ورامین

شهری در استان تهران

وَرامین مرکز شهرستان ورامین در جنوب شرقی استان تهران است. جمعیت این شهر طبق آمار سال ۱۳۹۵ برابر با ۲۲۵٬۶۲۸ بوده‌است.[۲] اکثر مردم این شهر به زبان فارسی صحبت می‌کنند، امّا گروه‌های قومیتی مختلفی در طول قرن‌ها به این شهر کوچیده‌اند.[۳]

ورامین
مسجد جامع
امامزاده یحیی
برج علاءالدین
کارخانه قند
به ترتیب از بالا به پایین:
میانسرای مسجد جامع، امامزاده یحیی، برج علاءالدین، کارخانه قند
کشور ایران
استانتهران
شهرستانورامین
بخشمرکزی
مردم
جمعیت۲۲۵٬۶۳۸ نفر[۱][یادداشت ۱]
جغرافیای طبیعی
ارتفاع۹۱۸ متر
اطلاعات شهری
ره‌آوردطالبی، گوجه فرنگی، فرش ورامین، بادمجان، خیار، انار
پیش‌شمارهٔ تلفن۰۲۱
ورامین بر ایران واقع شده‌است
ورامین
روی نقشه ایران
۳۵°۱۹′۳۱″شمالی ۵۱°۳۸′۴۴″شرقی / ۳۵٫۳۲۵۳°شمالی ۵۱٫۶۴۵۶°شرقی / 35.3253; 51.6456

ورامین از آغاز سده‌های نخستین اسلامی به عنوان یکی از نقاط مرکزی شیعیان مطرح شد[۴] ولی اوج شکوفایی آن تا پیش از دوران معاصر، در دورهٔ ایلخانان مغول بود و بناهای تاریخی شاخص این شهر مانند مسجد جامع و برج علاالدوله به این دوره تعلّق دارند. ورامین از آغاز حکومت قاجاریان و پایتخت شدن تهران رونق بیشتری یافت[۳] و در دوران پهلوی با ساخته‌شدن کارخانه‌ها، مانند کارخانه قند بر اهمیت آن افزوده شد.[۵]

موقعیت جغرافیایی ویرایش

شهر ورامین، مرکز شهرستان ورامین، در دشت ورامین در جنوب شرق تهران به عرض جغرافیایی ۳۵٫۳۲ و طول جغرافیایی ۵۱٫۶۴[۶] قرار گرفته‌است.

اقلیم ویرایش

شهر ورامین با قرارگیری در ۹۱۸ متر ارتفاع از سطح دریاهای آزاد و مجاورت با کویر مرکزی ایران آب‌وهوای خشک و نیمه‌بیابانی دارد.

داده‌های اقلیم ورامین، ارتفاع: ۹۱۸ متر، ۲۰۰۹–۲۰۲۲
ماه ژانویه فوریه مارس آوریل مه ژوئن ژوئیه اوت سپتامبر اکتبر نوامبر دسامبر سال
میانگین بیش‌ترین °C (°F) ۱۱
(۵۲)
۱۳
(۵۵)
۱۹
(۶۶)
۲۵
(۷۷)
۳۱
(۸۸)
۳۷
(۹۹)
۴۰
(۱۰۴)
۳۸
(۱۰۰)
۳۵
(۹۵)
۲۶
(۷۹)
۱۷
(۶۳)
۱۳
(۵۵)
۲۵٫۴
(۷۷٫۸)
میانگین کم‌ترین °C (°F) ۳
(۳۷)
۵
(۴۱)
۱۰
(۵۰)
۱۵
(۵۹)
۲۰
(۶۸)
۲۶
(۷۹)
۲۸
(۸۲)
۲۷
(۸۱)
۲۳
(۷۳)
۱۶
(۶۱)
۹
(۴۸)
۵
(۴۱)
۱۵٫۶
(۶۰)
بارندگی میلی‌متر (اینچ) ۲۲٬۷۱ ۳۰٫۴۰
(۱٫۲)
۳۴٫۴۹
(۱٫۳۶)
۳۸٫۸۰
(۱٫۵۳)
۳۵٫۵۳
(۱٫۴)
۹٫۴۰
(۰٫۳۷)
۵٫۶۱
(۰٫۲۲)
۲٫۶۰
(۰٫۱)
۳٫۱۱
(۰٫۱۲)
۲۱٫۴۴
(۰٫۸۴)
۳۳٫۹۴
(۱٫۳۴)
۱۷٫۴۱
(۰٫۶۹)
میانگین روزهای بارانی ۱ ۲ ۲ ۲ ۱ ۰ ۰ ۰ ۰ ۱ ۲ ۱ ۱۲
درصد رطوبت ۴۲ ۴۲ ۳۳ ۲۹ ۲۳ ۱۵ ۱۵ ۱۷ ۱۸ ۲۷ ۴۱ ۴۵ ۲۸٫۹
منبع: World Weather Online[۷]

وجه تسمیه ویرایش

نام امروزی ورامین از سدهٔ سوم هجری به این سو به همین تلفّظ و نوشتار ثبت شده‌است.[۸] وجه تسمیه ورامین دقیقاً مشخّص نیست و عموم گفته‌ها بر پایهٔ حدس و گمان است. در برهان قاطع آمده‌است: «وَرام … چیزهای سهل و کم‌وزن را گویند و نام شهری است از ملک ری که به ورامین شهرت دارد.» فرهنگ نفیسی نیز «ورام» را کمی و نقصان در وزن و هر چیز سهل می‌داند و آن را شهری از توابع ری و بلوکی که در آن واقع است می‌نامد.[۹] در فرهنگ دهخدا نیز ورام را برابر با ورامین ذکر کرده‌است.[۱۰] جلال‌الدین کزازی واژهٔ «ورام» را خوانشی از واژهٔ «وهرام»، صورت پهلوی نام بهرام، می‌داند؛ در نتیجه «ورام+ین» به معنای «شهر بهرام» را به عنوان وجه تسمیه ممکن می‌داند.[۱۱]

مردم ویرایش

جمعیت ویرایش

جمعیت ورامین در سال‌های مختلف به شرح زیر بوده‌است:

سال ۱۹۸۶ ۱۹۹۱ ۱۹۹۶ ۲۰۰۶ ۲۰۱۲
جمعیت ۵۸۳۱۱[۱۲] ۷۷۶۲۴[۱۲] ۱۰۷۲۳۳[۱۲] ۲۹۸۱۵۷[۱۲] ۲۸۴۷۲۴[۱۲]

زبان ویرایش

برای اطلاعات بیشتر مقالهٔ دشت ورامین را ببینید.

مردم بومی شهر ورامین به زبان پارسی سخن می‌گویند و بارزترین نکته در لهجهٔ آن‌ها به‌کارگیری پسوند -ک برای فعل سوم شخص مفرد در حالت ماضی نقلی است.[۱۳] در طول تاریخ گروه‌های قومیتی مختلفی از جمله لر، ترک، کرد و عرب نیز به این منطقه کوچیده‌اند.[۳]

دین ویرایش

در منطقهٔ ورامین تعداد زیادی قلعه به نام گبری وجود دارد که نشانگر زرتشتی بودن مردم این منطقه در پیش از اسلام است.[۹] پس از اسلام ورامین از مناطق پرقدرت شیعیان بوده‌است.[۴] به ویژه از سدهٔ پنجم هجری به این سو به علّت سکونت برخی سادات و نزدیکی به سایر مناطق شیعی، تشیّع در این شهر رواج یافت.[۱۴] حمدالله مستوفی در سدهٔ هشتم یعنی پیش از صفویه در گزارشی از ورامین گفته‌است که مردم منطقه شیعه دوازده امامی هستند.[۵] گروهی از مردم که بیشتر ساکن روستای خورین هستند علی اللهی هستند.[۱۵]

تاریخچه ویرایش

پیش از تاریخ ویرایش

صادق ملک شهمیرزادی در کتاب «ایران در پیش از تاریخ»، قدیمی‌ترین آثار حیات انسان در ورامین را مربوط به حدود ۶۰٬۰۰۰ تا ۴۵٬۰۰۰ سال قبل و متعلق به دوران «پارینه سنگی جدید» می‌داند.

پیش از اسلام ویرایش

 
قسمتی از دیوار قلعه ایرج

دربارهٔ ورامین در پیش از اسلام اطلاعات چندی در دست نیست، اما به علّت وجود تعداد زیادی قلعه در اطراف شهر احتمالاً آباد بوده‌است. اعتمادالسلطنه در کتاب مرآت البلدان و جرج کرزن در سفرنامه اش[۵] ورامین و قلعهٔ چهارگوش ایرج در نزدیکی آن را با وارنا که در اوستا آمده‌است، برابر دانسته‌اند؛ هرچند منابع دیگر، وارنا را گیلان،[۱۶] طبرستان[۱۷] یا پتشخوارگر معرّفی کرده‌اند.[۱۱]

پس از اسلام ویرایش

در سال ۲۲ هجری، عمر، یکی از مأموران خود به نام نعیم بن مقرن را به ری می‌فرستد؛ در حالی که در آن زمان در ری سیاوخش خود را برای مبارزه با سپاه عرب آماده می‌کرد. در بین سپاهیان سیاوخش شخصی به نام رامی که با وی دشمنی داشته با مأمور عمر در روستای کوچک قوهه که در شمال غربی شهر ورامین واقع است ملاقات می‌کند و مأمور عمر هم سپاهی را در اختیار وی می‌گذارد و مسلمانان ورامین را فتح کردند.[۹]

دورهٔ سلجوقی ویرایش

در اواخر دورهٔ سلجوقی، ورامین از شهرهای ثروتمند و پر نفوذ شیعی بود به طوری که از سه وزیر آخر دورهٔ سلجوقی دوتن از اهالی ورامین (عزیزالدین رضی و فخرالدین بن رضی‌الدین ورامینی، که از خاندان ابوسعد ورامینی بودند) و یک تن دیگر هم ساکن ورامین (معین‌الدین کاشی) بودند.[۴]

در این دوره ورامین رو به‌آبادی رفت و خاندان رضی‌الدین چندین مدرسه و مسجد در شهر ساختند و همین‌طور خیرات فراوانی برای مکه و مدینه انجام دادند.[۱۸] قوامی رازی دربارهٔ این ساخت و سازها این گونه سروده‌است:

اختیار کعبه کرده سخت نیکبختیاری کاختیار این کرده‌ای
چون توانی شد به کعبه کز سخاکعبه عالم ورامین کرده‌ای

[۱۹]

حملهٔ مغول و پس از آن ویرایش

یاقوت حموی در معجم‌البلدان، ورامین را از نواحی ری و در نزدیکی زامین معرّفی می‌کند.[۲۰] پیش از یورش مغولان به ایران، ورامین به عنوان کانون کشاورزی مطرح بود و پس از نابودی ری، به عقیدهٔ گای لسترنج، مهاجرت مردم آنجا به ورامین باعث رشد شهر شده‌است. در سدهٔ هشتم و دورهٔ ایلخانان، ورامین اهمیت زیادی پیدا کرد. آثار تاریخی مهم این شهر، مانند مسجد جامع، امامزاده یحیی و برج آرامگاه علاءالدین نیز مربوط به همین دوره‌اند. حمدالله مستوفی قزوینی در کتاب نزهة القلوب دربارهٔ ورامین و پیشرفت‌های آن در این دوره می‌نویسد:

ورامین در ماقبل دِیْهی بوده‌است و اکنون قَصَبه شده و دارالملک آن تومان گشته. طولش از جزایر خالدات عزکه و عرض از خط استوا لهکط، در آب‌وهوا خوش‌تر از ری است و در محصول پنبه و غله و میوه‌ها و مانند آن، اهل آنجا شیعه اثنی‌عشریند و تکبّر بر طبعشان غالب بود.

به نظر می‌رسد، در آغاز دورهٔ تیموری به علّت حملات تیمور، از رونق ورامین کاسته می‌شود. به طوری که کلاویخو شهر را «تقریباً خالی از سکنه» توصیف می‌کند. با این حال در این دوره، مرمّت‌هایی جزئی در مسجد جامع انجام می‌شود و بنای آرامگاه حسین رضا در شمال شهر ساخته می‌شود. پس از این دوره و از اوایل سدهٔ ۱۶ میلادی، کم‌کم تهران به شهر مرکزی منطقه تبدیل می‌شود.[۲۱]

دورهٔ صفویه، زندیه و قاجاریه ویرایش

در دورهٔ صفویه، اگرچه ورامین به بزرگی سابق نبود، امّا آباد بوده‌است، در کتاب هفت اقلیم آمده‌است:

ورامین زمان پیشین حاکم‌نشین بوده و قلعه در غایت حصانت داشته الحال بعد از تهران محلی در ری از آن شگرف‌تر نیست، و از میوه‌جات انگورش بر تمام ری رجحان دارد و مضافات نیک چنانچه یکی از آن مواضع خاوه است که حاصلش قریب سه‌هزار تومان است و بیشتر ارتفاعات یک من صد من می‌شود.

[۵][۲۲]

در زمان شاه عباس یکم، عدّه‌ای از عشایر اصانلو و لر (احتمالاً هداوند) به خوار و ورامین کوچانده شده‌اند. همچنین چندین بنای امامزاده در روستاهای مختلف اطراف ورامین در دورهٔ صفویان ساخته شده‌است. در زمان حملهٔ افغان‌ها ورامین جزو شهرهای تصرّف شده بوده‌است.[۹] مورخان[کدام؟] می‌نویسند زمانی که کریم‌خان زند در حال احتضار بود آغامحمدخان قاجار که در خدمت وی به سر می‌برد به بهانهٔ شکار از شیراز به سرعت خارج شد و پس از گذشتن از اصفهان و قم به ورامین رسید و در اینجا ایلات پراکنده قاجار را جمع‌آوری کرد و تحت فرماندهی خود به استرآباد برد.[۵]

 
بازار ورامین، ژان دیولافوا، ۱۸۸۱ میلادی

در دوران سلطنت ناصرالدین شاه ژان دیولافوا از ورامین دیدن کرد و شرحی راجع به آن نوشته‌است. در بخشی از آن می‌گوید.

پس از چهار ساعت راه‌پیمایی و پایمال کردن محصول مزارع و شنیدن ناملایمات از زارعین، بام مخروطی شکل و گنبد مینائی مسجدی که در میان مزارع سر برآورده بود از دور پدیدار گردید، اینجا دهکده ورامین است کمی بعد به آنجا رسیده و در میان باغ‌ها که دیوارهای گلی داشتند داخل شده در این باغ‌ها درختان میوه از قبیل گیلاس و زردآلو و گوجه و هلو، جنگل انبوهی تشکیل می‌دادند، پسران کوچکی بر بالای درختان توت کهنسال رفته و توت‌های سفید و سیاه را که به درشتی تخم کبوتر بود با دست چیده و می‌خوردند دهکده ورامین در دشت پر حاصلی واقع شده اما کاروانسرایی ندارد که بتوان در آن منزل کرد. خوشبختانه نظر به توصیه دکتر تولوزان توانستیم در خانه کدخدا فرود آییم…

هانری رنه دالمانی جهانگرد فرانسوی که در زمان محمدعلی شاه به ایران آمده بود در کتاب خود در خصوص ورامین می‌نویسد:

کمی بعد وارد دشت ورامین شدیم در هر قدم نهر آبی بود که از کوهستان سرازیر می‌شد به مزارع سبز و خرمی برخوردیم. زارعین در مزارع مشغول کار بودند ما به تماشای یک قرقی مشغول شدیم که در هوا پرواز می‌کرد و ناگهان به زمین فرود آمد و مرغی را شکار کرد. دشت مانند تابلوی دورنمایی است که گویی به دست نقاشان ژاپنی با نقش‌های ته طلایی مطلوبی در زمینه سیاه ساخته شده‌است، از دور دهکده‌ای دیده می‌شود که در دامنه کوه واقع است و از تابش اشعه خورشید منظره خاصی دارد…

پهلوی ویرایش

در زمان سلطنت رضاشاه ورامین مجدداً یکی از مراکز مهم کشاورزی ایران شد، تأسیس کارخانه‌ها بر اهمیت آن افزود.[۵]

قیام پانزده خرداد ورامین ویرایش

 
پل باقرآباد

در قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ عده‌ای از مردم پیشوا به سمت تهران حرکت کردند که در مسیر دروگران فصلی و مردم روستاهای مسیر و ورامین به تظاهر کنندگان پیوستند. این حرکت به گفتهٔ شاهدان عینی از روستای محمدآباد عرب‌ها[۳] و به ادّعای امام جمعه پیشوا از صحن امامزاده جعفر بن موسی کاظم و همزمان با آیین سنتی بنی اسد مردم پیشوا آغاز شد[۲۳] و در ساعت پنج بعد از ظهر بر روی پل باقرآباد با تیراندازی نیروهای نظامی و امنیتی به دستور شخصی به نام سرهنگ بهزادی خاتمه یافت. نام هفت نفر به عنوان کشته ثبت شده که دو تن از آن‌ها به نام هوشنگ (امیر) معصوم شاهی و حسن خانی از اهالی شهر ورامین بودند و دو تن به نام‌های جعفر عرب مقصودی و سید مرتضی طباطبایی اهل روستای محمدآباد عرب‌ها بودند. سه تن دیگر از اهالی پیشوا بودند. این کشته‌ها در گورستان مسگرآباد در شرق تهران دفن شده‌اند. پانزده تن هم دستگیر شده‌اند که شش تن از آن‌ها ساکن ورامین و بقیه از اهالی پیشوا بوده‌اند. تعداد مجروح‌شدگان نا معلوم است.[۳][۲۴]

آثار تاریخی ویرایش

دورهٔ ایلخانان ویرایش

در دورهٔ ایلخانان مغول، با رشد اقتصادی منطقه، ورامین به نقطه‌ای شهری بدل شد و عمدهٔ بناهای تاریخی شاخص این شهر مربوط به همین دوره هستند. از آن جمله:

مسجد جامع ورامین ویرایش

این مسجد مربوط به دورهٔ ایلخانی است و ساخت آن در دورهٔ سلطان محمد خدابنده آغاز و در دورهٔ پسرش به پایان رسیده‌است. این مسجد از جمله مساجد چهار ایوانی ایران است که هنر آجرکاری، کاشیکاری، گچ‌بری و سوزن کاری محراب این بنا از زیباترین نمونه‌های هنر معماری بعد از اسلام در ایران است. این اثر تاریخی در سال ۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.[۲۵]

برج علاءالدوله ویرایش

این برج متعلق به سید فخرالدین حسن علاءالدوله و دین بوده که در سال ۶۸۸ ه‍.ق ساخته شده و در سال ۱۳۱۰ ه‍.ش در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است. این برج از یک قسمت استوانه‌ای شکل ساخته شده و قسمت مخروط شکلی که بر روی قسمت استوانه‌ای است. ارتفاع قسمت استوانه‌ای ۱۲ متر و ارتفاع قسمت مخروطی ۵ متر است که روی هم رفته ۱۷ متر می‌شود. در این برج آرامگاهی از هنر آجر کاری و کاشی کاری هم‌زمان استفاده شده‌است. حسن علاءالدوله و دین هم معلم و هم یکی از حکام محلی بوده‌است که فرزندش این آرامگاه را پس از مرگ او برایش ساخت.

امامزاده یحیی ویرایش

بقعهٔ امام‌زاده یحیی در جنوب شرقی ورامین در محلهٔ کهنه گل قرار گرفته‌است. تاریخ بنای بقعه، سال ۷۰۷ هجری قمری است. مقبره گنبد بزرگ آجری دارد و در بدنه‌اش هشت دریچهٔ مشبک ساخته شده‌است. صحن بنا به شکل برج، چهار کنج طاق‌نما دارد. در قسمت پایین دیوارهٔ صحن، گچ‌بری‌هایی وجود دارد و در پایین آن‌ها نیز کاشی‌های بزرگ و زیبایی با جلای فلزی به کار رفته‌است.

دیگر آثار ایلخانی ویرایش

علاوه بر آثار فوق مقبرهٔ شاه حسین نیز مربوط به دورهٔ ایلخانی است. سیّاحان از بنای دیگری به نام مسجد شریف (اتمام ۱۳۰۷ میلادی) نام برده‌اند که امروزه موجود نیست.[۲۱] گورستانی تاریخی مربوط به همین دوره در سال ۱۳۹۵ کشف شد.[۲۶]

سایر بناهای تاریخی ویرایش

علاوه بر ابنیهٔ فوق مقابر امامزادگان، حسین رضا، سکینه‌بانو، کوکب‌الدین، سید فتح‌الله، زید ابوالحسن از دیگر بناهای تاریخی هستند. افزون بر آن مورّخان، مدرسهٔ تاریخی رضویه در نزدیکی مسجد جامع صحبت کرده‌اند. قلعهٔ ورامین در ۱۵۰۰ قدمی مسجد جامع نیز مورد توجّه سیاحان بوده‌است، که امروزه موجود نیست.[۲۷]

ترابری ویرایش

 
میدان ولیعصر (ورودی) ورامین

شهر ورامین از سوی تهران تنها یک راه ورودی دارد که انواع ماشین‌های سبک و سنگین در آن تردّد دارند. یک کمربندی نیز از میدان ولیعصر به عرض ۴۵ متر و طول ۱۱ کیلومتر تا میدان بسیج پیشوا ادامه دارد.[۲۸]

مسیر دوم برای رفت‌وآمد بین تهران و ورامین که طولانی‌تر است، مسیر تهران-شریف‌آباد-پیشوا-ورامین است.[۲۹]

ورامین از طریق جاده چرمشهر به آزادراه قم-گرمسار که بخشی از «آزادراه حرم تا حرم» است، متصل می‌شود. همچنین با بهره‌برداری از آزادراه آبیک-چرمشهر، (آزادراه غدیر) ورامین از همین مسیر به استان قزوین و استان مرکزی نیز متّصل شد.

راه‌آهن و مترو ویرایش

ایستگاه راه‌آهن ورامین در مسیر راه‌آهن تهران-مشهد قرار دارد. اجرای خط متروی ورامین و پیشوا و اتصال آن به متروی تهران در سال ۱۳۸۸ بر عهدهٔ سازمان متروی تهران گذاشته شد. در سال ۱۳۹۴، این پروژه به راه‌آهن جمهوری اسلامی سپرده شد. در سال ۱۴۰۰، علی امام، مجری متروی تهران، از واگذاری دوباره این پروژه به شرکت مترو خبر داد.[۳۰] عابد ملکی، معاون استاندار تهران، در صورت تأمین بودجه، اتمام این پروژه تا ۱۴۰۱ را وعده داد. در حال حاضر ورامین به مترو تهران متصل نیست.[۳۱]

صنعت ویرایش

کارخانهٔ قند ویرایش

 
کار خانه قند ورامین

این کارخانه نخستین کارخانه قند در ایران و خاورمیانه است. نیکلای مارکف طراح ساختمان آن در سال ۱۳۱۳ بوده‌است در سال‌های اخیر تولید آن بسیار پایین آمده و حتی به تعطیلی نزدیک شده‌است.[۳۲][۳۳] این بنا در میان آثار ملی به شماره ۶۱۴۶ به ثبت رسیده‌است.[۳۴]

روغن‌کشی ویرایش

این کار خانه در سال ۱۳۱۷ احداث شد و نخستین تولیدکننده روغن نباتی جامد در کشور است.[۳۵]

کشاورزی ویرایش

 
زمین‌های زراعی اطراف ورامین، والتر میتل‌هولتسر، حوالی سال ۱۳۰۴

کشاورزی در اطراف شهر ورامین و در سطح شهر ورامین بسیار رایج است به طوری که یکی از قطب‌های کشاورزی تهران است.[۳۶] مهم‌ترین محصول کشاورزی منطقه طالبی است.[۳۷] بعد از آن گوجه فرنگی، بادمجان، گندم، جو، انگور، انار و پسته سطح کشت بالایی دارند.[۳۸]

آموزش ویرایش

دانشگاه آزاد اسلامی واحد ورامین – پیشوا در هفتم مرداد سال ۱۳۶۴ افتتاح شد. در حال حاضر این واحد ۵ دانشکده کشاورزی، مامایی و پرستاری، ادبیات و علوم انسانی، علوم پایه و علوم زیستی دارد که در این ۵ دانشکده بیش از ۸۶ رشته درسی در مقطع کاردانی، کارشناسی و کارشناسی ارشد تدریس می‌شود. این دانشگاه ظرفیت نزدیک به ۱۵۰۰۰ دانشجو را دارد.[۳۹]

فرهنگ و هنر ویرایش

ورامین در طول تاریخ در زمینه هنرهای تزئینی، کاشی‌کاری، گچ‌بری، آجرکاری، خوشنویسی، معماری، شعر، عرفان، فلسفه، فقه، کلام و سیاست، دانشمندان سرشناسی[کدام؟] زاده شده و پرورش یافته‌اند.[۴۰]

قالی‌بافی ویرایش

 
قالی ورامین با نقشهٔ میناخانی
 
خورجین بافته‌شده در ورامین در موزه متروپولیتن هنر

قالی ورامین گونه‌ای از صنایع دستی همین خطه است که امروزه و در گذشته تولید می‌شده‌است. طرح و نقشه معروف به میناخانی خاص قالی ورامین است که شهرتی جهانی دارد. لازم است ذکر شود فرش ورامین بعد از بیجار بالاترین استحکام را درمیان فرش‌های ایرانی دارد[نیازمند منبع] و رنگ‌های تیره در این نوع فرش نمود بیشتری داشته و از ابریشم در بعضی از نقوش آن استفاده می‌شود.

آشپزی ویرایش

از انواع غذاهای سنتی می‌توان به شیش‌انداز، آش گوجه، ته‌چین، اشکنه و … همچنین از شیرینی‌ها به نان کسمه، نان پنجره‌ای، یوخه، توتک، میان‌پر[۴۱] و … اشاره کرد. برخی از این غذاها و شیرینی‌ها امروزه در حال فراموش شدن هستند.[۴۲]

سینما ویرایش

 
سینما قدس ورامین

سینما قدس ورامین در سال ۱۳۴۷ تأسیس شد.

در ادبیات ویرایش

دو داستان سگ ولگرد و شب‌های ورامین (از مجموعه داستان سایه روشن) از صادق هدایت در ورامین رخ می‌دهند. صادق هدایت نویسنده معاصر در کتاب سگ ولگرد (داستان کوتاه)، برج علاءالدوله و میدان ورامین به همراه درخت چنار کهن سالش (واقع در میدان اصلی ورامین که امروزه اثری از آن درخت نیست) را چنین توصیف کرده‌است:[۴۳]

چند دکان کوچک نانوایی، قصابی، عطاری، دو قهوه‌خانه و یک سلمانی که همه آن‌ها برای سد جوع و رفع احتیاجات خیلی ابتدایی زندگی بود تشکیل میدان ورامین را می‌داد. میدان و آدمهایش زیر خورشید قهار، نیم سوخته، نیم بریان شده، آرزوی اولین نسیم غروب و سایه شب را می‌کردند. آدمها، دکانها، درختها و جانوران از کار و جنبش افتاده بودند. هوای گرمی روی سر آن‌ها سنگینی می‌کرد و گرد وغبار نرمی جلو آسمان لاجوردی موج می‌زد که به واسطه آمد و شد اتومبیلها پیوسته به غلظت آن می‌افزود. یک طرف میدان درخت چنار کهنی بود که میان تنه اش پوک و ریخته بود ولی با سماجت هرچه تمامتر شاخه‌های کج وکوله نقرسی خود را گسترده بود و زیر سایه برگ‌های خاک آلودش یک سکوی پهن بزرگ زده بودند که دو پسربچه در آنجا به آواز رسا شیربرنج و تخمه کدو می‌فروختند. آب گل آلود غلیظی از میان جوی جلوی قهوه‌خانه به زحمت خودش را می‌کشاند و رد می‌شد. تنها بنایی که جلب نظر را می‌کرد برج معروف ورامین بود که نصف تنه استوانه‌ای ترک ترک آن با سر مخروطی پیدا بود. گنجشک‌هایی که لای درز آجرهای ریخته آن لانه کرده بودند، آن‌ها هم از شدت گرما خاموش و چرت می‌زدند فقط صدای ناله سگی فاصله به فاصله سکوت را می‌شکست…

ورزش در ورامین ویرایش

باشگاه والیبال شهرداری ورامین از جمله تیم‌های مطرح رشته ورزشی والیبال است، این تیم در سال اول حضور خود در لیگ برتر والیبال به مقام نایب قهرمانی رسید و سال بعد هم بعد از لیگ جهانی والیبال ۲۰۱۳، بازیکنان مطرحی مانند سعید معروف، محمد موسوی عراقی، شهرام محمودی و احسن‌الله شیرکوند را به عضویت باشگاه درآورد و دانیله بانیولی ایتالیایی را به سرمربیگری باشگاه به خدمت گرفت و قهرمان لیگ برتر والیبال شد.

تیم والیبال متین ورامین در همین سال به مقام والیبال قهرمانی باشگاه‌های آسیا دست یافت و با حضور در جام باشگاه‌های جهان بدون حضور بازیکنان ملی‌پوش خود به مقام پنجمی رسید. نام آورترین نفرها در والیبال، مصطفی کارخانه مربی اسبق تیم ملی و احسن‌الله شیرکوند ملی پوش اسبق تیم ملی که توانست عنوان بهترین لیبروی آسیا و اقیانوسیه نیز به خود اختصاص دهد.[۴۴]

جستارهای وابسته ویرایش

یادداشت‌ها ویرایش

  1. آمار بر اساس سرشماری ۱۳۹۵ است و بر همین اساس، جمعیت شهر ورامین ۲۲۵٬۶۲۸ تن و استان تهران ۱۳٬۲۶۷٬۶۳۷ تن بوده‌است.

منابع ویرایش

  1. نتایج سرشماری سال ۱۳۹۵ بایگانی‌شده در ۲۱ سپتامبر ۲۰۱۹ توسط Wayback Machine وبگاه مرکز آمار ایران
  2. «نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ خورشیدی». درگاه ملی آمار. دریافت‌شده در ۲۴ اوت ۲۰۱۷.
  3. ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ ۳٫۴ شیرکوند، نادر (۱۳۹۰). ورامین بهشت گردشگران. قم: فراگفت. صص. ۵۵–۵۹. شابک ۹۷۸۶۰۰۵۵۵۳۶۱۱.
  4. ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ سرافرازی، عباس (۱۳۹۴). «نقش وزرای شیعی در دورهٔ سلجوقیان ایران و عراق» (PDF). فصلنامه تاریخ اسلام و ایران. تهران: دانشگاه الزهرا. جدید (۲۵): ۱۰۶.
  5. ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ ۵٫۳ ۵٫۴ ۵٫۵ «جغرافیای تاریخی ورامین». مرکز اسناد و مدارک میراث فرهنگی. ۸ (۸۶ و ۸۷): ۵۷–۶۷. آذر و دی ۱۳۴۸. دریافت‌شده در ۱۱ فوریه ۲۰۲۲.
  6. «Varamin, Iran Page». دریافت‌شده در ۱۱ فوریه ۲۰۲۲.
  7. «Varamin Climate Weather Averages». World Weather Online. دریافت‌شده در ۲۶ مه ۲۰۲۲.
  8. تاجیک، علیرضا؛ عطری، سیده‌زهرا (۱۳۸۴). آثار تاریخی ورامین باستان. قم: مهر امیرالمؤمنین. شابک ۹۷۸۹۶۴۸۱۷۳۸۳۳.
  9. ۹٫۰ ۹٫۱ ۹٫۲ ۹٫۳ امینی، محمد؛ رضوان، همایون (پاییز ۱۳۸۲). تاریخ اجتماعی ورامین. تهران: علمی فرهنگی صاحب الزمان (عج).
  10. لغت‌نامه دهخدا. «ورام». واژه‌یاب. دریافت‌شده در ۲۶ مه ۲۰۲۲.
  11. ۱۱٫۰ ۱۱٫۱ کزازی، میرجلال‌الدین (مهر و آبان ۱۳۷۱). «ورامین: شهر بهرام». آشنا (۷): ۶۱. دریافت‌شده در ۲۶ ژوئیه ۲۰۲۲.
  12. ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ ۱۲٫۲ ۱۲٫۳ ۱۲٫۴ World Gazetteer: Varāmīn (انگلیسی)
  13. کلباسی، ایران (۱۳۸۲). «گذشته نقلی در لهجه‌ها و کویش‌های ایرانی». جدید.
  14. جعفریان، رسول (۱۳۷۶). «تشیع در ورامین». کیهان اندیشه (۷۵). دریافت‌شده در ۹ ژوئن ۲۰۲۲.
  15. «ورامین در گذر تاریخ | ورامین». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ فوریه ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۳۰ ژوئیه ۲۰۱۲.
  16. «GILĀN xv. Popular and Literary Perceptions of Identity». Encyclopedia Iranica. دریافت‌شده در ۱۹ مه ۲۰۲۲.
  17. «AVESTA: VENDIDAD (English): Fargard 1». Avesta. دریافت‌شده در ۱۹ مه ۲۰۲۲.
  18. سمعانی، عبدالکریم بن محمد (۱۹۶۲). الانساب. ج. ۵. حیدرآباد، هند: مطبعة مجلس، دائرة المعارف العثمانیة.
  19. قوامی رازی، دیوان اشعار، صفحهٔ ۱۹۹
  20. حموی، یاقوت (۱۹۷۷). معجم‌البلدان (به عربی). بیروت، لبنان: دار صادر. ص. ۳۷۰.
  21. ۲۱٫۰ ۲۱٫۱ Bloom, Jonathan; Blair, Sheila (2009). Grove Encyclopedia of Islamic Art & Architecture: Three-Volume Set. Oxford: Oxford University Press. p. 391. ISBN 978-0-19-537304-2.
  22. ورامین؛ شهر دین و تاریخ
  23. «انکار پیشوا به عنوان مبدأ قیام، تحریف تاریخی است». ش. ۲۱۴۵۸۳۰. صدا و سیما. ۱۵ خرداد ۱۳۹۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ فوریه ۲۰۲۲. دریافت‌شده در ۱۱ فوریه ۲۰۲۲.
  24. روهنده، نوید (۱۳۹۱). گواهی آزادی (مجموعه داستانی وقایع قیام 1۵ خرداد ورامین). تهران: نظری.
  25. نخعی، حسین (۱۳۹۷). مسجد جامع ورامین. تهران: روزنه. ص. ۶۰. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۳۳۴-۸۸۶-۱.
  26. «کشف یک گورستان تاریخی در ورامین». ایرنا. ۱۷ خرداد ۱۳۹۵. دریافت‌شده در ۱۷ خرداد ۱۳۹۵.
  27. لغت‌نامه دهخدا. «جامع ورامین». واژه‌یاب. دریافت‌شده در ۷ ژوئن ۲۰۲۲.
  28. خبرگزاری فارس - تپه باستانی پوئینک قرچک شبانه جمع شود/شهرستان‌های قرچک و ورامین نیازمند کمربندی جنوبی هستند. (۲۰۱۸). خبرگزاری فارس. Retrieved 10 June 2018, from [۱] بایگانی‌شده در ۱۲ ژوئن ۲۰۱۸ توسط Wayback Machine
  29. «جاده‌های جنوب استان تهران در انتظار حادثه و تأمین بودجه». خبرگزاری مهر. ۱ بهمن ۱۳۹۱.
  30. «شرکت مترو، مجری خط متروی تهران به ورامین و پیشوا». ش. ۳۲۹۶۴۱۱. صدا و سیما. دریافت‌شده در ۲۸ مارس ۲۰۲۲.[پیوند مرده]
  31. «گام استانداری تهران برای گسترش قطارهای حومه‌ای در ۱۴۰۱». ش. ۱۴۰۱۰۱۰۶۰۲۱۲۵. ایسنا. ۶ فروردین ۱۴۰۱. دریافت‌شده در ۲۸ مارس ۲۰۲۲.
  32. «قدیمی‌ترین کارخانه قند ایران تعطیل شد». پارسینه. ۱۴ بهمن ۱۳۹۰.
  33. «یادگارهای جناب نیکلای». تبیان. ۱۷ تیر ۱۳۸۹.
  34. "کارخانه قند ورامین". www.eiah.org. Archived from the original on 12 December 2012. Retrieved 21 June 2012.
  35. «ماجرای آغاز به کار کارخانه روغن‌کشی ورامین». دنیای اقتصاد. ۱۶ دی ۱۳۹۴.
  36. «ورامین، قطب کشاورزی و دامپروری تهران با مشکلات زیرساختی فراوان». مهر. دریافت‌شده در ۱۴ اوت ۲۰۱۹.
  37. محمودی، سید محمدحسن (۲۸ خرداد ۱۳۹۵). «شهرستانی که آوازه طالبی آن پیچید/محصول شیرین ورامین بر سفره مردم». مهر. دریافت‌شده در ۱۴ اوت ۲۰۱۹.
  38. «تولید ۴۶۹ هزار تن محصولات کشاورزی در ورامین». فارس. ۳۰ فروردین ۱۳۹۷. دریافت‌شده در ۱۴ اوت ۲۰۱۹.
  39. «دانشگاه آزاد اسلامی واحد ورامین – پیشوا: تاریخچه دانشگاه». بایگانی‌شده از اصلی در ۳۱ اوت ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۶ آوریل ۲۰۱۲.
  40. ورامین در قلمرو هنر و اندیشه تألیف سعید وزیری، چاپ اوّل، خاشع، ۱۳۷۲، صفحهٔ ۵
  41. «ورامینی‌ها با تدارک تنقلات و نانهای مخصوص به استقبال بهار می‌روند». مهر. ۲۵ اسفند ۱۳۸۸. دریافت‌شده در ۱۴ اوت ۲۰۱۹.
  42. محمودی، سید محمدحسن (۲۱ اسفند ۱۳۹۴). «غذاهاوشیرینی‌های سنتی ورامین؛ از اشکنه وشیش انداز تا نان‌پنجره ای». مهر. دریافت‌شده در ۱۴ اوت ۲۰۱۹.
  43. هدایت، صادق (۱۳۵۶). سایه روشن. جاویدان.
  44. تیم والیبال کاله مازندران به دیدار متین ورامین می‌رود

پیوند به بیرون ویرایش