نایب‌السلطنه

(تغییرمسیر از نایب السلطنه)

نایب‌السلطنه مقامی است که به برخی از شاهزادگان یا درباریان می‌دهند تا در غیاب شاه یا در روزگار خردسالی شاه امور پادشاهی را اداره کند. گهگاه نیز این عنوان صرفاً جنبهٔ تشریفاتی داشته‌است.

دسته‌بندی اروپایی لقب‌های پادشاهی و اشرافی
Coronet
امپراتور و امپراتریس
پادشاه و ملکه
نایب‌السلطنه
آرشیدوک و آرشیدوشس
شاهزاده بزرگ و شاهدخت بزرگ
دوک بزرگ و دوشس بزرگ
پرنس و پرنسس
انفان و انفانت
دوک و دوشس
مارکی و مارکیز
مارگراف و مارگرِفین
کنت و کنتس
ارل و کنتس

ویکنت و ویکنتس
بارون و بارونس
بارونت و بارونتس
شوالیه و دام

جنتلمن و الدر

در ایران و در دورهٔ صفوی گاهی واژهٔ «وکیل‌الدوله» برای این مقام به کار می‌رفت. در اواخر دورهٔ پهلوی، محمدرضا شاه همسر خود شهبانو فرح پهلوی را برای این سمت در نظر گرفت. معنای نایب‌السلطنه در تاریخ ایران نزدیک به واژهٔ Regent در زبان انگلیسی می‌باشد. با این حال در نوشته‌های فارسی گاهی این واژه را همسنگ Viceroy در زبان انگلیسی به کار می‌برند؛ یعنی کسی که مستعمره، شهر، استان یا دولتی را به نمایندگی از پادشاه اداره می‌کند. برای نمونه جرج کرزن را نایب‌السلطنهٔ هندوستان از سوی ملکه ویکتوریا می‌نامند. در انگلیسی واژهٔ Viceregent هر دو مفهوم را پوشش می‌دهد.

نایب‌السلطنه‌ها ویرایش

اروپا ویرایش

آسیا ویرایش

آفریقا ویرایش

ایران ویرایش

ایران صفوی ویرایش

ایران افشاری ویرایش

ایران قاجاری ویرایش

در ایران قاجاری، بیشتر اوقات مقام نایب‌السلطنه به صورت یک عنوان تشریفاتی بود.

منصب (Regent)
لقب تشریفاتی
منصب (Regent)

یادداشت ویرایش

  1. دوره اول
  2. دوره دوم
  3. در کودکی درگذشت.
  4. نام «عباس» و لقب «نایب‌السلطنه» را از برادر تنی‌اش که در سال ۱۸۳۹ م درگذشت، به ارث برد.
  5. سفرهای خارجی ناصرالدین‌شاه
  6. سفر خارجی احمدشاه

منابع ویرایش

  1. اوتر، ژان (۱۳۶۳). سفرنامهٔ ژان اوتر (عصر نادر شاه). ترجمهٔ علی اقبالی. جاویدان. ص. ۲۲۲.
  2. دانشنامهٔ ایرانیکا، درآیند «MOḤAMMAD SHAH QĀJĀR"
  • J. R. Perry, “Afsharids,” Encyclopædia Iranica, I/6, pp. 587-589; an updated version is available online at http://www.iranicaonline.org/articles/afsharids-dynasty (accessed on 1۴ مارس ۲۰۱۴).
  • R. M. Savory, “'Abbas III,” Encyclopædia Iranica, I/1, p. 76, available online at http://www.iranicaonline.org/articles/abbas-iii (accessed on 1۰ ژانویه ۲۰۱۴).
  • Calmard, Jean (2012). "MOḤAMMAD SHAH QĀJĀR". Encyclopædia Iranica (به انگلیسی) (online edition ed.). {{cite encyclopedia}}: |edition= has extra text (help)