شهرستان لارستان

لارستان
اطلاعات کلی
کشور	ایران
استان	فارس
مرکز شهرستان	لار
لارستان
مردم
جمعیت	۱۷۳٬۱۸۹ نفر
مذهب	شیعه و اهل سنت
جغرافیای طبیعی
ارتفاع از سطح دریا	۹۵۰ متر
داده‌های دیگر
فرماندار	جلیل حسنی
پیش‌شماره تلفنی	۰۷۱
شهرها
لار،بنارویه،جویم،خور، لطیفی،بیرم،دهکویه،عمادشهر
بخش‌ها
مرکزی،بنارویه،جویم، صحرای باغ،بیرم

لارستان یکی از شهرستان‌های جنوبی استان فارس است. شهر لار مرکز شهرستان لارستان است. لارستان در استان فارس در حد فاصل شهرستان‌های داراب، زرین‌دشت، جهرم، قیر و کارزین، خنج، اوز، گراش و لامرد قرار دارد و در شرق و جنوب با حاجی‌آباد، بندرعباس و بستک در استان هرمزگان همجوار است.

لارستان با دارا بودن ۵ بخش و ۸ شهر و وسعتی برابر با ۱۲۳۱۱ کیلومتر مربع، بزرگترین شهرستان استان فارس است و براساس سرشماری نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ جمعیتی برابر با ۱۷۳٬۱۸۹ تن داشته‌است.

نام

بر اساس آنچه در اسطوره‌ها و افسانه‌های قدیم ایران زمین آورده‌اند، گرگین میلاد از پهلوانانِ باستان، بنیان‌گذار شهری بود که با مشتق‌گیری از نام او احتمالاً به لاد شهرت یافت و این نام بعدها به لار دگرگون شد.

طبق روایات افسانه‌ای موجود، پس از گرگین میلاد فرزندان آن پهلوان افسانه‌ای، نسل اندر نسل به حکومت این منطقه منصوب شده‌اند و تا سال ۱۰۱۵ ق، حکومتشان زیر لقای شاهان ایران بر جای بوده‌است.

تاریخ

نقشه‌ای اروپایی از سال ۱۷۳۰ که لارستان ایالتی جداگانه در کشور ایران ترسیم شده‌است.

تأسیس لار کنونی در اواخر قرن ششم قمری بیان شده‌است و ذکری از آن تا قرن هفتم و هشتم قمری به میان نیامده است. اولین بار منابع قرن هشتم هجری از جمله حمدالله مستوفی از لار خبر داده‌است. او این شهر را از توابع «شبانکاره» شمرده‌است. در دانشنامه جهان اسلام نیز لارستان بخشی از ولایت داراب‌گرد معرفی شده‌است

لارستان در دوره صفویه ولایتی مهم و وسیع در جنوب فارس بوده و سکه تجاری مخصوص خود را ضرب می‌کرده‌است.

راه‌های باستانی

وجود راه‌های باستانی که از فیروزآباد و استخر از طریق خنج، و علامرودشت و فال و اسیر به طرف بندر باستانی سیراف، و جنوب می‌رفته‌است و آثار آن بر جای مانده در این مسیر، از نشانه‌های وجود فرهنگ و تمدن پیش از اسلام در این منطقه است.

بناهای تاریخی

از جمله بناهای تاریخی پیش از اسلام در لارستان تمب بت، آتشکدهُ کاریان، قلعه اژدها پیکر در لار، آتشکدهُ محلچه در بین راه اصلی لار به شیراز، قلعهُ فرشته جان، قلعه جبرئیل در بنارویه، قلعه ایلود، قلعه کیقباد در جویم، کاروانسراهای واقع در بین جادهُ خنج، کاروان سراهای واقع در بین جادهُ گراش و خنج به فال و فال به سیراف می‌توان نام برد. هم چنین آثار و بقایای جادهُ باستانی عصر ساسانی بین جویم و جهرم و بین فال و اسیر به سیراف، و فیروزآباد به خنج، و خنج به کاریان نیز از آثار باستانی این شهر تاریخی است.

آتشکده آذرفرنبغ کاریان، مربوط به دوران ساسانیان، کهن‌ترین بنای تاریخی در شهرستان لارستان کنونی است، که یکی از سه آتشکده بزرگ ایرانی در دوران قبل از اسلام به شمار می‌رفته‌است. اکنون بنای این آتشکده به صورت تلی از خاک به نام تمب تشی در نزدیکی روستای کاریان، از توابع بخش جویم به چشم می‌خورد.

چشم‌انداز شهر قدیم لار از قلعه اژدها پیکر

ازديگر بناى تاريخى اين شهرستان حمام تاريخى خور واقع در شهر خور مى باشد كه يادگار دوران قاجاريه مى باشد. (https://fa.m.wikipedia.org/wiki/خور_(فارس) (https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Hammam_(1).JPG#mw-jump-to-license)

جغرافیا

شهرستان لارستان با مساحتی معادل ۱۲٬۳۱۱ کیلومتر مربع که حدود ۱۰ درصد از مساحت استان را شامل می‌شود. این شهرستان در جنوب استان فارس و بین نوار ۵۳ درجه و ۸۷ دقیقه تا ۵۵ درجه ۴۴ دقیقه طول شرقی و ۲۷ درجه و ۲۱ دقیقه تا ۲۸ درجه و ۲۱ دقیقه عرض شمالی واقع شده‌است. این شهرستان از شمال به شهرستان‌های داراب، زرین دشت، و جهرم، از غرب به قیروکارزین، خنج، اوز، گراش و لامرد، و از شرق و جنوب به استان هرمزگان محدود می‌باشد. به لحاظ تقسیمات سیاسی شهرستان لار در سال ۱۳۹۸ از تعداد ۵ بخش، ۸ شهر و ۱۱ دهستان برخوردار بوده‌است. شهر لار مرکز این شهرستان می‌باشد. لارستان بزرگ‌ترین شهرستان استان فارس است و ارتفاع آن به طور میانگین ۹۱۵ متر بالاتر از سطح دریا است.

آب و هوا

لارستان از نظر آب و هوا جزو مناطق گرم و خشک به‌شمار می‌رود و دارای زمستان‌هایی معتدل و تابستان‌هایی بسيار خشک است. ولی در گذشته‌های دور کشاورزی در لار رونق داشته است.

کوه‌ها

لارستان در جنوب رشته‌کوه‌های زاگرس قرار گرفته‌است که در این منطقه کوه‌ها به صورت موازی غرب به شرق طاق‌دیس‌هایی به وجود آورده‌اند و هر کدام از این طاق‌دیس‌ها از نام یا نام‌هایی برخوردارند که به تعدادی از آن‌ها اشاره می‌شود.

• کوه البرز ۲٬۷۶۴
• کوه شب ۲٬۶۷۰
• کوه شور ۲٬۲۲۵
• کوه برخ ۲٬۲۱۶
• کوه گاوبست ۲٬۱۷۰
• کوه کورده ۱٬۹۷۰
• کوه گچ ۱٬۹۰۰

گنبدهای نمکی لارستان

گنبدهای نمکی متعدد در لارستان چهرهٔ این منطقهٔ بزرگ از کشور را دگرگون کرده‌اند. گنبدهای نمکی که از رسوبات نمک طی میلیون‌ها سال به سطح زمین می‌رسند و همیشه در حال رشد هستند گنبدهای نمکی در لارستان امروزه به ارتفاعات مهمی تبدیل شده که با تنوع رنگ‌ها، چشم‌ها به آن خیره می‌گردد و یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری در لارستان به‌شمار می‌آیند افزون بر جذب گردشگر، منابع غنی از معادن مختلف را در خود جای داده‌اند که در رأس آن‌ها نمک و از دیگر ذخایر معدنی گوگرد، اورانیوم، آهن، سولفات، گرانیت و ... می‌توان نام برد. در منطقهٔ لارستان تعداد زیادی از این گنبدها وجود دارد که در اینجا به چند مورد از آن‌ها اشاره می‌شود.

• گنبد نمکی کرمستج در ۲۰ کیلومتری شهر لار.
• گنبد نمکی برخ واقع در روستای کرمستج به فاصله ۲۵ کیلومتری از لار.
• گنبد نمکی گچ واقع در طاق‌دیس گچ به فاصله ۱۵ کیلومتری شهر لار.
• گنبد نمکی کهنه مرکزی - ۲۰ کیلومتری لار.
• گنبد نمکی بادنی واقع در کوه شور کرمستج ۳۵ کیلومتری لار
• گنبد نمکی بریز (معروف به سینه‌سفید) به فاصلهٔ ۳۵ کیلومتری از لار
• گنبد نمکی شاه غیب
• گنبد نمکی بنو
• گنبد نمکی پاسخند
• گنبد نمکی گاوبست

رودخانه‌ها

• رودخانهٔ خشک شور کهنه مرکزی
• رودخانهٔ خشک کل
• رودخانهٔ خشک مهران
• رودخانهٔ شور شاه غیب

منطقهٔ حفاظت‌شدهٔ هرمود

نوشتار اصلی: منطقه حفاظت شده هرمود

منطقهٔ حفاظت‌شدهٔ هرمود در بین استان‌های فارس و هرمزگان واقع است. این منطقه که در شرق لارستان و در مرز مشترک استان فارس و هرمزگان قرار گرفته در حدود ۲۰۱٬۶۲۵ هکتار وسعت دارد و به علت داشتن شرایط خاص زیستگاهی، از نظر برخورداری از گونه‌های گیاهی و جانوری خاصِ مناطق گرمسیری و قوچ لارستان، یکی از مناطق بی‌نظیر و قابل توجه گردشگاهی و پژوهشی است. طبق مصوبه شورای عالی محیط‌زیست ۲۰۱ هزار هکتار تحت عنوان منطقهٔ حفاظت شده در ۴۰ کیلومتری شرق لار به نام هرمود اعلام شد. بخشی از رودخانه شور که از غرب به شرق جاری است سراسر مرز شمالی منطقه را تشکیل می‌دهد. مرز غربی و جنوبی منطقه جاده لارـ بندرعباس است. هدف از اعلام این منطقه به عنوان منطقه حفاظت شده حفاظت از قوچ نادر لارستان است. چشم‌اندازهای زیبای منطقه به خصوص کوه شب به ارتفاع ۲٬۶۸۲ متر بلندترین کوه لار در دشت جیحون با پوشش گیاهی عالی است.

از گیاهان منطقه می‌توان آکاسیا، کنار، کهور، استبرق، بادام کوهی، بنه، کیکم، زیتون، سرو کوهی، مورخش شاخ غزالی، گیاهان شورپسند، گز قیچ، نخل، نیزار، پده، انار شیطان، گیاهان صخره، چسب پامچال و لکچی را نام برد و از گونه‌های جانوری می‌توان به بز، قوچِ لارستان و میشِ لارستان، جبنیر، پلنگ، کفتار، گرگ، روباه معمولی، شاه روباه و شغال، انواع گربه وحشی، تشی، خارپشت، هوبره، چاخ لق، کوکر، کبوتر، قمری، چکاوک، چک‌چک، جغد، خور، سبزقبا، کبک، تیهو و لیکو، انواع پرندگان شکاری و لاشخور، شهدخوار، سسک، توکا، طرقه، کمرکولی، دارکوب و انواع پرندگان مهاجر مانند حواصیل، لک لک سیاه، اردک، آبچلیک، دیدومک و خزندگان انواع مختلفی از مارمولک‌ها و مارها و اخیراً گزارش‌هایی در مورد مشاهده یوزپلنگ و خرس سیاه داده شده. به منظور تأمین آب حیات وحش غیر از چشمه‌ها و منابع آب موجود سه آبشخور مصنوعی و دو تلمبه بادی طراحی و نصب و آب انبار موجود مرمت و بازسازی شده‌است.

مردم

جمعیت

شهرستان لارستان در سرشماری نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ با ۱۷۳٬۱۸۹ نفر جمعیت، هفتمین شهرستان پرجمعیت استان به شمار می‌رود.

زبان و مذهب

زبان و گویش ساکنان شهرستان، اچمی می‌باشد. گویش اچمی از گویش‌های ایرانی جنوب‌غربی به‌شمار می‌رود که با زبان لری و زبان فارسی و گویش تاتی هم‌خانواده است. دین مردم لارستان اسلام است.

اقتصاد و صنعت

بازرگانی، صنعت و خدمات پیشهٔ عمدهٔ اهالی لار است و برخلاف عمدهٔ مناطق کشور، کشاورزی و دامپروری به دلایلی چون کم‌آبی، هوای نامساعد و شوری اراضی این شهرستان (به‌ویژه در نواحی جنوبی) در این منطقه رونق چندانی ندارد.

لارستان دارای دو شهرک صنعتی به نام‌های شهرک صنعتی لار با ۱۱۹ هکتار مساحت و شهرک صنعتی بخش بیرم با ۴۲ هکتار و دو ناحیه صنعتی حسن‌لری و پشته‌سنگر شهر لار هرکدام با ۱۳ هکتار مساحت و در مجموع ۱۸۷ هکتار فضای صنعتی است.

لارستان از حیث تعداد واحدهای واگذاری و فعالیت پس از شهرستان شیراز در رده دوم شهرهای استان فارس قرار دارد؛ در شهرک صنعتی شهر لار تا به حال ۱۰۷ واگذاری زمین صورت پذیرفته که از این تعداد ۶۰ واحد دارای پروانه بهره‌برداری، ۲۵ واحد نیمه‌فعال و مابقی در حال ساخت یا تعطیل است. شهرک صنعتی بزرگ شهر لار دارای دو فاز ۶۰ هکتاری است.

ره‌آورد

دو نوع مسقطی

• حلوا مسقطی لاری: یکی از معروف‌ترین سوغات لارستان، حلوا مسقطی لاری است. همانطور که از نام آن پیدا است، حلوایی است با ترکیبی از نشاسته، روغن، مغز پسته، آرد، شکر و رنگ‌های گیاهی.این حلوا منسوب به یکی از شهرهای عمان بنام مسقط است که تجار لارستانی در سفرهایی که به آن شهر داشتند طرز پخت آن را یاد گرفته و به لارستان آوردند. این حلوا هم‌اکنون در بسته‌های زیبا و رنگارنگ و در طعم‌های مختلف به شهرهای دیگر ایران صادر می‌شود.
• کنجه لاری: کبابی بسیار خوش طعم که با ترکیب گوشت (گوساله، گوسفند، مرغ و...) با نوعی ماست تهیه می‌شود و قدمتی چند صد ساله در لارستان دارد.
• مهوه (مهویا): نوعی خوراک جنوبی محسوب می‌شود که با تخمیر نوعی ماهی که در اصطلاح محلی به آن "موتو" میگویند تهیه می‌شود و همراه با نان و معمولاً روغن زیتون میل می‌شود.
• پپلوس: نوعی غذای قدیمی که با تکه‌های نان، پیاز و... درست می‌شود و می‌توان گفت در لارستان امروز رواج کمتری دارد.

ترابری

فرودگاه لارستان

مسیرهای ارتباطی

فاصله لار تا شیراز ۳۳۰ کیلومتر، و تا بندرعباس ۱۹۰ کیلومتر است. از لحاظ دسترسی به دریا کوتاه‌ترین مسیر ۱۶۰ کیلومتر است که آن را به بندر پل متصل می‌کند ولی به شکل خط مستقیم این فاصله به ۹۷ کیلومتر تقلیل می‌یابد.

فرودگاه

فرودگاه آیت‌الله آیت‌اللهی لارستان از سال ۱۳۶۰ فعالیت خود را آغاز کرده‌است. در حاضر پروازهایی به مقاصد تهران، شیراز، اهواز، دبی، کویت، دوحه و شارجه در این فرودگاه برقرار می‌باشد.

راه‌آهن

راه‌آهن لار قطعه‌ای از مسیر راه‌آهن شیراز-بندرعباس می‌باشد که در دست احداث می‌باشد. این مسیر راه‌آهن بصورت یک خطه از بندرعباس آغاز و پس از گذر از لار و جهرم در منطقه‌ی کوار به راه‌آهن شیراز-بوشهر متصل می‌شود.

تقسیمات کشوری

شهرستان لارستان دارای ۵ بخش، ۱۱ دهستان و ۸ شهر به شرح زیر است:

بخش	مرکز بخش	جمعیت بخش (۱۳۹۵)	دهستان	مرکز دهستان	جمعیت دهستان (۱۳۹۵)	شهر	جمعیت شهر (۱۳۹۵)
مرکزی	لار	۱۰۴٬۱۴۶	حومه	هرمود مهرخوئی	۱۰،۶۱۳	لار خور لطیفی دهکویه	۶۲،۰۴۵ ۷،۳۳۸ ۷،۳۰۰ ۴،۵۲۳
			درز و سایبان	درز	۶،۰۸۱
			دهکویه	کورده	۶،۲۴۶
جویم	جویم	۲۵٬۰۸۱	جویم	جویم	۴،۸۶۹	جویم	۸،۰۱۰
			هرم	بلغان	۱۲،۲۰۲
بنارویه	بنارویه	۱۶٬۷۲۳	بنارویه	بنارویه	۳،۳۳۹	بنارویه	۹،۰۷۷
			ده فیش	ده فیش	۴،۳۰۷
صحرای باغ	عمادشهر	۱۲٬۸۵۵	صحرای باغ	باغ	۷،۰۰۷	عمادشهر	۴،۲۳۵
			عمادده	عمادشهر	۱،۶۱۳
بیرم	بیرم	۱۳٬۷۳۲	بیرم	بیرم	۲۷۰	بیرم	۷،۳۰۰
			بالاده	بالاده	۶،۱۶۲

منابع

• کتاب‌های لارستان‌شناسی:
• کتاب دو جلدی تاریخ مفصل لارستان
• کتاب لارستان شهری به رنگ خاک
• کتاب تاریخ لارستان
• کتاب لارستان و جنبش مشروطیت
• استاد: اقتداری، لارستانی، احمد. (کتاب زبان لارستانی) . چاپ اول، ناشر: همسایه، تهران: سال ۱۳۸۴ خورشیدی.
• بنیاد بازشناسی لارستان کهن
• http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=8903310092
• http://www.jamejamonline.ir/newstext.aspx?newsnum=100878470353
• https://seeiran.ir/%d9%85%d8%b3%d9%82%d8%b7%db%8c/

جستارهای وابسته

• ارتفاعات شهرستان لارستان
• استان لارستان