حسن زیرک

حسن زیرک (به کردی: حه‌سه‌ن زیره‌ک) ( صدای وی ) (زادهٔ ۸ آذر ۱۳۰۰ در بوکان - درگذشتهٔ ۵ تیرماه ۱۳۵۱ در بوکان) خوانندهٔ پرآوازهٔ ترانه‌های کردی در مناطق کردنشین غرب ایران بود.

حسن زیرک
حسن زیرک
اطلاعات
نام اصلی	حسن زیرک
نام مستعار	بلبل کردستان
تولد	۱۳۰۰ خورشیدی در بوکان
ملیت	کُرد ایران
مرگ	۵ تیرماه ۱۳۵۱ (۵۰ سال) بیمارستان بوکان
علت مرگ	سرطان کبد
سبک‌(ها)	موسیقی کردیِ سنتی و فولکلوریک
سال‌های فعالیت	از ۱۳۳۲ (رادیو بغداد) تا ۱۳۵۱ خورشیدی
هنرمندان همکار	حسین یاحقی حسن کسائی جلیل شهناز جهانگیر ملک مشیر همایون شهردار مجتبی میرزاده احمد عبادی فاطمه زرگری حسن یوسف‌زمانی عارف ابراهیم پور محمود مرآتی
علت معروف‌شدن	تُن صدای خاص
بنیانگذار	سبک نوین موسیقی کردی
وبگاه	http://hassanzirak.ir/

استاد حسن زیرک در تاق بستان کرمانشاه (سمت راست)

حسن زیرک با ضبط تعداد زیادی آوازهای سنتیِ مردم کرد، سبب حفظ و نگهداری این آثار فرهنگی از گزند فراموشی شد. از او بیش از ۱۰۰۰ ترانه و آواز به یادگار مانده‌است.

زیرک، علاوه بر زبان کردی سورانی لهجه بوکانی، به زبان‌های فارسی، ترکی آذری، ارمنی، هَورامی (اورامی) و لری نیز آواز اجرا کرده و دارای ۳ مقام ترکی، ۸ مقام فارسی و ۲ مقام اورامی است و ۶۴ مقام به زبان کُردی خوانده‌است. حسن زیرک در «ارکستر موسیقی کردی» برادران یوسف‌زمانی، ارکستر مشیر همایون شهردار در تهران و ارکستر مجتبی میرزاده در کرمانشاه همکاری داشته و به اجرای برنامه پرداخته‌است.

حسن زیرک نفوذ فرهنگی فوق‌العاده‌ای نه تنها در کردها بلکه در همسایگان فارس، ترک و لر زبان آن‌ها نیز داشته‌است. زیرک به بخشی از هویت کُرد تبدیل شده‌است.

زندگی

ابهاماتی در محل تولد حسن زیرک وجود دارد، عده‌ای بر این باورند که زیرک در روستای هرمیله میان بوکان و سقز به دنیا آمده‌است. اما براساس شناسنامه و به گفته مردم منطقه بوکان و خانواده‌اش، او در سال ۱۳۰۰ در محلهٔ قلعهٔ سردار شهر بوکان، آذربایجان غربی در ایران به دنیا آمده‌است. حسن در پنج سالگی پدرش را از دست داد و بیشتر زندگی را در رنج و مشکل گذراند. مادرش توانایی نگهداری و تربیت فرزندان را نداشته به ناچار تن به ازدواج مجدد می‌دهد، فرزندان و از جمله حسن به مدرسه نرفته و جهت امرار معاش به کارگری می‌پردازند.

سال‌های بوکان

روزگار تلخ و آوارگی حسن از زمانی شروع شد که پدرش فوت کرد و مادرش تن به ازدواج دوباره داد، به همین سبب حسن از خانه رانده شد و سراسر دوران نوجوانی و جوانی‌اش را صرف شغل‌های مختلفی همچون کارگری، شربت‌فروشی، کار در چایخانه، شاگردی را در بوکان کرد.

زیرک در زمانی که تنها ۷ الی ۸ ساله بود، علاقه بسیاری به ترانه و خوانندگی داشت، در آن دوران، اشخاص خوش صدایی در بوکان به صورت کوچه و بازاری مشغول به آواز خواندن در محافل و مراسمات مختلف بودند. یکی از اشخاصی که در این شهر به موسیقی و آواز آشنا بوده و در این زمینه فعالیت می‌کرد، «شنگه جو» (کلیمی) بود که زیرک به ترانه‌هایش گوش می‌داد که احتمالاً در آن سن، «شنگه جو» اولین معلم غیررسمی حسن زیرک بوده‌است.

حسن زیرک در دوران جوانی، روزی در حالی‌که شاگرد راننده اتومبیل مسیر سقز - بانه بوده‌است و راننده در اتومبیل حضور نداشته، به رانندگی می‌پردازد و از بخت بد او، توانایی کنترل اتومبیل را نداشته و موجب قتل یک فرد می‌شود. به این ترتیب حسن زیرک جوان، اتومبیل و صحنهٔ قتل را رها کرده و با ناراحتی بسیار مدتی خود را مخفی می‌کند اما سرانجام تسلیم می‌شود و بعد از آزادی از زندان از کشور خارج شده و راهی کشور عراق و شهر بغداد جهت امرارمعاش می‌شود.

سال‌های بغداد

در سال ۱۳۲۶ زمانی که زیرک در عراق بود، در مسافرخانهٔ «فندق شمال» به شاگردی می‌پرداخت. روزی هنگام نظافت، که مشغول زمزمهٔ یکی از ترانه‌هایش بود، مسافر جوانی به نام علی مردان که در آنجا اقامت داشت، با شنیدن صدای حسن زیرک، علی مردان او را صدا می‌کند و از او می‌پرسد که جوان تو کی هستی؟ زیرک در پاسخ می‌گوید، من اهل بوکانم، نامم حسن است. با پیشنهاد علی مردان، حسن زیرک را به رادیو بغداد می‌برد و زیرک در آنجا مشغول به کار می‌شود. مدتی در بخش کردیِ رادیو بغداد همکاری کرد.

با ورود این جوان کُرد ایرانی به رادیو کُردی بغداد هم‌زمان بوده‌است با سال‌های آغازین ۱۹۵۰ میلادی که بنا به گفتهٔ خودش با اساطیر موسیقی کُردی آن سال‌ها از جمله علی‌مردان، حسن و محمدعارف جزیری، شمال صائب، طاهر توفیق، باکوری، الیاس فرنگی (ارمنی‌تبار)، و قادر دیلان آشنا شده‌است.

او در همان سال‌های ابتدای فعالیت در رادیو بغداد مورد توجه شنوندگان قرار می‌گیرد و از آنجائیکه شناخت و تسلط خاصی بر ملودی‌ها و ترانه‌های منطقه مکریان داشته و به اجرای آن‌ها پرداخته بود توانسته بود به خوبی علاقمندان به صدایش را جذب کند و به شهرت برسد. در سال ۱۳۳۷ که زیرک به بوکان بازگشته بود، عبدالله مفتی زاده از اهالی سنندج به بوکان می‌رود و از زیرک می‌خواهد به رادیو کردی تازه تأسیس تهران بپیوندد.

بازگشت به ایران

زیرک در سال ۱۳۳۷ با کسب اجازه از مسؤلان رادیو کردی بغداد، تصمیم به بازگشت به ایران می‌گیرد. زمانی که به بوکان، به عنوان زادگاهش می‌رود، مورد استقبال همشهریانش قرار می‌گیرد و از اینکه توانسته شهرت و محبوبیت گسترده‌ای را کسب کند و تبدیل به هنرمند سرشناسی شود، با خوشحالی و شادباش مردمی که به دیدنش می‌آمدند مواجه می‌شود.

کودتای بغداد

در سال ۱۳۳۷پادشاهی عراق در کودتایی به رهبری عبدالکریم قاسم براندازی شد و حکومت عراق جمهوری اعلام شد. حسن زیرک در بازگشت به بوکان احساسات دوستانهٔ علاقمندانش را دیده و تحت تأثیر قرار گرفته بود پس از مدتی تصمیم به بازگشت به عراق می‌گیرد. در هنگام تدارک بازگشت، خبر کودتا در عراق موجب تشویش و نگرانی زیرک می‌گردد، زیرا زمانیکه در رادیو به خوانندگی اشتغال داشته به مناسبت تاجگذاری ملک فیصل پادشاه عراق ترانه‌ای اجرا کرده بود. سربند این ترانه در وصف پادشاه عراق این چنین بوده‌است: «بکوبید بکوبید بر طبل شادمانی / تاج بر سر نهاد فیصل ثانی»

تبلیغات و سخنرانی‌های گسترده در رادیو بغداد علیه حاکمان معزول رژیم پیشین و تظاهرات فراوان و اعلامیه‌ها و خطابه‌های پی در پی قشرها مردم عراق و به ویژه کردها در تأیید اقدام انقلابی عبدالکریم قاسم در براندازی پادشاهی، زیرک را به ماندن در ایران و عدم بازگشت به عراق تا روشن شدن وضعیت سیاسی آن کشور وامی‌دارد.

رادیو کردی تهران

از سال ۱۳۳۷، که بخش کردی رادیو ایران در تهران گشایش یافت، همکاری خود را با این مرکز آغاز کرد. در شهر تهران برادران مفتی زاده، صدیق و عبدالرحمن از دست‌اندرکاران رادیو کردی تهران بودند. مفتی‌زاده‌ها، احمد مفتی زاده را به همکاری دعوت کردند و او هم حسن زیرک را با خود همراه کرد و راهی تهران شدند. حضور زیرک در تهران و در رادیو کردی آنجا موجب خوشحالی دست‌اندرکاران می‌شود و به این ترتیب حسن زیرک رسماً به عنوان خواننده در آن رادیو پذیرفته شد.

طبق تعهدنامه‌ای به تاریخ ۱۲ تیر ۱۳۳۷ که توسط محمد کیهان از مسؤلان گمنام تأسیس رادیو کُردی در تهران دال بر پرداخت ماهیانه دوازده هزار ریال به زیرک جهت اجرای آهنگ‌های کُردی نشان از آغاز همکاری این خواننده در رادیو کردی پایتخت دارد. آثاری که حسن زیرک در رادیو کردی تهران به ضبط رساند، اغلب با ساز استادانی همچون حسین یاحقی، حسن کسایی، جلیل شهناز، جهانگیر ملک، احمد عبادی، و با سرپرستی مشیر همایون شهردار همراه بود.

رادیو کردی کرمانشاه

در مرداد سال ۱۳۴۱ که رادیو کردی تهران تعطیل شد، حسن زیرک و همکارانش به کرمانشاه منتقل شدند. رادیو کردی کرمانشاه به بخش کردی رادیو ایران تغییرنام پیدا کرد. در واقع آن برنامهٔ محلی تعطیل گردید و یک رادیوی جدید که صدای برون مرزی ایران بود آغاز به کار کرده که ساعات پخش برنامه هم افزایش یافت و نه تنها کشورهای منطقه بلکه بخش‌های وسیعی از اروپا و خاورمیانه را تحت پوشش قرار داده بود. ورود حسن زیرک به کرمانشاه و پیوستن به جمع همکاران رادیو، موجب تحرک و فعالیت بیشتر ارکستری گردید که از چند سال پیش وجود داشت و در کار تولید موسیقی و ترانه‌های کُردی قدم‌های خوبی برداشته بود.

سرپرست آن ارکستر محمد عبدالصمدی که خود نوازنده کلارینت بود. در سال‌های بعد محمود بلوری عود، گروهبان موزیک زید یحیایی کلارینت به این جمع اضافه شدند. همکاری او در رادیو کردی کرمانشاه با هنرمندان برجستهٔ کرمانشاهی همچون مجتبی میرزاده (ویولن)، محمد عبدالصمدی (قره‌نی)، اکبر ایزدی (سنتور)، استوار درویشی (تار) و بهمن پولکی و مرتضی صنعتی قصری (ویولن) (تیمپو) سبب خلق آثاری شد که از برجسته‌ترین کارهای وی به‌شمار می‌رود.

حسن زیرک به همراه دخترانش، آرزو و ساکار زیرک

حسن زیرک گرچه به خاطر شرایط سخت زندگی از تحصیل بی‌بهره ماند، اما استعداد کم‌نظیری در سرودن شعر و آهنگ‌سازی کردی داشت. این استعداد به‌همراه صدای منحصربه‌فرد او، سبب شد که ترانه‌هایش در سرتاسر مناطق کردنشین محبوبیت پیدا کند. صدای او همچنان در مناطق کردنشین خصوصاً عراق و ایران در کوچه و خیابان از خانه‌ها و مغازه‌ها به گوش می‌رسد.

در رابطه با ترانه‌ها و ملودی‌ها، حسن زیرک با مجتبی میرزاده که آن زمان میرزاده تنها ۱۶ سال داشت به صحبت می‌پرداخت و اطلاعات گسترده‌ای زیرک در مورد ترانه‌های کُردی می‌داد که چنان میرزاده را سرشوق آورده بود که آن دو غالباً در کنار هم دیده می‌شدند و علاقه و دوستی خاصی میان آن‌ها به وجود آمده بود.

میرزاده بارها به به این مسئله اشاره کرده‌است که حضور حسن زیرک در کرمانشاه خیلی مفید بود، زیرا او را با موسیقی کُردی آشنا کرده و بسیاری از ترانه‌ها و ملودی‌های کُردی را از طریق زیرک شناخته‌است و همین امر موجب گردیده سبک نواختن او متفاوت گردد که می‌توان آن را نوعی از نوازندگی و موسیقی کردستان دانست.

حسن زیرک در مدت ۳ سالی که در کرمانشاه اقامت داشت از حقوق و مزایای خوبی برخوردار بود بطوری که اکثر روزها چند نفر از علاقمندان به صدایش از مناطق گوناگون (ایران و عراق) به دیدارش می‌آمدند و عموماً در منزل خود از آن‌ها پذیرایی می‌کرد.

مظهر خالقی، خواننده سرشناس کُرد، دربارهٔ همکاری حسن زیرک با مجتبی میرزاده می‌گوید: «همیشه نیز گفته‌ام، حسن زیرک شهرتش را مدیون میرزاده است. چون حسن زیرک قبل از مجتبی، به رادیو تهران رفته بود و آن‌جا با ارکستر بزرگ آواز خوانده بود، اما به نظر من، این آثار زیاد مردمی نشدند و بیشتر آن‌ها از ذهن پاک شده‌است. [زیرک] در تهران با ارکستر مشیر همایون شهردار کار کرده بود، هیچ‌کدام از این آثار موجب شهرت حسن زیرک نشده بود و کارهایش وارد جامعه نشد، حتی آثاری که در رادیو بغداد ضبط کرده بود، زیاد مورد توجه قرار نگرفت، اما تمام آثاری که با ارکستر و هنر میرزاده ضبط شده‌است، حس خاصی دارد و در حافظه جمعی مردم، ماندگار شده‌اند».

صدای حسن زیرک، با ترانه‌هایی که خوانده‌است و اغلب آن‌ها بیش از ۵۰ سال پیش اجرا شده‌اند، در میان مردم کرد زبان، نوستالژیک (خاطره‌انگیز) است؛ به‌طوری‌که ترانه‌های وی در ذهن اکثر مردم کرد، یادآور خاطرات تلخ و شیرین زندگانی آنهاست.

ازدواج

حسن زیرک با میدیا زندی، گویندهٔ بخش کردی رادیو تهران، ازدواج کرد که حاصل آن ازدواج دو دختر به نام‌های مهتاب (آرزو) و مهناز (ساکار) بود. او چند ترانه نیز برای فرزندانش اجرا کرده‌است. میدیا زندی فرزند عزیز زندی در روز جمعه ۳۱ خرداد ۱۳۸۷ خورشیدی در تهران درگذشت.

اخراج از رادیو

حسن زیرک، پس از معروف شدن، افرادی در ایران به او اجازه ادامه فعالیت نداده و به بهانه‌های مختلف زیرک را از رادیوهای تهران و کرمانشاه اخراج کردند. در سال‌های ۱۳۴۱ و ۱۳۴۳ زندگی کارمندی زیرک به سرازیری می‌افتد و دولت به او حقوق نمی‌دهد چرا که رئیس برنامهٔ کردی وقت شکرالله بابان گفته بود: ما نزدیک به ۱۵۰۰ ترانه با صدای حسن زیرک داریم، دیگر احتیاجی به خود او نیست.

در سال ۱۳۹۶ برای اولین بار عارف ابراهیم پور در برنامهٔ که از دویچه وله آلمان پخش می‌شود، موضوع اختلاف و اخراج حسن زیرک توسط مظهر خالقی از رادیو کرمانشاه را رسانه‌ای می‌کند. در شبکه‌های مجازی عده‌ای برای حمایت از مظهر خالقی، این موضوع را جعلی و غیرواقعی خواندند. تا اینکه حسام الدین امین یکی از نخبان کُرد و اهل سنندج در مورد رابطه حسن زیرک و خالقی و در پاسخ به صحت این موضوع واکنش نشان داد و گفت: پس از آمدن حسن زیرک به رادیو و مشهور شدنش برخوردهای ناشایست و غیرمنصفانه‌ای با او کردند. حسن زیرک فردی ساده و بی‌آلایش بود. بدون واهمه می‌گویم خالقی با زیرک ارتباط خوبی نداشت و حتی یکی از عوامل در بدری و آوارگی زیرک او بود متأسفانه، این خصیصهٔ بازدارندهٔ اغلب مردم است که حسادتشان بر احساس همکاری شان می‌چربد.

نظر دیگران دربارهٔ حسن زیرک

میدیا زندی، همسر حسن زیرک، که خود گویندهٔ بخش کردی رادیو تهران بود، می‌نویسد:

«حسن زیرک نزدیک به هزار ترانه در تهران و کرمانشاه اجرا کرده‌بود و به خاطر همین ترانه‌های او بود که روزانه نزدیک به دوهزار نامه ارسال می‌شد، و حتی درون نامه پول قرار می‌دادند تا ترانهٔ مورد درخواست آنان پخش شود. برنامه‌های کردیِ رادیو تهران و کرمانشاه به‌خاطر صدای دلنشین حسن زیرک مورد توجه همه قرار گرفته‌بود و آن موقع هر روز دو بار برنامهٔ «ما و شنوندگان» پخش می‌شد. حسن زیرک با صدای رسا و لذت‌بخش خود باعث معروفیت و کیفیت و شکوفایی برنامه‌های کردی در تهران و کرمانشاه شده‌بود و سیل نامه‌های طرفداران ترانه‌های او هر روز به رادیو جاری بود. اما با وجود این‌همه خدمت، حسن زیرک را دیگر به رادیو راه ندادند و او را از یاد بردند، درحالی‌که در ۲۸ مرداد ۱۳۴۱، که برد ایستگاه رادیوی کرمانشاه به صد کیلووات رسیده‌بود، صدای حسن زیرک به همهٔ شهرها و روستاهای کردنشین می‌رسید».

شهرام ناظری، هنرمند موسیقی سنتی ایران، در خصوص صدای حسن زیرک چنین اظهار داشته‌است:

«درخصوص حسن زیرک، درمجموع فقط می‌توانم بگویم که یک انسان نابغه به‌معنای واقعی بود. یعنی در همان لحظه که وارد ارکستر رادیو می‌شد و به اتاق ضبط می‌رفت، بداهتاً، هم شعر می‌سرود، هم آهنگ می‌ساخت، و هم آن را می‌خواند، که تاکنون چنین موردی در موسیقی سابقه نداشته‌است. با توجه به این نکته که ایشان سواد خواندن و نوشتن هم نداشتند، اما موسیقی و شعر را به‌صورت الهامی و حفظ‌شده می‌خواند و واقعاً از افراد کاملاً استثنایی و از نوابغ موسیقی کردی بودند، و بنده در میان خوانندگان کرد علاقهٔ خاصی به صدای حسن زیرک دارم».

مجتبی میرزاده، نوازندهٔ ویولون و موسیقی‌دانی که در تمام آثار حسن زیرک در دههٔ ۱۳۴۰ در ارکستر رادیو کردی کرمانشاه نوازندگی و تنظیم آهنگ‌های او را به‌عهده داشته، در مورد این هنرمند فقید در گفت‌وگو با راقم این سطور چنین اظهار داشت:

«حسن زیرک، با اینکه مطلقاً سواد نداشت، اما اشعار اغلب آثارش را به‌صورت بداهه و در آن لحظه که می‌خواند، می‌سرود. وی از حافظه‌ای بسیار قوی در حفظ شعر و آهنگ و مقام‌های کردی برخوردار بود، و باید گفت که حسن زیرک هیچ‌گاه در موسیقی کُرد تکرار نخواهد شد؛ چرا که ماندگارترین و زیباترین نغمات کردی را خلق کرد، و اینک نه‌تنها در ایران، بلکه حتی در میان کردهای عراق، سوئد، و سایر نقاط جهان، آثار و نام و یاد او از مقام و منزلت والایی برخوردار است».

بیژن کامکار، خواننده و نوازنده، با اعلام این مطلب که علاقهٔ زیادی به صدای حسن زیرک دارد، گفته‌است:

«حسن زیرک یکی از برجستگان موسیقی کُرد به‌شمار می‌آید و خیلی از آهنگ‌های کردی یا فارسی که الان به اجرا درمی‌آید، الهام‌گرفته از آثار آن هنرمند است. شهرت و محبوبیت حسن زیرک فقط محدود به مرزهای ایران نیست، بلکه در کشورهای اروپایی و تمام نقاط کردنشین جهان امتداد دارد».

عارف ابراهیم پور، از نوازنده‌گان قدیمی ایرانی که در دو کار با حسن زیرک در رادیو همکاری داشته‌است دربارهٔ حسن زیرک چنین گفته‌است: حسن زیرک بسیار صدای با قدرتی داشتند، بسیار آدم مهربان و خوبی بودند. من دو بار با ایشان در رادیو ضبط داشتم، حدوداً سال ۱۳۴۳ بود. من همیشه آقای مظهر خالقی رو نفرین می‌کنم، برای اینکه ایشان خواننده رسمی رادیو کرمانشاه بود، بعد آقای خالقی شد رئیس رادیو کرمانشاه و با ایرادهای بیخودی، حسن زیرک را از رادیو اخراج کرد و حسن زیرک افتاد به مراسم عروسی و آخر سر خبر داشتم در بوکان قهوه‌ای خانه‌ای باز کرده و همان‌جا درگذشت.

درگذشت

حسن زیرک در بستر بیماری؛ بیمارستان شیر و خورشید بوکان، ۱۳۵۱

نگاره قدیمی از آرامگاه حسن زیرک واقع در بوکان

سال‌های پایانی زندگی حسن زیرک در تلخی و ناکامی گذشت و چندان به آوازخوانی نمی‌پرداخت. به گفته دوستان و افرادی که زیرک را از نزدیک می‌شناختند، زیرک سابقه هیچ گونه بیماری نداشته‌است، بلکه او را در مهاباد مسموم کرده بودند. در نهایت مدتی که حسن در شهر اشنویه اقامت داشت، به شدت مریض شده و توسط خانواده‌اش به بوکان بازگشته و در بیمارستان این شهر بستری می‌گردد.

حسن زیرک در پنجم تیرماه سال ۱۳۵۱، برابر با ۲۸ ژوئن ۱۹۷۲ در سن نزدیک به ۵۱ سالگی در بیمارستان بوکان به‌علت سرطان کبد، که نوعی از مسمومیت با زهر بود، به طرز مشکوک و مظلومانه‌ای درگذشت و در دامنهٔ کوه نالشکینه به خاک سپرده شد.

درهنگام مرگِ حسن زیرک، رادیو بی‌بی‌سی از بزرگواری او یاد می‌کند و می‌گوید: «یگانه هنرمند مردم کرد در بیمارستان بوکان درگذشت.»

ترانه‌شناسی

نوشتار اصلی: ترانه‌شناسی حسن زیرک

زیرک به واسطه زندگی و اقامت در بسیاری از مناطق ایران و عراق، توانسته‌است به زبان‌های ترکی آذری، فارسی، ارمنی، لری ترانه اجرا کند. همچنین در بسیاری از ترانه‌های او نام‌های جغرافیایی مانند نام شهرهای ایران به وفور شنیده می‌شود. ترانه‌هایی با مضمون میهن‌پرستی سروده‌است که به تمجید از ایران و مردم کُرد و مناطق کردنشین وقت پرداخته‌است.

حسن زیرک نه‌تنها دارای صدا و حافظهٔ منحصربه‌فردی بود، او در عین حال شعر می‌سرود و موسیقی برای آن می‌نواخت و حتی تغییراتی در شعرها و قافیه و وزن آن‌ها می‌داد. حسن زیرک ترانه‌های نیز به زبان فارسی و ترکی آذری و حتی لری نیز خوانده‌است. خوانندگان ترکیه‌ای بدون اشاره به ترانه اصلی، به اجرای دوباره ترانه‌های حسن زیرک با همان ملودی یا با تغییراتی در شعر پرداخته‌اند.

برخی از ترانه‌های معروف زیرک:

• نوروز
• کتانه
• بارانه
• خان باجی (ارمنی - کردی سورانی)
• مریم بوکانی / تنظیم و ویولن از مجتبی میرزاده
• زارا
• گوهره
• نالشکینه
• لێم زیز بووه
• آمنه و آمنه
• ریبوار و ریبوار (کردی - فارسی)
• لای لای
• آمان دکتر
• وره قوربان
• عرق چین
• غریب ماوم یا خوم به غولامی
• کرماشان
• یالا شوفر
• نورانی گیان (آهنگ مذهبی در وصف خاندان و شیوخ منطقه)
• کابوکه (کبوکه)
• دیسان شه‌و هات
• گولدور مَنی گولدور (آذری - کردی)
• له سینه قبران هاواره
• هو لیلی
• به‌ناز

ترانه‌های حسن زیرک که به ترکی استانبولی نیز بازخوانی شده‌اند:

• ای نیشتمان - Ankara'nın Taşına Bak (Ruhi Su)
• نسرین - Ağlama Yar (Yavuz Bingöl)
• امان دوکتور - Aman Doktor (Candan Erçetin)
• یالا شوفر - Yallah Şoför (ابراهیم تاتلیس)
• لیلا - Leyla (ازجان دنیز)

ترانه Ankara'nın Taşına Bak که ملودی آن دقیقاً ملودی ترانه نیشتمان (میهن) حسن زیرک است. امروزه در کشور ترکیه به سرود ملی تبدیل شده‌است.

نگارخانه

• 

  روزنامهٔ کیهان، منتشرشدن خبر بیمارشدن حسن زیرک، تهران (۱۳۵۱)

جستارهای وابسته

• موسیقی کردی
• رادیو کردی کرمانشاه

پیوند به بیرون

• گولدور مَنی گولدور - Güldür Meni Güldür
• آهنگ آمنه حسن زیرک
• بارگیری چند ترانه از حسن زیرک از وبگاه Last.fm
• حسن زیرک هنرمندی بی مانند