یا به سبب شکنجه جان خود را از دست می‌دهند یا نهایتاً به‌صورتی ناعادلانه محاکمه و اعدام می‌شوند. نحوه کسب درآمد دولت از این شرایط نیز بدین صورت است که یک بازار سیاه وسیع متشکل از واسطه‌ها و دلالانی که با دولت همکاری می‌کنند با دریافت رشوه‌هایی از چند صد تا چندین هزار دلار از خانواده ناپدید شدگان به آن‌ها وعدهٔ دادن اطلاعاتی پیرامون محل نگهداری بستگانشان یا وضعیت مرگ و زنده بودن آن‌ها در اختیارشان قرار دهند. افراد دزدیده شده نیز شامل کسانی مانند تظاهرکنندگان، فعالان مدافع حقوق بشر، روزنامه‌نگاران، پزشکان و امدادرسانان کمک‌کننده به دو طرف یا فعال در مناطق تحت تسلط مخالفان و همچنین کسانی می‌باشند که حکومت نسبت به وفاداری آنان مشکوک است یا اینکه خویشاوندانشان به مخالفت با حکومت متهم هستند و از چنگ رژیم گریخته‌اند.[۲۰۳]

بررسی پرونده جنایت‌های جنگیویرایش

یک قاضی فرانسوی به نام کاترین مارشی-ال از طرف آنتونی گوترش دبیرکل سازمان ملل متحد برای جمع‌آوری اسنادی برای مشخص کردن جنایت جنگی در سوریه تعیین شده‌است. بدین ترتیب او سرپرست تیم تحقیق با پنجاه کارمند و عضو در مقر سازمان ملل در ژنو سوئیس مستقر هستند.

۱۰۵ عضو سازمان ملل در دسامبر ۲۰۱۶ برای جمع‌آوری مدارک، اسناد و شواهد از جنگ داخلی سوریه توسط این هیئت رأی مثبت دادند و تنها ۱۵ کشور از جمله ایران و روسیه با این طرح مخالفت کردند. یکبار نیز در ژانویه ۲۰۱۳ فهرستی از گروه‌ها و افراد متهم به جنایت جنگی در سوریه توسط بازرسان سازمان ملل تهیه شده‌است.

در هنگام رسیدگی به اتفاقات یوگسلاوی کاترین مارشی-ال از مشاوران ارشد دادگاه بین‌المللی بود، همین‌طور مسئول رسیدگی به پرونده خمرهای سرخ در کامبوج از طرف سازمان ملل و در فرانسه در برخی از پرونده‌های جنایی جدی به عنوان قاضی مسئولیت‌هایی به عهده داشت و به وزارت خارجه نیز مشاوره می‌داد. این هیئت می‌بایست تحلیل خود را از وقایع در پیوند با قوانین و معیارهای تصویب‌شده در سازمان ملل و نهادهای بین‌المللی علاوه بر جمع‌آوری مدارک از جنگ داخلی سوریه ارائه بدهد. .

استفاده از جنگ‌افزار شیمیاییویرایش

حمله شیمیایی در حومه دمشق به‌ویژه در غوطه شرقی و غربی در تاریخ ۲۱ اوت سال ۲۰۱۳ (۳۰ مرداد ۱۳۹۲) رخ داد که طی آن بسیاری کشته شدند که بیشتر آن‌ها زن و کودک بودند. به گزارش مخالفین رژیم اسد، این حمله را نظام سوریه انجام داده گرچه که هنوز مقصر اصلی این جنایت معلوم نشده‌است.

باراک اوباما که استفاده از سلاح شیمیایی را خط قرمز معرفی کرده بود سوریه را تهدید به دخالت مستقیم کرد.[۲۰۴] در واکنش به این موضع‌گیری، بشار اسد با جمع‌آوری، از کار انداختن و نابودی تمام زرادخانه شیمیایی سوریه موافقت کرد. قرار شد این برنامه زیر نظر سازمان ملل متحد و سازمان منع به‌کارگیری تسلیحات شیمیایی انجام شود. سال گذشته برنامه نابودسازی تسلیحات و مهمات شیمیایی سوریه به پایان رسید.[۲۰۵]

با این وجود، سازمان منع به‌کارگیری تسلیحات شیمیایی از آن زمان تاکنون شواهدی جمع‌آوری کرده‌است که نشان می‌دهد در حملات نیروهای دولتی به روستاهای تحت کنترل شورشیان در شمال سوریه در فاصله ماه‌های آوریل تا ژوئیه ۲۰۱۴ از مهمات شیمیایی مثل کلر یا آمونیاک استفاده شده‌است.[۲۰۵]

بر اساس گزارش سالیانهٔ وزارت امور خارجه آمریکا در مورد وضعیت حقوق بشر در جهان در سال ۲۰۱۳، که در روز ۸ اسفند ۱۳۹۲ منتشر شد. این واقعه که در آن هزار و چهار صد نفر جان خود را از دست دادند، فجیع‌ترین واقعه بشری در سال ۲۰۱۳ بوده‌است.

واکنش آمریکاویرایش

جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا اذعان کرد که ۱۴۲۹ نفر در حمله شیمیایی در حومه شرقی دمشق کشته شده‌اند که از میان کشته‌شدگان ۴۲۶ نفر کودک بودند.

باراک اوباما در ادامه واکنش‌های آمریکا طرح حمله به سوریه را به کنگره ایالات متحده آمریکا برد تا در آنجا برای اقدام نظامی، تصمیم‌گیری شود.

کشتگان، زخمیان و آوارگانویرایش

در جنگ داخلی سوریه بیش از ۵۱۱٬۰۰۰ نفر کشته‌اند و نیز میلیون‌ها تن زخمی و زندانی و بیش از ۱۲ میلیون نفر هم، آواره شده‌اند.[۲۰۶][۲۰۷][۲۰۸][۲۰۹][۲۱۰]

بر اساس گزارشی که سازمان ملل متحد مورد تأیید قرار داده و در شورای حقوق بشر این سازمان از سوی کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد خوانده شد، تا پایان ماه ژانویه در سوریه «۷۵۰۰» غیرنظامی به دست نیروهای رژیم اسد کشته شده‌اند. این آمار از دید انقلابیون سوری، پایین‌تر از آمار واقعی است. برای نمونه در نوامبر ۲۰۱۱ و پیش از آغاز کشتارهای دسته جمعی روزانه در سوریه، براساس گزارشی که «رضوان زیاده» در نوامبر ۲۰۱۱ در قاهره ارائه کرد، ۵ هزار تن از معترضان جان باخته بودند، ۲۵ هزار نفر بازداشت شده و شهرهای درعا، حمص، ادلب، دیرالزور و چند شهر دیگر نیز در محاصره و زیر آتش سنگین توپخانه‌ای ارتش بشار اسد قرار داشتند. پیش از آن نیز سازمان ملل تا نوامبر ۲۰۱۱ جان باختن «بیش از چهار هزار نفر» در اعتراض‌های سوریه را تأیید و از قتل «۲۵۶ کودک» ابراز انزجار کرده بود. ماه نوامبر خونین‌ترین ماه از آغاز اعتراض‌ها در سوریه به‌شمار می‌رود که در آن روزانه ۱۰ تا ۳۰ تن از معترضان جان باخته‌اند. سازمان ملل در ۱۳ دسامبر سال ۲۰۱۱ اعلام کرد که شمار کشته‌های سرکوب خیزش در سوریه از ۵۰۰۰ نفر فراتر رفته‌است و ۱۲ هزار نفر نیز از سوریه گریخته‌اند.[۲۱۱][۲۱۲]

در مارس ۲۰۱۵، سازمان ملل متحد اعلام کرد که در سال ۲۰۱۴ حدود هفتاد و شش هزار تن در جنگ سوریه کشته شدند و به این ترتیب، آمار تلفات این جنگ چهارساله به بالای دویست و بیست هزار نفر رسید که اکثر آنان نیز غیرنظامیان ساکن در مناطق درگیری بوده‌اند.[۲۱۳]

به نقل از دیده‌بان حقوق بشر سوریه، شمار قربانیان درگیری‌های این کشور بر اساس مستنداتی که این نهاد در اختیار دارد، تا پایان سال ۲۰۱۳ از مرز ۱۲۵ هزار تن گذشته‌است. بر اساس این گزارش، یک سوم قربانیان یاد شده غیرنظامی بوده‌اند. از این تعداد ۶ هزار و ۳۶۵ تن کودک و ۴ هزار ۲۶۹ تن زن بوده‌اند. شمار کشته‌شدگان مخالف حکومت سوریه ۲۵ هزار و ۶۹۹ نفر و کشته‌شدگان نظامی و شبه نظامیان حامی حکومت ۴۸ هزار و ۸۸۰ نفر ذکر شده‌است. در گزارش دیده‌بان حقوق بشر سوریه آمده‌است که حدود ۳۰۰۰ نفر از قربانیان قابل شناسایی نبوده‌اند. سرنوشت بیش از ۱۰ هزار تن در زندان‌های حکومت سوریه و همین‌طور ۳ هزار سرباز اسیر نیروهای مخالف حکومت روشن نیست.[۲۱۴] تخمین زده شده‌است که نزدیک به ۱۹۰ هزار نفر تا پایان ماه اوت ۲۰۱۴ (پایان مرداد ۱۳۹۳) جان خود را از دست داده‌اند.[۲۱۵]

در ۱۱ مارس ۲۰۱۴ (۲۰ اسفند ۱۳۹۲) یونیسف اعلام کرد در خلال سه سال جنگ در سوریه بیش از ۱۰ هزار کودک جان خود را از دست داده‌اند.

بر اساس گزارشی که مرکز حقوق بشر سوریه در سپتامبر ۲۰۱۵ منتشر کرد تاکنون حدود ۱۸۶ هزار غیرنظامی در جنگ سوریه کشته‌اند که بیش از ۹۶ درصد آن‌ها توسط حکومت سوریه، ۱٫۳٪ توسط مخالفان و ۰٫۸٪ درصد توسط داعش و بقیه به دست نیروهای کرد، فتح الشام، بمباران‌های ائتلاف ضد داعش و افراد نامعلوم کشته شده‌اند. در این آمار اعلام شده که از ۵۴۶ روزنامه‌نگاری که تاکنون در سوریه کشته شده‌اند ۵۱۱ نفر به دست دولت اسد، ۱۴ نفر به دست مخالفان و ۱۴ نفر به دست داعش به قتل رسیده‌اند. ۹۹٫۵٪ موارد مرگ بر اثر شکنجه (۱۱۵۰۱ نفر) هم در زندان‌های دولت سوریه اتفاق افتاده‌اند.[۲۱۶]

ناپدید شدگانویرایش

بر اساس آمار مرکز مستندسازی نقض حقوق بشر در سوریه، تا آغاز نوامبر ۲۰۱۴، ۸۵۰۰۰ نفر توسط دولت به صورت خودسرانه یا اجباری (بازداشت، دستگیری یا ربودن افراد به همراه انکار آن)، ۱۲۰۰ نفر به دست گروه‌های مسلح (در درجه اول داعش) و ۲۶۰۰ نفر هم بدون هیچ ردی ربوده شده‌اند.[۲۱۷]

آوارگانویرایش

جنگ سوریه علاوه بر تلفات انسانی منجر به آوارگی ۹/۵ میلیون نفر (تا آغاز نوامبر ۲۰۱۴) در این کشور نیز شده‌است. بر اساس گزارشی که خبرگزاری رویترز در ۹ اسفند ۱۳۹۲ منتشر کرد، ۳ میلیون پناهنده خاک سوریه را ترک کرده‌اند. این روند، یکی از بزرگ‌ترین مهاجرت‌های اجباری در تاریخ معاصر است.[۲۰۵]

در ۱۱ مارس ۲۰۱۴ (۲۰ فروردین ۱۳۹۲) یونیسف اعلام کرد که در کشورهای میزبان حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار کودک سوری به عنوان پناهجو در کمپ‌ها زندگی می‌کنند که دسترسی محدودی به آب آشامیدنی، مواد غذایی مغذی و امکانات آموزشی دارند.

سازمان ملل گفته‌است تا پایان ماه اوت ۲۰۱۴ (پایان مرداد ۱۳۹۳) بیش از سه میلیون نفر از شهروندان سوریه در اثر جنگ از خانه‌های خود گریخته و اثری از بهبود بحران سیاسی آن کشور دیده نمی‌شود. همچنین بیش از شش میلیون سوری در داخل آن کشور آواره شده‌اند و نیمی از این تعداد کودک هستند. تعدادی از افراد بی خانمان شده از سوریه خارج شده و در کشورهای همسایه پناه جسته‌اند. بیش از ۱ میلیون شهروند سوری اکنون ساکن لبنان هستند. راه خروج از سوریه برای پناهجویان سختتر شده‌است و بسیاری ناچار هستند که برای خروج به دسته‌های تبهکار مسلح باج دهند. ده‌ها هزار نفر دیگر به اردن و ترکیه پناه برده‌اند. کمیساریای عالی سازمان ملل برای پناهندگان گفته‌است که سوریه اکنون دچار بزرگ‌ترین شرایط اضطراری انسانی در دوران معاصر است.[۲۱۵]

تخمین زده می‌شود که حدود ۱۰ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر در داخل سوریه نیازمند کمک‌های بشردوستانه هستند و از این تعداد، بیش از چهار میلیون نفر در مناطقی زندگی می‌کنند که یا تحت محاصره هستند یا دسترسی به آن‌ها بسیار دشوار است.[۲۰۵]

در ترکیهویرایش

روز شنبه ۲۰ اوت ۲۰۱۴ (۲۹ شهریور ۱۳۹۳) دفتر نخست‌وزیری ترکیه اعلام کرد برخی مناطق مرزی خود را به روی آوارگان کرد سوریه باز کرده‌است. بنا بر اعلام سازمان ملل، در طول تنها ۲۴ ساعت حدود ۷۰ هزار پناهجوی کرد از شمال سوریه به ترکیه پناه آوردند.[۲۱۸] سازمان ملل متحد در آخرین گزارش خود در ۲۲ اوت ۲۰۱۴ اعلام کرد که شمار پناه‌جویان کرد به ترکیه از مرز ۱۰۰ هزار نفر گذشته‌است. دولت ترکیه شمار آوارگان کرد را ۱۳۰ هزار نفر برآورد کرد.[۲۱۹] جز کردهای سوریه، بیش از یک میلیون پناهجوی سوری در خاک ترکیه هستند که از حملات داعش گریخته‌اند.[۲۲۰]

دستاوردهای ارتش سوریهویرایش

مهم‌ترین موفقیت‌ها و دستاوردهای میدانی ارتش سوریه در سال ۲۰۱۶، در تصرف بخش شرقی شهر حلب از کنترل شورشیان بود که به مدت بیش از چهار سال تحت سیطره گروه‌های شورشی قرار داشت، در تاریخ ۱۲ دسامبر ۲۰۱۶ فرماندهی ارتش سوریه کنترل کامل شهر حلب پس از شکست شورشیان و اخراج گروه‌های شورشی باقی‌مانده را اعلام کرد که در چارچوب توافقی که با نظارت روسیه به دست آمد به رهایی بیش از دو هزار نفر از مردم شهرک‌های تحت محاصره کفریا و و فوعه در حومه شمالی ادلب منجر شد.[۲۲۱] دستاورد دیگر ارتش سوریه در سال ۲۰۱۷ با تصرف شهر باستانی پالمیرا از اشغال داعش همراه بود. ارتش سوریه این شهر را در تاریخ ۲ مارس ۲۰۱۷ تصرف کرد.

جستارهای وابستهویرایش

منابعویرایش

  1. ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ References:
    • Damascus allows Iraq to hit ISIL targets in Syria: State media, Al Jazeera, Dec 30, 2018.
    • Assad gives Iraq green light to launch attacks in Syria without approval, Al-Masdar News, Dec 30, 2018.
    • Assad Authorizes Iraq to Attack ISIS in Syria , Haaretz, Dec 30, 2018.
    • Iraqi jets strike ISIS target in Syria a day after Damascus carte blanche, The National, Dec 31, 2018.
    • Iraqi Air Force bombs ISIS command meeting in Syria, Al-Masdar News, Jan 3, 2020.
    • Iraq’s Air Force will begin bombing ISIS in Syria, NewsRep, Jan 1, 2020.
    • "Iraq conducts first airstrikes against ISIS in Syria". CNN. February 24, 2017.
  2. ↑ "Egypt's Sisi expresses support for Syria's military". al-Jazeera. 23 November 2016.
  3. ↑ Kynfield, Ben. "Egypt shifts to open support for Assad regime in Syrian civil war". Jerusalem Post.
  4. ↑ "Trump ends CIA arms support for anti-Assad Syria rebels: U.S. officials". رویترز. 19 July 2017.
  5. ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ "Victory for Assad looks increasingly likely as world loses interest in Syria". گاردین. 31 August 2017. Returning from a summit in the Saudi capital last week, opposition leaders say they were told directly by the foreign minister, Adel al-Jubeir, that Riyadh was disengaging.
  6. ↑ Watson, Ivan; Tuysuz, Gul; CNN (29 October 2014). "Meet America's newest allies: Syria's Kurdish minority". CNN. Retrieved 4 November 2017.
  7. ↑ A. Jaunger (30 July 2017). "US increases military support to Kurdish-led forces in Syria". ARA News. Retrieved 1 January 2018 – via Inside Syria Media Center.
  8. ↑ Jamie Dettmer (9 June 2016). "France Deploys Special Forces in Syria as IS Loses Ground". VOA. Retrieved 1 January 2018.
  9. ↑ "U.S. -backed fighters poised to cut key ISIS supply line". سی‌بی‌اس نیوز. 9 June 2016. Retrieved 7 March 2017.
  10. ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ Irish, John (13 November 2013). "Syrian Kurdish leader claims military gains against Islamists". Reuters. Archived from the original on 14 November 2013. Retrieved 12 April 2017. Muslim said the PYD had received aid, money and weapons from the Iraq-based Kurdistan Democratic Party and Patriotic Union of Kurdistan...
  11. ↑ Ranj Alaaldin (16 December 2014). "A Dangerous Rivalry for the Kurds". نیویورک تایمز. Retrieved 12 April 2017. Once again, the P.U.K. saw a chance to seize the initiative, by suggesting that it, rather than the Kurdistan regional government or the K.D.P. , was providing weapons and supplies to the Syrian Kurdish fighters, who belong to a party that has historically been at odds with the K.D.P.
  12. ↑ Jack Murphy (23 March 2017). "Did Kurdistan's Counter-Terrorist Group assault the Tabqa Dam in Syria?". SOFREP. Retrieved 29 March 2017.
  13. ↑ Alexander Whitcomb (30 October 2014). "Peshmerga advance team in Kobane". Rudaw Media Network. Retrieved 29 March 2017.
  14. ↑ "France Says Its Airstrikes Hit an ISIS Camp in Syria". The New York Times. 28 September 2015.
  15. ↑ "COALITION: SPECIAL OPS FORCES TRAIN, EQUIP TWO OPPOSITION GROUPS IN SOUTHERN SYRIA". NRT News. 22 May 2017. Retrieved 22 می 2017. {{cite news}}: Check date values in: |accessdate= (help)
  16. ↑ "The UAE has it in for the Muslim Brotherhood". Al-Araby Al-Jadeed. 22 February 2017. Along with their American counterparts, Emirati special forces are said to be training elements of the opposition. They constitute a kind of Arab guarantee among the Syrian Democratic Forces – an umbrella group dominated by the Kurds of the PYD, on whom the US are relying to fight IS on the ground.
  17. ↑ Barton, Rosemary (26 November 2015). "Justin Trudeau to pull fighter jets, keep other military planes in ISIS fight". CBC News. Retrieved 12 September 2016.
  18. ↑ "The regime forces and allies top the list of influence in Syria with 61% of the country's area and SDF extend their control to about 53000 km²".
  19. ↑ "@Suriyak on Twitter".
  20. ↑ "Leading Syrian regime figures killed in Damascus bomb attack". The Guardian. July 2012.
  21. ↑ "Syria defence minister killed in Damascus bomb". The Daily Telegraph. 18 July 2012. Retrieved 18 July 2012.
  22. ↑ "Syria Remains Silent on Intelligence Official's Death". The New York Times. 24 April 2015.
  23. ↑ (رئیس نیروهای دفاع ملی سوریه)"Assad cousin killed in Syria's Latakia". Al Jazeera. 8 October 2015. Retrieved 24 April 2014.
  24. ↑ "Iranian commander Brigadier General Hossein Hamedani killed by Isis while advising Syrian regime". The Independent. 8 October 2015. Retrieved 31 August 2016.
  25. ↑ "Iranian General Is Killed in Syria". The Wall Street Journal. 13 February 2013. Retrieved 31 August 2016.
  26. ↑ "Commander of Hezbollah Freed by Israel Is Killed in Syria". BBC. 20 December 2015. Retrieved 31 August 2016.
  27. ↑ "Obituary: Hezbollah military commander Mustafa Badreddine". BBC. 14 May 2016. Retrieved 31 August 2016.
  28. ↑ "Al-Nusra Front claims responsibility for Hezbollah fighters' death". Middle East Monitor. 19 January 2015. Retrieved 31 August 2016.
  29. ↑ "Israeli strike on Syrian Golan Heights 'kills son of top military commander and five other fighters from Lebanese Shiite militant group'". Daily Mail. 19 January 2015. Retrieved 31 August 2016.
  30. ↑ "Analysis: Shiite Afghan casualties of the war in Syria". FDD's Long War Journal. 12 March 2015. Retrieved 31 August 2016.
  31. ↑ "Update 1-Moscow blames 'two-faced U.S. policy' for Russian general's Syria death -RIA". Reuter. 25 September 2017.
  32. ↑ "Turkish Special Forces: From stopping a coup to the frontline of the ISIL fight". Hürriyet Daily News. 24 August 2016.
  33. ↑ sitesi, milliyet.com.tr Türkiye'nin lider haber. "Son dakika: Afrin harekatını Korgeneral İsmail Metin Temel yönetecek!". Milliyet.com.tr. Retrieved 21 January 2018. {{cite web}}: Italic or bold markup not allowed in: |website= (help)
  34. ↑ "Top Syrian rebel commander dies from wounds". Reuters. 17 November 2013.
  35. ↑ ۳۵٫۰ ۳۵٫۱ "Leading Syrian rebel groups form new Islamic Front". BBC. 22 November 2013. Retrieved 22 January 2014.
  36. ↑ "Suicide bombing kills head of Syrian rebel group". The Daily Star.
  37. ↑ "Al Qaeda's chief representative in Syria killed in suicide attack". FDD's Long War Journal.
  38. ↑ "Russian raids kill prominent Syrian rebel commander". Al Jazeera. 25 December 2015.
  39. ↑ Nic Robertson & Paul Cruickshank (5 March 2015). "Source: Syrian warplanes kill leaders of al-Nusra". CNN.
  40. ↑ "Senior Nusra Front commander killed in Syria air strike". Al Jazeera. 6 March 2015. Retrieved 3 June 2015.
  41. ↑ "Nusra Front spokesman killed by air strike in Syria". Al Jazeera. 4 April 2016.
  42. ↑ "Syria's Qaeda spokesman, 20 jihadists dead in strikes: monitor". خبرگزاری فرانسه. 3 April 2016 – via Yahoo!.
  43. ↑ "Air strike kills top commander of former Nusra group in Syria". Reuters. 9 September 2016.
  44. ↑ "Leader of Qaeda Cell in Syria, Muhsin al-Fadhli, Is Killed in Airstrike, U.S. Says". The New York Times. 2 July 2015.
  45. ↑ "Isis leader incapacitated with suspected spinal injuries after air strike". The Guardian. 1 May 2015.
  46. ↑ "ISIS confirms death of senior leader in Syria". FDD's Long War Journal. February 2014. Retrieved 16 September 2016.
  47. ↑ Alessandria Masi (11 November 2014). "If ISIS Leader Abu Bakr al-Baghdadi Is Killed, Who Is Caliph Of The Islamic State Group?". International Business Times. Retrieved 11 June 2015.
  48. ↑ Schmidt, Michael S.; Mazzetti, Mark (25 March 2016). "A Top ISIS Leader Is Killed in an Airstrike, the Pentagon Says". نیویورک تایمز.
  49. ↑ Starr, Barbara (14 March 2016). "U.S. assesses ISIS operative Omar al-Shishani is dead". سی.ان.ان.
  50. ↑ Ryan, Missy (3 July 2015). "U.S. drone strike kills a senior Islamic State militant in Syria". The Washington Post. Retrieved 31 August 2016.
  51. ↑ Starr, Barbara; Conlon, Kevin (19 May 2015). "U.S. names ISIS commander killed in raid". CNN. Retrieved 31 August 2016.
  52. ↑ Starr, Barbara; Acosta, Jim (22 August 2015). "U.S. : ISIS No.2 killed in US drone strike in Iraq". CNN.
  53. ↑ Sherlock, Ruth (9 July 2014). "Inside the leadership of Islamic State: how the new 'caliphate' is run". The Daily Telegraph. Retrieved 31 August 2016.
  54. ↑ "Isis: US-trained Tajik special forces chief Gulmurod Khalimov becomes Isis war minister". International Business Times. 6 September 2016 – via Yahoo News.
  55. ↑ "Top ISIL leaders killed in southern Syria". The National. 9 June 2017.
  56. ↑ Sands, Phil; Maayeh, Suha web (17 November 2015), "Death of 'ISIL commander' in southern Syria a blow to the group", نشنال
  57. ↑ "New Operation Inherent Resolve commander continues fight against ISIL". Army Worldwide News. 22 August 2016.
  58. ↑ "Top Syrian Kurdish commander Abu Layla killed by Isis sniper fire". The Independent. 5 June 2016.
  59. ↑ Hisham Arafat (31 August 2017). "Senior SDF commander lost his life in Raqqa fighting IS". Kurdistan 24.
  60. ↑ "Syria military strength". Global Fire Power. 17 October 2015.
  61. ↑ "Syria's diminished security forces". Agence France-Presse. 28 August 2013. Retrieved 14 May 2014.
  62. ↑ ISIS’ Iraq offensive could trigger Hezbollah to fill gap left in Syria The Daily Star, 16 June 2014
  63. ↑ ۶۳٫۰ ۶۳٫۱ "Iran 'Foreign Legion' Leads Battle in Syria's North". The Wall Street Journal. 17 February 2016.
  64. ↑ "Russia's Syria force has reportedly grown to 4,000 people".
  65. ↑ Grove, Thomas (18 December 2015). "Up to Nine Russian Contractors Die in Syria, Experts Say" – via www.wsj.com.
  66. ↑ "State-of-the-art technology is giving Assad's army the edge in Syria". 26 February 2016.
  67. ↑ "Here's The Extremist-To-Moderate Spectrum Of The 100,000 Syrian Rebels". Business Insider.
  68. ↑ "Front to Back". Foreign Policy.
  69. ↑ Cockburn, Patrick (11 December 2013). "West suspends aid for Islamist rebels in Syria, underlining their disillusionment with those forces opposed to President Bashar al-Assad". The Independent.
  70. ↑ Who are these 70,000 Syrian fighters David Cameron is relying on?. Retrieved 18 February 2016.
  71. ↑ Şafak, Yeni (5 January 2017). "8 bin asker emir bekliyor". Yeni Şafak.
  72. ↑ [۱][پیوند مرده]
  73. ↑ "Is Syria's Idlib being groomed as Islamist killing ground?".
  74. ↑ "Al Qaeda Is Starting to Swallow the Syrian Opposition".
  75. ↑ Rida, Nazeer (30 January 2017). "Syria: Surfacing of 'Hai'at Tahrir al-Sham' Threatens Truce". Asharq Al-Awsat.
  76. ↑ "Isis ranks dwindle to 15,000 amid 'retreat on all fronts', claims Pentagon". The Guardian. 11 August 2016. Retrieved 13 August 2016.
  77. ↑ "EXCLUSIVE: ISIS Took The Decision To Withdraw From Deir Ezzor". Qasion News. 28 December 2017. Retrieved 28 December 2017.
  78. ↑ Rashid (2018)، ص. ۷.
  79. ↑ Rashid (2018)، ص. ۱۶.
  80. ↑ ۸۰٫۰ ۸۰٫۱ Rashid (2018)، ص. ۵۳.
  81. ↑ "US coalition spokesman: Arabs are leading Manbij campaign, not Kurds – ARA News". 4 June 2016. Retrieved 6 June 2016.
  82. ↑ "US-backed fighters close in on IS Syria bastion". Retrieved 6 June 2016.
  83. ↑ Rodi Said (25 August 2017). "U.S. -backed forces to attack Syria's Deir al-Zor soon: SDF official". Reuters.
  84. ↑ ۸۴٫۰ ۸۴٫۱ ۸۴٫۲ ۸۴٫۳ ۸۴٫۴ ۸۴٫۵ ۸۴٫۶ ۸۴٫۷ "About 522 thousand people were killed in 90 months since the start of the Syrian revolution in March 2011". 13 September 2018.
  85. ↑ ۸۵٫۰ ۸۵٫۱ ۸۵٫۲ "Tantalizing promises of Bashar al- Assad kill more than 11000 fighters of his forces during 5 months". SOHR. 17 December 2014. Retrieved 15 December 2016.
  86. ↑ "On Balance, Hezbollah Has Benefited from the Syrian Conflict". The Soufan Group. Retrieved 17 September 2018.
  87. ↑ Russia lost 112 servicemen over three years of counter-terror operation in Syria - MP
  88. ↑ A Russian Blackwater? Putin’s Secret Soldiers in Ukraine and Syria
    Россия скрывает убитых
    The oil field carnage that Moscow doesn't want to talk about
    26 Syria regime, 9 Russia fighters killed in IS attack: monitor
  89. ↑ "Fractured Iraqi Shia Militias in Syria". Retrieved 22 August 2018.
  90. ↑ 72 killed in Operation Euphrates Shield, 61–96 killed in Operation Olive Branch, 60–75 killed in Idlib buffer zone, 16 killed in Operation Peace Spring, 8–11 killed in post-OPS operations, 1 killed in post-OES operations, total of 235–288 reported killed (for more details see here)
  91. ↑ 8,000 کشته در مبارزه (29 June 2014–28 June 2015),[۲] ۴۱۷ کشته در تهاجم به پالمیرا (مارس ۲۰۱۶),[۳] 47 killed in fighting with rebels (27–29 May 2016),[۴] ۱٫۰۲۶ کشته در نبرد منبج، [۵] 283 killed in Palmyra offensive (2017),[۶] ۱٫۳۷۱ کشته در نبرد ۲۰۱۷ رقه، [۷] ۱٫۳۹۴ کشته در Central Syria campaign (2017),[۸][۹][۱۰][۱۱][۱۲][۱۳] ۵۳۸ اعدام‌شده (۲۹ ژوئن ۲۰۱۴–۲۳ سپتامبر ۲۰۱۷),[۱۴] ۷٫۷۴۵ کشته در حملات هوایی آمریکا (22 September 2014–30 July 2018),[۱۵] 5,201 killed in Russian air-strikes (30 September 2015–30 July 2018),[۱۶] مجموع ۲۶٫۰۲۲ کشته
  92. ↑ "YPG releases balance-sheet of 2014: حدود ۵٫۰۰۰ داعشی کشته شده".
    "Balance of the War Against Hostile Groups in Rojava, Northern Syria: Year 2015".
    YPG releases the 2016 balance sheet of war
  93. ↑ "Syrian Army Kills Nearly 5,000 IS Militants in Three Months: Source". sputniknews.com. 25 December 2014.
    "The army takes full control of Palmyra city, hundreds of ISIS terrorists killed – Syrian Arab News Agency".
  94. ↑ Jonathan Steele. "The Syrian Kurds Are Winning!". The New York Review of Books. Retrieved 12 April 2016.
  95. ↑ "YPG releases the 2016 balance sheet of war - English". Retrieved 1 April 2017.
  96. ↑ "2017 Balance Sheet of War – Syrian Democratic Forces". 3 January 2018.
  97. ↑ "Amid continuous media silence on the crimes in Afrin, about 1000 people were kidnapped to collect royalties from them, systematic looting, recruiting displaced people in exchange for settlement, and catastrophic humanitarian conditions". Retrieved 30 July 2018.
  98. ↑ "Pilot killed as U.S. F-16 crashes in Jordan".
    "Jordan pilot murder: Islamic State deploys asymmetry of fear". 4 February 2015 – via www.bbc.com.
    News, A. B. C. (27 May 2017). "US service member killed in Syria identified as 22-year-old from Georgia". ABC News. {{cite web}}: |last= has generic name (help)
    US identifies American service member killed by IED in Syria
  99. ↑ (UNHCR), United Nations High Commissioner for Refugees. "Syria emergency".
  100. ↑ Thomas Gibbons-Neff (16 September 2016). "U.S. Special Operations forces begin new role alongside Turkish troops in Syria". The Washington Post. Retrieved 16 September 2016.
  101. ↑ Andrew Tilghman (16 November 2016). "U.S. halts military support for Turkey's fight in key Islamic State town". Military Times. Retrieved 4 January 2017.
  102. ↑ Fadel, Leith (27 September 2016). "US Coalition knew they were bombing the Syrian Army in Deir Ezzor".
  103. ↑ "Israel secretly armed and funded 12 Syrian rebel groups, report says". Haaretz (به انگلیسی). Retrieved 2021-01-09.
  104. ↑ al-Khalidi, Suleiman. "Israel intensifying air war in Syria against Iranian encroachment". Reuters.
  105. ↑ "Syria: The story of the conflict". BBC News. 11 March 2016. Archived from the original on 22 June 2018. Retrieved 21 June 2018.
  106. ↑ "Syrian Troops Open Fire on Protestors in Several Cities". The New York Times. 25 March 2011. Archived from the original on 21 June 2018. Retrieved 23 May 2018.
  107. ↑ "Mid-East unrest: Syrian protests in Damascus and Aleppo". BBC News (به انگلیسی). 2011-03-15. Archived from the original on 21 July 2018. Retrieved 2013-03-15.
  108. ↑ "2021 will be a defining year for Syria". Middle East Institute (به انگلیسی). Retrieved 2022-09-28.
  109. ↑ "Crisis in Syria: Economic crisis compounds over a decade of war | International Rescue Committee (IRC)". www.rescue.org (به انگلیسی). Retrieved 2022-09-28.
  110. ↑ «مخالفان اسد با حمایت ترکیه "ارتش ملی" تشکیل می‌دهند – DW – ۱۳۹۷/۵/۲۱». dw.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۹-۲۸.
  111. ↑ "U.S. -Russian ceasefire deal holding in southwest Syria" (به انگلیسی). 2017-07-09. Retrieved 2022-02-23.
  112. ↑ "Russia accused of war crimes in Syria at UN security council session". the Guardian (به انگلیسی). 2016-09-26. Retrieved 2022-09-28.
  113. ↑ "Damning evidence of war crimes by Turkish forces and allies in Syria". Amnesty International (به انگلیسی). 2019-10-18. Retrieved 2022-09-28.
  114. ↑ McGann, Angela Dewan,Hilary (2018-06-05). "Amnesty International says US-led strikes on Raqqa may amount to war crimes". CNN (به انگلیسی). Retrieved 2022-09-28.
  115. ↑ Barnard، Anne؛ Hubbard، Ben؛ Fisher، Ian (۲۰۱۷-۰۴-۱۵). «As Atrocities Mount in Syria, Justice Seems Out of Reach» (به انگلیسی). The New York Times. شاپا 0362-4331. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۹-۲۸.
  116. ↑ "Mediation in Syria: Initiatives, strategies, and obstacles, 2011–2016"
  117. ↑ Brumfield, Ben (2015-04-17). "Empty out Boston; starve Moscow, and you may understand some of Syria's hell". CNN (به انگلیسی). Retrieved 2022-09-28.
  118. ↑ «"Syria". U.S. Department of State. Archived from the original on 22 July 2019. Retrieved 11 July 2016».
  119. ↑ «"The World Factbook: Syria". CIA Library. Retrieved 21 December 2018».
  120. ↑ ۱۲۰٫۰ ۱۲۰٫۱ «"Rebels in Syria's largest city of Aleppo mostly poor, pious and from rural backgrounds". Fox News Channel. Associated Press. 16 October 2012. Archived from the original on 7 December 2012. Retrieved 28 January 2013».
  121. ↑ «"Syria GDP per Capita [2002 - 2020] [Data & Charts]". www.ceicdata.com. Archived from the original on 14 December 2017. Retrieved 18 August 2020». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ دسامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱۳ اکتبر ۲۰۲۱.
  122. ↑ «"Youth Exclusion in Syria: Social, Economic, and Institutional Dimensions"».
  123. ↑ Kelley, C. P. , Mohtadi, S. , Cane, M. A. , Seager, R. , & Kushnir, Y. (2015). Syria had also received in the same period around 1.5 million refugees from Iraq. By 2011, Syria was facing steep rises in the prices of commodities and a clear deterioration in the national standard of living.
  124. ↑ «Fountain, Henry (2 March 2015). "Researchers Link Syrian Conflict to a Drought Made Worse by Climate Change". The New York Times. ISSN 0362-4331. Archived from the original on 25 April 2017. Retrieved 1 May 2017».
  125. ↑ «Kelley, Colin P. ; Mohtadi, Shahrzad; Cane, Mark A. ; Seager, Richard; Kushnir, Yochanan (17 March 2015)».
  126. ↑ «"Syria: Climate Change, Drought and Social Unrest". The Center for Climate & Security. 29 February 2012. Archived from the original on 14 April 2017. Retrieved 1 May 2017».
  127. ↑ Gleick, Peter H. (1 July 2014). "Water, Drought, Climate Change, and Conflict in Syria". Weather, Climate, and Society. 6 (3): 331–340. doi:10.1175/wcas-d-13-00059.1.
  128. ↑ «"World Report 2010 Human Rights Watch World Report 2010" Archived 18 November 2016 at the Wayback Machine, p. 555».
  129. ↑ «Human Rights Watch World Report 2005 Events of 2004».
  130. ↑ «"Syria's Assad vows to lift emergency law by next week". Reuters. 16 April 2011. Archived from the original on 2 January 2014. Retrieved 1 January 2014».
  131. ↑ «"Syria". Amnesty International. 2009. Archived from the original on 28 February 2012. Retrieved 1 February 2012». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ فوریه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۳ اکتبر ۲۰۲۱.
  132. ↑ «Black, Ian (16 July 2010). "Syrian human rights record unchanged under Assad, report says". The Guardian. London. Archived from the original on 13 August 2016. Retrieved 13 December 2016».
  133. ↑ BBC فارسی - جهان - نخستین کنگره مخالفان اسد در تونس تشکیل شد
  134. ↑ www.amude.com
  135. ↑ http://www.npr.org/2012/04/05/150064912/with-a-dose-of-caution-kurds-oppose-syrian-regime
  136. ↑ BBC فارسی - جهان - اپوزیسیون سوریه؛ ضعیف و از هم گسسته
  137. ↑ گزارشی از پیوستن نظامیان به ارتش آزاد سوریه |. : سحام نیوز:[پیوند مرده]
  138. ↑ مقاومت ارتش آزاد سوریه موجب عقب‌نشینی نیروهای دولتی از «الزبدانی» شد
  139. ↑ «نظامیان جدا شده از ارتش سوریه شهر الزبدانی را به کنترل خود درآوردند | خبرها | فارسی». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ ژانویه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۰ ژانویه ۲۰۱۲.
  140. ↑ «دولت سوریه با آتش‌بس در شهری تحت تصرف شورشیان موافقت می‌کند | خبرها | فارسی». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ ژانویه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۰ ژانویه ۲۰۱۲.
  141. ↑ BBC فارسی - جهان - شورای ملی سوریه، ائتلافی از مخالفان دولت سوریه
  142. ↑ «'دوستان سوریه' راه‌های افزایش فشار بر بشار اسد را بررسی کردند‏». بی‌بی‌سی فارسی. دریافت‌شده در ۱ آوریل ۲۰۱۲.
  143. ↑ «اپوزیسیون سوریه رسماً متحد شد |. : سحام نیوز:». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ مه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲ ژانویه ۲۰۱۲.
  144. ↑ کنگرهٔ سه روزهٔ «شورای ملی سوریه» در تونس | منطقه | Deutsche Welle | ۱۷٫۱۲٫۲۰۱۱
  145. ↑ BBC فارسی - جهان - معاون وزیر نفت سوریه به 'انقلاب مردم' پیوست
  146. ↑ Assad’s Devious, Cruel Plan To Stay In Power By Dividing Syria—And Why It’s Working | The New Republic
  147. ↑ ۱۴۷٫۰ ۱۴۷٫۱ «سپاه پاسداران: ایران میان ترکیه و سوریه از بشار اسد حمایت می‌کند». بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ اوت ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۱۱ دسامبر ۲۰۱۱.
  148. ↑ Over 120 Hezbollah, Basij fighers killed in Syria, report | Ya Libnan | World News Live from Lebanon
  149. ↑ سرلشکر صفوی:سوریه پل ارتباطی ایران با حزب‌الله لبنان است/تکفیریها صهیونیست هستند. [۱۷] بایگانی‌شده در ۱۳ اکتبر ۲۰۱۶ توسط Wayback Machine
  150. ↑ «گفتگو با محمد علی مهتدی دربارهٔ مناسبات سیاسی ایران و سوریه». فصلنامه مهر نامه. بایگانی‌شده از اصلی در ۴ اکتبر ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۱۷ مه ۲۰۱۴.
  151. ↑ Iran fires missiles at ISIL positions in eastern Syria
  152. ↑ روشنایی، نسیم (۱۴ اسفند ۱۳۹۶). «موضع اخلاقی و انسانی مخالفت با دخالت ایران در سوریه». رادیو زمانه. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۱ آبان ۱۳۹۸.
  153. ↑ «کمیته مجلس آمریکا، ایران، اسد و روسیه را به «جنایت جنگی» متهم کرد». رادیوفردا. ۱۳ اسفند ۱۳۹۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ نوامبر ۲۰۱۹.
  154. ↑ «سوریه چگونه 'دوست و برادر' ایران شد؟». همن سیدی (تحلیل‌گر سیاسی). بی‌بی‌سی فارسی. ۶ ژوئیه ۲۰۱۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ دسامبر ۲۰۱۹.
  155. ↑ «Archive of evil' damns Syria's President Assad». thetimes. دریافت‌شده در ۲۱ نوامبر ۲۰۱۹.
  156. ↑ «ایران مهم‌ترین عامل منطقه‌ای بحران است». علی کشتگر (تحلیل‌گر سیاسی). رادیو زمانه. ۲ آبان ۱۳۹۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۱ آبان ۱۳۹۸.
  157. ↑ «چرا ایران رژیم سوریه را رها نمی‌کند؟». میثم بهروش (پژوهش‌گر روابط بین‌الملل). بی‌بی‌سی فارسی. ۸ نوامبر ۲۰۱۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ دسامبر ۲۰۱۹.
  158. ↑ «کمک نظامی ایران به سوریه». اسپوتنیک. ۱۶ سپتامبر ۲۰۱۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ نوامبر ۲۰۱۹.
  159. ↑ «درگیری نظامی میان نیروهای تحت حمایت ایران و روسیه در سوریه». دویچه‌وله فارسی. ۲۵ ژانویه ۲۰۱۹. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ نوامبر ۲۰۱۹.
  160. ↑ «جنگ در منطقه و مسئولیت ایران در بحران سوریه». ۲ آذر ۱۳۹۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۸ آبان ۱۳۹۸.
  161. ↑ «Activists urge U.N. to cite Russia, Iran war crimes in Syria». reuters. JANUARY 12, 2017 / 3:56 PM / 3 YEARS AGO. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ نوامبر ۲۰۱۹. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  162. ↑ «هلاکت یک تکاور ارتش رژیم و شماری از پاسداران تروریست در سوریه - اتحاد انجمنها برای ایران ازاد». اتحاد انجمنها برای ایران ازاد. ۱۳۹۵-۰۱-۲۳T۱۷:۰۷:۱۸+۰۰:۰۰. دریافت‌شده در 2018-02-25. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  163. ↑ «پیامی به ارتشیان ایران، هشداری در باب دخالت در جنگ سوریه». تایمز اسرائیل. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۲-۲۵.
  164. ↑ «"ایران به سوریه در سرکوب اعتراض‌ها کمک می‌کند"». BBC Persian. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۲-۲۵.
  165. ↑ ۱۶۵٫۰ ۱۶۵٫۱ (www.dw.com)، Deutsche Welle. «آمریکا: ایران در سرکوب اعتراضات به سوریه کمک می‌کند | ایران | DW | 15.04.2011». DW.COM. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۲-۲۵.
  166. ↑ «سیاست بدکاره کردن/عکس». iroon.com. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۲-۲۵.
  167. ↑ «چرا باید جوانان ایرانی در جنگ داخلی سوریه، فدای آتش‌افروزی سران تهران و دمشق شوند؟». تایمز اسرائیل. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۲-۲۵.
  168. ↑ ۱۶۸٫۰ ۱۶۸٫۱ «جنبش راه سبز - اپوزیسیون سوریه حکومت ایران را با اسد شریک جرم دانست». www.rahesabz.net. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ ژوئن ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۲-۲۵.
  169. ↑ «"ایران به سوریه در سرکوب اعتراض‌ها کمک می‌کند"». BBC Persian. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۲-۲۵.
  170. ↑ «اتحادیه اروپا سپاه قدس ایران را در ارتباط با سوریه تحریم کرد». بی‌بی‌سی.
  171. ↑ «بررسی نقش سپاه در سوریه و توان نظامی رقبای آمریکا در دو رسانه انگلیسی زبان». صدای آمریکا.
  172. ↑ ۱۶ فرمانده ارشد سپاه که دخالت نظامی در سوریه را فرماندهی کردند https://www.radiofarda.com/a/IRGC-commanders-who-involved-in-Syrian-war/30717921.html
  173. ↑ ۱۰ فرماندهی که به خاطر جنگ‌های سوریه و عراق نشان نظامی دریافت کردند https://www.radiofarda.com/a/commanders-who-received-military-honor-after-involving-in-Syrian-war/30719459.html
  174. ↑ ۱۶ فرمانده ارشد سپاه که دخالت نظامی در سوریه را فرماندهی کردند https://www.radiofarda.com/a/IRGC-commanders-who-involved-in-Syrian-war/30717921.html
  175. ↑ ده فرماندهی که به خاطر جنگ‌های سوریه و عراق نشان نظامی دریافت کردند https://www.radiofarda.com/a/commanders-who-received-military-honor-after-involving-in-Syrian-war/30719459.html
  176. ↑ ۱۷۶٫۰ ۱۷۶٫۱ ۱۷۶٫۲ «درخواست از سازمان ملل برای اقدام در مورد 'قتل‌عام' در سوریه». BBC News فارسی. ۲۰۱۱-۱۲-۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۲-۲۳.
  177. ↑ "France, partners planning Syria crisis group: Sarkozy". Reuters. 4 Feb 2012. Archived from the original on 11 March 2012. Retrieved 24 February 2012.
  178. ↑ "'Friends of Syria' to call for UN to plan mission". آسوشیتد پرس. 24 February 2012. Archived from the original on 27 February 2012. Retrieved 24 February 2012.
  179. ↑ Staff writer (1 April 2012). "Syria opposition: Don't prolong catastrophe". Al Jazeera English. Retrieved 1 April 2012.
  180. ↑ BBC فارسی - جهان - معاون وزیر نفت سوریه به 'انقلاب مردم' پیوست
  181. ↑ BBC فارسی - جهان - نخستین کنگره مخالفان اسد در تونس تشکیل شد
  182. ↑ BBC فارسی - جهان - کشورهای بزرگ از طرح 'دولت انتقالی وحدت ملی' در سوریه حمایت کرده‌اند
  183. ↑ BBC فارسی - جهان - توافق کشورهای شرکت‌کننده در مذاکرات ژنو برای تشکیل دولت آشتی ملی در سوریه
  184. ↑ هیثم المالح مأمور تشکیل دولت انتقالی سوریه در تبعید شد | تحولات سوریه | DW.DE | ۳۱٫۰۷٫۲۰۱۲
  185. ↑ «جنبش راه سبز - یک فعال حقوق بشری، مأمور تشکیل کابینه دولت انتقالی سوریه شد». بایگانی‌شده از اصلی در ۱ اوت ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۳۱ ژوئیه ۲۰۱۲.
  186. ↑ آتش‌بس در سوریه رسماً آغاز شد خبرگزاری فارس
  187. ↑ بوگدانف: آمریکا و روسیه درباره سازوکار نقض آتش‌بس در سوریه به توافق رسیدند خبرگزاری تسنیم
  188. ↑ توافقنامه آتش‌بس سراسری سوریه بین دولت اسد و مخالفان مسلح امضا شد بی‌بی‌سی فارسی
  189. ↑ جبهه فتح شام توافق آتش‌بس سوریه را محکوم کرد، بی‌بی سی فارسی
  190. ↑ یورونیوز
  191. ↑ بان کی مون: در سوریه به کودکان پیش از کشته شدن تجاوز می‌شود
  192. ↑ سازمان ملل برای پرونده جنایت‌های جنگی در سوریه سرپرست تعیین کرد
  193. ↑ پناهجویان سوری با بحرانی 'تکان‌دهنده' روبه‌رو هستند، بی‌بی‌سی فارسی
  194. ↑ انتقاد سازمان ملل متحد از قدرت‌های جهانی در قبال بحران سوریه بی‌بی‌سی فارسی، ۲۱ اسفند ۱۳۹۳
  195. ↑ ارتش سوریه پالمیرا را به کمک روسیه تصرف کرد دویچه‌وله فارسی
  196. ↑ «دبیرکل سازمان ملل: رژیم اسد فاقد مشروعیت است |. : سحام نیوز:». بایگانی‌شده از اصلی در ۳۱ ژانویه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۱۳ فوریه ۲۰۱۲.
  197. ↑ نیروهای بشار اسد بار دیگر شهر حمص را بمباران کردند
  198. ↑ افزایش شمار کشته‌ها در حمص؛ تلاش آمریکا و ترکیه برای توقف خشونت‌ها در سوریه
  199. ↑ حمص سوریه هم‌چنان در محاصره، زیر «سنگین‌ترین» بمباران
  200. ↑ BBC فارسی - جهان - ده‌ها نفر دیگر در ادامه حملات ارتش سوریه به شهر حمص کشته شدند
  201. ↑ بان گی مون: کشتار حمص مشروعیت حکومت سوریه را از بین برد
  202. ↑ حمله هوایی سنگین ارتش اسد به شهر حلب دویچه‌وله فارسی
  203. ↑ «دولت سوریه از ناپدید شدگان 'درآمد کسب می‌کند».
  204. ↑ بهار عربی: برنده که بود؟ بازنده کیست؟ بی‌بی‌سی فارسی، ۲۲ آبان ۱۳۹۳
  205. ↑ ۲۰۵٫۰ ۲۰۵٫۱ ۲۰۵٫۲ ۲۰۵٫۳ «سوریه: داستان یک جنگ». BBC News فارسی. ۲۰۱۴-۱۱-۱۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۹-۲۸.
  206. ↑ https://ir.voanews.com/persiannews/syria-iran-0
  207. ↑ صدای آمریکا، دیدبان حقوق بشر سوریه: هفت سال جنگ، ۵۱۱ هزار کشته در سوریه https://ir.voanews.com/persiannewsworld/syria-war-3
  208. ↑ «آمار وحشتناک.. بیش از نیم میلیون نفر طی 7 سال در سوریه کشته شدند». العربیه فارسی. ۲۰۱۸-۰۳-۱۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۹-۲۸.
  209. ↑ «بیش از نیم میلیون کشته از آغاز بحران هفت ساله در سوریه». fa. ۲۱ اسفند ۱۳۹۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۹-۲۸.
  210. ↑ اسرائیل، رادیو پیام (۲۰۱۸-۰۵-۰۱). «چشم‌انداز بروز جنگ بین جمهوری اسلامی با اسرائیل؛ حسن داعی». رادیو پیام اسرائیل. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۹-۲۸.
  211. ↑ "UN says deaths in Syria unrest exceed 5,000 - Middle East - Al Jazeera English". www.aljazeera.com (به انگلیسی). Retrieved 2022-09-28.
  212. ↑ «بان کی مون: در سوریه به کودکان پیش از کشته شدن تجاوز می‌شود |. : سحام نیوز:». بایگانی‌شده از اصلی در ۱ مارس ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۱۶ فوریه ۲۰۱۲.
  213. ↑ «سازمان ملل در حمایت از مردم سوریه 'شکست خورده‌است'». BBC News فارسی. ۲۰۱۵-۰۳-۱۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۹-۲۸.
  214. ↑ «شمار قربانیان جنگ داخلی سوریه از ۱۲۰ هزار تن گذشت – DW – ۱۳۹۲/۸/۱۰». dw.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۹-۲۸.
  215. ↑ ۲۱۵٫۰ ۲۱۵٫۱ «سوریه دچار 'بزرگ‌ترین شرایط اضطراری انسانی در دوره معاصر' است». BBC News فارسی. ۲۰۱۴-۰۸-۲۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۹-۲۸.
  216. ↑ "Syria. The facts & figures". The Syria Diary (به انگلیسی). Retrieved 2022-09-28.
  217. ↑ «ناپدیدشدگان جنگ سوریه». BBC News فارسی. ۲۰۱۴-۱۱-۱۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۹-۲۸.
  218. ↑ «سازمان ملل: ۷۰ هزار سوری در ۲۴ ساعت به ترکیه پناه بردند – DW – ۱۳۹۳/۶/۳۰». dw.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۹-۲۸.
  219. ↑ «"پ ک ک" کردها را به نبرد علیه "دولت اسلامی" فراخواند – DW – ۱۳۹۳/۶/۳۱». dw.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۹-۲۸.
  220. ↑ «ترکیه دوباره مرزهای سوریه را می‌بندد». BBC News فارسی. ۲۰۱۴-۰۹-۲۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۹-۲۸.
  221. ↑ «حلب به کنترل کامل ارتش سوریه درآمد». euronews. ۲۰۱۶-۱۲-۲۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۲-۰۹-۲۸.

پیوند به بیرونویرایش

برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=جنگ_داخلی_سوریه&oldid=36713547»