اعدام

برای فیلمی با این نام، اعدام (فیلم ۱۹۶۸) را ببینید.

«مجازات مرگ» به اینجا تغییرمسیر دارد. برای دیگر کاربردها، مجازات مرگ (ابهام‌زدایی) را مشاهده کنید.

شرایط اعدام در جهان

راهنمای رنگ‌ها:

* آبی: مجازات اعدام برای همه جرائم منسوخ شده است

* سبز: مجازات اعدام منسوخ شده‌است به جز برای جرائمی که در شرایط خاصی همچون زمان جنگ صورت گرفته‌اند

* نارنجی: عدم اجرای حکم اعدام در عمل

* قرمز: قانونی بودن اعدام

اِعدام نوعی کیفر و مجازات و به عبارتی دیگر اشد مجازات برای محکوم است. این کیفر یکی از موارد پیش بینی شده در قانون برخی کشورهاست که در آن به حکم قانون و بر اساس حکم دادگاه -عمومی، جنایی، نظامی و غیره- زندگی یک انسان سلب می‌شود. کشورهای چین و ایران دارای بالاترین آمار اعدام در جهان هستند. ایران بالاترین نرخ سرانه اعدام به نسبت جمعیت را داراست.

تاریخچه اعدام

اعدام که در تاریخ حقوق کیفری سنگین‌ترین مجازات بشری به شمار می‌رود از دیرباز در جوامع و ملت‌ها جهت برخورد با ناقضان قانون خود وجود داشته است. اولین سند تدوین‌شده رسمی به جا مانده به ۱۸ قرن قبل از میلاد مسیح و حکومت حمورابی شاه بابل بازمی‌گردد که در آن مجازات ۲۵ جنایت، اعدام پیش‌بینی شده است. در یونان باستان نیز از مجازات اعدام جهت مجازات جرائمی چون قتل، خیانت و تجاوز و تحت قوانین دراکو به طور گسترده استفاده می‌شد اگر چه افلاطون معتقد بود اعدام تنها باید در مواردی اعمال شود که مجرم اصلاح‌ناپذیر است.
از آن زمان تا کنون انواع روش‌های مجازات اعدام در سراسر جهان شامل مصلوب کردن، غرق کردن، ضرب و شتم منجر به مرگ، سنگسار، سوزاندن در آتش، چهارمیل کردن، دار زدن، تیرباران، صندلی الکتریکی و تزریق کشنده و اتاق گاز جهت مجازات مجرمان به کار می‌رود.

اعدام زنی مغول در سال ۱۹۱۳ با گشنگی‌دادن.

شمار اعدام‌ها در کشورهای گوناگون جهان

براساس گزارش سازمان عفو بین‌الملل، ۲۳ کشور در سال ۲۰۱۶ مجازات اعدام را اجرا کردند. کشورهایی هم هستند که اطلاعاتی در مورد اعدام‌ها منتشر نمی‌کنند که بیشتر چین و کرهٔ شمالی را می‌توان نام برد.

	کشور	تعداد
۱	چین	۱۰۰۰+
۲	ایران	۵۶۷+
۳	عربستان سعودی	۱۵۴+
۴	عراق	۸۸+
۵	مصر	۴۴+
۶	ایالات متحده آمریکا	۲۰
۷	سومالی	۱۴+
۸	بنگلادش	۱۰
۹	مالزی	۹
۱۰	افغانستان	۶
۱۱	بلاروس	۴+
۱۲	اندونزی	۴
۱۳	سنگاپور	۴
۱۴	ژاپن	۳
۱۵	نیجریه	۳
۱۶	فلسطین	۳
۱۷	سودان	۲
۱۸	بوتسوانا	۱
۱۹	تایوان	۱
	کره شمالی	نامعلوم
	سودان جنوبی	نامعلوم
	ویتنام	نامعلوم

در کشورهای گوناگون

راهنما

  مجازات اعدام برای همه جرائم منسوخ شده است - ۱۰۳ (۵۳٪)

  مجازات اعدام منسوخ شده‌است به جز برای جرائمی که در شرایط خاصی همچون زمان جنگ صورت گرفته‌اند - ۶ (۳٪)

  عدم اجرای حکم اعدام در عمل - ۵۰ (۲۶٪)

  قانونی بودن اعدام - ۳۶ (۱۸٪)

عکسی از اعدام با تیرباران در 1914 در مکزیک

درگذشته اعدام در کشورهای بسیاری از جهان انجام می‌شد. امروزه اما تعداد زیادی از کشورها این روش مجازات را برچیده‌اند یا کمتر آن را به اجرا درمی‌آورند. فشارهای افکار همگانی و سازمان‌های مدافع حقوق بشر در کاهش صدور مجازات اعدام یا کنار گذاشتن آن دخیل بوده‌اند. بعضی کشورهای جهان از راه برگزاری همه‌پرسی، اعدام را از قوانین قضایی خود برداشته‌اند.
نحوه انجام یا عدم انجام مجازات اعدام در کشورها معمولاً به چهار دسته تقسیم می‌شود. تا ماه مارس سال ۲۰۱۵، از ۱۹۵ کشورهای مستقل که عضو یا ناظر سازمان ملل متحد بوده‌اند:

1. در ۱۰۳ کشور (%۵۳) مجازات اعدام وجود ندارد.
2. در ۶ کشور (%۳) مجازات اعدام به جز برای جرائم در شرایط خاص (مثل زمان جنگ) منسوخ شده‌است.
3. در ۵۰ کشور (%۲۶) مجازات اعدام علی‌رغم وجود قانون مورد استفاده قرار نمی‌گیرد یا متوقف است.
4. در ۳۶ کشور (%۱۸) مجازات اعدام قانونی است و انجام می‌شود.

در میان کشورهای شرکت کننده در جنگ جهانی دوم، تنها ایالات متحده و ژاپن به اجرای اعدام ادامه داده‌اند. در آغاز سال ۲۰۱۳ میلادی، تعداد ۱۳۰ نفر در ژاپن در فهرست اعدام بودند. ژاپن این افراد را در گروه‌های چندنفره اعدام می‌کند و اجرای این مجازات در میان بیش از ۸۰ درصد مردم آن کشور هوادار دارد.

پرتغال

مجازات اعدام در پرتغال در سال ۱۸۶۷ لغو شده است. حکم اعدام تا سال ۱۹۷۶ و تنها در زمان جنگ و در موارد معدود در پرتغال می‌توانست صادر شود. مجازات اعدام در دوران دیکتاتوری آنتونیو ده الیویرا سالازار (۱۹۲۶ ۱۹۷۴) یک بار هم اجرا نشده است.

ایران

اعدام در ملاء عام به جرم تجاوز جنسی در قرچک، ورامین

اعدام در ایران قانونی است. جرائمی که در قانون برای آنها اعدام پیش‌بینی شده شامل بعضی جرائم سیاسی، قتل، تجاوز، آزار جنسی کودکان، لواط، مساحقه (در صورت تکرار عمل)، قاچاق مواد مخدر، سرقت مسلحانه، آدم‌ربایی، هواپیما ربایی، محاربه و ارتداد می‌شوند. به موجب مسائل شرعی، اغلب اعدام‌ها مابین اذان صبح و طلوع آفتاب انجام می‌شود.

بنا بر گزارش احمد شهید، گزارشگر ویژه سازمان ملل در امور حقوق بشر ایران، از اول ژوئیه ۲۰۱۳ تا آخر ژوئن ۲۰۱۴ (۱۰ تیر ۱۳۹۲ تا ۹ تیر ۱۳۹۳)، تعداد اعدام شدگان در ایران به رقم کم سابقه ۸۵۲ نفر رسیده‌است. آقای شهید، در ششمین گزارش خود از وضعیت حقوق بشر در ایران، که برای بررسی در نشست اکتبر مجمع عمومی سازمان ملل متحد تهیه شده، تصریح کرده که در شش‌ماهه اول سال ۲۰۱۴ (۱۱ دی ۱۳۹۲ تا ۹ تیر ۱۳۹۳) ۴۱۱ نفر اعدام شده‌اند که ۸ نفر آنها هنگام ارتکاب جرم کمتر از ۱۸ سال سن داشته‌اند.

این تعداد اعدام در سال ۲۰۱۴ در حالی صورت گرفته که روند صدور احکام اعدام در ایران در یک دهه گذشته، رو به افزایش بوده و از ۹۹ مورد در سال ۲۰۰۴، به ۶۸۷ مورد در سال ۲۰۱۳ رسیده‌است.

بنا بر گزارش سازمان عفو بین‌الملل ایران در سال ۲۰۱۴ میلادی در اجرای حکم اعدام پیشتاز بود. بر اساس این گزارش بیشترین حکم اعدام در جهان در این سال در ایران اجرا شده‌است.

مخالفین و منتقدین اعدام

دهم اکتبر روز جهانی مبارزه برای لغو اعدام است.

اعدام از دیدگاه اسلام

چِزارِه بِکّاریا، جنایت و مکافات

اعدام قصاص

این اعدام در قبال قتل عمد اجرا می‌شود و دارای شرایط خاصی است. حضور شاکی خصوصی در آن به قدری پررنگ است که آن را از قلمرو قواعد آمره خارج می‌کند و اجازه ولیّ فقیه و دیگر عوامل در آن مؤثر است.

اعدام حدّ

با توجه به تعاریف فقها از «حدّ»، اعدام حدّی را می‌توان این‌گونه تعریف کرد: «مجازات مرگی است که از طرف شارع معیّن شده و نمی‌توان آن را به کمتر از مرگ تقلیل داد.» اعدام حدّی بر طبق یک تقسیم‌بندی، دارای انواع زیر است:

جرایم جنسی

شامل زنا (زنای محصنه یا با محارم یا به عنف یا غیرمسلمان با زن مسلمان) و لواط.

جرایم علیه دین و امنیت اجتماعی

شامل محاربه و ارتداد.

جرایم تکرار جرم

همچون تکرار سه بار زنا که برای بار چهارم، حدّ اعدام جاری می‌شود.

اعدام تعزیر

مجازات مرگی است که از سوی حاکم معیّن می‌شود. عموم فقهای شیعه اعتقاد دارند که اصل در تعزیرات مادون حد است، ولی برای عدول از این اصل و اجرای مجازات بالاتر از حد، می‌توان به یکی از سه علت ذیل استناد کرد و اعدام تعزیری را جایز شمرد. این علل عبارتند از: «مصلحت فرد و جامعه»، «افساد فی الارض» و «نهی از منکر». در میان فقهای اهل‌سنّت نیز اختلاف هست، اما در برخی موارد، اعدام تعزیری را پذیرفته‌اند.

در خصوص اعدام، به ویژه اعدام قصاصی و حدّی، مبانی حقوق کیفری اسلام با مبانی حقوق غربی از لحاظ ماهیت، متفاوت است. بر اساس مبانی ایدئولوژیک اسلامی، قانون خدا از روی علم و اطلاع کامل و جامعی است که از انسان و محیط پیرامون وی دارد. از این‌رو، به گونه‌ای وضع شده که تا ابد نیاز به تغییر نداشته باشد. اما در مبانی حقوق غربی قوانین موضوعه بشری با گذشت زمان و ادراکات جدیدی که بشر از جهان پیرامون خود پیدا می‌کند، تغییر می‌کند.

انواع اعدام

• دار زدن
• تیرباران
• سوزاندن در آتش
• زنده به گور کردن
• سر بریدن
• سنگسار
• اتاق گاز
• تزریق سم
• خفه کردن
• صندلی الکتریکی
• گیوتین
• شمع آجین

جستارهای وابسته

• مرگ با اره کردن

• تبعید
• اعدام در ملأ عام

منابع

• سازمان عفو بین‌الملل
• کارل برونو لدر (اسفند ۱۳۹۲ تا خرداد ۱۳۹۳). «مجازات اعدام – منشأ، تاریخ، قربانیان». رادیو زمانه.
• کمیته بین‌المللی علیه اعدام
• درباره اعدام
• لیست قربانیان اعدام در ایران
• لغو اعدام، مخالفت با قرآن است؟