اقلیم افغانستان
این نوشتار به ویراستاری نیاز دارد. لطفاً تا جایی که ممکن است آن را از نظر دستور زبان، شیوه نگارش، املا و انشا بهتر کنید. (ژوئیه ۲۰۲۲) |
کشور افغانستان در موقعیت مرکزِ آسیا و در مرکزیتِ شهر کابل قرار دارد و دارای اقلیم سرد و خشک می‌باشد. اکثر مناطق این کشور زمستانی سرد و تابستانی بسیار گرم دارد. میانگین سطحِ بارندگی در این کشور سالیانه ۴۵۰ میلی‌متر می‌باشد. ارتفاع برف در زمستان در بخش مرکزی هندوکش و کوه‌های پامیر تا یک متر مشاهده شده است.
بارندگیِ افغانستان از وزش جبهه‌های سردِ سیبری و جبهه‌های گرم آن از آب‌های گرم اقیانوس هند است. ولایت کنر و نورستان از وزش بادهای موسمی هند مستفیض می‌گردد. این ولایت‌ها دارای بارندگی ۴۰۰–۴۵۰ میلی‌متر می‌باشند که باعث شده اکثر ساحات این ولایت‌ها محیط مناسبی برای رشد جنگل نشتر و جلغوزه باشد.
دانشمندان اقلیم افغانستان را از دو جهت مورد بررسی قرار می‌دهند:
۱. از لحاظ توپوگرافی، محیط زیست، درجه حرارت و غیره
۲. از لحاظ مساعِد بودن برای کشت زراعت و دامداری
اقلیم افغانستان از لحاظ میترولوجی، توپوگرافی و جغرافیایی ویرایش
آب و هوا در افغانستان از یک منطقه تا منطقه دیگر بعضاً تفاوت فاحش دارند. دانشمندان افغان اقلیم افغانستان را به 5 گونه تقسیم نموده‌اند.
این نوع آب و هوا دارای تابستان گرم و خشک می‌باشد. مقدار رطوبت نسبی و بخار آب در این مناطق اندک است. مناطقی نظیر: نواحی جنوب غربی قندهار، جنوب ولایت هلمند و فراه و تمامی ولایت نیمروز دارای آب و هوای گرم و خشک بیابانی هستند. در این نواحی مقدار بارندگی فوق‌العاده کم است. میانگین بارندگی سالانه بین ۷۰ تا ۸۰ میلی‌متر است و در ایام زمستان بارش برف ندارد. گرمای زیاد و بارندگی کم در این ناحیه (جنوب غربی کشور)، دشت و ریگستان‌هایی مانند دشت مارگو، دشت خاشرود، دشت بکودا، دشت سیستان و دشت جهنم را به وجود آورده‌است.
این ریگستان‌ها حاصل آب آورد کوهستان‌ها است. در این ناحیه انواع بوته‌های خاردار به صورت پراکنده می‌رویند که در مقابل خشکی هوا و کمی رطوبت مقاومت زیادی دارند. حیوان بومی این مناطق شتر است. مردمان این مناطق اکثراً بلوچ هستند که به شغل دامداری مشغولند.
2. کوهستانی
آب هوای این مناطق در تابستان اکثراً معتدل و در زمستان آب و هوای خیلی سرد دارد. در بعضی نواحی و دره‌های کوه پامیر کوه بابا سفیدکوه هندوکش سالنگ‌ها بامیان و غور بارش برف و یخ بندان الی تابستان طول می‌کشد. در بعضی نواحی راه بندی ۹ماه طول می‌کشد. ارتفاعات پست و بلند این مناطق باعث بادهای شدید و بالا رفتن دما شده‌است. این مناطق تابستان‌های سوزانی ندارند و آب و هوایشان در تابستان معتدل است.
3.مدیترانه ای
مناطق شرقی و جنوب شرقی کشور را تحت نفوذ خود دارد. تابستان این مناطق خشک و بسیار گرم و زمستان معتدل دارد. بارندگی بیشتر در ایام زمستان صورت می‌گیرد، میانگین دما در تابستان از ۲۲ درجه بالاتر می‌رود، مقدار بارندگی در طول سال و بخصوص در فصل زمستان از ۲۵۰ میلی‌متر بیشتر است و به ۳۵۰ تا ۴۰۰ میلی‌متر نیز می‌رسد (جلال‌آباد). بارندگی در نقاط مرتفع مانند سفید کوه به شکل برف و در نقاط همواره به صورت نزول باران صورت می‌گیرد. لغمان، ننگرهار پغمان، کنر دارای آب و هوای مدیترانه‌ای هستند. در این مناطق گیاهان ستروس خیلی خوب می‌روید.
4. استیپی
آب و هوا درین مناطق از یک ساحه نسبت به ساحه دیگر تفاوت دارد. این نوع آب هوا قسمت وسیعی از افغانستان از جمله در شمال، بغلان، قندوز، میمنه، و در جنوب قندهار، پروان، غزنی، کابل و هرات را دربر گرفته‌است. طور گونه سروبی از شهر کابل ۳۰ کیلومتر فاصله دارد. در سروبی بارش برف وجود ندارد ولی در کابل در ماهای جدی دلو و حوت بارندگی برف وجود دارد. رطوبت نسبتی شبانه روز در این ناحیه از ۲۰ درجه بالاتر می‌رود و گاه این تغییرات به ۳۰ تا ۳۵ درجه می‌رسد. میانگین میزان بارندگی در این ناحیه ۳۰۰ میلی‌متر است که اکثراً در زمستان صورت می‌گیرد.
دراین نواحی مقدار بارندگی در هر فصل بوده حتی در تابستان نیز باران می‌بارد. ولایت پکتیا و پکتیکا و نواحی اطراف آن دارای این نوع آب و هوا می‌باشند. میزان بارندگی سالانه در این ناحیه ۴۶۰ تا ۶۸۰ میلی‌متر می‌باشد. این مناطق عمدتاً جنگلی است.
5. تندر آلپی
اب و هوای این مناطق شباهت به نواحی اطراف کوه‌های آلپ اروپا دارند. درین مناطق گیاهان به‌شکل بوته و علف روییده و فاقد ناحیه جنگلی گسترده هستند. این ناحیه در افغانستان از ۲۵۰۰ تا ۳۰۰۰ متر در ارتفاعات کوه‌ها واقع شده است و بیشتر مناطق غزنی و بامیان و نقاط مرتفع کوه بابا، سفید کوه، سیاه کوه شامل این نوع آب و هوا هستند. در این مناطق بسیار برف می‌بارد. زمستان بسیار سرد و تابستان‌های معتدل دارد. قبل از سال ۱۳۵۷ این مناطق افغانستان هزاران گردشگر داشت.
تقسیم‌بندی آب و هوا افغانستان از لحاظ زراعت و مالداری ویرایش
افغانستان کشوری است که در آن کشاورزی رونق دارد. الی سال‌های هزار و سیصد و شصت، 95 مردم افغانستان زراعت پیشه بودند. اکثر مردم روستاها را رها کردند. با مهاجرت این مردم تخمیانه جات اصلی منطقه نیز از بین رفت. آب و هوا افغانستان از لحاظ زراعت به سه دسته تقسیم‌بندی شده است:
- ۱.زون شمال افغانستان.
اب هوا این مناطق در تابستان در اطراف ۴۰ درجه و در زمستان در حدود منفی ۱۵ درجه سانتی گراد می‌رسد. این اب و هوا ولایات تخار، قندوز، بلخ، جوزجان میمنه و بادغیس را پوشانده است. ساحات شمالی تمامی این ولایات را دشت‌ها خشک و بوته زار را پوشانیده‌است. این اب و هوا خیلی زیاد مساعد به کشت گیاهان صنعتی از قبیل تنباکو، پنبه چغندرقند گل آفتاب‌پرست شرشم زغر کنجد توت برای تربیه کرم ابریشم سنجد به منظور عطر می‌باشد. محصولات میوه جات این مناطق عبارتند از انار، انجیر، بادام، زردآلو، انگور می‌باشد. محصولات سبزیجات این مناطق عبارتند از خربوزه ۱۲ نوع هندوانه ۵ نوع بامیه کاهو کدو و ترائی می‌باشد. که میلیون‌ها هکتار از کوه‌های این مناطق را می‌پوشاند. محصولات فعلی این تپه‌ها گندم بارانی للم یا گندم سفید است. ۴۵۰ هزار هکتار این مناطق را طبیعتاً پسته خود روی پوشانیده‌است. این تپه‌ها ولی از لحاظ تکنالوجی جدید برای کشت پخته گندم تربوز تخم روغن شرشم و زغر و پسته اصلاح شده مناسب است. بیشتر بخش این مناطق را مردم شمال به منظور آذوقه اسب و گوسفند قره قل مورد استفاده قرار می‌دهند. از کنار این مناطق دریا بزرگ امو می‌گذرد که تا فعلاً مردم افغانستان از این دریا استفاده نمی‌کنند.
- آب و هوای زون مرکزی وکوه پایه‌ها: این مناطق تابستان ملایم ولی زمستان پوشیده از برف و خیلی سرد دارند. میوه‌جات این مناطق سیب، توت، زردآلو، شفتالو، شلیل، انگور، چهارمغز، آلبالو، گیلاس و ناک می‌باشد. سبزیجات این مناطق بادرنگ، کدو، خربزه و فاصیلیه می‌باشد و حبوبات این مناطق لوبیا، مشنگ، نخود و دال نخود است. فعلاً در این مناطق دامداری و تربیه مواشی غیرفنی است. قسمت زیاد لبنیات افغانستان از این مناطق بدست می‌آید که به تناسب ساحه ۵ فیصد را احتوا نخواهد کرد. این مناطق درصورت استفاده از تکنولوژی عصر جایگاه تربیه میلیون‌ها مرغ و مواشی و زنبورداری خواهد بود. این مناطق مناسب برای میوه جات، کشت گل‌ها به منظور استحصال عطر می‌باشند. گیاهان طبی از قبل هنگ و شیرین بویه از محصولات این مناطق اند که به خارج صادر می‌شود.
- زون جنوب‌شرقی و شرقی: آب و هوا این مناطق در تابستان خیلی گرم و زمستان بدون برف و معتدل دارند. مانند خوست جلال‌آباد و لغمان. درین مناطق گیاهان هم‌وند ستروس ازقبیل مالته کینو نارنج، نیشکر جوارو برنج خوب می‌رویند. خاک این مناطق در سال ۳ بار حاصل می‌دهند. بیشتر گونه‌های سبزیجات در زمستان به‌خوبی حاصل می‌دهند. اکثر سبزیجات افغانستان در زمستان از این مناطق بدست می‌آیند. این مناطق برای پرورش گاومیش خیلی مساعدند.
منابع ویرایش
- افغانستان و اقلیم ان. نوشته نورمحمد نورزائی ریاست هواشناسی کابل افغانستان چاپ مطبعه دولتی سال ۱۳۶۱ هجری ش
- اقلیم و خاک افغانستان. نوشته دکتر عبدالقهار سمیر استاد فاکولته زراعت پوهنتون کابل سال ۱۳۵۸ هجری شمسی چاپ پوهنتون کابل
- ساید رادیو ازادیhttp://da.azadiradio.org/content/article/2108885.html در مورد ساحه پسته
- Geography of Afghanistan ویکی‌پدیا انگلیسی. پ